giải pháp tài chính nhằm bảo toàn và tăng trưởng quy bảo hiểm xã hội tại Việt Nam

- 1 -









GII PHP TI CHNH NHM
BO TON V TNG TRNG
QU BO HIM X HI TI VIT NAM

















THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

- 2 -



MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) ở nước ta là một trong những chính sách lớn của
Ðảng và Nhà nước đối với người lao động. Vì vậy, ngay từ những ngày đầu thành
lập nước, chế độ chính sách bảo hiểm xã hội đã được ban hành, từng bước được
thực hiện đối với cơng nhân viên chức khu vực nhà nước và dần mở rộng ra khu
vực ngồi quốc doanh. Trong q trình thực hiện, chế độ chính sách về bảo hiểm xã
hội khơng ngừng được bổ sung, sửa đổi cho phù hợp với từng thời kỳ phát triển của
đất nước nhằm đảm bảo quyền lợi đối với người lao động.
Quỹ Bảo hiểm xã hội được hình thành từ sự đóng góp của người sử dụng lao
động, người lao động; lãi từ hoạt động đầu tư tăng trưởng; Nhà nước đóng góp và
hỗ trợ. Trước năm 1995, nguồn thu BHXH rất nhỏ, mọi nhu cầu chi BHXH đều do
ngân sách Nhà nước cấp, khơng có Quỹ BHXH độc lập. Từ năm 1995 đến nay,
cùng với sự ra đời của hệ thống BHXH Việt Nam là đơn vị sự nghiệp trực thuộc
Chính phủ, Quỹ BHXH được hình thành, hạch tốn độc lập với ngân sách Nhà
nước. Quỹ BHXH để chi trả cho hai chế độ hưu trí và trợ cấp thường xun có 3
đặc điểm cơ bản:
- Chủ sử dụng lao động và người lao động phải đóng BHXH trong một thời gian dài
theo quy định thì người lao động mới được hưởng các chế độ này.
- Khi đủ điều kiện theo quy định, người được hưởng các chế độ này lại được hưởng
trợ cấp trong một thời gian dài.
- Số thu trong năm thường khơng chi hết trong năm đó, quỹ ln có số tiền tạm thời
nhàn rỗi.
Về thiết kế Quỹ BHXH dựa trên ngun tắc sự thụ hưởng trong tương lai
phụ thuộc vào những đóng góp ở hiện tại. Tuy nhiên những biến động khó dự đốn
của lãi suất, lạm phát; bên cạnh đó tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, tuổi thọ ngày càng

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 3 -
tăng, tỷ lệ số người làm việc trên số người khơng làm việc có xu hướng giảm đã tác
động gây khó khăn cho những tính tốn ban đầu và là những thách thức thật sự
trong việc đảm bảo nguồn chi trả của Quỹ BHXH trong tương lai.
Chính vì vậy mà việc sử dụng nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi của Quỹ BHXH
để đầu tư, trước hết là để đảm bảo giá trị của phần vốn này

và hơn nữa là có được
phần sinh lời thực tế (sau khi đã trừ đi lạm phát) sẽ làm tăng quy mơ của quỹ
BHXH, góp phần cải thiện cho các khoản trợ cấp BHXH; đồng thời đảm bảo cho
các hoạt động của BHXH được tốt hơn cả trong hiện tại và tương lai.
Là một nhân viên đang cơng tác trong ngành BHXH tơi chọn đề tài “Giải
pháp tài chính nhằm bảo tồn và tăng trưởng quỹ BHXH tại Việt Nam” làm đề tài
tốt nghiệp với hy vọng sẽ đưa ra những giải pháp để có thể bảo tồn nguồn quỹ
cũng như tối đa hóa hiệu quả đầu tư của nguồn quỹ tạm thời nhàn rỗi nhằm tăng
trưởng quỹ.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở những lý luận về BHXH, quỹ BHXH, về quản lý quỹ đề tài nhận
diện được thực trạng cơng tác quản lý quỹ BHXH hiện nay ở nước ta để đề xuất các
biện pháp để quản lý và đầu tư quỹ BHXH làm cho quỹ ngày càng tăng trưởng tạo
được niềm tin của người tham gia. Đây chính là nền móng để ngành BHXH nước
nhà ngày càng phát triển bền vững góp phần nâng cao chất lượng an sinh xã hội và
đưa đất nước phát triển và hội nhập.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: nghiên cứu q trình quản lý quỹ BHXH
- Phạm vi nghiên cứu:
Hiện nay Quỹ BHXH gồm 3 quỹ thành phần. Tuy nhiên, nếu nhìn dưới góc
độ cân đối tài chính theo yếu tố thời gian, Quỹ BHXH được chia ra làm 2 loại: Quỹ
ngắn hạn và Quỹ dài hạn. Trong đó Quỹ ngắn hạn gồm: Quỹ khám chữa bệnh bắt

buộc và Quỹ khám chữa bệnh tự nguyện và một phần của Quỹ Hưu trí và Trợ cấp
(với mức đóng góp là 5%) để chi trả cho các chế độ: trợ cấp ốm đau, trợ cấp thai
sản, trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp và chế độ nghỉ dưỡng sức và phục
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 4 -
hồi sức khỏe. Phần còn lại của Quỹ Hưu trí và Trợ cấp (với mức đóng góp là 15%)
để chi trả các chế độ hưu trí và tử tuất được coi là phần Quỹ BHXH dài hạn. Trong
phạm vi đề tài này Quỹ BHXH được đề cập đến là Quỹ hưu trí và trợ cấp dài hạn.
Đề tài nghiên cứu q trình quản lý Quỹ BHXH: mơ hình quỹ, mơ hình tổ
chức bộ máy BHXH, nội dung và phương thức quản lý quỹ, đánh giá thực trạng đầu
tư Quỹ.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp, thống kê và dự đốn để tính
tốn tổng số thu và chi của quỹ BHXH để tính tốn cân đối quỹ, từ đó đưa ra giải
pháp nhằm bảo tồn và tăng trưởng quỹ.
5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Dựa trên những phân tích, đánh giá về thực trạng quản lý và kết quả thực hiện
đầu tư Quỹ BHXH, phân tích những ngun nhân làm hạn chế hiệu quả thực hiện
thu, chi và đầu tư Quỹ BHXH. Từ đó đưa ra các biện pháp mang ý nghĩa thực tiễn
để vận dụng vào thực tế nhằm cải thiện tình hình quản lý và đầu tư tăng trưởng Quỹ
BHXH.
6. Kết cấu luận văn
Ngồi phần mở đầu, mục lục, danh mục các từ viết tắt, các bảng biểu, tài liệu
tham khảo và phụ lục, luận văn được chia thành ba chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận chung về BHXH và nguồn quỹ BHXH.
Chương 2: Thực trạng quản lý nguồn quỹ BHXH tại Việt Nam.
Chương 3: Giải pháp tài chính nhằm bảo tồn và tăng trưởng quỹ BHXH tại
Việt Nam.
Xin cảm ơn Thầy – PGS.TS Nguyễn Ngọc Định đã tận tình hướng dẫn em thực
hiện luận văn này, và em cũng xin cảm ơn các Thầy, Cơ Khoa Tài chính doanh

nghiệp đã tận tình giảng dạy em trong thời gian qua. Do đề tài thuộc lĩnh vực chính
sách của Nhà nước nên mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng luận văn khơng tránh
khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được sự góp ý và chỉ dẫn của q Thầy, Cơ.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 5 -
CHNG 1:
C S Lí LUN CHUNG V BO HIM X HI V NGUN QU BO
HIM X HI
1.1 Khỏi nim, bn cht, vai trũ BHXH
1.1.1 Khỏi nim BHXH
Lch s phỏt trin ca xó hi cho thy trong quỏ trỡnh tn ti v phỏt trin
nhu cu c bn ca con ngi l n, mc, ... tha món nhu cu ti thiu ny,
con ngi phi lao ng lm ra nhng sn phNm cn thit. Xó hi cng phỏt trin,
mc tha món cỏc nhu cu ca con ngi ngy cng cao. Trong thc t cuc
sng, khụng phi ngi lao ng no cng cú iu kin v sc khe, kh nng
lao ng hon thnh nhim v lao ng, cụng tỏc hoc to nờn cho mỡnh v gia
ỡnh mt cuc sng m no hnh phỳc. Bi l, ngi no cng cú th gp phi nhng
ri ro, bt hnh nh m au, tai nn, hay gi yu, cht hoc thiu cụng vic lm do
nhng nh hng ca t nhiờn, ca nhng iu kin sng v sinh hot cng nh cỏc
tỏc nhõn xó hi khỏc... Khi ri vo cỏc trng hp ú, thỡ ngoi nhng nhu cu
thit yu ca con ngi cũn xut hin thờm nhu cu mi. Bi vy, mun tn ti, con
ngi v xó hi loi ngi phi tỡm ra nhng cỏch gii quyt khỏc nhau.
khc phc nhng ri ro, bt hnh gim bt khú khn cho bn thõn v gia
ỡnh thỡ ngoi vic t mỡnh khc phc, ngi lao ng cũn c s bo tr ca
cng ng v xó hi. S tng tr dn dn c m rng v phỏt trin di nhiu
hỡnh thc khỏc nhau. Nhng yu t on kt, hng thin ú ó tỏc ng tớch cc
n ý thc v cụng vic xó hi ca cỏc Nh nc di cỏc ch xó hi khỏc nhau.
Trong quỏ trỡnh phỏt trin xó hi, c bit l t sau cuc cỏch mng cụng nghip, h
thng BHXH ó cú nhng c s hỡnh thnh v phỏt trin.
S bt buc phi i mt vi nhng nhu cu thit yu hng ngy ó buc

nhng ngi lm cụng n lng tỡm cỏch khc phc bng nhng hnh ng tng
thõn, tng ỏi (lp cỏc qu tng t, cỏc hi on...); ng thi, ũi hi gii ch v
Nh nc phi cú tr giỳp bo m cuc sng cho h. Nm 1850, ln u tiờn
c, nhiu bang ó thnh lp qu m au v yờu cu cụng nhõn phi úng gúp
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 6 -
d phũng khi b gim thu nhp vỡ bnh tt. Lỳc u ch cú gii th tham gia, dn
dn cỏc hỡnh thc bo him m rng ra cho cỏc trng hp ri ro ngh nghip, tui
gi v tn tt. n cui nhng nm 1880, BHXH ó m ra hng mi. S tham gia
l bt buc v khụng ch ngi lao ng úng gúp m gii ch v Nh nc cng
phi thc hin ngha v ca mỡnh theo c ch ba bờn. Tớnh cht on kt v san s
lỳc ny c th hin rừ nột v BHXH dn dn ó tr thnh mt tr ct c bn ca
h thng An sinh xó hi v c tt c cỏc nc tha nhn l mt trong nhng
quyn con ngi.
T ú khỏi nim BHXH c khỏi quỏt nh sau:
BHXH l s bo m thay th hoc bự p mt phn thu nhp ca ngi lao
ng khi h b gim hoc mt thu nhp do m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh
ngh nghip, tht nghip, ht tui lao ng, cht, trờn c s úng vo qu BHXH
[18].
1.1.2 Bn cht ca BHXH
BHXH l sn phNm tt yu ca nn kinh t hng húa. Khi trỡnh phỏt trin
kinh t ca mt quc gia t n mt mc no ú thỡ h thng BHXH cú iu
kin ra i phỏt trin. Vỡ vy, s ra i v phỏt trin ca BHXH phn ỏnh s phỏt
trin ca nn kinh t. Mt nn kinh t chm phỏt trin, i sng nhõn dõn thp kộm
khụng th cú mt h thng BHXH vng mnh c. Kinh t cng phỏt trin, h
thng BHXH cng a dng, cỏc ch BHXH ngy cng m rng, cỏc hỡnh thc
BHXH ngy cng phong phỳ.
Thc cht BHXH l s t chc chia s hu qu ca nhng ri ro xó hi hoc
cỏc s kin bo him. S chia s ny c thc hin thụng qua quỏ trỡnh t chc v
s dng qu tin t tp trung hỡnh thnh do s úng gúp ca cỏc bờn tham gia

BHXH v cỏc ngun thu hp phỏp khỏc ca qu BHXH. Nh vy, BHXH cng l
quỏ trỡnh phõn phi li thu nhp. Xột trờn phm vi ton xó hi, BHXH l mt b
phn ca GDP, c xó hi phõn phi li cho nhng thnh viờn khi phỏt sinh nhu
cu BHXH nh m au, sinh , tai nn lao ng v bnh ngh nghip (TNL-
BNN), gi yu, cht... Xột trong ni ti BHXH, s phõn phi ca BHXH c thc
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 7 -
hin c theo chiu dc v chiu ngang. Phõn phi theo chiu ngang l s phõn phi
ca chớnh bn thõn ngi lao ng theo thi gian (ngha l s phõn phi li thu khi
cũn kh nng lm vic v khi khụng cũn kh nng lm vic). Phõn phi theo chiu
dc l s phõn phi gia nhng ngi khe mnh cho ngi m au, bnh tt; gia
nhng ngi tr cho ngi gi; gia nhng ngi cú thu nhp cao v ngi cú thu
nhp thp... Núi cỏch khỏc, õy l s phõn phi li thu nhp theo khụng gian.
Qua õy cú th thy, BHXH gúp phn thc hin mc tiờu bo m an ton
kinh t cho ngi lao ng v gia ỡnh h. BHXH l quỏ trỡnh t chc s dng thu
nhp cỏ nhõn v tng sn phNm trong nc (GDP) tha món nhu cu an ton
kinh t ca ngi lao ng v an ton xó hi. BHXH mang c bn cht kinh t v c
bn cht xó hi. V mt kinh t, nh s t chc phõn phi li thu nhp, i sng ca
ngi lao ng v gia ỡnh h luụn c bo m trc nhng bt trc, ri ro xó
hi. V mt xó hi, do cú s san s ri ro ca BHXH, ngi lao ng ch phi úng
gúp mt khon nh trong thu nhp ca mỡnh cho qu BHXH, nhng xó hi s cú
mt lng vt cht ln trang tri nhng ri ro xy ra. õy, BHXH ó thc hin
nguyờn tc ly ca s ụng bự cho s ớt.
Tuy nhiờn, tớnh kinh t v tớnh xó hi ca BHXH khụng tỏch ri m an xen
ln nhau. Khi núi n s bo m kinh t cho ngi lao ng v gia ỡnh h l ó
núi n tớnh xó hi ca BHXH, ngc li, khi núi ti s úng gúp ớt nhng li
trang tri mi ri ro xó hi thỡ cng ó cp n tớnh kinh t ca BHXH.
Di gúc kinh t, BHXH l s bo m thu nhp, bo m cuc sng cho
ngi lao ng khi h b gim hay mt kh nng lao ng. Cú ngha l to ra mt
khon thu nhp thay th cho ngi lao ng khi h gp phi cỏc ri ro thuc phm

vi BHXH.
Di gúc chớnh tr, BHXH gúp phn liờn kt gia nhng ngi lao ng
xut phỏt t li ớch chung ca h.
Di gúc xó hi, BHXH c hiu nh l mt chớnh sỏch xó hi nhm
m bo i sng cho ngi lao ng khi thu nhp ca h b gim hay mt. Thụng
qua ú bo v v phỏt trin lc lng lao ng xó hi, lc lng sn xut, tng nng
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 8 -
sut lao ng n nh trt t xó hi.
1.1.3 Vai trũ ca BHXH
BHXH vi cỏc ch tr cp ca mỡnh s to nờn mt h thng chm lo v
bo v ngi lao ng v gia ỡnh h khi gp phi cỏc ri ro lm gim hoc mt i
ngun thu nhp. Cựng vi s phỏt trin ca nn kinh t - xó hi ca t nc, vai trũ
ca BHXH trong h thng An sinh xó hi v trong nn kinh t th trng nh
hng xó hi ch ngha ngy cng to ln. Cú th khỏi quỏt vai trũ ca BHXH nh
sau:
Mt l, BHXH gúp phn n nh i sng ca ngi lao ng tham gia
BHXH. Nhng ngi tham gia BHXH s c thay th hoc bự p mt phn thu
nhp khi h b suy gim, mt kh nng lao ng, mt vic lm hoc cht. Nh cú s
thay th hoc bự p thu nhp kp thi m ngi lao ng khc phc nhanh chúng
nhng tn tht v vt cht, nhanh phc hi sc khe, n nh cuc sng tip tc
quỏ trỡnh hot ng bỡnh thng.
Hai l, BHXH gúp phn m bo an ton, n nh cho ton b nn kinh t -
xó hi. phũng trỏnh, gim thiu tn tht, cỏc n v s dng lao ng phi ra
cỏc quy nh cht ch v an ton lao ng buc ngi lao ng tuõn th. Nhng khi
cú ri ro xy ra cho ngi lao ng, qu BHXH chi tr kp thi, to iu kin cho
ngi lao ng nhanh chúng n nh cuc sng v sn xut. T ú gúp phn quan
trng lm n nh nn kinh t v xó hi.
Ba l, BHXH lm tng thờm mi quan h gn bú gia ngi lao ng, ngi
s dng lao ng v Nh nc. BHXH c hỡnh thnh trờn c s quan h lao

ng, gia cỏc bờn tham gia v c hng BHXH. Nh nc ban hnh cỏc ch ,
chớnh sỏch BHXH, t chc ra c quan chuyờn trỏch thc hin nhim v qun lý hot
ng s nghip BHXH. Ngi s dng v ngi lao ng cú trỏch nhim úng gúp
hỡnh thnh qu BHXH. Ngi lao ng v gia ỡnh h c cung cp ti chớnh
t qu BHXH khi cú iu kin theo quy nh. T ú to c nim tin ca ngi
lao ng i vi ngi s dng khuyn khớch ngi lao ng phn khi, tinh thn
trỏch nhim ca h cng c nõng lờn trong lao ng sn xut.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 9 -
Bn l, BHXH gúp phn thỳc Ny tng trng kinh t v cụng bng xó hi.
Mt mt qu BHXH c s dng chi tr cỏc ch BHXH cho bn thõn v gia
ỡnh ngi lao ng, mt khỏc phn qu nhn ri c u t vo cỏc hot ng
sn xut kinh doanh nhm mc tiờu bo ton v tng trng qu. Xột c hai mt
trờn thỡ hot ng ca qu BHXH u nhm thỳc Ny tng trng kinh t. Hn na,
phõn phi trong BHXH l s phõn phi li theo hng cú li cho ngi cú thu nhp
thp, l s chia s gia nhng ngi khe mnh, may mn cú vic lm n nh cho
nhng ngi m yu, gp phi nhng bin c ri ro trong lao ng sn xut v
trong cuc sng. T ú BHXH lm gim bt khong cỏch gia ngi giu v ngi
nghốo, gúp phn bo m s cụng bng xó hi.
Nm l, BHXH trc tip th hin mc tiờu, lý tng, bn cht ca ch
chớnh tr xó hi ch ngha m ng, Nh nc v nhõn dõn ta ó v ang phn u
xõy dng thnh nc Vit Nam dõn giu, nc mnh, xó hi cụng bng, dõn
ch, vn minh.
1.1.4 Phõn bit BHXH vi Bo him thng mi
Bo him thng mi hot ng kinh doanh vi mc ớch kim li trờn c s
huy ng cỏc ngun ti lc thụng qua vic thu phớ bo him ca nhng ngi tham
gia bo him to lp qu v s dng chỳng bi thng tn tht cho cỏc i
tng tham gia bo him khi xNy ra ri ro theo hp ng bo him. Vit Nam,
Bo him thng mi ang hot ng vi hai loi hỡnh bo him l Bo him phi
nhõn th v Bo him nhõn th. Tng ng vi mi loi hỡnh bo him cú rt nhiu

sn phNm khỏc nhau. Bo him phi nhõn th cú cỏc sn phNm nh: bo him hng
húa, bo him tu, bo him xe c gii, bo him sc khe, tai nn, con ngi, bo
him trỏch nhim, bo him du khớ, hng khụng, bo him ha hon, k thut - ti
sn. Bo him nhõn th cú cỏc sn phNm nh: An sinh giỏo dc, an khang thnh
vng, an bỡnh hu trớ, an hng hu trớ...
BHXH hot ng khụng vỡ mc ớch kinh doanh tỡm kim li nhun m phc
v cho li ớch xó hi, vỡ quyn li ca ngi tham gia BHXH. Vit Nam, BHXH
c trin khai di hai hỡnh thc l BHXH bt buc v BHXH t nguyn. Sn
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 10 -
phNm ca BHXH bt buc l tr cp hu trớ, t tut, mai tỏng phớ, m au, thai sn,
ngh dng sc phc hi sc kho, TNL- BNN, khỏm cha bnh. Sn phNm ca
loi hỡnh BHXH t nguyn gm khỏm cha bnh BHYT t nguyn, riờng loi hỡnh
BHXH t nguyn mi c trin khai t thỏng 1/2008, khi tham gia BHXH t
nguyn ngi tham gia s c hng tr cp hu trớ v t tut.
Cựng vi cỏc qu tin t khỏc, bo him thng mi cú vai trũ nh mt cụng
c thc hin bo v con ngi, bo v ti sn cho ton b nn kinh t - xó hi. Bo
him thng mi hay BHXH cui cựng cng hng n mc tiờu l n nh i
sng con ngi.Tuy nhiờn chỳng ta cú th phõn bit nhng im khỏc nhau sau
õy:
Bng 1.1: Phõn bit BHXH vi Bo him thng mi
Bo him thng mi
Tiờu thc
Phi nhõn th Nhõn th
Bo him xó hi
Tớnh cht - Kinh doanh - Kinh doanh - Chớnh sỏch xó hi
i tng c
BH
- Ti sn
- Con ngi

- Trỏch nhim
- Con ngi
- Con ngi (thu
nhp ca con ngi)
Nhng s kin
c bo him
- Cỏc h hng, thit
hi v ti sn;
- m au, tai nn,
nm vin i vi con
ngi;
- Cỏc ngha v phỏp
lý phỏt sinh.
- Sng n thi hn
nht nh;
- m au, thng tt,
nm vin, ch
chm súc;
- Hu trớ ;
- Cht.
- m au
- Thai sn
- Tai nn lao ng,
bnh ngh nghip
- Hu trớ
- T tut
Ngun hỡnh
thnh qu
- Phớ úng ca ngi
tham gia

- Phớ úng ca ngi
tham gia
- S úng gúp ca
ngi s dng lao
ng, ngi lao
ng.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 11 -
- S h tr t NSNN
v ngun vin tr
khỏc.
C quan ch
qun
- Nh nc v cỏc
doanh nghip t nhõn
(cỏc tp on, cụng
ty, chi nhỏnh, i
lý)
- Nh nc v cỏc
doanh nghip t nhõn
(cỏc tp on, cụng
ty, chi nhỏnh, i
lý)
- Nh nc l ch th
duy nht (thc hin
bi c quan BHXH
c t chc t trung
ng xung a
phng)

1.2 Chớnh sỏch BHXH
1.2.1 Khỏi nim
Theo nh ngha ca B Lao ng Thng binh v Xó hi : Chớnh sỏch
BHXH l nhng quy nh chung ca nh nc gm nhng ch trng, nhng nh
hng ln v cỏc vn c bn ca BHXH, nh mc tiờu, i tng, phm vi v
ch tr cp, cỏc ngun úng gúp, cỏch thc thc hin cỏc ch BHXH[5].
Chớnh sỏch BHXH th hin thỏi ca Nh nc i vi vn BHXH, cú
th c biu hin di nhiu dng nh: trong cỏc vn bn chung ca ng v Nh
nc, trong hin phỏp, phỏp lut
Cựng vi s phỏt kinh t xó hi ca t nc, chớnh sỏch bo him xó hi cú
vai trũ to ln trong h thng an sinh xó hi, cú mi quan h tỏc ng qua li v h
tr ln nhau vi cỏc chớnh sỏch xó hi khỏc gii quyt cỏc vn liờn quan n
con ngi.
1.2.2 Chớnh sỏch BHXH trong h thng an sinh xó hi
Thut ng an sinh xó hi (ASXH) c chớnh thc khai sinh vi t cỏch l
tiờu ca mt o lut M (Lut 1935 v An sinh xó hi), ch s bo v trong
bn trng hp: tui gi, cht, tn tt v tht nghip.Trong hi ngh ton th cỏc t
chc lao ng c Hi ng qun tr ca Vn phũng Lao ng quc t triu tp ti
Geneve ngy 4/6/1952, Cụng c 102 v an sinh xó hi ra i v c ILO (T
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 12 -
chc Lao ng quc t ) thụng qua ngy 28/6/1952 tr thnh cụng c quc t v
an sinh xó hi.
Cụng c 102 ca ILO cho rng: ASXH l s bo v m xó hi cung cp cho
cỏc thnh viờn ca mỡnh thụng qua mt lot cỏc bin phỏp cụng cng chng
s ht hng v kinh t v xó hi do b mt hoc gim t ngt ngun thu nhp vỡ m
au, thai sn, tai nn lao ng bnh ngh nghip, tht nghip, tn tt, tui gi v
cht, k c s bo v chm súc y t v tr cp gia ỡnh cú con nh. Nh vy, ILO
quan nim i tng ca ASXH l nhúm i tng cú thu nhp khụng trang tri
cho nhng iu kin ti thiu v xó hi cn tin hnh ng b cỏc bin phỏp cụng

cng khỏc nhau nhm phõn phi li thu nhp.
Nhng c ch ch yu ca ASXH bao gm: bo him xó hi, cu tr xó hi,
cỏc ch tr cp t qu cụng cng, cỏc ch tr cp gia ỡnh, cỏc qu d phũng,
s bo v do ngi s dng lao ng cung cp, cỏc dch v liờn quan n ASXH.
Trong cỏc c ch ch yu ca h thng ASXH, BHXH l tr ct quan trng
th nht, to ra ngun thu nhp thay th trong trng hp ngun thu nhp bỡnh
thng b giỏn on t ngt hoc mt hn, bo v cho nhng ngi lao ng lm
cụng n lng trong xó hi. Cỏc ch ca BHXH ó hỡnh thnh khỏ lõu truc khi
xut hin thut ng ASXH. H thng BHXH u tiờn c thit lp ti nc Ph
(nay l Cng Hũa Liờn Bang c) di thi ca Th tng Bismack (1850) v sau
ú c hon thin (1883-1889) vi ch bo him m au; bo him ri ro ngh
nghip; bo him tui gi, tn tt v s hin din ca c ba thnh viờn xó hi: ngi
lao ng; ngi s dng lao ng v nh nc. Kinh nghim v BHXH c, sau
ú, c lan dn sang nhiu nc trờn th gii, u tiờn l cỏc nc Chõu u, tip
n l cỏc nc Chõu M Latinh, Hoa k, Canada v cui cựng l cỏc nc Chõu
Phi, Chõu .
Theo cụng c 102 BHXH bao gm 9 ch sau: (1) Chm súc y t; (2)Tr
cp m au; (3)Tr cp tht nghip; (4)Tr cp tui gi; (5)Tr cp tai nn lao
ng, bnh ngh nghip; (6)Tr cp gia ỡnh; (7)Tr cp thai sn; (8) Tr cp cho
tỡnh trng khụng t chm súc c bn thõn (tr cp tn tt); (9)Tr cp tut.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 13 -
Cụng c nờu rừ nhng nc phờ chuNn Cụng c ny phi thc hin ớt nht
ba ch , trong ba ch ú ớt nht phi ỏp dng mt trong cỏc ch : (3), (4),
(5), (8) hoc (9).
Vic ỏp dng BHXH trờn ca quc gia khỏc nhau thng cng rt khỏc nhau
v ni dung thc hin tựy thuc vo nhu cu bc bỏch ca riờng tng ni trong vic
m bo cuc sng ca ngi lao ng, ngoi ra, cũn tựy thuc vo kh nng ti
chớnh v kh nng qun lớ cú th ỏp ng. Cú nc quan tõm thc hin cỏc ch
m bo cho cỏc ri ro d xy ra trc mt nh ch tr cp m au, tai nn lao

ng, thai sn, cỏc nc khỏc li quan tõm n cỏc ch m bo cho tui gi,
tui hu trớ, cho cỏi cht. Tuy nhiờn, xu hng chung l theo phỏt trin kinh t-
xó hi, phự hp vi c im ca tng ni, bo him s m rng dn v s lng v
ni dung thc hin ca tng ch .
1.2.3 Cỏc ch BHXH hin hnh ti Vit Nam
Trong quỏ trỡnh thc hin BHXH, h thng phỏp lut v chớnh sỏch v
BHXH nc ta ó dn dn c b sung v hon thin. Lut BHXH s
71/2006/QH11 ngy 29/6/2006 quy nh cỏc ch BHXH hin nay nc ta
gm: tr cp m au, tr cp thai sn, tr cp TNL BNN, hu trớ v t tut [xem
ph lc 6].
1.3 Qu Bo him xó hi
1.3.1 Khỏi nim
Trong i sng kinh t - xó hi, ngi ta thng núi n rt nhiu loi qu
khỏc nhau nh: qu tiờu dựng, qu sn xut, qu d phũng, qu tin lng, qu tin
thng, qu phỳc li, qu tit kim... Tt c cỏc loi qu ny u cú mt im
chung l tp hp cỏc phng tin ti chớnh hay vt cht khỏc cho nhng hot ng
no ú theo mc tiờu nh trc vi nhng quy ch nht nh. Qu ln hay nh biu
th kh nng v mt phng tin v vt cht thc hin mc tiờu ra.
Tt c cỏc loi qu u khụng ch tn ti vi mt khi lng tnh ti mt thi
im m cũn luụn luụn bin ng theo hng tng lờn u vo vi cỏc ngun thu
v gim i u ra vi cỏc khon chi nh mt dũng chy liờn tc. Cú th hỡnh dung
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 14 -
quỹ như một bể chứa nước, trong đó đầu vào có nước ln chảy để nước trong bể
ngày càng nhiều lên còn đầu ra là q trình sử dụng nước làm cho nước trong bể vơi
dần đi. Để bảo đảm cho đầu ra ổn định, người ta thiết lập một lượng dữ trữ. Đầu vào
phải nhiều hơn đầu ra thì trong bể mới ln ln có nước. Bởi vậy, để quản lý và
điều hành được một quỹ nào đó thì khơng phải chỉ quản lý được khối lượng tĩnh của
nó tại một thời điểm, mà quan trọng hơn là phải quản lý được lưu lượng của nó
trong một khoảng thời gian nhất định. Tương tự như vậy, quỹ BHXH cũng được

hình thành từ các nguồn thu khác nhau và được sử dụng để chi trả các trợ cấp
BHXH cho người thụ hưởng và các chi phí quản lý khác theo quy định của pháp
luật. Vì vậy, quỹ BHXH phải được tính tốn sao cho nguồn thu phải đủ lớn và phải
chảy vào bể liên tục để đảm bảo các chi phí - đầu ra của BHXH khơng chỉ hiện tại
mà cả trong tương lai. Khi mức chi ra lớn, những người hoạch định phát triển
BHXH phải tìm cách để tăng nhiều hơn mức thu vào. Khái niệm Quỹ BHXH được
khái qt như sau:
Quỹ BHXH là một quỹ tiền tệ tập trung, được hình thành từ sự đóng góp của
các bên tham gia BHXH và các nguồn thu khác, sử dụng để bù đắp hoặc thay thế
một phần thu nhập cho người tham gia bảo hiểm khi họ gặp phải những biến cố rủi
ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất việc làm, chết; nhằm ổn
định đời sống cho họ và gia đình họ và chi phí cho các hoạt động nghiệp vụ BHXH,
góp phần đảm bảo an tồn xã hội và phát triển kinh tế của đất nước.
Như vậy, quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng, đồng thời là một quỹ dự phòng;
nó vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội rất cao và là điều kiện, cơ sở vật
chất quan trọng nhất đảm bảo cho tồn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển.
1.3.2 Vị trí của quỹ BHXH trong hệ thống tài chính nhà nước
Hoạt động tài chính diễn ra rất đa dạng và phong phú ở bất kỳ lĩnh vực nào
của đời sống xã hội. Ở mỗi lĩnh vực hoạt động, các hoạt động tài chính có cùng một
tính chất, đặc điểm, vai trò gắn liền với một chủ thể. Có những quỹ tiền tệ đặc thù
được hình thành và sử dụng để đáp ứng các nhu cầu và lợi ích khác nhau của đời
sống xã hội, thì ở đó hình thành một khâu tài chính độc lập. Các khâu tài chính tồn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 15 -
tại một cách độc lập, nhưng giữa chúng có những mối quan hệ ràng buộc, phụ thuộc
lẫn nhau trong q trình tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ, do đó chúng khơng thể tách
rời nhau mà cùng nhau hợp thành một hệ thống tài chính thống nhất của mỗi quốc
gia.
Hiện nay, hệ thống tài chính ở Việt Nam bao gồm các khâu tài chính sau:
1. Ngân sách Nhà nước(NSNN).

2. Tài chính doanh nghiệp.
3. Quỹ bảo hiểm.
4. Quỹ tín dụng.
5. Tài chính các tổ chức xã hội và tài chính hộ gia đình.
Trong q trình vận động, Quỹ BHXH có thể quan hệ trực tiếp với các khâu
tài chính Ngân sách Nhà nước, tài chính doanh nghiệp, tài chính tín dụng, tài chính
các tổ chức xã hội và hộ gia đình qua việc tạo lập quỹ dưới hình thức thu BHXH,
BHYT và sử dụng quỹ dưới hình thức chi trả các chế độ BHXH, BHYT. Mặt khác
thơng qua thị trường tài chính, Quỹ BHXH có quan hệ gián tiếp với các khâu tài
chính khác trong hệ thống tài chính khi nguồn tài chính của quỹ này tạm thời nhàn
rỗi được sử dụng giống như các quỹ tín dụng khác.
Quan hệ với ngân sách Nhà nước:
NSNN là kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nước trong hệ thống tài chính
quốc gia để phát triển kinh tế - xã hội và duy trì bộ máy quản lí nhà nước. Tồn bộ
các khoản thu chi của nhà nước trong dự tốn đã được cơ quan nhà nước có thNm
quyền quyết định và thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ của nhà nước.
Luật ngân sách của Việt Nam ban hành 1996 đã xác định: NSNN là tồn bộ
các khoản thu, chi của nhà nước được dự tốn và thực hiện trong một năm để bảo
đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. NSNN được hình thành từ
mọi khoản thuế, phí, lệ phí; các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước; các
khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức và cá nhân; các khoản cho vay của
Chính phủ; các khoản viện trợ và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 16 -
Chi NSNN được bố trí theo u cầu phát triển kinh tế - văn hố - xã hội, củng cố an
ninh, quốc phòng, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước.
Ngân sách Nhà nước là khâu tài chính đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống
tài chính quốc gia. Hoạt động của NSNN gắn liền với chủ thể là Nhà nước. Các
nguồn tài chính từ các khâu tài chính khác được hút một cách mạnh mẽ để hình

thành nên quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước - quỹ ngân sách. Với quyền lực của
mình, Nhà nước đã ban hành Luật BHXH, Điều lệ BHYT, Quy chế quản lý tài
chính đối với hệ thống BHXH Việt Nam trong đó quy định việc tạo lập và sử dụng
quỹ BHXH. Quỹ BHXH trong thời gian tạm thời nhàn rỗi đã trở thành nguồn tài
chính được hút vào quỹ Ngân sách dưới hình thức các khoản cho NSNN vay. Từ
những khoản cho vay này, NSNN có quyền sử dụng, thơng qua chức năng phân
phối để tạo lập các quỹ tiền tệ nhỏ ở các khâu tài chính khác dưới hình thức cấp
phát như cấp kinh phí hoạt động cho các đơn vị hành chính sự nghiệp, lực lượng vũ
trang, vốn Điều lệ cho Doanh nghiệp Nhà nước, cho các doanh nghiệp, các tổ chức
kinh tế... vay vốn để hoạt động, hỗ trợ kinh phí hoạt động cho các tổ chức đồn thể,
trợ cấp xã hội.... Những khoản cấp phát, trợ cấp, cho vay này của NSNN lại trở
thành một nguồn thu bổ sung vào các quỹ tiền tệ ở các đơn vị kinh tế khác. Như
vậy, một cách gián tiếp Quỹ BHXH đã tạo lập nên các quỹ tiền tệ ở các khâu tài
chính khác như: tài chính doanh nghiệp, tín dụng, tài chính các tổ chức xã hội và tài
chính hộ gia đình.
Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là các đơn vị thuộc khối hành chính sự
nghiệp, lực lượng vũ trang sử dụng kinh phí do NSNN cấp, hỗ trợ để hoạt động
trong đó có khoản trích nộp BHXH. Hàng tháng, các đơn vị này phải trích từ khoản
kinh phí do NSNN cấp, hỗ trợ để nộp BHXH, BHYT. Đối tượng đang hưởng chế
độ trợ cấp BHXH hàng tháng do nguồn NSNN đảm bảo; người có cơng, thân nhân
sỹ quan qn đội tại ngũ, người nhiễm chất độc màu da cam, người nghèo... hàng
tháng được hưởng các khoản trợ cấp từ NSNN cũng là đối tượng tham gia BHXH
do đó NSNN cũng dành một phần kinh phí của mình để nộp BHYT cho họ. Như
vậy, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp quỹ NSNN lại đuợc hút vào quỹ BHXH dưới hình
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 17 -
thức nộp BHXH, BHYT để hình thành nên quỹ BHXH.
Quan hệ với tài chính doanh nghiệp:
Tài chính doanh nghiệp là khâu cơ sở trong hệ thống tài chính quốc gia.
Trong q trình tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ của mình, doanh

nghiệp phát sinh các quan hệ tài chính trong đó có quan hệ với cơ quan BHXH về
thu, nộp BHXH và nhận về các khoản trợ cấp cho người lao động trong trường hợp
họ bị ốm đau, tai nạn lao động- BNN, nghỉ thai sản, nghỉ dưỡng sức phục hồi sức
khoẻ.
Lao động là một yếu tố tham gia vào q trình sản xuất của doanh nghiệp, do
đó cùng với việc trả lương, doanh nghiệp phải thực hiện việc trích nộp BHXH cho
người lao động theo quy định của pháp luật. Khi thực hiện nghĩa vụ nộp BHXH
theo tỷ lệ quy định cho cơ quan BHXH, doanh nghiệp sẽ phải sử dụng tiền từ nguồn
vốn kinh doanh của mình làm chuyển dịch nguồn tài chính của doanh nghiệp vào
quỹ BHXH. Các khoản trích nộp BHXH khi chưa đến hạn phải nộp sẽ được doanh
nghiệp khai thác, huy động và sử dụng tạm thời để đảm bảo có đủ nguồn tài chính
cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và như vậy gián tiếp quỹ BHXH đã được bổ
sung bởi các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp. Mặt khác khi tham gia BHXH, trong
trường hợp người lao động nữ nghỉ sinh con, người lao động khơng may bị ốm, bị
tai nạn khơng tham gia được vào q trình sản xuất tạo ra sản phNm cho doanh
nghiệp lúc này người lao động sẽ được quỹ BHXH chi trả các chế độ BHXH ốm
đau, thai sản, nghỉ dưỡng sức, TNLĐ - BNN. Như vậy bằng cơ chế sử dụng quỹ của
mình, Quỹ BHXH đã trực tiếp tạo nên nguồn thu cho khâu tài chính hộ gia đình và
gián tiếp tham gia vào khâu tài chính doanh nghiệp.
Quan hệ với quỹ tín dụng:
Tín dụng là khâu quan trọng trong hệ thống tài chính. Quỹ tín dụng được tạo
lập bằng cách huy động các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong dân cư, các tổ chức
kinh tế, vốn tự có và sử dụng để cho vay, đầu tư chứng khốn, trả lãi theo ngun
tắc hồn trả có thời hạn và có lợi tức.
Cơ chế quản lý tài chính của BHXH cho phép BHXH Việt Nam được thực
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- 18 -
hin cỏc hot ng bo ton v tng trng qu. Trong thi gian nhn ri cha s
dng n, qu BHXH c phộp cho cỏc Ngõn hng thng mi nh nc, Ngõn
hng chớnh sỏch vay; mua trỏi phiu, tớn phiu, k phiu cụng trỏi ca Kho bc Nh

nc v ca cỏc Ngõn hng thng mi Nh nc. Trong quỏ trỡnh vn ng ca
mỡnh vi mc ớch cho vay, qu BHXH ó tr thnh mt trong nhng ngun vn
huy ng to lp nờn qu tớn dng nhm cung ng mt cỏch linh hot nhu cu vn
ngy cng nhiu cho cỏc hot ng kinh t, xó hi. ng thi, sau mt thi gian s
dng tin ca qu BHXH, cỏc t chc tớn dng phi tr cho qu BHXH khon tin
lói theo tha thun v lỳc ny tin li ra khi Qu tớn dng to lp Qu BHXH.
Quan h ny c lp i lp li to nờn mi quan h khng khớt v quay vũng gia
Qu BHXH v Qu tớn dng.
Cỏc t chc tớn dng cng l i tng tham gia BHXH bt buc theo iu
l BHXH vỡ vy hng thỏng, t Qu tớn dng ny mt lng tin nht nh s c
rỳt ra np BHXH, BHYT cho chớnh nhng lao ng ang lm vic trc tip
trong cỏc t chc tớn dng. Khon tin trớch np t cỏc t chc tớn dng ny ó
chuyn dch sang qu BHXH to lp qu.
Hn na, Qu BHXH li tỏc ng mt cỏch giỏn tip vi cỏc khõu ti chớnh
khỏc thụng qua th trng ti chớnh. Khi tin ca Qu BHXH tr thnh ngun ti
chớnh ca Qu tớn dng, nú s hũa chung vo lung tin t khỏc tham gia vo
hot ng tớn dng. Nú s c s dng cho NSNN, doanh nghip, cỏc t chc
chớnh tr, h gia ỡnh vay... tr thnh ngun thu tm thi ca NSNN, ngun vn
kinh doanh ca cỏc doanh nghip, vn kinh doanh ca cỏc h gia ỡnh, khi ú Qu
BHXH ó giỏn tip hỡnh thnh nờn Qu tin t cỏc khõu ti chớnh khỏc. Nh vy
Qu BHXH trong thi gian tm thi nhón ri ó c tham gia vo quan h tớn
dng trờn th trng mt cỏch linh hot ging nh mt Qu tớn dng nhm gii
quyt tỡnh trng thiu vn cho cỏc khõu ti chớnh khỏc gúp phn thỳc Ny u t
phỏt trin.
Quan h vi ti chớnh cỏc t chc xó hi v ti chớnh h gia ỡnh
Trong dõn c ngun ti chớnh ch yu c hỡnh thnh t tin lng, tin
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 19 -
cụng, cỏc khon c tha k, cỏc khon h tr, tr cp ca Nh nc v t chc
khỏc...

Mt phn ti chớnh ca cỏc t chc xó hi v h gia ỡnh tham gia vo Qu BHXH
di hỡnh thc trớch theo t l quy nh t khon tin lng hng thỏng ca mỡnh
úng BHXH bt buc theo quy nh ca Nh nc hoc mua BHXH t nguyn. Khi
ú Qu BHXH ó thu hỳt mt phn t qu tin t ca gia ỡnh, ca cỏc t chc xó
hi to lp qu ca mỡnh. Tham gia BHXH, ngi tham gia s c tr tr cp
trong trng hp m au, thai sn, TNL - BNN hay tr cp hu trớ khi ht tui lao
ng, c tr tin KCB khi vo vin. Khon tr cp t Qu BHXH ny ó tr
thnh mt phn thu nhp hỡnh thnh nờn ti chớnh ca h gia ỡnh gúp phn gim
gỏnh nng v ti chớnh cho ngi tham gia bo him khi gp ri ro.
Qua cỏc mi quan h nờu trờn, chỳng ta cú th thy rng s ra i, tn ti v
phỏt trin ca Qu BHXH l mt tt yu khỏch quan cựng vi s phỏt trin ca xó
hi. Qu BHXH c qun lý theo nguyờn tc kinh t nhng mc ớch s dng qu
BHXH li mang tớnh xó hi sõu sc. Qu BHXH l qu ngoi NSNN, hot ng
c lp v t cõn i thu - chi theo c ch qun lý ti chớnh c Chớnh ph cho
phộp. Qu BHXH vn ng thng xuyờn do s tỏc ng ca cỏc hot ng thu
np BHXH v chi tr cỏc ch BHXH y , kp thi gúp phn thc hin chớnh
sỏch nhõn o, cụng bng, m bo mc tiờu n nh i sng v chm súc sc
khe cho nhõn dõn ca ng, Nh nc i vi ngi lao ng. ng thi gúp
phn to lp nờn nhng ngun lc ti chớnh cn thit cho cỏc khõu ti chớnh khỏc
thỳc Ny sn xut, tiờu dựng phỏt trin thc hin thng li s nghip cụng nghip
húa, hin i húa t nc nhm t mc tiờu dõn giu nc mnh, xó hi cụng
bng, dõn ch, vn minh.
1.3.3 c im ca qu BHXH
- Tớnh ch th ca qu BHXH. Nh nc l ch th duy nht quyt nh vic
to lp v s dng qu; ngi tham gia l ch th duy nht cú quyn s dng qu.
- S kt hp gia tớnh bt buc v t nguyn, gia tớnh bi hon v khụng
bi hon. Qu BHXH c hỡnh thnh t ngun BHXH bt buc v c t nguyn.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 20 -
Nhng bin c tt nhiờn i vi con ngi nh thai sn i vi n, tui gi v cht,

BHXH mang tớnh bi hon vỡ ngi lao ng úng BHXH chc chn c hng
cỏc khon tr cp ú. Cũn tr cp do nhng bin c lm gim hoc mt kh nng
lao ng, mt vic lm, nhng ri ro trỏi vi ý mun ca con ngi nh m au,
TNL, BNN mang tớnh khụng bi hon; cú ngha l ch khi no ngi lao ng gp
phi tn tht do m au, TNL, BNN thỡ mi c hng khon tr cp ú.
- Qu BHXH l mt qu tin t mang tớnh cng ng xó hi ln. BHXH hot
ng theo nguyờn tc cng ng, ly s ụng bự s ớt, dựng tin úng gúp ca nhiu
ngi tham gia bự p cho mt s ớt ngi vi s tin ln hn so vi s tin
úng gúp ca tng ngi khi h gp phi nhng ri ro. Hot ng BHXH l mt
loi hot ng dch v cụng, mang tớnh cng ng, tớnh xó hi rt cao, ly hiu qu
xó hi lm mc tiờu hot ng.
- Qu BHXH cú phm vi hot ng rng, i tng phc v ln. Ngoi i
tng l ngi lao ng thuc din bt buc phi tham gia BHXH, cũn cú ch
BHXH t nguyn. Vỡ vy i tng tham gia v th hng cỏc ch BHXH l
ngi dõn c nc, qu BHXH cú phm vi hot ng khp quc gia, thm chớ
xuyờn quc gia.
- Mt qu tin t tp trung ln, tn ti trong mt thi gian di, luụn vn ng
v cú s d tm thi nhn ri ln. Qu BHXH c hỡnh thnh t ngun úng gúp
ca ngi lao ng, ngi s dng lao ng ca c nc to thnh mt ngun ti
chớnh ln. Qu dựng chi tr cho cỏc ch bao gm ngn hn v di hn, hn
na qu c thit k theo mụ hỡnh tn tớch nờn s d hng nm s tng lờn v tm
thi nhn ri khi cỏc ch di hn cha n thi k chi tr.
- Qu BHXH luụn chu tỏc ng ca nhiu nhõn t trong nn kinh t - xó hi.
Cú rt nhiu nhõn t nh hng n i sng kinh t v xó hi ca con ngi v tỏc
ng trc tip n qu BHXH nh tỡnh trng tht nghip, thu nhp, sc khe
Tht nghip gim cng ng ngha vi nhiu lao ng cú vic lm s gia tng i
tng tham gia BHXH, s tin úng gúp vo qu BHXH cng tng theo. Thu nhp
ca ngi lao ng cng cao mc úng gúp vo qu BHXH cng cao v ngc li.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 21 -

Sức khỏe con người tác động rất lớn đến quỹ; sức khỏe tăng dẫn đến tuổi thọ bình
qn tăng thì phần chi cho quỹ hưu trí càng lớn dẫn đến giảm quỹ. Mặt khác sức
khỏe người lao động tốt thì phần chi cho ốm đau giảm. Ngồi ra còn có những nhân
tố tác động gián tiếp đến quỹ BHXH như: tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội…Một
nền kinh tế phát triển sẽ thu hút đầu tư, sản xuất và thương mại phát triển dẫn đến
gia tăng việc làm và thu nhập cho người lao động. Xã hội tiến bộ, chất lượng cuộc
sống cũng như nhận thức của con người nâng cao, các chế độ BHXH cũng dần được
cải thiện tạo được lòng tin của người tham gia… tất cả những yếu tố đó làm tăng
quy mơ quỹ BHXH.
1.3.4 Những nhân tố tác động đến quy mơ quỹ BHXH
Như đã nói ở trên quỹ BHXH chịu tác động của nhiều nhân tố. Xét về mặt tài
chính quỹ BHXH chịu tác động bởi hai nguồn tài chính sau:
Một là, nguồn tài chính vận động làm tăng quỹ BHXH. Số lượng nguồn tài
chính loại này phần lớn phụ thuộc vào chính sách của Nhà nước để hình thành nên
quỹ BHXH. Nhìn chung ở các nước trên thế giới nguồn hình thành nên quỹ BHXH
gồm có:
+ Sự đóng góp của người sử dụng lao động và người lao động. Đây là nguồn
tài chính chủ yếu để hình thành quỹ BHXH. Hầu hết các quốc gia đều quy định bắt
buộc người sử dụng lao động và người lao động đóng góp vào quỹ bảo hiểm theo
tỷ lệ % trên thu nhập hàng tháng của người lao động. Đối với người lao động đây là
sự tiết kiệm bắt buộc khi mà họ còn có khả năng lao động tạo thu nhập để bù đắp
cho chính họ khi gặp phải rủi ro làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc
làm hoặc chết. Còn đối với người sử dụng đây là khoản đóng góp bắt buộc do Nhà
nước quy định để đảm bảo đời sống cho người lao động và gia đình khi họ gặp phải
rủi ro nêu trên, khoản đóng góp này được hạch tốn vào chi phí.
Mức đóng góp của người sử dụng lao động và người lao động do các yếu tố
sau quyết định: số lượng người tham gia BHXH, mức thu nhập hàng tháng của
người lao động, thời gian đóng BHXH, và tỷ lệ đóng. Rõ ràng nguồn quỹ BHXH có
quan hệ tỷ lệ thuận với bốn yếu tố trên. Có thể xác định bằng cơng thức:
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

- 22 -
TM =

= ni 1
TNi x TGi x TLi
TM: Tng mc úng gúp ca ngi s dng v ngi lao ng vo qu BHXH;
n: Tng s ngi tham gia BHXH
TNi: Thu nhp ca ngi lao ng th i;
TGi: Thi gian úng vo qu BHXH ca ngi lao ng th i;
TLi: T l úng vo qu ca ngi s dng v ngi lao ng.
+ Lói t hot ng u t nhm bo ton v tng trng qu BHXH. Nu
qu c thit k theo mụ hỡnh tn tớch cng ng thỡ õy l mt qu tin t tp
trung cú s d tm thi nhn ri ln. Nu hot ng u t qu t hiu qu cao,
c qun lý cht ch thỡ s mang li mt ngun thu ln b sung lm tng quy mụ
qu. õy l mt ngun thu ph thuc rt ln vo ngi qun lý v s dng qu do
ú cn cú mt chớnh sỏch ỳng n phỏt huy ti a hiu qu ca ngun ny.
+ Ngun h tr t NSNN: õy l ngun chi m NSNN phi chi khi cỏc
ngun khỏc khụng m bo chi tr cỏc ch cho cỏc i tng. Ngun chi ny
mang tớnh bt hp lý nờn hu ht cỏc nc trờn th gii ang tỡm mi cỏch iu
chnh chớnh sỏch, ch BHXH sao cho gim ti a s h tr t NSNN cho qu
BHXH.
+ Cỏc ngun ti tr, vin tr ca cỏc cỏ nhõn, n v trong v ngoi nc v
cỏc ngun thu khỏc.
Hai l, ngun ti chớnh vn ng lm gim qu BHXH gm cú:
+ Ngun ti chớnh dựng cho chi tr cỏc ch BHXH. õy l ngun chi ch
yu ca Qu BHXH v nú cng ph thuc vo chớnh sỏch BHXH do Nh nc quy
nh. Theo cụng c 102 ca ILO thỡ cú 9 ch BHXH, cũn nc ta ang ỏp
dng 6 ch . Mc chi cỏc ch cho ngi th hng da trờn nguyờn tc úng
gúp cng nhiu vo Qu BHXH thỡ mc hng cng cao. Mc hng cũn tựy thuc
vo tui i v tỡnh trng sc khe ca i tng hng v mc ny thng thp

hn hoc bng vi thu nhp ca i tng khi cũn ang lm vic.
Mc hng c xỏc nh trờn c s thu nhp bỡnh quõn hay thu nhp hin
ti ca ngi lao ng trc thi im c hng ch BHXH nhõn vi t l
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 23 -
phn trm tựy theo loi ch . Cú th khỏi quỏt cụng thc tớnh tng mc chi cho
ngi lao ng hng cỏc ch sau:
TMC =

= ni 1
TNi x TGHi x TLHi
TMC: Tng mc chi cỏc ch BHXH cho cỏc i tng hng;
n: Tng s ngi hng ch BHXH
TNi: Thu nhp c xỏc nh lm cn c hng ch BHXH ca ngi lao ng
th i;
TGHi: Thi gian hng ch BHXH ca ngi lao ng th i;
TLHi: T l c hng ca ngi lao ng th i.
+ Ngun ti chớnh chi cho hot ng qun lý s nghip BHXH. L nhng
khon chi duy trỡ hot ng ca b mỏy lm cụng tỏc qun lý s nghip BHXH
v chi phớ cho hot ng u t nhm bo ton v tng trng Qu BHXH. õy l
ngun cú th tit kim ti a tng thờm ngun chi cho Qu BHXH.
Cú th núi rng hai ngun ti chớnh vn ng lm tng v gim quy mụ nghe
nh mõu thun nhau nhng cỏc nhõn t ny li cú mi quan h tng tỏc ln nhau.
Mt s nhõn t lm tng ngun qu ng thi gim qu. Chng hn, s ngi tham
gia BHXH tng s lm tng ngun thu vo qu nhng cng s lm tng s ngi
th hng ch theo ú ngun chi cng tng; hoc thi gian úng BHXH ca
ngi lao ng vo qu cng di thỡ t l hng ca h s cng cao.
Nh vy bn cht ca Qu BHXH c c trng bi s vn ng ca cỏc
ngun ti chớnh lm tng v lm gim qu; s vn ng ca cỏc ngun ti chớnh ú
phn nh mi quan h kinh t phỏt sinh gia cỏc bờn tham gia BHXH to lp qu

v cỏc mi quan h kinh t trong vic phõn phi, chuyn dch thu nhp gia nhng
ngi tham gia v hng ch BHXH.
1.3.5 Cỏc mụ hỡnh qu BHXH
Trờn th gii, BHXH c ra i t cui th k th 19 gn lin vi nú l
vic hỡnh thnh v s dng qu tin t - qu BHXH. Tựy theo iu kin lch s,
kinh t, chớnh tr, xó hi mi nc, trong mi thi k khỏc nhau m qu BHXH
cng c thit k theo nhng mụ hỡnh khỏc nhau.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 24 -
* Xột di gúc ngun ti chớnh hỡnh thnh thỡ Qu BHXH cú cỏc mụ hỡnh
sau:
Mt l, Qu BHXH Nh nc. Theo mụ hỡnh ny, Qu BHXH cú ngun hỡnh thnh
duy nht l do NSNN cp. Ch s dng lao ng v ngi lao ng khụng phi
úng gúp vo qu.
Hai l Qu BHXH hn hp. mụ hỡnh ny Qu BHXH cú 3 loi:
+ Qu BHXH c hỡnh thnh t s úng gúp ca ch s dng lao ng,
ngi tham gia bo him, Nh nc úng v h tr.
+ Qu BHXH c hỡnh thnh t s úng gúp ca ch s dng lao ng v
ca ngi tham gia BHXH.
+ Qu BHXH c hỡnh thnh t s úng gúp ca ch s dng lao ng,
Nh nc úng v h tr. Ngi tham gia bo him khụng phi úng gúp vo qu.
Ba l, Qu BHXH cỏ nhõn. Theo mụ hỡnh ny, Qu BHXH cú ngun hỡnh thnh
duy nht t s úng gúp ca cỏ nhõn ngi tham gia BHXH.
* Xột di gúc hỡnh thc tham gia thỡ Qu BHXH cú 2 mụ hỡnh, ú l Qu
BHXH bt buc v Qu BHXH t nguyn.
Nh nc ban hnh chớnh sỏch, ch to lp v s dng qu bt buc
mt s i tng phi tham gia BHXH. S úng gúp ca h hỡnh thnh nờn Qu
BHXH bt buc. mụ hỡnh ny cỏc i tng phi tham gia BHXH thng l ch
s dng lao ng, ngi lao ng.
Nh nc ban hnh chớnh sỏch, ch to lp v s dng qu cho cỏc i

tng c quyn t la chn tham gia phự hp vi iu kin v nhu cu ca h.
S úng gúp ca h hỡnh thnh nờn Qu BHXH t nguyn. mụ hỡnh ny i
tng tham gia BHXH thng l cỏc cỏ nhõn khụng thuc i tng tham gia
BHXH bt buc hoc l i tng tham gia BHXH bt buc nhng h tham gia b
sung hng thờm quyn li ngoi ch BHXH bt buc.
*Xột di gúc thi gian hng ch BHXH thỡ Qu BHXH cú 2 mụ hỡnh, ú
l Qu BHXH di hn v Qu BHXH ngn hn.
Qu BHXH di hn c hỡnh thnh t s úng gúp ca cỏc i tng tham
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- 25 -
gia BHXH, dựng chi tr cỏc ch BHXH di hn nh: hu trớ, t tut v tai nn
lao ng, bnh ngh nghip (TNL-BNN) tr hng thỏng.
Qu BHXH ngn hn c hỡnh thnh t s úng gúp ca cỏc i tng
tham gia BHXH, dựng chi tr cỏc ch BHXH ngn hn nh: m au, thai sn,
ngh dng sc, TNL-BNN hng mt ln.
* Xột v gúc cõn i thu chi qu BHXH hin tn ti hai mụ hỡnh c bn ú l:
mụ hỡnh tn tớch v mụ hỡnh ta thu ta chi.
Mt l, mụ hỡnh tn tớch
Mụ hỡnh ny da trờn phng thc cõn i thu chi di hn, s d ca qu
c tớch ly qua cỏc nm. Da vo phng phỏp thng kờ xỏc nh ngun thu
vo v chi ra ca Qu BHXH tớnh cõn i thu chi di hn.
Mụ hỡnh ny cú cỏc u im l qu tin t tp trung cú s tn tớch rt ln,
mt mt s dng chi tr kp thi cỏc nhu cu chi do Qu BHXH bo m, mt khỏc
tham gia u t va bo ton v tng trng qu va gúp phn phỏt trin kinh t
- xó hi ca t nc.
Tuy nhiờn mụ hỡnh ny cng tn ti nhc im. Tớnh cõn i qu phc tp,
chớnh xỏc khụng cao. Bi cõn i qu da trờn c s cỏc ch tiờu kinh t - xó hi
d bỏo. Qu s gp khú khn do s bin ng kinh t tng thi k, s thay i v
c cu dõn s, tui tỏc
Trong mụ hỡnh tn tớch cú hai loi c bn: tn tớch cỏ nhõn v tn tớch cng

ng.
Theo mụ hỡnh tn tớch cỏ nhõn, mi ngi lao ng cú mt hoc nhiu ti
khon cỏ nhõn lu gi, tớch ly ton b s tin úng gúp ca ch s dng lao
ng v bn thõn ngi lao ng v tin lói thu c. Khi ngi lao ng hi
cỏc iu kin hng cỏc ch BHXH thỡ s c quyn s dng s tin t ti
khon ca h.Theo mụ hỡnh ny thỡ Qu BHXH s khụng bao gi mt cõn i, úng
bao nhiờu hng by nhiờu. Tuy nhiờn mụ hỡnh ny lm mt i bn cht cng ng
chia s, ly s ụng bự s ớt ca BHXH, mụ hỡnh ny ch mang tớnh cht tit kim
cỏ nhõn.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN