Bình luận vai trò của Hội đồng bảo an theo quy định của Hiến chương và thực tiễn hoạt động của Liên hợp quốc

MỞ BÀI :
Liên hợp quốc được thành lập trên cơ sở của Hiến chương Liên hợp quốc ngày
24/10/1945. Liên hợp quốc (LHQ) trở thành một tổ chức trung tâm trong các
hoạt động hợp tác của các quốc gia trên toàn thế giới. Và với mục đích chính là
duy trì hoà bình và an ninh quốc tế, Hội đồng bảo an (HĐBA), một trong những
cơ quan chính và cũng quan trọng nhất của LHQ, sau hơn 60 năm hoạt động,
mặc dù có nhiều bước thăng trầm nhưng cũng đã nhiều nỗ lực, đóng góp không
nhỏ vào việc giữ gìn nền hoà bình, an ninh quốc tế.
Với lý do đó, em chọn đề tài bài tập lớn học kì là : “Bình luận vai trò của Hội
đồng bảo an theo quy định của Hiến chương và thực tiễn hoạt động của Liên
hợp quốc”.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
I. Kh ái niệm H ội đồng bảo an :
Là một trong sáu cơ quan chính của LHQ, Hội đồng Bảo an được thành lập
nhằm duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. Trong khi thực thi chức năng này,
HĐBA được coi là hành động với tư cách thay mặt cho tất cả các thành viên
LHQ. Trên thực tế, những chức năng mà HĐBA được trao có thể được coi là để
nhằm 3 mục tiêu: gìn giữ hoà bình, vãn hồi hoà bình và kiến tạo hoà bình.
II. Bình luận vai trò của Hội đồng bảo an:
1. Theo qui định của Hiến chương Liên hợp quốc :
Trên cơ sở của Điều 24 Hiến chương LHQ, Hội đồng bảo an là cơ quan giữ
vai trò trọng yếu hàng đầu trong việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế(HB và
ANQT). Theo đó, HĐBA có thể áp dụng các biện pháp nhằm giải quyết hoà
bình các tranh chấp, xung đột và khi cần thiết, có thể sử dụng các biện pháp, kể
cả cưỡng chế và vũ lực, nhằm loại trừ các mối đe doạ, phá hoại hoà bình, hoặc
các hành động xâm lược. Theo Điều 25, các Nghị quyết của HĐBA là bắt buộc
các quốc gia thành viên và phải được các quốc gia thành viên thi hành.
1
Theo chương Sáu của Hiến chương, "Giải quyết các tranh chấp vì mục đích
hoà bình", HĐBA "có thể điều tra bất cứ vụ tranh chấp nào, hoặc bất cứ tình
huống nào có thể dẫn đến sự xung đột quốc tế hoặc khơi mào một cuộc tranh

chấp". Hội đồng có thể "đề xuất những thủ tục hoặc phương pháp điều chỉnh"
(được qui định cụ thể tại Điều 33 của Hiến chương) nếu Hội đồng xét thấy tình
huống có thể gây nguy hại cho hoà bình và an ninh quốc tế. Những đề xuất này
có tính ràng buộc đối với các thành viên LHQ. Đây cũng là một trong những
biện pháp có tính mềm dẻo của HĐBA trong hoạt động giữ gìn hoà bình, an
ninh quốc tế, tuân thủ đúng theo nguyên tắc : “ hoà bình giải quyết các tranh
chấp quốc tế” - một trong những nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế.
Chương Bảy dành cho HĐBA quyền hạn lớn hơn để chọn lựa biện pháp cần
thiết trong những tình huống "đe dọa hoà bình, xâm phạm hoà bình hoặc tiến
hành xâm lấn".Trong khi các cơ quan khác của LHQ chỉ có thể đưa ra các quyết
định mang tính khuyến nghị đối với các chính phủ của các quốc gia thành viên
LHQ, các quyết định và nghị quyết của HĐBA, theo chương VII Hiến chương,
khi đã được thông qua đều mang tính chất ràng buộc và tất cả các thành viên của
LHQ đều có trách nhiệm phải tôn trọng và thi hành. Theo Điều 39 của Hiến
chương LHQ, HĐBA là cơ quan duy nhất của LHQ có quyền quyết định đánh
giá thực tại của các mối đe doạ đối với hoà bình, phá hoại hoà bình hoặc hành
động xâm lược, và sẽ khuyến nghị hoặc quyết định các biện pháp cần được tiến
hành phù hợp với các Điều 41 và 42, để duy trì hoặc khôi phục hoà bình và an
ninh quốc tế. Điều này là nền tảng cho hoạt động quân sự của LHQ tại bán đảo
Triều Tiên năm 1950 trong Chiến tranh Triều Tiên và việc sử dụng quân lực liên
minh tại Iraq và Kuwait năm 1991. Chiếu theo Chương Bảy, các quyết định như
cấm vận kinh tế, có giá trị ràng buộc trên các thành viên Liên Hiệp Quốc. Việc
xác định tình hình của HĐBA là cơ sở pháp lý cho các hoạt động tiếp theo về
gìn giữ hoà bình. Hiến chương Liên hợp quốc cho phép HĐBA áp dụng các biện
pháp tạm thời ,theo Điều 40 của Hiến chương, HĐBA có quyền yêu cầu các bên
đương sự thi hành các biện phạm tạm thời (ngừng bắn, rút quân,thiết lập giới
tuyến tạm thời, thiết lập khu vực phi quân sự… ). Những biện pháp tạm thời của
HĐBA không những không làm phương hại đến các quyền, lợi ích hoặc tình
trạng của các bên hữu quan mà còn hướng tới việc ngăn chặn sự phát triển xấu
của tình hình. Tuy nhiên, nếu tình hình tiếp tục phát triển xấu đi, HĐBA có

2
quyền quyết định những biện pháp trừng phạt cần được áp dụng mà không liên
quan tới việc sử dụng vũ lực để thực hiện các nghị quyết của HĐBA theo như
Điều 41 Hiến chương LHQ. Ngoài ra, để xử lý quốc gia thực hiện những hành vi
đe doạ hoà bình và an ninh quốc tế, HĐBA có thẩm quyền đưa ra các nghị quyết
để áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với quốc gia vi phạm: trừng phạt về
kinh tế, thương mại toàn diện, hạn chế ngoại giao tài chính…Các lệnh trừng
phạt của HĐBA là một trong những yếu tố quan trọng khiến cho các quốc gia vi
phạm không có điều kiện để tiếp tục hành vi vi phạm. Theo Điều 42, trong
những tình huống như thế, HĐBA không bị giới hạn trong việc đưa ra những đề
xuất; có quyền hành động, bao gồm cả việc sử dụng lực lượng vũ trang "để duy
trì hoặc phục hồi hoà bình và an ninh quốc tế". Việc trừng phạt bằng cách sử
dụng vũ lực là một trong những chế tài cao nhất mà HĐBA có quyền áp dụng
đối với các quốc gia có hành vi vi phạm. Điều 42 qui định HĐBA có thể sử
dụng các biện pháp quân sự để giải quyết các tranh chấp quốc tế, tuy nhiên, có
thể khẳng định điều này không hề trái với nguyên tắc Cấm đe doạ dùng vũ lực
hay dùng vũ lực – nguyên tắc cơ bản của luật Quốc tế, bởi lẽ Điều 42 của Hiến
chương là một trong 3 trường hợp ngoại lệ của nguyên tắc này. Khi các biện
pháp khác là không thích hợp hoặc đã mất hiệu lực, HĐBA có quyền sử dụng
lực lượng vũ trang để thực hiện các quyết định của mình về loại trừ mọi sự đe
doạ hoặc phá hoại hoà bình, điều đó có nghĩa là HĐBA có vai trò can thiệp, áp
dụng biện pháp cưỡng chế quân sự nhằm đem lại hoà bình.
Ngoài ra, chỉ có trên cơ sở đề nghị của HĐBA, Đại hội đồng LHQ mới có thể
quyết định kết nạp thành viên mới hoặc khai trừ, đình chỉ các quyền và quyền
lợi của các thành viên LHQ, và bổ nhiệm Tổng Thư ký Liên hợp quốc.
2. Trong thực tiễn hoạt động của Liên hợp quốc :
2.1.Những thành tựu mà Hội đồng bảo an đã đạt được trong quá trình hoạt
động:
- Trong thời kỳ chiến tranh lạnh, HĐBA đã giải quyết cuộc xung đột ở
Namibia, Ăngôla theo cách thức cả Nam Phi và Cuba cùng rút quân, mà thực ra

là cà Liên Xô và Mỹ cùng rút quân.
Năm 1969, HĐBA thông qua nghị quyết coi Nam Phi có mặt ở Namibia là bất
hợp pháp. Năm 1978, HĐBA yêu cầu chấm dứt sự thống trị của Nam phi, tổ
3
chức phổ thông đầu phiéu, trao trả độc lập cho Namibia.Ngoài ra, HĐBA còn
giải quyết cơ bản cuộc chiến tranh Iran – I rắc.
- Sau chiến tranh lạnh, với hoạt động gìn giữ hoà bình truyền thống,cộng đồng
quốc tế, đặc biệt là HĐBA đã hậu thuẫn các hoạt động gìn giữ hoà bình. HĐBA
liên tục gia hạn cho một số chiến dịch giữ gìn hoà bình, nhất là những chiến dịch
bắt đầu từ thời kỳ chiến tranh lạnh, bổ sung lực lượng nhân viên giữ gìn hoà
bình cho phù hợp với yêu cầu thực tế.
HĐBA tham gia hoạt động giữ gìn hoà bình mở rộng, góp phần kết thúc được
một số cuộc xung đột dai dẳng, giải giáp các nhóm vũ trang chống đối, khôi
phục pháp luật.. ở Crôatia, Goatêmala, Ănggôla, Tây Xahara, Môdămbích, giải
quyết mặt nội bộ vấn đề Campuchia.
HĐBA còn tham gia hoạt động giữ gìn hoà bình xen lẵn cưỡng chế góp phần
ngăn chặn hạn chế hậu quả cuộc nội chiến giữa các cộng đồng tôn giáo, sắc tộc
ở Xômali, Ruanđa, Haiiti, Cônggô, Baranddi, Nam Tư.
- Trong nhiều năm gần đây, nhất là sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh, HĐBA LHQ
đã có những đóng góp nhất định vào quá trình duy trì và gìn giữ hoà bình, nhất
là trong hoạt động chống khủng bố quốc tế. HĐBA đã ra Nghị quyết (NQ) số
1267(1999) về thành lập Uỷ ban chống khủng bố trực thuộc HĐBA. Ngoài ra,
để chống lại những nguy cơ đe doạ hoà bình thế giới do các hoạt động khủng bố
quốc tế gây ra, HĐBA còn ra NQ số 1373(2001), NQ số 1390 (2002), NQ số
1455 (2003).
Vai trò giữ gìn hoà bình của HĐBA còn thể hiện ở việc thành lập và hoạt động
của các toà án xét xử tội phạm chiến tranh. HĐBA đã lập ra hai toà án Adhoc tại
Nam Tư cũ (1993) và Ruanđa (1994) để xét xử những tội phạm chiến tranh gây
ra hai cuộc chiến đẫm máu tại hai quốc gia này. Đây cũng là lần đầu tiên trong
lịch sử tồn tại của Liên hợp quốc, hội đồng bảo an viện dẫn Chương bảy của

Hiến chương để thành lập các toà án hình sự xét xử các cá nhân.
4
2.2.Những hạn chế trong hoạt động của Hội đồng bảo an:
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được trong quá trình hoạt động, HĐBA ngày
càng không thể đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thế giới. HĐBA không có
quyền hạn và khả năng ngăn cản hay trừng phạt các nước uỷ viên thường trực vi
phạm luật pháp quốc tế giống như hành động với các nước khác. Chẳng hạn,
việc Mỹ, Anh tấn công Iraq, NATO tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại Nam Tư
mà không có sự đồng ý của Hội đồng Bảo an.
Liên Hợp Quốc, nhất là HĐBA, đang bị Mỹ cùng các nước phương tây lợi dụng
để kiểm soát thế giới với các chiêu bài "can thiệp nhân đạo" kiểu như Kosovo,
Đông Timor. Họ "can thiệp nhân đạo" mà thực chất là tấn công xâm lược vào
các lãnh thổ có ý nghĩa chiến lược hoặc vì quyền lợi của họ. Họ thông qua
HĐBA, thậm chí còn vượt mặt HĐBA để xâm phạm chủ quyền quốc gia của các
dân tộc.
HĐBA đã bị chỉ trích vì không thể hoạt động một cách rõ ràng và kiên quyết khi
đối đầu trước một vụ khủng hoảng. Những ví dụ gần đây gồm chương trình hạt
nhân của Iran và sự diệt chủng trong cuộc xung đột Darfur, Sudan.
Quyền phủ quyết được coi là công cụ quan trọng của 5 nước uỷ viên thường trực
trong việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế.Tuy nhiên, việc sử dụng quyền
phủ quyết không thật sự đáp ứng đựoc những mong muốn của LHQ mà có phần
bị lạm dụng và tỏ ra không phù hợp với nguyên tắc công bằng. Vì mỗi nước
trong số năm thành viên thường trực của Hội đồng bảo an đều có quyền phủ
quyết, và bởi vì họ thường bất đồng với nhau, đã rất nhiều lần không có bất kỳ
một hành động nào được thông qua. Thông thường, nhưng không phải là luôn
luôn, sự chia rẽ này xuất hiện giữa Hoa Kỳ ở một phía và Trung Quốc, Nga hay
cả hai ở phía kia. Một số lần HĐBA đồng thuận với nhau nhưng lại thiếu sự
quyết tâm hay phương tiện để thực thi các nghị quyết của họ. Một ví dụ gần đây
là Cuộc khủng hoảng Israel-Liban 2006, không hành đông nào được thực hiện
theo Nghị quyết 1559 và Nghị quyết 1701 để giải giáp các lực lượng du kích phi

chính phủ như Hezbollah. Những lời chỉ trích đặt nghi vấn về hiệu năng và sự
thích hợp của HĐBA bởi vì khi vi phạm vào một nghị quyết do Hội đồng này
đưa ra, thường cũng không xảy ra hậu quả nào cả.
Trong bản báo cáo tổng kết về công việc của tổ chức LHQ, cựu Tổng thư ký
Kofi Annan nhấn mạnh rằng nhiệm vụ cao cả nhất của ông hiện nay là khôi
phục vai trò của LHQ trong việc bảo đảm hòa bình, an ninh và đoàn kết của các
5