Kinh tế nhà nước

Website: Email : Tel : 0918.775.368
A/ PHầN Mở ĐầU
Tính cấp thiết của đề tài
Triết học Mác-Lênin đã vạch rõ về mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thợng tầng trong xã hội có giai cấp là cơ sở hạ tầng quyết định kiến
trúc thợng tầng và kiến trúc thợng tầng có tác động trở lại cơ sở hạ tầng. Một
xã hội muốn phát triển ổn định, bền vững cần phải xây dựng trên nền tảng
của cơ sơ hạ tầng bền vững. Do đó, đối với mỗi một quốc gia, việc xây dựng
nên một nền kinh tế ổn định
hiệu quả cao chính là một bộ phận quan trọng trong việc xây dựng cơ sở hạ
tầng bền vững góp phần quyết định đối với kiến trúc thợng tầng.
Văn kiện đại hội đảng nớc ta đã ghi rõ: "Xây dựng nền kinh tế nớc ta
trở thành nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị
trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định hớng Xã hội chủ nghĩa ". chính
vì vậy, chúng ta cần đi sâu nghiên cứu về lý luận vai trò kinh tế của nhà nớc
và thực trạng sự quản lý nền kinh tế ở nớc ta để đề ra những biện pháp cần
thiết để tăng cờng vai trò đó trong hiện tại cũng nh tơng lai.
Xét về mặt thực tiễn, sau khi chính sách đổi mới kinh tế của nhà nớc ta
đợc thực hiện , chúng ta đã thu đợc nhiều thành tựu đáng tự hào. Khái quát
là:
- Xây dựng và hoàn thiện quan hệ sản xuất phù hợp với tính chấtvà trình
độ lực lợng sản xuất. Bớc đầu tạo một cơ cấukinh tế nhằm phát triển sản
xuất.
- Làm đủ ăn và có tích luỹ
- Tạo ra sự biến đổi đáng kể về mặt xã hội
- Bảo đảm nhu cầu về quốc phòng và an ninh
- Tốc độ tăng GDP cao và ổn định
Xuất khẩu liên tục tăng
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tuy nhiên nền kinh tế và phát triển vẫn cha vững chắc, còn kém hiệu

quả và mất cân đối lớn.Tình hình xã hội có mặt cha lành mạnh và những
hiện tợng tiêu cực vẫn còn.Vai trò kinh tế nhà nớc còn mờ nhạt và kém hiệu
quả. Thực tế đó đòi hỏi chúng ta phải tăng cờng hơn nữa vai trò kinh tế của
nhà nớc để đẩy sự nghiệp đổi mới đi lên.
Cuộc khủng hoảng kinh tế Châu á- Thái Bình Dơng đã lan ra toàn cầu
và tác động xấu đến nền kinh tế các khu vực và các quốc gia trên thế giới.
Thực trạng đó đã đặt ra cho các quốc gia những yêu cầu mới trong việc xây
dựng cho mình một nền kinh tế của Nhà nớc.
Trong tơng lai, chúng ta đang phấn đấu xây dựng một mô hình nền kinh
tế đảm bảo kết hợp tăng trởng kinh tế và công bằng xã hội do đó cần thiết và
cấp bách phải xây dựng một hệ thống tác động vào kinh tế của nhà nớc đẻ
đạt đợc các mục tiêu đề ra.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
b/ phần nội dung
i/ lịch sử vai trò kinh tế nhà nớc.
1. Sự hình thành và phát triển vai trò kinh tế của nhà nớc qua từng giai
đoạn lịch sử.
Nh chúng ta đã biết nhà nớc là một công cụ của giai cấp thống trị đợc sử
dụng để duy trì trật tự xã hội sao cho phù hợp với lợi ích của nó. Nhà nớc ra
đời khi có sự phân chia giai cấp và lợi ích giai cấp. Về mặt lý luận sự ra đời
vai trò kinh tế của nhà nớc bởi các nguyên nhân.
+ Do mối quan hệ biện chứng kinh tế và chính trị. Do có sự phân chia giai
cấp nên các giai cấp khác nhau muốn nắm giữ đợc vị trí thống trị trong xã
hội buộc phải củng cố vai trò của mình trong nền kinh tế.
+ Do mối quan hệ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thợng tầng. Nền kinh tế là
một bộ phận chủ yếu hình thành nên cơ sở của xã hội. Còn nhà nớc lại là
một trong các yếu tố thuộc kiến trúc thợng tầng của xã hội. Nên mối quan hệ
biện chứng ở đây là cơ sở hạ tầng quuyết định kiến trúc thợng tầng.
+ Do sự phát triển của trình độ xã hội hoá sản xuất. Lực lợng sản xuất

càng phát triển kéo theo quan hệ sản xuất cũng phát triển tơng ứng phù hợp
với tính chất trình độ lực lợng sản xuất.
+ Đối với nhà nớc ta thì t tởng nhà nớc can thiệp vào kinh tế cũng đợc
hình thành từ rất sớm. Nhiều t liệu lịch sử đã cho thấy rằng ngay từ buổi đầu
nhà nớc phong kiến nhà nớc Việt Nam đã can thiệp vào kinh tế với t cách là
t liệu sản xuất quan trọng nhất của nền văn minh nông nghiệp.
2. Sự ra đời va phát triển kinh tế nhà nớc qua lịch sử các học thuyết của
các trờng phái.
ở mục trên nếu ta nhìn trên phơng diện lịch sử phát triển, hình thành vai
trò kinh tế của nhà nớc chỉ mang tính bộc phát, chắp vá cùng với sự phát
triển và hình thành của nhà nớc. Tuy nhiên dới con mắtcủa những nhà khoa
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
học những ông tổ của trờng phái kinh tế chính trị thì sự ra đời và phát triển
vai trò của nhà nớc lại mang tính qui luật và là một tấy yếu khách quan. Để
thấy rõ điều khẳng định này chúng ta hãy cùng nghiên cứu lịch sử các học
thuyết của các trờng phái.
Mở đầu là t tởng nhà nớc không can thiệt vào kinh tế, tất cả mọi hoạt
động của kinh tế đều do thị trờng quyết định. T tởng này thẻ hiện rõ nét
trong thuyết bàn tay vô hình của AđamSmith. Ông cho rằng học thuyết bàn
tay vô hình và nguyên lý nhà nớc không can dự vào kinh tế của ông cho
rằng việc tổ chức nền kinh tế cần theo nguyên tắc tự do và dầu nhờn của lợi
ích cá nhân sẽ làm cho các bánh xe kinh tế hoạt động một cách gần nh kỳ
diệu . Mặc dù coi trọng bàn tay vô hình song ông cũng cho rằng đôi khi
nhà nớc cũng có nhiệm vụ kinh tế nhật định, đó là tong các trờng hợp mà
nhiệm vụ kinh tế vợt ra ngoài khả năng của một doanh nghiệp nh làm đờng,
bến cảng, làm kênh...
Đối ngợc với dòng t tuởng này là nhà kinh tế học nguời Anh John
MerneyKeneys. Ông đã đa ra lý thuyết nhà nớc điều tiết nền kinh tế. Mà
theo ông nhà nơc can thiệp vào kinhtế cả tầm vi mô lẫn vĩ mô. ở tầm vĩ mô

nhànớc sử dụng công cụ là lãi suất, chính sách tín dụng, điều tiết lu thông
tiền tệ, lạm phát, thuế, bảo hiểm... ở tầm vi mô nhà nớc trực tiếp phát triển
các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh dịch vụ lao đông. Ông cho rằng chỉ
nh vậy mới có thể khắc phục đợc khủng hoảngvà thất nghiệp tạo sự ổn định
cho sự phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên ngay cả đối với nền kinh tế tự do
của AđamSmith hay mô hình nền kinh tế của nhà nớc của John
MerneyKeneys htì khủng hoảng và thất nghiệp vẫn xẩy ra trầm trọng. Còn
theo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin cho rằng nhà nớc là chủ sở hữu
hợp pháp đối với toàn bộ của cải xã hội. Phân bổ một cách hợp lý các nguồn
lực để phát triển kinh tế.vai trò này đợc thể hiện 4 chức năng sau đây.
+ Một là đảm bảo sự ổn định chính trị, xã hội và thiết lập khuôn khổ pháp
luật để tạo ra những điều kiện cần thiết cho hoạt động kinh tế. Khuôn khổ
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
pháp luật mà nhà nớc đặt ra có tác dụng sâu sắc tới hành vi kinh tế của con
ngời và cả bản thân chính phủ cũng phải tuân theo.
+ Hai là điều tiết nền kinh tế để đảm bảo cho nền kinh tế thị trờng phát
triển ổn định. Tuy nền kinh tế thị trờng khó tránh khỏi những trấn động gây
ra các cuộc khủng hoảng kinh tế nhng chính phủ đã hạn chế cuộc khủng
hoảng đó bằng cách nới lỏng tiền tệ trong cơn suy thoái và thắt chặt tiền
tệ khi lạm phát cao nhằm giảm lạm phát. Nh vậy nhà nớc có thể ổn định
nèn kinh tế, duy trì nền kinh tế luôn ở trong tình trạng đầy đủ việc làm và
lạm phát thấp.
+ Ba là nhà nớc phải kiểm soát nền kinh tế một cách hoàn hảo nếu không
ta sẽ phải chứng kiến những suy thoái và lạm phát trầm trọng, bởi vậy để
quản lý nền kinh tế, nhà nớc cần phải đặt các nhiệm vụ quan trọng lên trên
hết. Nh để giải quyết những tác động bên ngoài gây ra (ô nhiễm môi trờng
sống)và sự xuất hiện độc quyền. Hai nguyên nhân đó làm cho thị trờng hoạt
động kém hiệu quả, vì vậy nhà nớc có thể bắt buộc các doanh nghiệp phải
nộp phạt những thiệt hại do ô nhiễm mà các doanh nghiệp gây ra đồng thời

nhà nớc phải bảo vệ cạnh tranh, chống độc quyền để nâng cao tính hoạt
động hiệu quả của thị trờng.
+Bốn là: đồng thời đảm bảo tính hiệu quả thì nhà nớc phải sản xuất ra
hàng hoá công cộng, đảm bảo xây dựng kết cấu hạ tầng cho nền kinh tế,
thực hiện công bằng xã hội.Qua quan điểm chủ đạo của chủ nghĩa Mác
Lênin và với chiều dài lịch sử thì các học thuyết kinh tế chính trị ngày càng
đợc hoàn thiện hơn và phản ánh một cách khách quan hơn các qui luật kinh
tế. Và khẳng định muốn vận hành đợc nền kinh tế phát triển thì cần phải có
sự điều tiết kinh tế của nhà nớc khi đó sẽ vừa tạo đợc sự ổn định, vừa phát
huy đợc sự phát triển của nền kinh tế .
II. sự hình thành cơ chế quản lý mới của việt nam
1. Cơ chế quản lý cũ.
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nớc ta đI lên xây dựng chủ nghĩa xã hội không qua giai đoạn phát triển
t bản chủ nghĩa do vật nênf kinh tế thiếu cốt vật chất để phát triển, đi lên
xây dựng chủ nghĩa xã hội từ một xuất phát điểm rất thấp lại chịu hậu quả
nặng nề của chiến tranh, cơ cấu hạ tầng vật chất của toàn bộ xã hội thấp
kém, trình độ quản lý cũng nh công nghệ còn lạc hậu, phân tán,chủ yếu là
sản xuất nhỏ, kỹ thuật thủ công, mang nặng tính bảo thủ, trì trệ, phân công
lao động cha hợp lý dẫn đến khả năng cạnh tranh kém, hàng hoá sản xuất ra
khó tiêu thụ .
Trớc khi Đảng và Nhà nớc ta tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện nền
kinh tế vào năm 1986, dù thực tế vẫn thừa nhận sản xuất hàng hoá, thừa
nhận mối quan hệ hàng hoá tiền tệ, nhng thực chất đó chỉ là kinh tế hàng
hoá một thành phần đó là thành phần xã hội chủ nghĩa với ten gọi kinh tế
hàng hoá xã hội chủ nghĩa. Thực chất đây là hình thái kinh tế chỉ huy đã
làm cho các phạm trù kinh tế hàng hoá vốn rất sống động, nhạy cảm nh giá
trị giá cả, lợi nhuận bị hình thái hoá đến cao độ không phản ánh đúng các
qui luật của thị trờng. Trong thời gian này, nớc ta thực hiện cơ chế quản lý

theo mô hình xã hội chủ nghĩa cổ điển, đây là cớ chế quản lý kinh tế kế
hoạch hoá tập trung, quan liêu bao cấp trong nhà nớc chủ yếu quản lý, điều
hành nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính, do vậy cơ chế quản lý này chi
phối sự vận động của kinh tế hàng hoá xã hội chủ nghĩa và qui luật phát
triển có kế hoạch,cân đối nền kinh tế quóc dân và biến nền kinh tế thực tế
làkinh tế chỉ huy. Thực hiện cơ chế quản lý chỉ huy, Nhà nớc ta đã bỏ qua
quan hệ hàng hoá tiền tệ, các quan hệ mang lại hiệu quả cho nền kinh tế mà
quản lý nền kinh tế bằng cách kế hoạch hoá thông qua chế độ cấp phát và
giao nộp sản phẩm, chế độ bao cấp đợc thể hiện qua các hình thức nh bao
cấp qua giá, bao cấp qua tiền lơng, qua hiện vật (chế độ tem phiếu) và bao
cấp qua cấp phát vốn của ngân sách nhà nớc mà không ràng buộc trách
nhiệm vật chất đối với ngời đợc cấp phát sử dụng vốn. Với sự quản lý nh vậy
đã kìm hãm sự phát triển của kinh tế xã hội trong một thời gian dài, đây là
6