Phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Lời nói đầu
đề tài: phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Trong một xã hội với nền sản xuất hiện đại thì phân phối là một khâu
không thể thiếu đợc của quá trình tái sản xuất. Nó nối liền sản xuất với sản
xuất, sản xuất với tiêu dùng. Mặt khác, quan hệ phân phối còn là một yếu tố
rất quan trọng của quan hệ sản xuất, nó phản ánh mối quan hệ giữa lợi ích
của mỗi thành viên và lợi ích của toàn xã hội.
Do vậy, việc nghiên cứu về phân phối là hết sức cần thiết, đặc biệt là
trong giai đoạn kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện nay. Bởi vì, khi chuyển sang
nền kinh tế thị trờng hàng loạt các vấn đề thuộc lĩnh vực phân phối (chẳng
hạn nh phân phối thu nhập) sao cho phù hợp với nguyên lý kinh tế thị trờng
cũng nh sự tác động của chúng tới sự phát triển kinh tế xã hội đòi hỏi phải có
t duy mới, khoa học hơn trong việc nhìn nhận, đánh giá và đa ra các quyết
định thuộc về lĩnh vực phân phối.
Giải quyết tốt vấn đề phân phối sẽ tạo ra động lực to lớn làm thúc đẩy sự
tăng trởng và phát triển ổn định của nền kinh tế đất nớc. Tuy nhiên, đây là
một vấn đề xã hội lớn lao mà trong phạm vi của vài viết này không thể giải
quyết một cách trọn vẹn đợc. ở đây chúng ta sẽ chỉ nghiên cứu những vấn
đề cơ bản nhất về phân phối nhằm mục đích sử dụng có hiệu quả những quan
hệ phân phối trong nền kinh tế thị trờng của nớc ta hiện nay.
Về cơ bản, bài viết này sẽ gồm những phần sau:
Phần I: Lý luận chung về phân phối.
Phần II :Thực trạng phân phối thu nhập ở Việt Nam trong thời gian qua.
ở phần này, thông qua việc nghiên cứu các hình thức phân phối và các hình
thức thu nhập, chúng ta sẽ thấy đợc thực trạng phân phối ở nớc ta trong thời
gian qua.
Em xin chân thành cám ơn sự hớng dẫn của thầy đã giúp em có
thể hoàn thành bài đề án này.
Hà nội tháng 12 năm 2004.

Sinh viên
Đỗ Thị Phơng Linh
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Phần I:
lý luận chung về phân phối.
I/Lí luận của chủ nghĩa mác-lênin về phân phối:
1. Bản chất của phân phối:
Trớc hết, chúng ta hãy cùng làm rõ bản chất của phân phối.
Khi xem xét hoạt động kinh tế của xã hội, chúng ta thấy rằng trong xã
hội luôn tồn tại mối quan hệ giữa ngời sản xuất vầ sản phẩm. Với nền kinh tế
hàng hoá, ngời sản xuất không trở thành chủ sở hữu của sản phẩm đó ngay
lập tức. "Phân phối xen vào gữa ngời sản xuất và sản phẩm, thông qua những
quy luật xã hội, phân phối quy định phần dành cho ngời sẩn xuất trong khối
sản phẩm, do đó, phân phối xen vào giữa sản xuất và tiêu dùng", Các mác.
Tuy nhiên, phân phối không phải là một lĩnh vực độc lập mà phân phối là
sản phẩm của sản xuất không phải chỉ về mặt nội dung, vì nếu không có sản
xuất thì ngời ta sẽ phân phối cái gì, phân phối nh thế nào, mà còn về cả mặt
hình thức, vì phơng thức tham gia vào sản xuất của con ngời sẽ quyết định
hình thái đặc thù của phân phối.
Trong lịch sử đã có những nhà kinh tế chính trị học xem phân phối nh là
một nhân tố có trớc sản xuất bởi vì khi xem xét sự phân phối trong xã hội:
với mỗi cá nhân, địa vị của họ do sự phân phối từ trớc để lại; còn khi xét
chung về mặt xã hội, phân phối biểu hiện ra là phân phối sản phẩm nên dờng
nh không liên quan đến sản xuất, độc lập với sản xuất. Nhng trớc khi là phân
phối sản phẩm thì phân phối là: phân phối công cụ sản xuất, phân phối các
thành viên lao động; rõ ràng phân phối sản phẩm chỉ là kết quả của sự phân
phối này, mà sự phân phối này thì đã bao hàm trong sản xuất.
Qua đây, chúng ta khẳng định phân phối là sản phẩm của sản xuất. Do

vậy, nó bị chi phối bởi phơng thức sản xuất. Mỗi hình thái phân phối tồn tại
và biến đi cùng lúc với phơng thức sản xuất đã sinh ra nó.
Tuy vậy, phân phối không phải chỉ đơn thuần là một kết quả tiêu cực của
sản xuất và trao đổi. Nó cũng tác động lại mạnh mẽ nh thế đến cả sản xuất
lẫn trao đổi. Bởi vì bất cứ phơng thức sản xuất mới nào và bất cứ hình thức
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
trao đổi mới nào, lúc đầu không những bị những hình thức cũ và những thiết
chế chính trị ấy ngăn trở, mà còn bị phơng thức phân phối cũ ngăn trở
nữa.Một phơng thức sản xuất nhất định càng linh hoạt bao nhiêu, càng dễ
phát triển bao nhiêu thì sự phân phối càng chóng đạt tới trình độ thoát khỏi
ngay chính những điều kiện đã đẻ ra nó và càng trở nên mâu thuẫn với phơng
thức sản xuất, trao đổi cũ bấy nhiêu.
Ví dụ nh trong chủ nghĩa t bản, sự tồn tại của nó cha bao lâu, nhất là từ khi
có đại công nghiệp, tức là mới cha đầy một trăm năm, mà trong thời gian
ngắn ngủi đó, nó đã đẻ ra những mâu thuẫn trong sự phân phối- một đằng là
sự tập trung t bản với khối lợng của cải khổng lồ vào tay một số ít ngời trong
xã hội, còn phía bên kia là phần lớn quần chúng lao động không có tài sản.
Với mâu thuẫn này tất yếu sẽ đa nền sản xuất t bản chủ nghĩa đến chỗ diệt
vong.
2. Vai trò của phân phối trong nền sản xuất xã hội:
Phân phối là một phạm trù kinh tế trừu tợng. Do đó, để nghiên cứu về
quan hệ phân phối cũng nh để thấy đợc vai trò của nó thì ta phải thông qua
các hình thức biểu hiện của phân phối.
Khi bàn về vai trò của phân phối trong nền sản xuất xã hội, F.Ănghen cho
rằng: "sự phân phối chừng nào mà còn bị những lý do thuần tuý kinh tế chi
phối, thì nó sẽ đợc điều tiết bởi lợi ích của sản xuất, rằng sản xuất sẽ đợc
thuận lợi trên hết trong mọi phơng thức phân phối mà mọi thành viên trong
xã hội có thể phát triển , duy trì và thực hành những năng khiếu của họ một
cách toàn diện nhất".

Chúng ta biết rằng, trong mỗi hình thái kinh tế xã hội đều bao gồm một
hệ thống phức tạp các lợi ích.Lợi ích kinh tế là những quan hệ kinh tế phản
ánh những nhu cầu, những động cơ khách quan về sự hoạt động của các giai
cấp, những nhóm xã hội hay của từng ngời lao động riêng biệt, do quan hệ
sản xuất quyết định", (định nghĩa lợi ích kinh tế, giáo trình kinh tế chính trị).
Là hình thức biểu hiện của quan hệ kinh tế và quy luật kinh tế trong một
phơng thức sản xuất nhất định, do tính chất của quan hệ sản xuất quyết định.
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Tính giai cấp ảnh hởng rất sâu sắc và chi phối mạnh mẽ tới hệ thống lợi ích
trong xã hội.Lợi ích kinh tế có vai trò là động lực mạnh mẽ đối với nền kinh
tế. ở một mức độ sâu hơn, tức là khi phơng thức sản xuất còn là bình thờng
đối với xã hội thì nói chung ngời ta vẫn bằng lòng với sự phân phối đó của xã
hội. Và chỉ khi nào phơng thức sản xuất đó đã đi vào giai đoạn thoái trào của
nó, sự phân phối trở nên ngày càng chênh lệch thêm, bất công ngày càng sâu
sắc thêm. Chủ nghĩa t bản cũng vậy, càng phát triển, mâu thuẫn về lợi ích
giữa các giai cấp trong lòng nó càng sâu sắc mà bản thân nó không thể nào
khắc phục nổi. Do đó, tất yếu sẽ dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa t bản để
nhờng chỗ cho một hình thái xã hội mới cao hơn, xã hội xã hội chủ nghĩa.
Do vậy, quan hệ phân phối muốn phát huy đợc vai trò động lực của mình
thì phải khuyến khích đợc các giai cấp, tầng lớp hoạt động tích cực, tức là
phải đảm bảo lợi ích kinh tế cho họ. Tuy nhiên, các giai cấp, tầng lớp phải
thống nhất ở lợi ích chung của toàn xã hội. Có nh vậy, xã hội mới phát triển
lành mạnh theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
3. Cơ sở kinh tế của sự phân phối:
Khi tìm hiểu cơ sở kinh tế của sự phân phối, chúng ta nghĩ ngay đến việc
phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cá nhân mỗi thành viên trong xã hội. Phân
phối bao hàm cả phân phối cho sản xuất đợc xem nh là yếu tố của sản xuất
còn phân phối cho tiêu dùng xem là kết quả của quá trình sản xuất. Để quá
trình tái sản xuất và tái sản xuất mở rộng đợc diễn ra không ngừng, tổng sản

phẩm sản xuất ra không thể phân phối ngay cho mọi ngời. Trong một xã hội
phát triển với nền sản xuất lớn thì một bộ phận của tổng sản phẩm xã hội
phải dùng để bù đắp những khoản chi phí, dự phòng,,tích luỹ phần còn lại
mới dành cho tiêu dùng .Theo C.Mác,phần trích ra đó bao gồm:
Phần bù đắp những t liệu sản xuất
Phần để mở rộng sản xuất
Lập quỹ dự trữ đề phòng khi tai nạn bất ngờ.
Chung ta thừa nhận phần trích này là một điều tất yếu về kinh tế,vì khôI phục
vàmở rộng sản xuất là để đáp ứng nhu càu ngày càng tăng của xã hội.Phần
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
còn lại của tổng sản phẫmã hội sẽ dành cho tiêu dùng .Nhng trớc khi phân
phối trực tiếp cho cá nhân,còn phảI trích một phần để :
Chi phí về quản lý hành chínhvà tổ chức ,bảo vệ Tổ quốc.
Mở rộng các sự nghiệp phúc lợi công cộng và cứu tế xã hội.
Sau đó ,phần còn lại sẽ đợc trực tiếp phân phồi cho tiêu dùng cá nhân của
nhng ngời làm việc trong nền sản xuất xã hộiphù hợp với số lợng và chất lợng
của lao động cũng nh số lợng vốn và tàI sản mà họ đã đóng góp vào quá trình
sản xuất
*Nhận xét chung:
Phân phối trong chủ nghĩa t bản ,chúng ta thấy đó thc sự là một hình thức
phân phối bấy bình đẳng do quan hệ giai cấp tạo nên.Lực lợng sản xuất càng
phát triển, tự nó sẽ ý thức đợc sứ mệnh lịch sử của mình trong việc đập tan
quan hệ sản xuất đã lỗi thời và xây dựng nên một hình thái xã hội mới công
bằng hơn.
II/ Quan hệ phân phối trong chủ nghĩa cộng sản:
Trong xã hội nguyên thuỷ, cuộc sống bầy đàn và sự phân chia sản phẩm lao
động bình đẳng là nét đặc trng tiêu biểu;phân phối là đối tợng duy nhất của
kinh tế chính trị học. Hình thái phân phối là biểu hiện rõ nhất ghi lại các
nhân tố của sản xuất trong một xã hội nhất định.

Chủ nghĩa xã hội đối lập mình với chủ nghĩa t bản cũng lấy quan hệ phân
phối làm điểm trọng yếu. Và sau đây, chúng ta hãy cùng nghiên cứu quan hệ
phân phối trong xã hội xã hội chủ nghĩa để thấy đợc sự khác biệt của nó với
chủ nghĩa t bản.
*Các hình thức phân phối trong chủ nghĩa cộng sản:
Chủ nghĩa cộng sản, theo quan điểm của Mác, là hình thái xã hội cao hơn
chủ nghĩa t bản. Tuy nhiên, "đó không phải là một xã hội đã phát triển trên
những cơ sở riêng của nó, mà trái lại, là một xã hội cộng sản vừa mới từ xã
hội t bản thoát ra; vì vậy, về mọi mặt kinh tế, đạo đức, trí tuệ, xã hội ấy còn
mang những dấu vết của xã hội cũ, xã hội đã đẻ ra nó",Các Mác. Mác gọi đó
là giai đoạn đầu hay giai đoạn thấp của xã hội cộng sản.
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mác thừa nhận không thể thực hiện đợc công bằng và bình đẳng trong
giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản. Về mặt của cải, vẫn còn chênh lệch,
mà những chênh lệch này là bất công. Tuy nhiên, sẽ không còn tình trạng ng-
ời bóc lột ngời vì không còn ai đợc chiếm hữu t liệu sản xuất, đất đai làm của
riêng. Để đạt đợc điều này, vẫn cần có Nhà nớc để vừa bảo vệ chế độ công
hữu về t liệu sản xuất vừa bảo vệ quyền bình đẳng về lao động và bình đẳng
trong việc phân chia các sản phẩm.
Mác nói:" trong giai đoạn cao của xã hội cộng sản, khi mà con ngời
không còn phụ thuộc một cách nô lệ vào sự phân công nữa, và sự đối lập giữa
lao động trí óc với lao động chân tay cũng theo đó mà không còn nữa; khi mà
lao động sẽ không phải chỉ là một phơng tiện để sinh sống nữa, mà tự nó sẽ
biến thành một nhu cầu bậc nhất cho đời sống; khi mà lực lợng sản xuất cũng
đã tăng lên cùng với sự phát triển toàn diện của các cá nhân và tất cả những
nguồn tài phú công cộng đều tuôn ra dồi dào, thì chỉ khi đó ngời ta mới có
thể hoàn toàn vợt khỏi giới hạn chật hẹp của pháp quyền t sản và xã hội mới
có thể ghi trên là cờ của mình:"Làm hết năng lực, hởng theo nhu cầu!".
Trên đây chúng ta đã phân tích hai giai đoạn của hình thái xã hội cộng

sản đó là xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Để từ đây chúng ta sẽ
nghiên cứu về phân phối trong giai đoạn của nớc ta hiện nay.
6