CNH HĐH trong sự nghiệp xây dựng XHCN ở nước ta

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
lời nói đầu
Tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ Ix của Đảng , khi xác định đối với
nớc ta , giai đoạn từ nay đến năm 2005 là những bớc rất quan trọng của thời kỳ
phát triển mới - đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nớc , Đảng ta đã
khẳng định nhiệm vụ của chúng ta hiện nay là tập trung mọi lực lợng , tranh thủ
thời cơ , vợt qua thử thách , đẩy mạnh công cuộc đổi mới một cách toàn diện và
đồng bộ , tiếp tục phát triển nền kinh tế nhiều thành phần , vận hành theo cơ chế
thị trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa . Thật vậy
đối với một nớc hiện vẫn còn ở tình trạng một nớc nghèo , chúng ta không còn
con đờng phát triển nào khác ngoài con đờng công nghiệp hoá , hiện đại hoá .
Để làm đợc điều đó trớc hết chúng ta cần phải hiểu rõ khái niệm công nghiệp
hoá , hiện đại hoá là gì để từ đó làm cơ sở cho hoạt động thực tiễn trong công
cuộc đổi mới đợc diễn ra một cách nhanh chóng và hiệu quả , tránh đợc sai lầm
của những nớc đi trớc .
Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo bộ môn Kinh tế chính trị đã giúp em có
kiến thức hoàn thành tiểu luận này.
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phần I
Sự cần thiết phải tiến hành công nghiệp hoá
hiện đại hoá trong sự nghiệp xây dựng xã hội chủ
nghĩa ở nớc ta .
1.Khái niệm công nghiệp hoá , hiện đại hoá .
1.1.Khái niệm chung
Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX , Đảng ta đã khẳng định : " Con
đờng công nghiệp hoá hiện đại hoá của nớc ta cần và có thể rút ngắn thời gian ,
vừa có những bớc tuần tự , vừa có những bớc nhảy vọt " . Vậy nội dung và thực
chất của con đờng công nghiệp hoá hiện đại hoá rút ngắn này cần phải đợc hiểu
nh thể nào?
Có thể nói , chúng ta đã phải trả giá đắt cho " công nghiệp hoá xã hội

chủ nghĩa " kiểu đó . Chính việc phải trả giá này đã làm cho một số ngời tỏ ý
hoài nghi khi nhắc tới công nghiệp hoá , một số khác thì thậm chí không muôn
nói tới nó . Việc giờ đây chúng ta phải từ bỏ một quan niệm không đúng thậm
chi có thể nói là sai lầm , về công nghiệp hoá và cách thức tiến hành công
nghiệp hoá theo lối cũ , kém hiệu quả hoàn toàn không có nghĩa là phủ nhận
tính tất yếu khách quan của công nghiệp hoá . Cả lý luận và thực tiễn đều chỉ ra
rằng , tiến trình phát triển đầy khó khăn , thử thách từ tình trạng kinh tế lạc hậu
sang trạng thái kinh tế hiện đại không thể không tiến hành công nghiệp hoá và
cùng với công nghiệp hoá là hiện đại hoá , công nghiệp hoá phải gắn liền với
hiện đại hoá . Công nghiệp hoá hiện đại hoá thời đại ngày nay phải lấy giáo dục
và đào tạo , khoa học và công nghệ làm nền tảng và động lực .
Nhận thức rõ sự gắn kết tất yếu giữa công nghiệp hoá và hiện đại hoá , tại
Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ơng khoá Ix, khẳng định : công
nghiệp hoá hiện đại hoá là " quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt
động sản xuất , kinh doanh , dịch vụ và quản lý kinh tế , xã hội từ sử dụng lao
động cùng với công nghệ , phơng tiện và phơng pháp tiến hành tiên tiến , hiện
đại , dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ ,
tạo ra năng suất lao động xã hội cao "
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Theo đó , có thể nói , về thực chất , công nghiệp hoá hiện đại hoá là quá
trình cải biến lao động thủ công thành lao động sử dụng kỹ thuật tiên tiến
trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân để đạt đợc năng suất lao động xã hội
cao . Đó không chỉ là quá trình tăng thêm một cách giản đơn tốc độ và tỷ trọng
của sản xuất công nghiệp trong nền kinh tế quốc dân , mà còn là quá trình
chuyển dịch cơ cấu , gắn liền với việc đổi mới công nghệ một cách thờng xuyên
, tạo nên nền tảng cho sự tăng trởng kinh tế bền vững có hiệu quả cao của toàn
bộ nền kinh tế quốc dân . Công nghiệp hoá không thể không gắn liền với hiện
đại hoá kết hợp với những bớc tiến tuần tự về công nghệ , tận dụng phát triển
theo chiều rộng , tạo ra ngày càng nhiều công ăn việc làm cho ngời lao động ,

tranh thủ những cơ hội đi tắt , đón đầu , phát triển theo chiều sâu , tạo nên
những mũi nhọn theo trình độ phát triển của khoa học và công nghệ thế giới .
Cũng có thể nói , công nghiệp hoá hiện đại hoá là quá trình xây dựng
một xã hội văn minh , cải biến căn bản các ngành kinh tế , các hoạt động xã
hội theo phong cách của nền công nghiệp hiện đại , tạo ra sự tăng trởng
kinh tế - xã hội bền vững , không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh
thần cho ngời lao động . Nó không chỉ thể hiện ra ở các chỉ số khoa học - kỹ
thuật công nghệ hay kinh tế - kỹ thuật , mà quan trọng hơn là bảo đảm cho xã
hội phát triển nh một chỉnh thể toàn vẹn ( kinh tế - xã hội , vật chất - tinh thần )
trên cơ sở giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc , vì tiến bộ xã hội và phát triển
con ngời toàn diện .
Nói một cách khái quát , công nghiệp hoá hiện đại hoá trong thời đại ngày
nay là quá trình cải biến một xã hội cổ truyền thành một xã hội hiện đại , có
trình độ văn minh cao hơn , thể hiện không chỉ ở trình độ khoa học và công
nghệ hiện đại , tiên tiến , có nền kinh tế phát triển cao , xã hội đợc tổ chức khoa
học và hợp lý , mà còn ở đời sống chính trị , văn hoá , tinh thần của xã hội , ở sự
phát triển con ngời , giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc
Công nghiệp hoá và hiện đại hoá là hai quá trình nối tiếp , đan xen nhau .
Để có đợc lực lợng sản xuất phát triển nh hiện nay , các nớc Tây Âu và Mỹ đã
có một thời kỳ công nghiệp hóa khá lâu rồi sau đó đi vào hiện đại hoá và quá
trình hiện đại hoá ở các nớc đó nay vẫn còn tiếp tục . Có thể hiểu hiện đại hoá
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nh quá trình chống lại sự tụt hậu trớc sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học
và công nghệ hiện đại đang diễn ra trên thế giới . Nh vậy xét về mặt lịch sử thì
qúa trình công nghiệp hoá diễn ra trớc quá trình hiện đại hóa . Tuy nhiên , sự
phân chia này chỉ tơng đối , trên thực tế , luôn có sự gối đầu , đan xen , tác động
qua lại giữa hai quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá .
Quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá ở nớc ta hiện nay có đặc điểm
khác với quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá của các nớc đi trớc . Một điều

rất rõ là , chúng ta không thể thực hiện xong suôi quá trình công nghiệp hoá với
nội dung căn bản là cơ khí hoá các ngành của nền kinh tế quốc dân rồi mới tiến
hành hiện đại hoá . Vả lại , khi thực hiện cơ khí hoá cũng không thể sử dụng
máy móc lạc hậu đợc sản xuất trớc đây , mà phải sử dụng kỹ thuật và công nghệ
sản xuất tiên tiến hiện nay . Với ý nghĩa đó , công nghiệp hoá trong điều kiện
hiện nay bao hàm những nội dung của hiện đại hoá , công nghiệp hoá phải gắn
liền với hiện đại hoá .
1.2. Học thuyết Mác-Lênin .
Học thuyết Mác - Lênin đợc coi là nền tảng t tởng , phơng pháp luận và
kim chỉ nam cho mọi hành động ở những nớc lựa chọn theo con đờng xã hội
chủ nghiã . Từ sự sụp đổ của Liên Xô và các nớc xã hội chủ nghĩa Đông Âu , có
ngời cho rằng đó là sự sụp đổ của Học thuyết Mác - Lênin . Nhận định nh vậy
là không biện chứng và thiếu lôgích
Trong toàn bộ hệ thống lý luận kinh tế ( và triết học ) mác-xít , một loạt lý
luận vẫn giữ nguyên giá trị khoa học và đòi hỏi sự vận dụng linh hoạt , mềm
dẻo thích ứng với điều kiện lịch sử - xã hội cụ thể .
- Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển
của lực lợng sản xuất . Để phát triển kinh tế ( phơng thức sản xuất ) điều quan
trọng có tính chất quyết định là phát triển lực lợng sản xuất , mà trong điều kiện
ngày nay đó là việc thực hiện cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật trong tất cả
các ngành kinh tế quốc dân , xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý . Sử dụng đúng
mức tác dụng tích cực của quan hệ sản xuất , tạo điều kiện thuận lợi cho lực l-
ợng sản xuất phát triển , cơ chế quản lý và phân phối cũng phải đợc hoàn thiện
thờng xuyên cho thích ứng và để thúc đẩy lực lợng sản xuất phát triển .
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
- Quy luật tái sản xuất mở rộng . Từ những nội dung của nó , ta thấy để
chuyển lên trình độ cao về phát triển kinh tế - xã hội , cần có giai đoạn chuẩn bị
, sự tích luỹ ban đầu , bảo đảm cân đối giữa sản xuất - tiêu dùng , cân đối giữa
các khu vực có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

- Quan hệ giữa cơ sở kinh tế và kiến trúc thợng tầng , xác định vai trò
quyết định của cơ sở kinh tế và tính tích cực của kiến trúc thợng tầng . Mối
quan hệ này gợi mở vấn đề phát huy vai trò của Nhà nớc , của công tác quản lý ,
mở rộng dân chủ hoá trong quá trình công nghiệp hoá .
Qua những nội dung tóm lợc trên đây có thể khẳng định rằng , học thuyết
mác-xít cần phải nghiên cứu vận dụng vào quá trình công nghiệp hoá là một
trong những cơ sở lý luận quan trọng của hoạch định mô hình chiến lợc công
nghiệp hoá . Song , cũng cần nhấn mạnh rằng , học thuyết trên đây ra đời trong
bối cảnh lịch sử hoàn toàn khác điều kiện hiện nay . Vì vậy , vấn đề là ở chỗ
phải nghiên cứu vận dụng nó cho phù hợp với điều kiện cách mạng khoa học kỹ
thuật , sự bùng nổ thông tin , xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế hiện nay . Bản
thân chủ nghĩa t bản đã có điều chỉnh cơ cấu để thích ứng với điều kiện mới .

2 Công nghiệp hoá, hiện đại hóa trong điều kiện hội nhập kinh tế
quốc tế hiện nay.
1.2.1. Chiến lợc tăng trởng bằng xuất khẩu sản phẩm thô
Lý thuyết " lợi thế so sánh " đợc coi là nền tảng lý luận của chiến lợc này .
Quá trình công nghiệp hoá ở các nớc đang phát triển tập trung vào khai thác lợi
thế về điều kiện tự nhiên để sản xuất và xuất khẩu sản phẩm cha qua chế biến ,
góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội cấp thiết của mình . Tuy
nhiên , việc tập trung vào chiến lợc này gặp một số trở ngại : cầu sản phẩm thô
tăng chậm ; điều kiện mậu dịch bất lợi cho các nớc chậm phát triển ; sự phát
triển của một số ngành trong nhiều trờng hợp lại phụ thuộc vào sự đầu t của các
nớc phát triển . Trong điều kiện hiện nay mô hình này không thể coi là phổ biến
và có hiệu quả . Song , trong giai đoạn này chuẩn bị cất cánh , cần chú ý thoả
đáng đến chiến lợc này trong sự kết hợp với các chiến lợc khác nêu trên đây .
1.2.2. Chiến lợc thay thế nhập khẩu ( hớng nội )
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Theo chiến lợc này , mỗi quốc gia sẽ phát triển mạnh việc sản xuất các sản

phẩm ( đặc biệt là hàng tiêu dùng ) để thay thế các sản phẩm xa nay vẫn phải
nhập ngoại . Sự phát triển ấy về lý thuyết mang lại tác dụng nhiều mặt : tiết
kiệm ngoại tệ , tạo thêm việc làm ; khai thác nguồn lực trong nớc ... Thực tế cho
thấy rằng , chiến lợc này chỉ phát huy tác dụng trong những giai đoạn nhất định
của quá trình công nghiệp hoá . Sự nhấn mạnh thái quá làm cho sản xuất lâm
vào tình trạng bế tắc : thị trờng trong nớc dần bị bão hoà và kìm hãm phát triển
sản xuất ; sự căng thẳng ngoại tệ có cơ gia tăng do ngời sản xuất a chuộng
những điều kiện sản xuất nhập khẩu hơn ; sức cạnh tranh thấp kém của các sản
phẩm trong nớc .
1.2.3. Chiến lợc hớng về xuất khẩu (hớng ngoại )
Mô hình chiến lợc này đợc xây dựng trên cơ sở phát huy lợi thế so sánh
của mỗi quốc gia để thâm nhập chiếm lĩnh thị trờng nớc ngoài . Mô hình này
lấy trọng tâm là phát triển các ngành phục vụ xuất khẩu . Mỗi quốc gia theo
đuổi chiến lợc này đều có bớc đi riêng , nhng đều có những chủ yếu sau đây:
giai đoạn đầu đặc biệt chú ý đầu t phát triển ngành sử dụng nhiều lao động
( công nghiệp nhẹ , công nghiệp khai thác ... ) dới nhiều hình thức ( chế biến -
xuất khẩu , gia công, liên doanh nớc ngoài đầu t ... ) ; vơn lên sản xuất , xuất
khẩu sản phẩm tinh xảo, có hàm lợng khoa học cao .
Để thc hiện chiến lợc này , Nhà nớc phải hoạch định và thực thi một loạt
chính sách vĩ mô với các nội dung chủ yếu sau đây :
Một là , miễn hoàn toàn thuế xuất khẩu , miễn giảm thuế nhập khẩu cho
các ngành phục vụ xuất khẩu và giảm thuế nhập khẩu nói chung . Các hàng rào
phi thuế quan nh hạn ngạch , giấy phép xuất khẩu ... cũng dần đợc bãi bỏ
Hai là , áp dụng nhứng chính sách vĩ mô theo hớng khuyến khích xuất
khẩu bao gồm mở rộng cơ chế thị trờng , hạ giá đồng tiền thấp hơn thực tế ,
tăng cờng tín dụng thơng mại , tăng đầu t từ nguồn ngân sách nhà nớc cho các
cơ sở hạ tầng phục vụ xuất khẩu , khuyến khích các thành phần kinh tế t nhân ...
Ba là , tăng cờng thu hút các nguồn vốn nớc ngoài phục vụ xuất khẩu . Các
nguồn vốn đó là : vốn viện trợ phát triển chính thức ( ODA ) , vốn đầu t trực tiếp
nớc ngoài ( FDI ) , vốn đầu t gián tiếp ...

6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Bốn là , thành lập các khu chế xuất , các đặc khu kinh tế , các khu mậu
dịch tự do .
Mô hình này có sức hấp dẫn lớn , đợc triển khai ở nhiều nớc đang phát
triển và đã gặt hãi những thành công , nổi bật là một số nền kinh tế Đông á nh
Hàn Quốc , Đài Loan , Singapore .. và một số nớc Mỹ Latinh nh Mexico , Brazil
, Arghentina , Chile ... Tuy nhiên mô hình này cũng bộc lộ một số hạn chế nh :
đặt nền kinh tế quốc gia vào sự phụ thuộc quá nhạy cảm đối với các yếu tố bên
ngoài ; làm trầm trọng tình trạng bất bình đẳng trong các quan hệ kinh tế quốc
tế .
1.2.4. Chiến lợc hỗn hợp theo hớng hội nhập kinh tế quốc tế .
Đây là chiến lợc kết hợp các mô hình nêu trên : vừa phát triển mạnh sản
xuất các sản phẩm xuất khẩu , vừa coi trọng thị trờng nội địa . Mô hình này có
thể bao hàm nội dung nhất định của mô hình khác . Chẳng hạn chiến lợc hớng
nội không phủ định thơng mại quốc tế . Để có ngoại tệ nhập các điều kiện sản
xuất thay thế nhập khẩu , đòi hỏi phải có sản phẩm xuất khẩu . Cho đến nay mô
hình công nghiệp hoá hỗn hợp vẫn đang trong quá trình hình thành , khảo
nghiệm . Bớc đầu có thể nêu lên một số đặc điểm sau đây :
Thứ nhất , xã hội cơ cấu công nghiệp theo hớng hội nhập quốc tế . Cơ cấu
này là một cơ cấu hớng ngoại , chấp nhận cạnh tranh quốc tế không chỉ trên thị
trờng ngoài nớc mà cả thị trờng trong nớc , đồng thời tận dụng đến mức tối đa
lợi thế địa lý - kinh tế trong chu trình sản xuất - kinh doanh .
Thứ hai , xây dựng thể chế kinh tế -xã hội theo hớng hội nhập quốc tế , với
hai tính chất : mở và phù hợp với các chế định toàn cầu .
Thứ ba , xây dựng nguồn nhân lực hội nhập quốc tế . Toàn bộ kết cấu
nguồn nhân lực phải phấn đấu đạt tiêu chuẩn quốc tế , từ các nhà hoạch định
chiến lợc , chính sách đến các nhà quản lý , đội ngũ cán bộ khoa học và công
nghệ , doanh nghiệp , công nhân ...
Trong những năm vừa qua , mô hình công nghiệp hoá hỗn hợp theo hớng

hội nhập quốc tế gặp một số khó khăn , nhng nó vẫn tỏ ra là sự lựa chọn chiến l-
ợc có triển vọng hơn cả trong kỷ nguyên toàn cầu hoá đơng đại . Lộ trình gấp
ghềnh với những thăng trầm của các mô hình một lần nữa chứng tỏ bất cứ mô
7