Ứng dụng một số kỹ thuật dạyhọc tích cực trong dạy học địa lí lớp 6

A. Đặt vấn đề.
I/ Lời mở đầu.
Năm học 2010-2011 là năm thứ tư toàn ngành triển khai thực hiệnchỉ thị
06/CT- BCT của Bộ chính trị về cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Đồng thời cũng là năm thứ tư thực hiệnchỉ
thị số 33/CT- TTG của Thủ tướng chính phủ về chống tiêu cực trong thi cử
và bệnh thành tích trong giáo dục, thực hiện cuộc vận động “Hai không ”
với 4 nội dung. Công cuộc đổi mới đòi hỏi phải có sự đồng bộ cả về nội
dung và phương pháp với chủ đề: “ Đối mới công tác quản lí, nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện, xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực”.
Năm học 2010 -2011 là năm học thứ chín tiếp tục thực hiện thay SGK giáo
dục phổ thông. Năm học tiếp tục thực hiện Chỉ thị 40 của Bộ chính trị về
đổi mới phương pháp dạy học.
Phương pháp dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” đã được Nghị
quyết Trung ương IV chỉ rõ: Cần phải phát huy tính tích cực chủ động của
người học, tự nghiên cứu, tự chủ. Để làm được điều đó người giáo viên
phải là kết hợp nhiều phương pháp trong dạy học, trong đó phương pháp
dạy học hợp tác được đặc biệt quan tâm. Phương pháp này nhiều năm nay
đã được đề cập đến và sử dụng dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thảo
luận nhóm,…và hiện nay còn có thêm nhiều kỹ thuật dạy học theo nhóm
nâng cao hơn nữa so với hoạt động nhóm ở mức độ đơn giản, đó là: kỹ
thuật “Khăn phủ bàn”, “Sơ đồ tư duy” “Những mảnh ghép”… không
những trong sách giáo viên mà ở tài liệu BDTX rồi trong tài liệu đổi mới
phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở, nó được chú trọng như
phương pháp dạy học chính ngày nay.
Thực hiện tinh thần chỉ đạo của Bộ GD-ĐT,và của sở GD-ĐT Thanh
Hoá, nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp trong
1
dạy học. Được sự chỉ đạo của phòng GD huyện Nga Sơn, BGH trường
THCS Nga Bạch đã và đang tạo điều kiện, động viên khuyến khích giáo

viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học, vận dụng linh hoạt các hình
thức dạy học vào giờ dạy trên lớp nhằm đạt kết quả cao nhất cho người
học. Dạy học theo phương pháp mới sẽ tạo điều kiện cho học sinh được
làm việc, được trình bày ý kiến của mình, ý kiến của tập thể một cách mạnh
dạn sôi nổi,đó là chúng ta đang thực hiện thành công phương pháp dạy học
mới.
Bằng kinh nghiệm giảng dạy và qua quá trình học hỏi nghiên cứu
chúng tôi xin đưa ra kinh nghiệm nhỏ: “Ứng dụng một số kỹ thuật dạy
học tích cực trong dạy học địa lí lớp 6”
II/ Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:
1.Thực trạng.
Trường THCS Nga Bạch là một trong những trường có đội ngũ giáo
viên đông. Toàn trường có 36 cán bộ, giáo viên trong đó giáo viên trực tiếp
giảng dạy môn Địa lý là 2 đồng chí ( trình độ chuyên môn của các đồng chí
đều đạt chuẩn ) Nhà trường có đầy đủ cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học
thuận lợi cho học sinh học hai ca/ ngày. Ban giám hiệu nhà trường cùng tổ
chuyên môn luôn luôn quan tâm sát sao đến chuyên môn của từng đồng
chí, tổ chức thanh kiểm tra đánh giá và góp ý rút kinh nghiệm trong công
tác giảng dạy.
Thực tế trong quá trình giảng dạy môn Địa lý, việc áp dụng phương
pháp dạy học hợp tác giáo viên còn gặp nhiều khó khăn như:
+ Một số đồng chí phải dạy chéo môn
+ Qua thực tế qua trao đổi với nhiều giáo viên trong tổ và nhiều trường
bạn thì giáo viên cho thấy những khó khăn sau:
1) Thời gian eo hẹp.
2) Lớp ồn khó khăn trong quản lí .
3) Chuẩn bị nội dung phương tiện .
2
Bên cạnh đó qua việc dự giờ thăm lớp nhiều đồng chí chúng tôi cũng bắt
gặp những bất cập trong việc thảo luận nhóm như :

- Sự sắp xếp thời gian chưa hợp lí.
- Chọn vấn đề thảo luận nhóm có khi chọn chưa sát với trọng tâm, hoặc
chưa chú ý kênh hình, kênh chữ qua hoạt động nhóm.
- Chưa vận dụng kiến thức bài cũ để giải thích bài mới, chưa chú ý đến
hiểu biết của các em ở bên ngoài.
- Bên cạnh đó có giáo viên tổ chức thảo luận cho học sinh nhưng lại quá
nhiều hoạt động thảo luận nhóm trong giờ học.
+ Môn học Địa lý ở bậc THCS tuy được xem là môn học bắt buộc, nhưng
với quan niệm của học sinh thì nó không được chú trọng, học sinh cho rằng
đây là môn học dễ, kiến thức nhẹ, nên lòng nhiệt tình với bộ môn của các
em chưa cao.
Các lý do trên dẫn đến chất lượng học tập môn địa lý của học sinh chưa
cao.
2 / Kết quả của thực trạng trên:
Qua đợt kiểm tra chất lượng đầu năm học thì chất lượng cụ thể môn Địa lý
khối 6 như sau:
Tổng số
học sinh
khối 6

Giỏi
K
há

TB
Y
ếu
SL % SL % SL % SL %
109 0 0.0 10 8.5 72 70.1 27 21.4
+ Từ kết quả trên căn cứ vào thực tế giảng dạy tôi thấy cần phải có những

thay đổi trong nội dung, phương pháp tiến hành dạy học hợp tác, chúng tôi
đưa ra một kinh nghiệm nhỏ góp phần nâng cao chất lượng dạy- học Địa l í
trong nhà trường đó là: “Ứng dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực
trong dạy học địa lí lớp 6” , với hy vọng cung cấp một cách hiệu quả kiến
thức Địa lý, rèn luyện kỹ năng địa lý cho học sinh, giúp các em ham mê
hơn trong việc tiếp thu kiến thức môn địa lý.
3
B. Giải quyết vấn đề
I. Khái niệm và ý nghĩa của việc sử dụng “ Kỹ thuật dạy học tích
cực” trong dạy học địa lí lớp 6
1/Kỹ thuật dạy học tích cực l à g ì?
Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn,
được dùng để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng
tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học,
nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải
là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học
theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo
phương pháp thụ động.
Các kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa
đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực của HS vào quá trình dạy
học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của HS. Các kỹ
thuật dạy học tích cực mà tôi trình bày sau đây được áp dụng thuận lợi
trong làm việc theo nhóm. Tuy nhiên chúng cũng có thể được kết hợp thực
hiện trong các hình thức dạy học toàn lớp nhằm phát huy tính tích cực của
HS tuỳ thuộc vào sự vận dụng của mỗi giáo viên.Các kỹ thuật này cũng
được nhiều tài liệu gọi là các PPDH.
2. Ý nghĩa của việc sử dụng “ Kỹ thuật dạy học tích cực” trong
dạy học địa lí lớp 6
Tổ chức hoạt động này là sự trao đổi ý kiến về một vấn đề giữa học sinh ,

giáo viên cũng như học sinh với nhau nên nó có ý nghĩa về cả hai mặt :
-Về phía học sinh :
+ Tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia các hoạt động học tập, tự khám
phá và lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng, xây dựng thái độ và hành vi
đúng đắn.
+ Mạnh dạn trình bày và bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân; tích cực thảo
luận, tranh luận, đặt câu hỏi cho bản thân, cho thầy( cô), cho bạn.
4
+ Giúp cho học sinh phát triển kĩ năng nói , giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng
các phương pháp nghiên cứu một các vừa sức như các phương pháp tìm
đọc sách và tài liệu tham khảo.
+ Thông qua thảo luận có thể thay đổi quan điểm cá nhân qua các lí do trên
cơ sở các sự kiện thông tin bạn học sinh trong nhóm trong lớp.
- Về phía giáo viên :
+ Quá trình thảo luận dưới sựu hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối liên
hệ hai chiều giữa gaío viên và học sinh, giúp cho học sinh, cho giáo viên
nắm được hiệu quả giáo dục về mặt nhận thức,thái độ, quan điểm xu hướng
hành vi của học sinh.
- Sáng tạo về phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, tích cực,
tự giác, tự học tập của học sinh.
- Trong quá trìng dạy học thể hiện mối quan hệ tích cực giữa GV và
HS, giữa HS với HS; tiến hành thông qua việc tổ chức các hoạt động học
tập của HS, kết hợp giữa học tập cá thể với học tập hợp tác, làm việc theo
nhóm.
- Chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ năng, năng lực hành động, vận
dụng kiến thức, tăng cường thực hành và gắn nội dung bài học với thực tế
cuộc sống.
- Thiết kế tổ chức, hướng dẫn HS thực hiện các hoạt động học tập với
các hình thức đa dạng, phong phú, có sự hấp dẫn, phù hợp với đặc trưng
bài học, với đặc điểm và trình độ HS, với điều kiện cụ thể của lớp, trường

và địa phương.
II/ Phương pháp chuẩn bị tổ chức hoạt động:
1/ Lựa chọn nội dung :
- Thứ nhất : việc chọn nội dung thảo luận giáo viên cần chọn bài, chọn vấn
đề thích hợp cho học sinh thảo luận. Những bài cho học sinh thảo luận
thường là những bài không khó về mặt nội dung nhưng được nhiều người
quan tâm, có nhiều cách giải quyết khác nhau, nhiều hướng suy nghĩ về
một vấn đề và đặt biệt gần gũi với học sinh .
5
Đối với học sinh lớp 6 các em đã được làm quen với phương pháp này
ngay từ bậc tiểu học, nội dung thảo luận nhóm cần chú ý đến nội dung từ
dễ đến khó đòi hỏi học sinh phải chuẩn bị trước cho ví dụ minh họa vấn đề
cần nêu ra.
- Thứ hai : Cần lưu ý đên nội dung thảo luận là phải xem xét nguyên cứu
xem học sinh biết gì, cảm thấy gì sẽ suy nghĩ gì về chủ đề nội dung đưa ra.
Như vậy sẽ giúp cho học sinh đở khó khăn trong thảo luận nhóm, đở mất
thời gian, giáo viên sẽ chủ động trong việc chuẩn xác lại kiến thức, nội
dung thảo luận giúp cho chúng ta tránh khỏi những nội dung chúng ta còn “
mập mờ ”
- Thứ ba: Nội dung thảo luận có thể lấy từ sách giáo khoa, từ những vấn đề
thực tế của địa phương của đất nước như chú ý đến những vấn đề có nhiều
cách giải quyết .
Từ nguyên tắc lựa chọn trên tôi xin đưa ra các nội dung có thể tíên hành
thực hiện các kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học địa lí 6 như sau :
Bảng 1:
Bài Thảo luận ở
mục
Nội dung thảo luận
7 2 Đặc điểm sự vận động tự quay quanh trục và
các hệ quả

9 1,2 -Phân tích nguyên ngân sinh ra các mùa và hiện
tượng ngày ngắn đêm dài theo mùa và rút ra
nhận xét nguyên nhân .
12 1,2 - So sánh các quá trình tác động của nội lưc tới
địa hình.
13 1. -Nhận biết khái niệm núi và các bộ phận của núi
14 1,2,3. -Phân biệt bình nguyên, cao nguyên, đồng bằng.
17 I - Xác định vị trí , vai trò, đặc điểm các tầng của
khí quyển .
19 2 -Phân tích các yếu tố về phạm vi hoạt động, thời
6
gian hoạt động, hướng và tính chất của một số
loại gió chính trên Trái Đất
20 1 - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến luợng
mưa trên Trái Đất.
23 I.2 - Dựa vào hình hoàn thành sơ đồ vòng tuần
hoàn nước.và phân tích các nhân tố ảnh hưởng
đến chế độ nuớc sông .
24 1,2,3 - Trình bày khái niệm Sóng, thủy triều và dòng
biển và phân tích các nguyên nhân và ảnh
hưởng của Sóng, thủy triều và dòng biển tới đời
sống và kinh tế.
26 2 - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình
thành đất.
2/ Xây dựng nội dung để tiến hành thực hiện các kỹ thuật dạy học tích
cực:
2.1: Dựa vào kênh hình:
Trong những năm học qua sách giáo khoa đã được thay đổi nhiều,
đặc biệt là kênh hình ngày càng được chú ý nhiều hơn về số luợng và chất
lượng . Kênh hình là nguồn cung cấp tri thức đồng thời là phương tiện

minh họa cho bài học; là nguồn cung cấp tri thức khi nó dùng để khai thác
kiến thức địa lí, vừa là phương tiện minh họa khi nó chỉ được sử dụng để
làm rõ nội dung đã được thông báo trước đó như : xác định vị trí , sự phân
bố sự vật hiện tượng địa lí. Vì vậy, chúng ta cần sử dụng triệt để các hình
ảnh địa lí để giảng dạy trong các phương pháp nói chung và thảo luận nói
riêng.
Chúng ta có thể sử dụng hình ảnh SGK, ngoài SGK để xây dựng nội
dung cho hoạt động thảo luận
Qua hình ảnh các em sẽ phối hợp với nhau để hoàn thành công việc
chung mà giáo viên giao cho. Từ đó học sinh sẽ tìm ra kiến thức mà giáo
viên muốn truyền đạt đến học sinh.
7
Bài 14: Phân biệt bình nguyên, cao nguyên và đồng bằng. Ta có thể sử
dụng kênh hình sau để khai thác kiến thức:

Hay ở bài 23: Sông và Hồ ta có thể sử dụng kênh hình sau:


8
Hồ miệng núi lửa
Hồ Hoàn Kiếm
2.2/ Dựa vào kênh chữ SGK:
-Bên cạnh kênh hình trong SGK được coi là phương pháp dạy học
tối thiểu song lại hết sức cần thiết trong quá trình dạy học.Kênh chữ trong
SGK cung cấp các tình huống, các thông tin đã được lựa chọn kỹ để giáo
viên có thể tổ chức hướng dẫn học sinh thu thập tổng hợp và xử lí những
thông tin
- Kết hợp giữa kênh hình , kênh chữ trong sách giáo khoa giúp học
sinh lĩnh hội được những kiến thức mới, rèn luyện kĩ năng phân tích tranh
ảnh vùa rèn luyện kỉ năng thu thập xữ lí thông tin. Đó là một trong những

năng lực cần thiết của người lao động mới trong xã hội bùng nổ thông tin.
2.3/ Dựa vào kiến thức thực tiễn :
- Kiến thức bên ngoài SGK thì vô cung phong phú không giới hạn.
Do đó giáo viên nên chọn vấn đề thích hợp cho học sinh thảo luận. Vấn dề
không khó về nội dung đặc biệt vấn đề này phải gần gũi với học sinh.
- Với chọn nội dung này giáo viên cần cho học sinh chuẩn bị trước.
Từ đó học sinh ý thức được yêu cầu nội dung của thảo luận, các nguồn tài
liệu chính và nhiệm vụ của tập thể , cũng như từng cá nhân. Có những bài
đòi hỏi học sinh phải tiến hành quan sát đối tượng cần thiết, phải thu thập
vật thể để minh họa khi thảo luận.
3. Phương pháp tiến hành :
Cách chia nhóm : Tuỳ thuộc vào tình hình sĩ số của lớp mà giáo viên chia
mỗi nhóm 4 em hoặc 8 em, sao cho phù hợp với từng kỹ thuật dạy học
khác nhau
Bước 1:Giáo viên nhắc(họp)chung cả lớp nêu vấn đề xác định nhiệm vụ
cho từng nhóm.
Bước 2 : Phát phiếu cho các nhóm. .
Bước 3 : các nhóm tiến hành thảo luận nhóm theo nội dung của phiếu và sự
phân công. Khi tiến hành thảo luận nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho
các thành viên trong nhóm .
Bước 4:Giáo viên gọi đại điện lên trình bày kết quả thảo luận
Bước5 : Gọi các nhóm bổ sung, ý kiên các nhóm vừa trình bày.
9
sau khi nhóm cử đại diện lên trình bày , giáo viên có thể thông báo cho các
nhóm khác việck kết thúc thảo luận bằng câu hỏi “ có ý kiến nào khác
không trước khi chúng ta cần thống nhất ý kiến”. để cho những học sinh
chưa được nói biết ỉằng họ cần được nói ngay lúc đó .
Bước 6 : Giáo viên tổng kết thảo luận, bảo sung chuẩn xác kiến thức, cuối
buổi thảo luận giáo viên cần phải :
Tổng kết các ý kiến phát biểu , nêu lên một cách xúc tích và có hệ

thống những ý kiến thống nhất và chưa thống nhất .Tham gia những ý kiến
chưa thống nhất, bổ sung thêm những ý kiến cần thiết (bằng phiếu thông tin
phản hồi, phiếu thông tin phản hồi có thể giáo viên làm sẵn bằng bảng phụ
ghi lại những ý chính ), những ý kiến chưa thống nhất có điều kiện thời
gian, thì tiếp tục thảo luận cho đi đến thống nhất , những ý kiến chưa thống
nhất nhưng không còn thời gian thì có thể để thời gian sau sẽ thảo luận.
Cuối cùng chúng ta có những ý kiến nhận xét ngắn gọn về tình hình
làm việc của các nhóm để kịp thời động viên khuyến khích làm việc tốt,
nên thực hiện “điểm cộng”cho các nhóm làm đúng và nhanh nhất ( Cộng
vào điểm miệng, điểm 15 phút ) và rút kinh nghiệm đối với những nhóm
chưa làm việc tốt.
Sau đây tôi xin được đưa ra một số nội dung cụ thể, kèm mẫu
phiếu học tập và một số thao tác tôi đã tiến hành trong việc áp dụng các
kỹ thuật dạy học tích cực vào việc giảng dạy môn Địa lí lớp 6(3 kỹ
thuật):
4/ Vận dụng cụ thể:
4.1. Vận dụng kĩ thuật “ Các mảnh ghép”
Đây là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập hợp tác kết hợp giữa cá
nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức
hợp, kích thích sự tham gia tích cực của HS : nâng cao vai trò của cá nhân
10
trong quá trình hợp tác (Không chỉ nhận thức hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng
1 mà còn phải truyền đạt kết quả và hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 2).
- Vòng 1 : Hoạt động theo nhóm, mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ
. Đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi
trong nhiệm vụ được giao, trình bày được kết quả câu trả lời của nhóm.
- Vòng 2 : Hình thành nhóm mới (1 người từ nhóm 1, 1 người từ
nhóm 2 và 1 người từ nhóm 3 …), sau khi chia sẻ thông tin vòng 1, nhiệm
vụ mới sẽ được giao cho nhóm vừa thành lập để giải quyết và trình bày kết
quả nhiệm vụ vòng 2. (Vòng đi đén kết quả chính của bài học). Theo sơ đồ

sau:
VD: Áp dụng kỹ thuật dạy học”Các mảnh ghép” để dạy bài 14:
Địa hình bề mặt trái đất.
Nội dung của phiếu học tập như sau:
Em hãy so sánh sự khác nhau của Bình nguyên, cao nguyên và đồi?
- Vòng 1: GV chia lớp thành 3 nhóm thực hiện nhiệm vụ sau:
+ Nhóm 1: Chỉ ra những dấu hiệu nhận biết Bình nguyên?
+ Nhóm 2:. Chỉ ra những dấu hiệu nhận biết Cao nguyên?
+ Nhóm 3: Chỉ ra những dấu hiệu nhận biết Đồi?
11
- Vòng 2: Hình thành nhóm mới gồm 6 em ( 2 em từ nhóm 2,3; 2 em từ
nhóm 1,3; 2 em từ nhóm 2,1) cùng chia sẻ thông tin đã tìm hiểu ở vòng 1
và giao nhiệm vụ mới: Em hãy phân biệt: Bình nguyên, cao nguyên và đồi
* GV chốt lại kiến thức bài học.
4.2 Vận dụng kỹ thuật “khăn phủ bàn”.
- Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác kết hợp giữa
hoạt động cá nhân và nhóm nhằm kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực,
tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS, phát triển mô hình có
sự tương tác giữa các HS.
- Thực hiện kĩ thuật “khăn phủ bàn” qua 2 giai đoạn:
+ Giai đoạn HS hoạt động độc lập: Các thành viên trong nhóm ngồi
vào vị trí như hình vẽ minh họa, hoạt động tư duy tập trung vào câu hỏi
(hoặc chủ đề,…), sau đó trình bày ý kiến của bản thân vào ô quy định trong
"khăn trải bàn" độc lập tương đối với các thành viên khác;
+ Giai đoạn HS hoạt động tương tác: các thành viên chia sẻ và thảo
luận các câu trả lời, sau đó viết ý kiến chung của cả nhóm vào ô giữa tấm
khăn phủ bàn.
VD2: Áp dụng kỹ thuật dạy học: “ Khăn phủ bàn” để dạy bài 9 :Hệ
quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái đất.
12

Tôi đã sử dụng các kênh hình trong SGK (hình 9.2, 9.3) để khai thác
kiến thức qua việc thảo luận nhóm .
N ộ i dung ho¹t ®éng : Dựa vào
hình trên hoàn thành bảng sau và rút ra nguyên nhân sinh ra các mùa
và hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa .
Ngày Tiết Địa
điểm
bán cầu
Trái đất ngả
gần mặt trời
chếch xa mặt trời
Lượng
ánh sáng
nhiệt
Mùa gì
N1:22/6
Hạ chí
Đông chí
N2:22/12
Hạ chí
Đông chí
N3:21/3
Xuân phân
Thu phân
N4:23/9
Xuân phân
Thu phân
*Nhận xét :Rút ra nguyên nhân sinh các mùa và hiện tượng ngày , đêm dài
ngắn theo mùa và theo vĩ độ .
………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………
* Sơ đồ hoạt động “khăn phủ bàn”:
13
Hình 2: Hiện tượng ngày đêm dài ngắn
theo mùa

N1.Tìm các đặc điểm về ngày 22/6.
N2.Tìm các đặc
Ngày 22/12
N3.Tìm các đặc
điểm về ngày 21/3.
4.3/. Vận dụng kỹ thuật “ Sơ đồ tư duy:
Là kĩ thuật dạy học nhằm tổ chức và phát triển tư duy, giúp HS
chuyển tải thông tin vào bộ não rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não một cách
dễ dàng, đồng thời là phương tiện ghi chép sáng tạo và hiệu quả:
+ Mở rộng, đào sâu và kết nối các ý tưởng.
+ Bao quá được các ý tưởng trên một phạm vi sâu rộng.
Cách tiến hành :
- Từ một chủ đề lớn, tìm ra các chủ đề liên quan.
- Từ mỗi chủ đề nhỏ lại tìm ra những yếu tố/nội dung liên quan.
- Sự phân nhánh cứ tiếp tục và các yếu tố/nội dung luôn được kết nối với
nhau. Sự liên kết này sẽ tạo ra một “Bức tranh tống thể” mô tả về chủ đề
lớn một cách đầy đủ và rõ ràng.
14

Kết luận: rút ra nguyên
Kết luận: rút ra nguyên
Kết luận: rút ra nguyên
nhân sinh các mùa và hiện
nhân sinh các mùa và hiện

tượng ngày , đêm dài ngắn
tượng ngày , đêm dài ngắn
theo mùa và theo vĩ độ .

N4.Tìm các đặc
điểm về ngày
23/9




* Ư


- Sáng tạo hơn.
- Tiết kiệm thời gian.
- Ghi nhớ tốt hơn.
- Nhìn thấy bức tranh tổng thể.
- Tổ chức và phân loại đối tượng HS.
15
Vấn đề
chung,
tổng thể
Bậc 1
Bậc 1
Bậc 1
Bậc 1
Bậc 1
Bậc 1
Bậc

2
Bậc
2
Bậc
2
Bậc
2
Bậc
2
Bậc
2
VD 3: Áp d ụng kỷ thuật dạy học bằng “sơ đồ tư duy” để dạy bài
Ôn t ập chương II- Địa lí 6




*Ghi chú: Kĩ thuật “ Sơ đồ tư duy” vận dụng rất hiệu quả trong các bài
tổng kết, ôn tập m ôn Địa lí các khối lớp THCS.
5.Những vấn đề cần lưu ý khi ứng dụng ba kỹ thuật dạy học nói trên:
+ Khi tiến hành thảo luận người hướng dẫn thảo luận có thể là giáo
viên hoặc hoạc sinh . Bằng kinh nghiệm thực tế nhiều năm giảng dạy ở các
khối lớp, tôi thấy khi tổ chức thảo luận chúng ta nên chỉ định bồi dưỡng lần
lượt cho học sinh trong nhóm để mỗi em có khả năng hướng dẫn thảo luận.
Với cách này chúng ta giúp cho học sinh đều có điều kiện bôì dưỡng cho
mình năng lực tổ chức điều kiển hoạt động khoa học và nâng cao hứng thú
16
Các TP tự
nhiên của
trái đất

TĐ của nội
lực
ĐH bề mặt
trái đất
Các mỏ
KS
Lớpvỏ khí
Các đới
KH
Sông, hồ
TP
của
KK
Cấu
tạo
Đ.
nóng
Đ.
lạnh
Khái
niêm
Đặc
điểm
tìm tòi nghiên cứu và cũng là góp phần thực hiện phương châm giáo dục
toàn diện cho học sinh . Đồng thời trong thảo luận nhóm chúng ta nên để
học sinh bầu ra chủ tọa và thư kí của mình .
+ Kết quả thảo luận nhóm phụ thuộc vào quan hệ giữa giáo viên, học
sinh , điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường chủ đề đưa ra thảo luận .
Quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh, thái độ cư xử, gưong mặt, lời bình
luận của giáo viên làm cho hứng thú của học sinh tăng lên. Vì vậy trong

quá trình thảo luận cần chú ý :
* Giáo viên làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi mà không tham gia ý
kiến thảo luận, không cắt ngang lời học sinh, không tỏ vẻ phản ứng nếu câu
trả lời, tranh luận không đúng với ý mình . Tuy nhiên nhằm tăng thêm phần
hứng thú cho cuộc thảo luận giáo viên cũng có thể đưa ra câu hỏi giống
như ván nhún hoặc nêu ra cách thảo luận đẻ tạo không khí sôi nổi cho buổi
thảo luận .
* Giáo viên nên tiếp xúc với học sinh bằng bằng ánh mắt, nụ cười và
cử chỉ thân mật với những học sinh đang trả lời h oặc với những học sinh
nêu câu trả lời đê khuyến khích chúng nói. Nên nói chuyện với học sinh
bằng tên, nhạy cảm đối với thái độ của lớp , tạo nên sự thích nghi dễ dàng
đối vơí sự thay đổi đó .
* Giáo viên nên khuyến khích sự tham gia của mỗi cá nhân , biểu thị
sự hài lòng thích thú với câu trả lời , hoặc bình luận chính xác , tập trung
vào những đóng góp tích cực của học sinh.
* Đối với những học sinh đưa những thông tin để hấp dẫn sự chú ý ,
đưa ra những ý kiến hoặc sự kiện không thích hợp hỏi những câu hỏi ngờ
nghệch và giả vờ thú vị . Giáo viên nên nhanh chóng làm cho học sinh
nhận thức được sự không phù hợp của thông tin đó mà không làm tổn
thương đến xúc cảm của học sinh.
* Khi thảo luận giáo viên phải nghe cẩn thận những điều học sinh
nói và định nói., Nếu không nghe kỉ sẽ rất khó nhớ, để tổng kết các ý kiến
thảo luận của học sinh. Chúng ta nên ghi lại những ý cơ bản của mỗi ý
kiến phát triển đê phát hiện những mâu thuẩn thể hiện trong các ý kiến
trình bày của mỗi nhóm nhằm phát hiện kịp thời nêu vấn đề .
Cuối cùng trước khi đưa đáp án, giáo viên nên sử dụng câu hỏi: Các nhóm
còn có ý kiến nào khác trước khi cùng thống nhất ý kiến này?
17
C. KT LUN
1. Kt qu nghiờn cu:

Dy hc tớch cc l nhim v chin lc cc kỡ quan trng, dy hc theo
phng phỏp hp tỏc cng khụng nm ngoi mc tiờu nhim v giỏo dc
ú ca t nc chỳng ta ngy nay. Vi phng phỏp v ni dung thc
hin k thut Khn tri bn nh trờn chỳng tụi ó vn dng khỏ thnh
cụng trong ging dy a lý: trờn 85 % cỏc em hc sinh u bit tho lun
nhúm, hc sinh khụng nhng bit lm vic cỏc nhõn m cũn bit lm vic
tp th, bit khai thỏc thụng tin, bit chuyn quỏ trỡnh ca nh trng thnh
quỏ trỡnh t o to. Trong khi tho lun cac em tranh lun sụi ni a ra
tranh nh dn chng minh ha cho vn trỡnh by . Hc sinh rt cú hng
thỳ trong hc tp mt gi a lý trờn lp v kt qu kim tra cui hc k
t c 109 em hc sinh lp 6 nh sau:

Tiờu chớ Mc S lng
Tng 109 HS
T l
(%)
Ghi chỳ
Giỏi 17 15,6
Khỏ 27 24,8
TB 65 59,6
Yu-kộm 0 0
2. í ngha ca ti nghiờn cu.
Vn dng phng phỏp dy hc phỏt huy tớnh ch ng, tớch cc, t
giỏc hc tp ca HS l chỳ trng rốn luyn phng phỏp t duy, nng lc
t hc, t nghiờn cu; to nin vui, hng khi, nhu cu hnh ng v thỏi
t tin trong hc tp cho HS; th hin mi quan h tớch cc gia GV v
HS, gia HS vi HS, kt hp gia hc tp cỏ th vi hc tp hp tỏc, lm
vic theo nhúm.
Qua ti nghiờn cu giỳp GV la chn ni dung, phng phỏp.
Trong ú chỳ trng n vic:

18
Vận dụng
kiến thức
và kỹ năng
- Rèn luyện các kĩ năng, năng lực hành động, vận dụng kiến thức,
tăng cường thực hành và gắn nội dung bài học với thực tiễn cuộc sống.
- Sử dụng có hiệu quả phương tiện, thiết bị dạy học được trang bị
hoặc do GV và HS tự làm, quam tâm đến ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học.
- Động viên, khuyến khích kịp thời sự tiến bộ của HS trong quá
trình học tập; đa dạng hoá nội dung, cáchình thức, cách thức đánh giá và
tăng cường hiệu quả của việc đánh giá.
3. Những kiến nghị, đề xuất.
- Với kinh nghiệm nhỏ bé của bản thân trong quá trình giảng dạy, tôi xin
được đưa ra việc vận dụng một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích
cực trong dạy học môn Địa lí 6 để các đồng chí tham khảo, đóng góp ý kiến
bổ sung để cùng nhau xây dựng các giờ dạy có hiệu quả hơn.
- Những năm gần đây, phòng GD đã tổ chức các cụm chuyên đề để giáo
viên các trường có dịp được gặp gỡ giao lưu và học hỏi đồng nghiệp của
mình về cách vận dụng các phương pháp mới trong quá trình dạy học.
Chúng tôi mong thường xuyên hơn được tham gia các buổi chuyên đề, các
lớp chuyên đề về phương pháp dạy học do phòng GD và Sở GD tổ chức
- Đề nghị phòng Giáo dục, hằng năm các sáng kiến kinh nghiệm được xếp
loại cần được biên soạn lại và phổ biến về các cơ sở trường học để GV
tham khảo và vận dụng nhằm tăng tính khả thi của các đề tài nghiên cứu.
- Một trong những yếu tố tác động trong các phương pháp DH tích
cực là phương tiện vật chất, công nghệ thông tin. Vậy các nhà trường cần
thu hút các nguồn đầu tư xây dựng, xã hội hoá giáo dục tích cực, hỗ trợ
phương tiện, công nghệ và có biện pháp sử dụng hợp lí, đúng liều lượng sẽ
thích hợp với hứng thú, mục tiêu học tập và có thể dẫn đến biến đổi sâu sắc

trong quan hệ giáo dục với tình hình hiện nay./.
Phụ lục:
19
Tài liệu nghiên cứu.
1. SGK-SGV địa lý 6- NXB Giáo Dục.
2. Thiết kế bài giảng Địa lý 6 –Nguyễn Châu Giang-NXB Hà
Nội .
3. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Địa lí. NXB Giáo
dục.
4. Một số phần mềm đổi mới phương pháp dạy học môn địa lí của
Lê Thanh Long( Eêath Explo rer)

MỤC LỤC
20
Nội dung Trang
A. Đặt vấn đề 1
I Lời mở đầu 1
II Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 2
1. Thực trạng 2
2. Kết quả của thực trạng 3
B. Giải quyết vấn đề 4
I. Khái niệm và ý nghĩa của việc sử dụng kỹ
thuật dạy học:” Khăn phủ bàn”
4
1 Khái niệm kỹ thuật: “Khăn phủ bàn” 4
2 Ý nghĩa 5
II Phương pháp chuẩn bị tổ chức hoạt động 5
1 Lựa chọn nội dung 5
2 Xây dựng nội dung tiến hành thực hiện kỹ
thuật dạy học: “Khăn phủ bàn”

7
3 Xây dựng phiếu học tập 9
4 Phương pháp tiến hành 9
C. Kết luận 18
1 Kết quả nghiên cứu 18
2 Kiến nghị và đề xuất 18
3 Phụ lục 20
21