Phương hướng hoàn thiện các quy định về hình thức xử phạt VPHC và biện pháp khắc phục hậu quả

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) và biện pháp khắc phục hậu quả
là một trong những nội dung quan trọng trong xử phạt vi phạm hành chính. Hình thức xử
phạt thể hiện sự răn đe, trừng phạt của pháp luật đối với những cá nhân, tổ chức có hành vi
vi phạm quy tắc quản lý nhà nước thông qua việc buộc người vi phạm phải gánh chịu
những hậu quả bất lợi về vật chất hoặc tinh thần. Ngoài mục đích ngăn chặn hành vi vi
phạm và răn đe, trừng phạt, các quy định này còn mang tính tính giáo dục đối với cá nhân,
tổ chức bị xử phạt, góp phần nâng cao ý thức của công dân trong việc chấp hành pháp luật
và các quy tắc quản lý nhà nước, qua đó bảo vệ và duy trì trật tự quản lý nhà nước. Các
biện pháp khắc phục hậu quả trong xử phạt vi phạm hành chính mang tính cưỡng chế nhà
nước, được áp dụng nhằm khắc phục triệt để hậu quả do vi phạm hành chính gây ra, bảo
đảm lợi ích chung của cộng đồng và hoạt động bình thường của xã hội.
Trong những năm vừa qua Nhà nước ta đã và đang đẩy mạnh công cuộc cải cách
hành chính nhằm nâng cao hiệu quả của việc bảo vệ trật tự an ninh xã hội, đồng thời góp
phần tích cực vào công việc tăng cường hiệu lực và hiệu quả của quản lý nhà nước. Một
trong số những nội dung của cải cách hành chính là việc quy định các hình thức xử lý vi
Lª ThÞ H¬ng Giang HS33C043
phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả như thế nào để cho phù hợp với
những yêu cầu mới hiện nay và phát huy hiệu quả cao nhất trong công tác đấu tranh phòng
chống các hành vi vi phạm pháp luật hành chính.
Theo đó Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2008)
của Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã có những thay đổi trong các quy định về các hình thức
xử lý vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Bên cạnh những hợp lý,
đáp ứng được yêu cầu đấu tranh và phòng ngừa VPHC, các biện pháp này vẫn còn tồn tại
những điểm bất hợp lý và hạn chế cần được khắc phục
NỘI DUNG
“Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô
ý, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và
theo quy định của pháp luật bị xử phạt hành chính”.
Vi phạm hành chính là loại vi phạm pháp luật xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã

hội. Tuy mức độ nguy hiểm cho xã hội của nó thấp hơn so với tội phạm nhưng VPHC là
hành vi gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, tập thể, lợi ích
của cá nhân cũng như lợi ích chung của toàn thể cộng đồng, là nguyên nhân dẫn đến tình
trạng tội phạm nảy sinh trên các lĩnh vực của đời sống xã hội nếu như không được ngăn
chặn và xử lý kịp thời.
Mỗi cá nhân, tổ chức có hành vi VPHC thì đều phải chịu trách nhiệm hành chính
khác nhau hay đều bị áp dụng các hình thức xử phạt VPHC. Trong đó, khái niệm xử phạt
VPHC được hiểu là hoạt động của các chủ thể có thẩm quyền, căn cứ vào các quy định của
pháp luật hiện hành, quyết định áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính và các biện
pháp cưỡng chế hành chính khác đối với các tổ chức cá nhân VPHC trong trường hợp cần
thiết theo quy định của pháp luật.
2
Do yêu cầu của công cuộc đổi mới, để kịp thời và đủ hiệu lực đấu tranh với các
VPHC trong điều kiện mới, nhất là các vi phạm có liên quan đến mở cửa, hội nhập, pháp
lệnh xử lý VPHC năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2008) đã quy định các hình thức hình
thức xử lý VPHC và các biện pháp khắc phục hậu quả do VPHC gây ra tại điều 12 như
sau:
“1. Đối với mỗi vi phạm hành chính, cá nhân, tổ chức vi phạm phải chịu một trong
các hình thức xử phạt chính sau đây:
a) Cảnh cáo;
b) Phạt tiền.
2. Tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm, cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính còn có
thể bị áp dụng một hoặc các hình thức xử phạt bổ sung sau đây:
a) Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề;
b) Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính.
3. Ngoài các hình thức xử phạt được quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này, cá
nhân, tổ chức vi phạm hành chính còn có thể bị áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khắc
phục hậu quả sau đây:
a) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do vi phạm hành chính gây
ra hoặc buộc tháo dỡ công trình xây dựng trái phép;

b) Buộc thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan
dịch bệnh do vi phạm hành chính gây ra;
c) Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc buộc tái xuất hàng hoá, vật phẩm,
phương tiện;
d) Buộc tiêu huỷ vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi và cây trồng,
văn hoá phẩm độc hại;
đ) Biện pháp khắc phục hậu quả khác do người có thẩm quyền quyết định áp dụng
theo quy định của Chính phủ.
4. Người nước ngoài vi phạm hành chính còn có thể bị xử phạt trục xuất. Trục xuất
được áp dụng là hình thức xử phạt chính hoặc xử phạt bổ sung trong từng trường hợp cụ
thể.”
Như vậy, tuỳ thuộc và tình chất mức độ của hành vi VPHC mà người có thẩm
quyền sẽ áp dụng những hình thức xử phạt khác nhau. Trong thực tiễn áp dụng hiện nay
những quy định về các hình thức này bên cạnh những ưu điểm thì cũng đã và đang bộc lộ
nhiều hạn chế, bất cập cần được khắc phục.
I. Tính hợp lý của các hình thức xử phạt
1. Cảnh cáo
Điều 13 Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính 2002 (sửa đổi, bổ sung năm
2008) quy định: “Cảnh cáo được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính
nhỏ, lần đầu, có tình tiết giảm nhẹ hoặc đối với mọi hành vi vi phạm hành chính do người
chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện. Cảnh cáo được quyết định bằng
văn bản”.
Hình thức phạt cảnh cáo là một trong hai hình thức xử phạt chính trong xử phạt
VPHC. So với hình thức phạt tiền, cảnh cáo là hình thức xử phạt nhẹ hơn, mang ý nghĩa
giáo dục nhiều hơn là trừng phạt. Tuy nhiên, cảnh cáo thể hiện thái độ răn đe nghiêm khắc
của Nhà nước đối với cá nhân, tổ chức VPHC do đó vẫn mang tính cưỡng chế nhà nước,
gây cho người bị xử phạt những tổn hại nhất định về mặt tinh thần.
3
Với ý nghĩa giáo dục nhiều hơn trừng phạt, mục đích của xử phạt hành chính không
phải nhằm mục tiêu chính là trừng trị đối với người vi phạm mà cái chính là nhắc nhở, giáo

dục việc tôn trọng và chấp hành trật tự quản lý nhà nước. Cảnh cáo là hình thức xử phạt
thích hợp đối với các vi phạm nhỏ, lần đầu và với trẻ vị thành niên. Việc áp dụng hình thức
xử phạt này sẽ làm cho người vi phạm thấy được sự nghiêm minh cũng như độ lượng của
pháp luật mà trở nên cẩn trọng tự giác chấp hành pháp luật hơn. Nhiều khi phạt cảnh cáo
có hiệu quả cao hơn phạt tiền tràn lan.
Tuy nhiên, trên thực tế, hình thức phạt cảnh cáo lại rất ít khi được áp dụng, nếu áp
dụng lại mang tính hình thức, không thể hiện sự nghiêm minh. Nói cách khác các đối
tượng vi phạm bị xử phạt không sợ hình thức xử phạt này. Nguyên nhân của tình trạng trên
là: Hình thức xử phạt cảnh cáo còn mang nặng tính giáo dục răn đe khác với hình phạt
cảnh cáo ở mức độ nghiêm khắc của chế tài. Người bị toà án tuyên hình phạt cảnh cáo theo
thủ tục tố tụng hình sự được coi là có án tích và bị ghi vào lý lịch tư pháp. Trong khi đó
đối với hình thức xử phạt hành chính cảnh cáo thì người bị áp dụng không được coi là có
án tích và không bị ghi vào lý lịch tư pháp mà chỉ mang tính giáo dục. Không chỉ vậy do
hình thức xử phạt này thuộc trường hợp xử phạt theo thủ tục đơn giản, người có thẩm
quyền ra quyết định xử phạt tại chỗ nên nhiều khi bị áp dụng tuỳ tiện không có hiệu quả
giáo dục cao. Ngưòi bị xử phạt cảnh cáo chấp hành hình phạt này mà không chịu sự giám
sát, kiểm tra của người ra quyết định xử phạt từ đó có thái độ xem thường hoặc chấp hành
với thái độ tự giác không cao. Ví dụ như điểm c khoản 1 Điều 10 Nghị định 150/2005/ NĐ
– CP quy định phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 60.000 đồng đến 100.000 đồng đối với hành
vi có lời nói hoặc cử chỉ thô thiển, tục tĩu, thiếu văn hóa ở nơi công cộng, nếu bị xử phạt
cảnh cáo, người bị phạt có thể sẽ vẫn tiếp tục vi phạm vì thực tế hiện nay, những lời nói
thiếu văn hóa dường như đã trở thành câu “cửa miệng” của một bộ phận nhỏ người, người
xử phạt cũng không thể có biện pháp nào để kiểm tra, giám sát họ, không cho họ tiếp tục vi
phạm.
Như vậy, mục đích của hình thức xử phạt cảnh cáo là giáo dục răn đe con người
nhưng trong quá trình áp dụng nó cả người áp dụng và người bị áp dụng đều xem nhẹ hậu
quả pháp lý của nó.
Theo quy định của Pháp lệnh thì hình thức phạt cảnh cáo được áp dụng đối với
“mọi hành vi vi phạm hành chính do người chưa thành niên từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi thực
hiện”. Vậy trong trường hợp người đó thực hiện nhiều hành vi VPHC thì vẫn chỉ bị xử

phạt cảnh cáo là bất hợp lý.
Theo quy định của pháp lệnh còn khá chung về mức độ hình thức xử phạt cảnh cáo
vì thế nào là “vi phạm hành chính nhỏ, lần đầu”? Cần phải có những quy định cụ thể hơn
đối với từng loại hành vi như thế nào thì bị áp dụng hình thức xử phạt này. Tránh tình
trạng nhiều khi áp dụng một cách hình thức. Vi phạm gì cũng chỉ bị cảnh cáo.
Do cảnh cáo là hình thức xử phạt chính mà áp dụng đối với những hành vi nhỏ lần
đầu mà hình thức xử phạt bổ sung chỉ đi kèm với hành phạt chính. Như vậy có những thực
tế rất bất hợp lý. Nếu áp dụng hình thức phạt chính thì không thể áp dụng độc lập các hình
phạt bổ sung còn nếu áp dụng các hình phạt bổ sung thì vi phạm phải ở mức nghiêm trọng.
Tóm lại không thể áp dụng cùng lúc hình thức xử phạt cảnh cáo kèm theo các hình
phạt bổ sung được vì tính chất phủ định lẫn nhau này đã gây ra rất nhiều khó khăn trong
quy trình áp dụng hình thức xử phạt.
2. Phạt tiền
Phạt tiền là hình thức phạt chính được quy định đối với tất cả những vi phạm còn
lại. Phạt tiền được coi là hình thức xử phạt chủ yếu trong xử phạt VPHC. Trong hai hình
4
thức xử phạt, phạt tiền được áp dụng phổ biến hơn, với đa số các vi phạm hành chính trong
các lĩnh vực quản lý Nhà nước. Phạt tiền là việc tước bỏ của cá nhân, tổ chức vi phạm một
số tiền nhất định để sung quỹ Nhà nước. Phạt tiền tác động trực tiếp đến lợi ích vật chất,
lợi ích kinh tế của cá nhân, tổ chức vi phạm, gây cho họ hậu quả bất lợi về tài sản. Vì lý do
này, hình thức xử phạt này có hiệu quả rất lớn trong việc đấu tranh phòng chống vi phạm
hành chính.
Điều 14 Pháp lệnh xử lý VPHC 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2008) quy định: “Mức
phạt tiền trong xử phạt vi phạm hành chính là từ 10.000 đồng đến 500.000.000 đồng”.
Như vậy mức tối thiểu hình phạt này là 10.000 đồng, đây là mức phạt còn quá thấp so với
mức độ vi phạm được quy định. Trong đời sống hiện nay, khi giá cả thị trường nhiều biến
động, tiền trở nên mất giá so với thời điểm ban hành của pháp lệnh này mà vẫn giữ nguyên
quy định về mức phạt tiền tối thiểu như cũ là điều bất hợp lí.
Do quy định mức phạt tiền tối thiểu quá thấp đã phần nào ảnh hưởng đến tâm lí của
người dân, tổ chức bất chấp vi phạm, sẵn sàng vi phạm để đạt được mục đích của mình.

Mức tối thiểu này chức có tính hợp lí với tính chất mức độ của hành vi vi phạm.
Ngoài ra căn cứ vào các quy định thì các mức hình phạt được quy định tại khoản 2
Điều 14 Pháp lệnh còn chức thật hợp lí. Do đặc trưng của nền kinh tế nước ta hiện nay có
sự phát triển tương đối chênh lệch giữa các khu vực kinh tế trung tâm với các vùng đồng
bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn thiếu thốn. Thực tế đó làm cho việc áp
dụng máy móc các hình phạt này là không hợp lí, có nơi thì mức phạt này là quá thấp
nhưng có nơi mức phạt này lại quá khắt khe, thiếu tính khả thi.
Như vậy cần phải định ra những mức phạt tiền cho phù hợp với từng vùng miền
nhất định nhằm nâng cao hiệu quả đạt được mục đích của hình phạt đồng thời không trái
với nguyên tắc tương đương giữa vi phạm và chế tài áp dụng. Do trong nền kinh tế thị
trường tất yếu trong xã hội có sự phân hoá giàu nghèo, đối với người nghèo thì phạt tiền có
tác động mạnh nhưng có trường hợp họ không có khả năng nộp phạt vì vậy việc áp dụng
hình tức phạt tiền gặp nhiều khó khăn vì nếu phạt cho đúng thì người nghèo thực tế không
có khả năng nộp phạt và họ cũng không có tài sản để cưỡng chế thi hành. Có nhiều hành vi
vi phạm theo quy định phải xử phạt tiền nhưng đối tượng vi phạm là người lang thang, một
số ở nơi khác đến không có tiền nộp phạt, tam giữ hành chính thì không có nhà tạm giữ, áp
dụng các biện pháp khác thì chưa đến mức nên đành phải xử phạt cảnh cáo dẫn đến việc
xử lý pháp luật vừa thiếu tính răn đe không hạn chế được vi phạm.
Ngược lại, trong một số trường hợp vi phạm hành chính nghiêm trọng trong một số
lĩnh vực liên quan đến bảo vệ chủ quyền vùng biển, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa,
bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường thì mức quy định phạt tiền hiện nay chưa hợp
lý (còn quá thấp) chưa đủ sức răn đe, giáo dục, cần phải sửa đổi để nâng mức phạt tiền cao
hơn hoặc phải đặt ra các biện pháp xử lý thích hợp hơn. Ví dụ như khoản 4 Điều 10 Nghị
định 121/2004/ NĐ – CP quy định “phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng đối
với hành vi xả nước thải có chứa chất phóng xạ gây ô nhiễm môi trường vượt mức cho
phép”, đây là một mức phạt thấp vì hành vi xả nước thải có chứa chất phóng xạ gây ô
nhiễm môi trường không chỉ ảnh hưởng đến môi trường sống mà còn ảnh hưởng đến sức
khỏe cộng đồng.
Một vấn đề liên quan đến hình thức phạt tiền là quy định về thủ tục thu tiền
phạt. Quy định của pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính tại điều 49 về việc không thu tiền

phạt tại chỗ mà người vi phạm phải đến nộp tại kho bạc nhà nước, tuy có một số ưu điểm,
hạn chế được một số tiêu cực nhưng nhìn chung gây khó khăn, phiền hà, tốn kém thời gian
cho người nộp phạt nhất là tại các tỉnh miền núi, vùng cao, vùng hải đảo, vùng biên giới,
do điều kiện đường sá, phương tiện giao thông không thuận lợi, hoặc trong một số lĩnh vực
5