Nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội ở nước ta. Thực trạng và một số giải pháp

Website: Email : Tel : 0918.775.368
A. Đặt vấn đề
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nớc ta, Đảng và Nhà nớc
ta đã có nhiều chủ trơng, đờng lối để phát triển nền kinh tế quốc dân. Trong
đó việc phát triển nền kinh tế hàng hoá là nhiệm vụ cơ bản nhất. Nớc ta là
một nớc nông nghiệp lạc hậu, kinh tế đi lên chủ yếu là sản xuất nhỏ, tự
cung, tự cấp. ở một số vùng núi còn mang đậm dấu ấn của kinh tế tự nhiên.
Lại trải qua nhiều năm chiến tranh, nền kinh tế nớc ta không thể vơn dậy
nổi một cách vững chắc, hàng hoá sản xuất ra không đủ phục vụ cho nhu
cầu tiêu dùng của ngời dân. Hơn thế nữa kinh tế hàng hoá ở nớc ta lại có
một thời gian dài hoạt động theo cơ chế của nền kinh tế tập trung chỉ huy.
Do vậy việc xây dựng một quan hệ sản xuất mới tạo điều kiện cho lực lợng
sản xuất phát triển nhằm thúc đẩy nền kinh tế hàng hoá phát triển là một
việc làm tối quan trọng của Đảng và Nhà nớc ta trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội.
Nhận thức mới về chủ nghĩa xã hội đã cho ta kết luận rằng: Nền kinh
tế quá độ lên chủ nghĩa xã hội là nền kinh tế hàng hoá, thị trờng.
Nớc ta từ sản xuất nhỏ đi lên chủ nghĩa xã hội, mà xây dựng chủ
nghĩa xã hội xét về mặt kinh tế cũng phải xây dựng nền sản xuất lớn của xã
hội chủ nghĩa. Mà xây dựng nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa thì không thể
không phát triển nền kinh tế hàng hoá.
Từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Đảng ta cũng thể hiện
quyết tâm phải chuyển nền kinh tế còn nhiều tính chất tự cung, tự cấp sang
nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, sản xuất phải gắn liền với thị trờng.
Xuất phát từ sự nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc phát triển
kinh tế hàng hoá ở Việt Nam đã khiến em chọn đề tài: "Nền kinh tế hàng
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hoá nhiều thành phần theo định hớng xã hội ở nớc ta. Thực trạng và
một số giải pháp cơ bản".
Mục đích của bài viết này là tìm hiểu thế nào là kinh tế hàng hoá ở

Việt Nam, cơ sở khách quan để tồn tại và phát triển của nền kinh tế hàng
hoá ở Việt Nam, các giải pháp để phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần ở Việt Nam.
Bằng những hiểu biết thực tế và kiến thức đã học, em hy vọng rằng
bài viết này sẽ mô tả đợc phần nào nền kinh tế hàng hoá hiện nay ở Việt
Nam để từ đó có những giải pháp thích hợp cho sự phát triển tiếp theo.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
B. Giải quyết vấn đề
I. Đặc điểm của nền kinh tế hàng hoá ở Việt Nam.
1. Khái niệm - cơ sở khách quan để tồn tại và phát triển nền kinh tế hàng
hoá ở Việt Nam.
Kinh tế hàng hoá là một kiểu tổ chức kinh tế - xã hội mà trong đó
hình thái phổ biến của sản xuất là sản xuất ra sản phẩm để trao đổi trên thị
trờng.
Xét về mặt lịch sử, kinh tế hàng hoá ra đời cùng với sự ra đời của sản
xuất hàng hoá. Nghĩa là khi còn ngời có nhu cầu về sự trao đổi sản phẩm
tiêu dùng. Nền kinh tế hàng hoá ra đời và tồn tại trong nhiều hình thái kinh
tế xã hội gắn liền với 2 điều kiện tiền đề: Sự phân công lao động xã hội và
các hình thức sở hữu khách nhau về t liệu sản xuất và sản phẩm lao động. ở
nớc ta những điều kiện chung của nền kinh tế hàng hoá vẫn còn nên sự tồn
tại của nền kinh tế hàng hoá là một tất yếu khách quan:
Một là, phân công lao động xã hội với t cách là cơ sở kinh tế của sản
xuất hàng hoá chẳng những không mất đi trái lại ngày càng phát triển về
chiều sâu lẫn chiều rộng.
ở nớc ta ngày càng có nhiều ngành nghề mới ra đời và phát triển. Bên
cạnh đó những ngành nghề cổ truyền có tiếng không chỉ trong nớc mà cả
trên thế giới, có tiềm năng lớn mà trớc đây bị cơ chế kinh tế cũ làm mai một
nay đợc khôi phục và phát triển. Sự chuyên môn hoá và hợp tác hoá lao
động đã vợt khỏi phạm vi quốc gia, trở thành phân công lao động trên phạm

vi quốc tế.
Hai là, nền kinh tế nớc ta đang tồn tại nhiều thành phần kinh tế. Đó là
kinh tế Nhà nớc, kinh tế t bản t nhân, kinh tế t bản Nhà nớc, kinh tế hợp tác
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
xã, kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ, kinh tế tự nhiên ở vùng núi. Hơn nữa
trình độ xã hội hoá giữa các ngành, các đơn vị sản xuất kinh doanh trong
cùng một thành phần kinh tế vẫn cha đều nhau. Do vậy việc hạch toán kinh
doanh, phân phối và trao đồi sản phẩm lao động tất yếu phải thông qua hình
thức hàng hoá - tiền tệ để thực hiện các mối quan hệ kinh tế, đảm bảo lợi
ích giữa các tổ chức kinh tế trong các thành phần với ngời lao động và giữa
các tổ chức kinh tế thuộc các thành phần với nhau.
2. Đặc điểm của nền kinh tế hàng hoá ở Việt Nam.
Trong nền kinh tế hàng hoá, mọi sản phẩm hàng hoá và dịch vụ đều
đợc mua bán trên thị trờng. Thị trờng là một phần tất yếu và hữu cơ của toàn
bộ quá trình sản xuất và lu thông hàng hoá. Nó ra đời và phát triển cùng với
sự ra đời và phát triển của sản xuất và lu thông hàng hoá.
Với bất kỳ một quốc gia nào, nền kinh tế hàng hoá cũng đóng một vai
trò chủ đạo chi phối đáng kể vào hoạt động của nền kinh tế quốc dân. với
điểm xuất phát khác nhau về trình độ kinh tế, kết cấu hạ tầng, phong tục tập
quán, nền kinh tế hàng hoá của mỗi dân tộc không chỉ chứa đựng chung
tính quy luật của kinh tế hàng hoá (các phạm trù, quy luật kinh tế) mà còn
có cả những quan hệ, đặc thù riêng của mỗi quốc gia, dân tộc. Nớc ta đang
từng bớc quá độ lên chủ nghĩa xã hội, không qua giai đoạn phát triển t bản
chủ nghĩa, xu hớng vận động và phát triển kinh tế hàng hoá gắn liền với
những đặc điểm sau:
- Nền kinh tế nớc ta đang trong quá trình chuyển biến từ nền kinh tế
yếu kém, mang nặng tính tự cung, tự túc và quản lý theo cơ chế kế hoạch
hoá tập trung sang nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trờng.
- Đi lên chủ nghĩa xã hội không qua giai đoạn phát triển t bản chủ

nghĩa nên nớc ta thiếu cái "cốt vật chất" của một nền kinh tế phát triển.
Thực trạng của nền kinh tế đợc biểu hiện ở những mặt nh: cơ cấu hạ tầng
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
vật chất và xã hội thấp kém, trình độ cơ sở vật chất và công nghệ trong các
doanh nghiệp còn lạc hậu, kém khả năng cạnh tranh vì sản xuất phân tán,
nhỏ lẻ, kỹ thuật thủ công, mang nặng tính bảo thủ trì trệ; phân công lao
động cha sâu sắc, các mối quan hệ kinh tế kém phát triển; thị trờng còn sơ
khai; thu nhập của ngời dân c quá thấp vì vậy sức mua thấp, nhu cầu tăng
chậm dẫn đến đình trệ sản xuất kinh doanh là khó tránh khỏi; thiếu đội ngũ
những ngời có bậc thợ chuyên môn để tiếp nhận chuyển giao công nghệ mới
trên thế giới do đó sản phẩm làm ra kém khả năng cạnh tranh trên thị trờng
trong nớc cũng nh trên thế giới.
Từ năm 1986 trở về trớc, mặc dù trên thực tế vẫn thừa nhận sản xuất
hàng hoá, thừa nhận quan hệ hàng hoá - tiền tệ, nhng thực chất đó chỉ là
kinh tế hàng hoá một thành phần - thành phần xã hội chủ nghĩa dựa trên chế
độ công hữu về t liệu sản xuất dới 2 hình thức: toàn dân và tập thể.
Với tên gọi "Kinh tế hàng hoá xã hội chủ nghĩa" về thực chất là kiểu
kinh tế chỉ huy, đã làm cho các phạm trù của kinh tế hàng hoá vốn sống
động mền dẻo nh giá trị, giá cả, lợi nhuận... bị hình thức hoá đến cao độ.
Mục đích hoạt động kinh tế của các cá nhân, các doanh nghiệp không phải
vì lợi nhuận nh vốn có của kinh tế hàng hoá mà là tuân thủ một cách
nghiêm ngặt hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh đợc phát ra từ một trung tâm.
Các quy luật kinh tế hàng hoá hoặc do ý chí chủ quan bị "thu hẹp
phạm vi hoạt động" xem nh "không hợp pháp" hoặc có thừa nhận cũng chỉ
đóng vai trò hết sức thứ kém trong sự vận động của nền kinh tế. Các loại
hàng hoá đặc biệt hoặc phi hàng hoá, các loại thị trờng có tổ chức, có kế
hoạch chi phối các lĩnh vực quan trọng nhất của quá trình tái sản xuất xã
hội. Đối lập với kinh tế có kế hoạch đó đợc coi là kinh tế thị trờng tự do,
bấp hợp pháp.

5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nền kinh tế hàng hoá dựa trên cơ sở nền kinh tế nhiều thành phần. Cơ
sở khách quan của sự tồn tại nhiều thành phần đó là do còn nhiều hình thức
sở hữu khác nhau về t liệu sản xuất.
Đại hội Đảng lần thứ VII đã khẳng định, các thành phần kinh tế đang
tồn tại khách quan tơng ứng với tính chất và trình độ phát triển của lực lợng
sản xuất trong giai đoạn lịch sử hiện nay, đó là: kinh tế nhà nớc, kinh tế hợp
tác, kinh tế cá thể, kinh tế t nhân t bản chủ nghĩa và kinh tế t bản nhà nớc.
Nền kinh tế nhiều thành phần trong sự vận động của của chế thị trờng ở nớc
ta là nguồn lực to lớn để đa nền kinh tế vợt khỏi thực trạng thấp kém, lạc
hậu, đa nền kinh tế hàng hoá phát triển kể cả trong điều kiện ngân sách Nhà
nớc hẹn hẹp.
Nền kinh tế nhiều thành phần trong sự vận động của cơ chế thị trờng
vừa phản ánh tính đa dạng phong phú trong việc đáp ứng nhu cầu xã hội vừa
phản ánh tính chất phức tạp trong việc quản lý theo định hớng xã hội chủ
nghĩa. Do đó, việc "phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần phải đi đôi
với tăng cờng công tác quản lý của Nhà nớc về kinh tế - xã hội". Để hạn chế
và khắc phục đợc hậu quả của mặt trái kinh tế hàng hoá nhiều thành phần
vận động theo cơ chế thị trờng mang lại, giữ cho công cuộc đổi mới đi đúng
hớng và phát huy bản chất tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội, Nhà nớc phải thực
hiện tốt vai trò quản lý kinh tế - xã hội bằng pháp luật, kế hoạch, chính
sách, thông tin, tuyên truyền, giáo dục và các công cụ khác.
Nền kinh tế phát triển theo hớng mở rộng quan hệ với nớc ngoài.
Kinh tế "khép kín" thờng gắn liền với sản xuất nhỏ, với tình trạng "bế quan
toả cảng" tự cung tự cấp và nền kinh tế "chỉ huy". Nhìn chung, đó là một
nền kinh tế kém phát triển, bảo thủ trì trệ. Sự ra đời và phát triển của nền
kinh tế hàng hoá đã làm phá vỡ các mối quan hệ kinh tế truyền thống của
nền kinh tế khép kín. Đặc biệt là đến giai đoạn t bản chủ nghĩa, sự phát triển
của nền kinh tế hàng hoá đã làm cho thị trờng dân tộc hoạt động gắn bó với

6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thị trờng thế giới. Chính sự giao lu và các mối liên hệ kinh tế đợc mở rộng
ra nớc ngoài đã làm cho nền kinh tế hàng hoá t bản chủ nghĩa có những bớc
phát triển nhanh chóng.
Mở rộng quan hệ kinh tế với nớc ngoài là tất yếu vì sản xuất và trao
đổi hàng hoá tất yếu vợt xuất và trao đổi hàng hoá tất yếu vợt khỏi phạm vi
quốc gia mang tính chất quốc tế, đồng thời đó cũng là tất yếu của sự phát
triển nhu cầu.
Biệt lập trong sự phát triển kinh tế tất yếu dẫn tới đói nghèo. Do đó
việc mở rộng quan hệ kinh tế với nớc ngoài dới nhiều dạng khác nhau đối
với nớc ta nh là một tất yếu trong sự phát triển, khi trình độ khoa học kỹ
thuật thế giới cho phép đáp ứng nhu cầu cả về sản xuất lẫn tiêu dùng. Thông
qua mở rộng quan hệ kinh tế với nớc ngoài để biến nguồn lực bên ngoài
thành nguồn lực bên trong. Điều đó tạo điều kiện cho quá trình phát triển
rút ngắn ở nớc ta. Việc mở cửa nền kinh tế đòi hỏi phải đảm bảo nguyên tắc
bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, đảm bảo chủ quyền và cùng có lợi.
Nền kinh tế hàng hoá phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa
thông qua bản chất và vai trò quản lý của Nhà nớc.
Sự vận động của nền kinh tế hàng hoá theo cơ chế thị trờng không thể
nào giải quyết hết các vấn đề do chính cơ chế đó và bản thân đời sống kinh
tế- xã hội đặt ra. Đó chính là tình trạng thất nghiệp, lạm phát, khủng hoảng,
phân hoá bất bình đẳng, ô nhiễm môi trờng, sự bùng nổ dân số cũng nh
những hiện tợng xã hội khác. Những tình trạng và hiện tợng trên ở những
mức độ khác nhau, trực tiếp hay gián tiếp đểu có tác động ngợc trở lại, làm
cản trở sự phát triển "bình thờng" của một xã hội nói chung và của nền kinh
tế hàng hoá nói riêng. Vì vậy sự tác động của Nhà nớc - một chủ thể có khả
năng nhận thức và vận dụng các quy luật khác quan vào nền kinh tế là một
tất yếu của sự phát triển kinh tế -xã hội. Thiếu sự "can thiệp" của Nhà nớc
7