Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.09 MB, 132 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
o0o
HUỲNH THỊ KIM PHƢỢNG
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN
NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - Năm 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
o0o
HUỲNH THỊ KIM PHƢỢNG
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN
NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ SỐ: 60340102
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN ĐỨC VUI
Hà Nội - Năm 2015
LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy giáo
hƣớng dẫn TS.Trần Đức Vui, ngƣời đã hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình
học tập, nghiên cứu khoa học và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi có thể hoàn
thành luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn đến tất cả các Thầy, Cô giáo khoa Sau
Đại học trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy,
hƣớng dẫn và truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập.
Chân thành gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè cùng các anh chị em học viên
lớp cao học và các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ, khuyến khích tôi trong quá trình
học tập và thực hiện luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Huỳnh Thị Kim Phƣợng, sinh viên lớp QH-2012-E, khoa Quản trị
kinh doanh, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội, niên học 2012 -
2014.
Tôi xin cam đoan luận văn cao học “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận
Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng” là công trình nghiên cứu của riêng tôi với sự
hƣớng dẫn của Tiến sĩ Trần Đức Vui. Các số liệu, thông tin đƣợc sử dụng trong luận
văn là trung thực.
Tác giả luận văn
Huỳnh Thị Kim Phƣợng
TÓM TẮT
Kiểm soát là một chức năng quan trọng trong quản lý, nó diễn ra ở tất cả các
giai đoạn của quá trình hoạt động thu chi, chấp hành và quyết toán của ngân sách
nhà nƣớc.
Việc kiểm soát tốt, chặt chẽ và khoa học sẽ là công cụ hữu hiệu, cung cấp
những thông tin hữu ích cho nhà quản lý, giúp cho nhà quản lý định hƣớng đắn
mang lại hiệu quả công việc cao. Thực tiễn hiện nay về vấn đề quản lý và sử dụng
ngân sách quận, huyện còn nhiều sai sót, yếu kém cần phải đƣợc chấn chỉnh, khắc
phục, trong khi đó chức năng kiểm soát còn nhiều tồn tại, thiếu sót nhƣ chƣa có quy
trình cụ thể áp dụng cho kiểm soát quá trình thu, chi ngân sách quận, huyện; Điều
đó cần phải có phƣơng hƣớng và những giải pháp để hoàn thiện.
Nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện có ý nghĩa
quan trọng trong hệ thống quy trình kiểm soát, góp phần hoàn thiện hệ thống kiểm
soát thu, chi ngân sách ở địa phƣơng làm giảm thiểu những thất thoát ngân sách.
Tƣ
̀
thƣ
̣
c tiê
̃
n công tác kiểm soát ngân sách quận , huyện va
̀
kiến thƣ
́
c đa
̃
ho
̣
c ,
vơ
́
i đề ta
̀
i : “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng” luâ
̣
n văn đã hê
̣
thống ho
́
a ca
́
c ly
́
l uâ
̣
n chung về tổ chức công tác kiê
̉
m soa
́
t
thu, chi ngân sách và quản lý NSNN; phân tích và làm rõ thực trạng về công tác
kiểm soát thu, chi NSNN quận Ngũ Hành Sơn, rút ra đƣợc những ƣu điểm và hạn
chế của công tác kiểm soát ngân sách. Từ những tồn tại đó, đƣa ra các giải pháp cơ
bản nhằm góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi NSNN quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng.
Với quan điểm đổi mới công tác quản lý, kiểm soát thu, chi NSNN nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả, tăng thu, tiết kiệm các khoản chi tiêu ngân sách, tác giả đã
đề xuất một số giải pháp hoàn thiện kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn dựa trên các căn cứ khoa học, lý luận kết hợp với thực tiễn, phân tích, đánh giá
và tổng hợp nhằm góp phần làm cho giải pháp có tính khả thi hơn.
MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT i
DANH MỤC CÁC BẢNG ii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ iii
MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KIỂM
SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN 4
1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 4
1.2. NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC CẤP QUẬN, HUYỆN 6
1.2.1. Khái quát chung về ngân sách nhà nƣớc và hệ thống ngân sách nhà
nƣớc Việt Nam 6
1.2.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc 9
1.2.3. Ngân sách cấp quận, huyện trong hệ thống ngân sách 9
1.2.4. Tổ chức quản lý ngân sách cấp quận, huyện 11
1.3. KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN: 13
1.3.1. Khái niệm về kiểm soát và các loại hình về kiểm soát 13
1.3.2. Nội dung kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện 17
1.3.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác kiểm soát thu, chi NSNN 29
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 32
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU LUẬN
VĂN 32
2.1. PHƢƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN 32
2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU, PHÂN TÍCH XỬ LÝ THÔNG TIN 33
2.2.1. Xác định vấn đề, hình thành mục tiêu nghiên cứu 33
2.2.2. Phân tích xử lý thông tin 33
2.2.3. Đề xuất một số giải pháp: 34
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN
SÁCH QUẬN NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG 35
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ NGÂN SÁCH QUẬN NGŨ HÀNH SƠN 35
3.1.1. Khái quát đặc điểm kinh tế- xã hội của quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn
2011-2013 tác động đến ngân sách quận 35
3.1.2. Tổ chức quản lý ngân sách quận Ngũ Hành Sơn 36
3.1.3. Kết quả thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn 40
3.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH
QUẬN NGŨ HÀNH SƠN TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2013 43
3.2.1. Kiểm soát thu ngân sách quận 43
3.2.2. Kiểm soát chi ngân sách quận 50
3.2.3. Kiểm soát kế toán và quyết toán thu, chi ngân sách quận 63
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU, CHI
NGÂN SÁCH TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN 68
3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc trong những năm qua 68
3.3.2. Những yếu kém, hạn chế cần phải có giải pháp khắc phục 70
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 76
CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM
SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN 77
4.1. PHƢƠNG HƢỚNG CHUNG NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN 77
4.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT THU,
CHI NGÂN SÁCH TẠI QUẬN NGŨ HÀNH SƠN 79
4.2.1. Hoàn thiện kiểm soát thu 79
4.2.2. Hoàn thiện Kiểm soát chi 83
4.2.3. Hoàn thiện Kiểm soát kế toán và quyết toán thu, chi 89
4.2.4. Xây dựng quy chế và bộ phận kiểm soát thu, chi trong đơn vị dự
toán 90
4.2.5. Tăng cƣờng thanh tra, kiểm tra quyết toán thu, chi NSNN của các
đơn vị thuộc quận 95
4.2.6. Quy hoạch và bồi dƣỡng nhằm nâng cao năng lực, trình độ đội ngũ
cán bộ, công chức và ứng dụng tin học 96
4.2.7. Xây dựng quy định phân chia trách nhiệm kiểm soát của các chủ thể
nhằm phối hợp nhịp nhàng trong kiểm soát thu, chi NSNN quận 100
4.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT 104
4.3.1. Bộ Tài chính 104
4.3.2. Kho bạc nhà nƣớc 106
4.3.3. Sở Tài chính thành phố Đà Nẵng 108
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 108
KẾT LUẬN 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO 111
PHỤ LỤC
i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT
Từ viết tắt
Nguyên nghĩa
1
CBCC
: Cán bộ công chức
2
ĐTNT
: Đối tƣợng nộp thuế
3
ĐTPT
: Đầu tƣ phát triển
4
HCSN
: Hành chính sự nghiệp
5
KBNN
: Kho bạc nhà nƣớc
6
KT-XH
: Kinh tế - xã hội
7
NN
: Nhà nƣớc
8
NS
: Ngân sách
9
NSĐP
: Ngân sách địa phƣơng
10
NSNN
: Ngân sách Nhà nƣớc
11
NSTW
: Ngân sách trung ƣơng
12
QP-AN
: Quốc phòng an ninh
13
TSCĐ
: Tài sản cố định
14
UBND
: Ủy ban nhân dân
15
XDCB
: Xây dựng cơ bản
ii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng
Tên bảng
Trang
Bảng 3.1
Một số chỉ tiêu kinh tế-xã hội quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn
2011-2013
35
Bảng 3.2
Cơ cấu kinh tế quận Ngũ Hành Sơn giai đoạn 2011-2013
36
Bảng 3.3
Tổng hợp thu ngân sách nhà nƣớc quận Ngũ Hành Sơn từ
năm 2011 đến 2013
40
Bảng 3.4
Tổng hợp chi ngân sách nhà nƣớc quận Ngũ Hành Sơn từ
năm 2011 đến 2013
42
Bảng 3.5
Tỷ lệ chấp hành dự toán thu ngân sách quận Ngũ Hành Sơn
2011 - 2013
46
Bảng 3.6
Tỷ lệ chấp hành dự toán chi NSNN quận Ngũ Hành Sơn
2011 đến 2013
54
Bảng 3.7
Tổng hợp KP đƣợc bổ sung ngoài dự toán chi thƣờng xuyên
2011-2013
55
Bảng 3.8
Tình hình kiểm soát chi NSNN qua KBNN quận từ 2011-
2013
62
iii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu
sơ đồ
Tên sơ đồ
Trang
Sơ đồ 3.1
Mô hình tổ chức ngân sách quận Ngũ Hành Sơn
36
Sơ đồ 3.2
Quy trình phân bổ (dự toán) chi ngân sách
38
Sơ đồ 3.3
Trình tự kiểm soát lập dự toán thu NSNN
43
Sơ đồ 3.4
Kiểm soát chấp hành dự toán thu NSNN quận
49
Sơ đồ 3.5
Trình tự kiểm soát lập dự toán chi NSNN
50
Sơ đồ 3.6
Kiểm soát dự toán chi NSNN
53
Sơ đồ 3.7
Kiểm soát kế toán quyết toán chi ngân sách
63
Sơ đồ 4.1
Quy trình kiểm soát lập dự toán thu NSNN quận
80
Sơ đồ 4.2
Mô hình bộ phận kiểm soát nội bộ trong các đơn vị
91
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử của các nhà nƣớc trên toàn thế giới ở mọi chế độ đã khẳng định rằng
ngân sách là phƣơng tiện không thể thiếu đƣợc của mọi chính quyền nhà nƣớc. Ở
Việt Nam, Luật NSNN từ khi đƣợc ban hành và qua các lần sửa đổi, bổ sung đều
thừa nhận ngân sách quận, huyện là ngân sách của chính quyền nhà nƣớc cấp quận,
huyện và là một bộ phận cấu thành NSNN Việt Nam.
Thực tiễn hiện nay về vấn đề quản lý và sử dụng ngân sách quận, huyện còn
nhiều sai sót, yếu kém cần phải đƣợc chấn chỉnh, khắc phục, trong khi đó chức năng
kiểm soát còn nhiều tồn tại, thiếu sót nhƣ chƣa có quy trình cụ thể áp dụng cho
kiểm soát quá trình thu, chi ngân sách quận, huyện; Điều đó cần phải có phƣơng
hƣớng và những giải pháp để hoàn thiện.
Nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận, huyện có ý nghĩa rất
quan trọng trong hệ thống quy trình kiểm soát, góp phần hoàn thiện hệ thống kiểm
soát thu, chi ngân sách ở địa phƣơng làm giảm thiểu những thất thoát ngân sách.
Đồng thời, đề tài sẽ đóng góp một cách thực tiễn vào công tác kiểm soát ngân sách
quận, huyện ở Việt Nam hiện nay.
Đề tài nghiên cứu thực trạng công tác kiểm soát ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng, nhằm tìm ra những tồn tại trong công tác quản lý thu, chi
ngân sách của quận để từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện nó, đáp ứng
kịp thời cho quá trình quản lý ngân sách quận trong giai đoạn kinh tế phát triển hiện
nay. Trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nƣớc hiện nay vẫn còn thất thoát, lãng
phí, vì vậy mà hoàn thiện công tác kiểm soát NSNN đóng vai trò thực sự quan
trọng.
Đề tài: “Kiểm soát thu, chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố
Đà Nẵng” có ý nghĩa quan trọng mang tính thực tiễn cao đối với công tác quản lý
ngân sách cấp quận của lãnh đạo địa phƣơng.
Với ý nghĩa thực tiễn trên, đề tài đƣợc mở rộng ra áp dụng vào trong thực
tiễn hoàn thiện công tác kiểm soát ngân sách cấp quận, huyện trên các tỉnh, thành
phố của cả nƣớc.
2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài là đƣa ra các giải pháp nhằm
hoàn thiện công ta
́
c kiểm soát thu , chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn. Với 3 nhiệm
vụ nghiên cứu:
+ Nghiên cứu vấn đề lý luận cơ bản về NSNN, công tác kiểm soát thu, chi
ngân sách cấp quận, huyện
+ Nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác kiểm soát thu, chi ngân sách tại
quận Ngũ Hành Sơn.
+ Nghiên cứu đề xuất phƣơng hƣớng chung và các giải pháp cụ thể nhằm
hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn cũng nhƣ cấp
quận, huyện nói chung.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Đối với đề tài nghiên cứu, các câu hỏi cần nghiên cứu nhƣ sau:
- Công tác kiê
̉
m soa
́
t thu , chi ngân sách tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố
Đà Nẵng đạt đƣợc kết quả gì qua các năm và có những hạn chế nào cần phải có giải
pháp để hoàn thiện?
- Làm thế nào để hoàn thiện công tác kiê
̉
m soa
́
t thu , chi ngân sách tại quận
Ngũ Hành Sơn ?
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu công tác kiểm soát thu, chi
ngân sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
* Phạm vi nghiên cứu: Tập trung phân tích thực trạng công tác kiểm soát thu,
chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn.
Về không gian: tại UBND quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng
Về thơ
̀
i gian: Nô
̣
i dung nghiên cƣ
́
u cu
̉
a đề ta
̀
i căn cƣ
́
va
̀
o số liê
̣
u tƣ
̀
năm 2011
đến 2013.
5. Những đóng góp chính của luận văn
Luận văn góp phần làm rõ hơn lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát
thu, chi ngân sách cấp quận, huyện. Hệ thống hóa đƣợc các đặc trƣng và nguyên tắc
của thu, chi ngân sách Nhà nƣớc.
3
Luận văn đã nêu thực trạng về công tác kiểm soát từ khâu lập dự toán đến
khi quyết toán thu, chi ngân sách nhà nƣớc tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng từ năm 2011 đến năm 2013.
Một số nhóm giải pháp và đề xuất nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát thu
NSNN của từng đơn vị có nguồn thu ngân sách, dự toán chi theo hƣớng tiết kiệm
chi tiêu tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
6. Kết cấu của luận văn:
Ngoài Phần mở đầu và Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận văn gồm
có 4 chƣơng :
Chương 1: Lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát thu, chi ngân sách
cấp quận, huyện
Chương 2: Phương pháp và thiết kế nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác kiểm soát thu, chi ngân sách quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng
Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát thu, chi ngân
sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
4
CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KIỂM SOÁT
THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN
1.1 . TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Kiểm soát là một chức năng quan trọng trong quản lý, nó diễn ra ở tất cả các
giai đoạn của quá trình hoạt động thu chi, chấp hành và quyết toán của ngân sách
nhà nƣớc.
Kiểm soát đƣợc hiểu là những biện pháp kỹ thuật dùng vào những công việc
nhằm đạt yêu cầu đề ra, đồng thời cũng là quá trình áp dụng những cơ chế và
phƣơng pháp để đảm bảo các hoạt động và hiệu quả đạt đƣợc phù hợp với mục tiêu,
kế hoạch và chuẩn mực của đơn vị.
Kiểm soát đang đóng một vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động của các
ban ngành, tổ chức, doanh nghiệp Kiểm soát giúp các nhà quản trị quản lý hữu
hiệu và hiệu quả hơn các nguồn lực kinh tế của tổ chức mình nhƣ: con ngƣời, tài
sản, tài chính ngân sách, vốn góp phần hạn chế tối đa những rủi ro phát sinh trong
quá trình quản lý.
Việc kiểm soát tốt, chặt chẽ và khoa học sẽ là công cụ hữu hiệu, cung cấp
những thông tin hữu ích cho nhà quản lý, giúp cho nhà quản lý định hƣớng đắn
mang lại hiệu quả công việc cao.
Trong quá trình tìm hiểu nghiên cứu, tôi đã tham khảo các công trình nghiên
cứu trƣơ
́
c đây trong ca
́
c đề ta
̀
i về kiểm soát thu , chi ngân sách nhà nƣớc, nâng cao
hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nƣớc tại một số đơn vị, tổ chức, cụ thể:
- Đề ta
̀
i nghiên cƣ
́
u cu
̉
a ta
́
c gia
̉
Tô Thiện Hiền (2012), “Nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách Nhà nƣớc tỉnh An Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến
2020”, Luận án tiến sỹ kinh tế, Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh. Luận
án đã nêu tổng quan về ngân sách Nhà nƣớc và kinh nghiệm quản lý ngân sách NN
của một số tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long; tìm hiểu phân tích thực trạng về hiệu
quả quản lý ngân sách Nhà nƣớc: thu chi và cân đối thu chi ngân sách nhà nƣớc tỉnh
5
An Giang, đánh giá những thành tích đã đạt đƣợc và nêu những hạn chế trong công
tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc. Từ đó, tác giả đƣa ra đề xuất các giải pháp hoàn
thiện quản lý ngân sách địa phƣơng, nâng cao vai trò của chính quyền địa phƣơng
trong tự chủ ngân sách, tổ chức và giám sát có hiệu quả hoạt động thu chi ngân sách
tại tỉnh An Giang.
Nhìn chung, Luận án đã đi sâu nghiên cứu vào vấn đề nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách Nhà nƣớc và đƣa ra các giải pháp cơ bản hoàn thiện cơ chế phân
cấp quản lý NSNN các cấp, cải tiến kiểm tra, thanh tra việc chấp hành thu chi ngân
sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc.
- Hồ Thị Phi Yến (2008), “Tăng cƣờng kiểm soát quá trình lập, chấp hành và
quyết toán dự toán ngân sách tại quận Thanh khê, thành phố Đà Nẵng”, Luận văn
thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã hệ thống cơ sở lý luận và nêu thực
trạng công tác kiểm soát lập, chấp hành và quyết toán ngân sách tại Quận Thanh
khê, thành phố Đà Nẵng; đề xuất các biện pháp tăng cƣờng kiểm soát việc chấp
hành và quyết toán ngân sách đối với các đơn vị đƣợc khoán chi, tự chủ tài chính…
góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách tại quận Thanh khê, thành phố Đà
Nẵng. Luận văn đã nghiên cứu và đƣa ra các giải pháp tăng cƣờng kiểm soát, xây
dựng định mức chi tiêu, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị sự
nghiệp, kiểm soát chi hoạt động chuyên môn ngành quản lý.
- Nguyễn Thị Hàn Giang (2008), “Tăng cƣờng công tác kiểm soát thu chi
ngân sách ở Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại thành phố Đà Nẵng”. Luận văn đã
hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác kiểm soát nội bộ tại các đơn vị làm cơ sở cho
việc phân tích công tác kiểm soát thu chi ngân sách ở Trung tâm Truyền hình Việt
Nam tại thành phố Đà Nẵng. Luận văn đã nêu đƣợc thực tế về công tác kiểm soát
các khoản thu sự nghiệp và các khoản chi thƣờng xuyên, những mặt đã đạt đƣợc và
các vấn đề đặt ra của công tác kiểm soát thu chi ngân sách tại đơn vị. Tác giả đƣa ra
những giải pháp tăng cƣờng công tác kiểm soát hoạt động thu chi ngân sách tại đơn
vị nhằm giảm thiểu những sai sót, gian lận góp phần vào sự phát triển của Trung
tâm Truyền hình Việt Nam tại thành phố Đà Nẵng.
6
- Nguyễn Văn Thành (2008), “Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi ngân sách
nhà nƣớc qua Kho bạc NN Liên Chiểu, thành phố Đà nẵng”, Luận văn thạc sỹ kinh
tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình kiểm soát
chi ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc nhà nƣớc; tìm hiểu thực tế công tác kiểm soát
chi ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc nhà nƣớc quận Liên Chiểu, đánh giá những kết
quả đạt đƣợc và nêu nguyên nhân tồn tại, hạn chế và tác giả đã đƣa ra mục tiêu và
định hƣớng đổi mới công tác quản lý NSNN và các giải pháp hoàn thiện quy trình
kiểm soát chi NSNN qua KBNN nói chung và Kho bạc quận Liên Chiểu nói riêng.
Nhìn chung, luận văn đã nghiên cứu vấn đề kiểm soát trong quản lý nhƣ: kiểm soát
chi NSNN bao gồm cả chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ, kiểm tra quy trình luân
chuyển hồ sơ, kiểm soát chi đối với các đơn vị có cơ chế tài chính riêng.
Ngoài ra, đề tài còn nghiên cứu Luật NSNN, tham khảo một số văn bản pháp
luật nhƣ Thông tƣ, Nghị định, giáo trình về kiểm soát nội bộ …
Các công trình nghiên cứu trên đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình
kiểm soát thu, chi ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc nhà nƣớc; tìm hiểu thực tế công
tác kiểm soát thu chi ngân sách nhà nƣớc và đã đƣa ra mục tiêu, giải pháp và định
hƣớng trong công tác quản lý NSNN . Trên cơ sở kế thƣ
̀
a ca
́
c nghiên cƣ
́
u trƣơ
́
c đây
về kiê
̉
m soa
́
t thu chi ngân sách, đề tài nghiên cứu của tôi là đi theo hƣớng hê
̣
thống
hóa các lý luận chung về tổ chức công tác kiểm soát thu chi ngân sách, nghiên cứu
tổ chức công tác kiểm soát thu NSNN, kiểm soát chi của một số đơn vị cơ sở của
cấp mình quản lý. Trên cơ sở đo
́
, đƣa ra các nhóm giải pháp thích hợp nhằm hoa
̀
n
thiê
̣
n công ta
́
c kiểm soát thu , chi ngân sách quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng.
1.2. NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
CẤP QUẬN, HUYỆN
1.2.1. Khái quát chung về ngân sách nhà nƣớc và hệ thống ngân sách
nhà nƣớc Việt Nam
Trong tiến trình lịch sử, NSNN với tƣ cách là một phạm trù kinh tế đã ra đời
và tồn tại từ lâu. Là một công cụ tài chính quan trọng của NN, NSNN xuất hiện dựa
7
trên cơ sở hai tiền đề khách quan là tiền đề Nhà nƣớc và tiền đề kinh tế hàng hoá-
tiền tệ
Trong hệ thống tài chính, NSNN là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan
trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nƣớc. Ở nƣớc ta, định
nghĩa Ngân sách nhà nƣớc đƣợc nêu rõ trong Luật NSNN năm 2002:
“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”. Luật ngân sách nhà nƣớc
Nhƣ vậy, về bản chất NSNN là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nƣớc
với các chủ thể trong xã hội, phát sinh trong quá trình phân phối và phân phối lại
của cải xã hội, nhằm tập trung một phần nguồn lực tài chính vào trong tay nhà nƣớc
để đáp ứng các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các chức năng quản lý của
nhà nƣớc. Về hình thức biểu hiện, đó là các dự toán và quyết toán các khoản thu,
chi của Nhà nƣớc đƣợc thực hiện trong một thời gian nhất định, thƣờng là 1 năm.
Hệ thống NSNN đƣợc hiểu là tổng thể các cấp ngân sách có mối quan hệ hữu
cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp ngân sách. Tại
nƣớc ta, tổ chức hệ thống NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức bộ máy Nhà nƣớc
và vai trò, vị trí của bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất
nƣớc theo Hiến pháp. Mỗi cấp chính quyền có một cấp nhân sách riêng cung cấp
phƣơng tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
mình trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nƣớc các cấp là
một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc trên
mọi vùng lãnh thổ của đất nƣớc. Chính sự ra đời của hệ thống chính quyền Nhà
nƣớc nhiều cấp đó là tiền đề cần thiết để tổ chức hệ thống NSNN nhiều cấp.
Cấp ngân sách đƣợc hình thành trên cơ sở cấp chính quyền Nhà nƣớc, phù
hợp với mô hình tổ chức hệ thống chính quyền Nhà nƣớc ta hiện nay, hệ thống
NSNN bao gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng:
Trong hệ thống NSNN Việt Nam, ngân sách trung ƣơng chịu trách nhiệm
quản lý thu, chi theo các ngành kinh tế. Nó luôn giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống
NSNN. Ngân sách trung ƣơng cấp phát kinh phí cho yêu cầu thực hiện các chức
8
năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc trung ƣơng (sự nghiệp văn-xã; sự nghiệp kinh tế; an
ninh-quốc phòng; trật tự an toàn xã hội; đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ
tầng ). Trên thực tế NSTW là NS của cả nƣớc, tập trung đại bộ phận nguồn thu và
đảm bảo các nhu cầu chi mang tính quốc gia. NSTW bao gồm các đơn vị dự toán
của cấp này: mỗi bộ, cơ quan trung ƣơng là một đơn vị dự toán của NSTW.
Ngân sách địa phƣơng chịu trách nhiệm quản lý thu NSNN trên địa bàn và
chi NSNN địa phƣơng. HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là
cấp tỉnh) quyết định việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp chính
quyền địa phƣơng phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an
ninh và trình độ quản lý của mỗi cấp trên địa bàn. Chính quyền cấp tỉnh cần chủ
động, sáng tạo trong việc động viên khai thác thế mạnh trên địa bàn địa phƣơng để
tăng nguồn thu, đảm bảo chi và thực hiện cân đối ngân sách của cấp mình.
Ngân sách cấp quận, huyện do chính quyền cấp quận, huyện tổ chức thực
hiện quản lý thu, chi theo quy định phân cấp của tỉnh nhằm khai thác tốt nguồn thu
để đảm bảo nhiệm vụ chi ngân sách cấp mình.
Ngân sách cấp xã, phƣờng do chính quyền cấp xã, phƣờng tổ chức thực hiện
theo quy định của cấp quận, huyện nhằm đảm bảo các nhiệm vụ phát sinh trên địa
bàn địa phƣơng mình quản lý.
Quan hệ giữa các cấp ngân sách trong hệ thống NSNN đƣợc thực hiện theo
các nguyên tắc sau:
Ngân sách trung ƣơng và ngân sách mỗi cấp chính quyền địa phƣơng đƣợc
phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể; thực hiện việc bổ sung từ ngân sách
của chính quyền nhà nƣớc cấp trên cho ngân sách của chính quyền ngân sách cấp
dƣới nhằm đảm bảo sự công bằng, phát triển cân đối giữa các vùng lãnh thổ, các địa
phƣơng. Số bổ sung này là khoản thu của ngân sách cấp dƣới. Trƣờng hợp cơ quan
quản lý nhà nƣớc cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý cấp dƣới thực hiện nhiệm
vụ chi thuộc chức năng của mình thì phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp trên cho
ngân sách cấp dƣới để thực hiện nhiệm vụ chi đó (gọi là kinh phí uỷ quyền). Không
đƣợc dùng ngân sách của cấp này chi cho nhiệm vụ của ngân sách cấp khác, trừ
trƣờng hợp đặc biệt theo quy định của Chính phủ.
9
1.2.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc
Phân cấp quản lý NSNN là xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của
chính quyền nhà nƣớc các cấp trong việc quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ thu,
chi của NSNN.
Phân cấp quản lý NSNN giữa chính quyền trung ƣơng và các cấp chính
quyền địa phƣơng là một tất yếu khách quan do mỗi cấp chính quyền đều cần đảm
bảo nhu cầu chi bằng những nguồn tài chính nhất định. Nếu các nhiệm vụ đó do
mỗi cấp trực tiếp đề xuất và bố trí chỉ tiêu thì sẽ hiệu quả hơn là sự áp đặt từ trên
xuống. Đồng thời, những khoản thu nhỏ lẻ hoặc khó quản lý nếu phân giao cho
chính quyền địa phƣơng quản lý sẽ tốt hơn, hiệu quả hơn. Do vậy phân cấp quản lý
NSNN chính là việc phân chia trách nhiệm, quyền hạn trong quản lý hoạt động của
NSNN cho các cấp chính quyền Nhà nƣớc từ trung ƣơng tới các địa phƣơng trong
quá trình tổ chức tạo lập và sử dụng NSNN, nhằm làm cho hoạt động của NSNN
lành mạnh và đạt hiệu quả cao.
Khi tiến hành phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc phải bảo đảm nguyên tắc
cơ bản sau đây: Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh
của Nhà nƣớc và năng lực quản lý của mỗi cấp trên địa bàn; Ngân sách trung ƣơng
và ngân sách địa phƣơng đƣợc phân định nguồn thu, nhiệm vụ chi cụ thể; Việc phân
cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng do Hội
đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, thời gian phân cấp phù hợp với thời kỳ ổn định
ngân sách ở địa phƣơng; Kết thúc mỗi kỳ ổn định ngân sách, căn cứ vào khả năng
nguồn thu và nhiệm vụ chi của từng cấp, cơ quan có thẩm quyền từ trung ƣơng đến
địa phƣơng quyết định điều chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa
ngân sách các cấp theo quy định của Luật NSNN.
1.2.3. Ngân sách cấp quận, huyện trong hệ thống ngân sách
Ngân sách quận, huyện là công cụ quan trọng của chính quyền cấp quận,
huyện trong việc ổn định và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Khi xem xét ngân
sách quận, huyện không đƣợc tách rời khỏi NSNN cấp trên nhƣng cũng không đƣợc
coi ngân sách quận, huyện là yếu tố thụ động trong hệ thống ngân sách. Theo đó,
ngân sách quận, huyện là toàn bộ các khoản thu - chi đƣợc quy định đƣa vào dự
10
toán trong một năm và giao cho UBND quận, huyện tổ chức chấp hành nhằm thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp quận, huyện. Quan niệm trên có
thể giúp chúng ta hình dung đƣợc ngân sách quận, huyện và cơ quan quyết định
cũng nhƣ cơ quan chấp hành ngân sách quận, huyện. Sự vận động của các nguồn tài
chính vào ngân sách quận, huyện và từ ngân sách quận, huyện đến các mục đích sử
dụng khác nhau chứa đựng các mối quan hệ cụ thể sau:
Thứ nhất, Quan hệ giữa chính quyền cấp quận, huyện với các cấp chính
quyền cấp trên thể hiện trong việc xác định cho các quận, huyện nguồn thu đƣợc
phân chia giữa các cấp ngân sách và thể hiện trong sự hỗ trợ bổ sung từ ngân sách
cấp trên cho ngân sách quận, huyện;
Thứ hai, Quan hệ giữa chính quyền cấp quận, huyện với các tổ chức kinh tế
trong quận, huyện đƣợc thể hiện trong việc các tổ chức này nộp thuế, phí - lệ phí
cho ngân sách huyện và ngƣợc lại ngân sách quận, huyện cũng phải chi trực tiếp,
gián tiếp cho các tổ chức này;
Thứ ba, Quan hệ giữa chính quyền nhà nƣớc với nhân dân trong quận, huyện
đƣợc thể hiện khi ngân sách cấp trên cấp kinh phí ủy quyền, chuyển giao cho ngân
sách quận, huyện thực hiện. Đó là các chƣơng trình quốc gia nhƣ chƣơng trình Dân
số và Kế hoạch hoá gia đình; Chƣơng trình Phổ cập giáo dục; Chƣơng trình Phòng,
chống tệ nạn xã hội; Chƣơng trình Quốc gia giải quyết việc làm ;
Thứ tƣ, Quan hệ giữa cấp chính quyền quận, huyện với các tổ chức cá nhân
trong và ngoài nƣớc. Đó là mối quan hệ thông qua việc biếu tặng giúp đỡ tài trợ của
các tổ chức, cá nhân đó đối với quận, huyện và là một khoản thu của ngân sách
quận, huyện;
Thứ năm, Quan hệ giữa cấp chính quyền quận, huyện với tổ chức Đảng và
các tổ chức chính trị, xã hội khác trong việc hình thành và sử dụng quỹ ngân sách.
Quan hệ này đƣợc thể hiện ngân sách cấp kinh phí cho các hoạt động của Đảng và
các tổ chức chính trị - xã hội trong quận, huyện.
Tất cả các mối quan hệ đƣợc trình bày ở trên phản ánh các nội dung thu và
chi của ngân sách quận, huyện.
11
Tóm lại ngân sách quận, huyện là quỹ tiền tệ tập trung của quận, huyện đƣợc
hình thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi quận,
huyện. Nó phản ảnh những mối quan hệ một bên là chính quyền cấp quận, huyện
với một bên là các chủ thể khác thông quan sự vận động của các nguồn tài chính,
nhằm đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền quận, huyện.
1.2.4. Tổ chức quản lý ngân sách cấp quận, huyện
1.2.4.1. Khái quát nội dung quản lý ngân sách cấp quận, huyện
Một cấp ngân sách đủ mạnh hay không, phụ thuộc rất lớn vào tổ chức quản
lý ngân sách cấp đó. Đối với ngân sách cấp huyện, những nội dung tổ chức quản lý
ngân sách gồm: Phân cấp quản lý, chu trình quản lý ngân sách, tổ chức bộ máy,
nhân sự
Luật NSNN 2002 khẳng định ngân sách cấp huyện là một bộ phận cấu thành
ngân sách địa phƣơng nói riêng và NSNN nói chung. Việc phân cấp ngân sách gắn
liền với việc phân cấp về quản lý kinh tế - xã hội, có tính ổn định hơn. Vì thế, vị trí
và vai trò của chính quyền nhà nƣớc cấp huyện đƣợc đề cao hơn so với trƣớc.
1.2.4.2. Phân cấp quản lý ngân sách cấp quận, huyện
Về Nguồn thu, ngân sách huyện bao gồm các loại chính sau:
Một là, Các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh, ngân sách huyện với
ngân sách xã, phƣờng, thị trấn. Gồm: Thuế Tiêu thụ đặc biệt, Thuế Sử dụng đất
nông nghiệp, Thuế Chuyển quyền sử dụng đất, Thuế Nhà đất, Thuế Tài nguyên,
Thu tiền sử dụng đất, Lệ phí trƣớc bạ nhà, đất;
Hai là, Các khoản thu đƣợc phân chia giữa ngân sách trung ƣơng với ngân
sách tỉnh, gồm: Thuế Giá trị gia tăng, Thuế Thu nhập doanh nghiệp, Thuế Thu nhập
của ngƣời có thu nhập cao;
Ba là, Các khoản thu ngân sách huyện đƣợc hƣởng 100% là Thuế môn bài từ
các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh ngoài quốc doanh, các khoản
thu phí, lệ phí từ hoạt động do các cơ quan thuộc cấp quận, huyện quản lý, thu sự
nghiệp của các đơn vị sự nghiệp do cấp huyện quản lý, các khoản viện trợ, đóng
góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc trực tiếp cho ngân sách huyện, cho
đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng theo quy định, Thu phạt xử lý vi phạm hành chính,
12
thu từ hoạt động chống buôn lậu, kinh doanh trái pháp luật theo phân cấp của tỉnh,
thu bổ sung từ ngân sách tỉnh, thu kết dƣ ngân sách huyện, các khoản thu khác theo
quy định của pháp luật.
Về khoản chi ngân sách cấp quận, huyện bao gồm hai khoản chi chủ yếu
Một là, Chi đầu tƣ phát triển: chi đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ
tầng kinh tế - xã hội theo phân cấp quản lý của tỉnh.
Hai là, Chi thƣờng xuyên trong các lĩnh vực chủ yếu sau: Sự nghiệp giáo dục
đào tạo, y tế theo sự phân cấp của tỉnh; Sự nghiệp kinh tế, văn hóa thông tin, thể dục
thể thao, xã hội và sự nghiệp khác do cấp huyện quản lý; Chi quản lý nhà nƣớc,
đảng, đoàn thể cấp huyện; Chi quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội trên địa
bàn theo quy định; Chi tài trợ cho các tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp cấp
huyện; Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật; Chi bổ sung NS xã,
phƣờng, thị trấn.
1.2.4.3. Chu trình quản lý ngân sách quận, huyện
Công tác quản lý ngân sách quận, huyện đƣợc thể hiện bằng chu trình quản
lý thông qua ba khâu: Lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán
ngân sách. Nội dung từng khâu đƣợc thực hiện nhƣ sau:
Khâu I - Lập dự toán ngân sách quận huyện
Một chu trình NSNN đƣợc bắt đầu bằng khâu lập dự toán NSNN. Đây là quá
trình phân tích, đánh giá quan hệ giữa khả năng và nhu cầu các nguồn tài chính của
cấp quận, huyện để từ đó xác lập các chỉ tiêu thu chi dự toán ngân sách hàng năm
một cách phù hợp. Vấn đề quan trọng hàng đầu của khâu lập dự toán ngân sách là
phải tính toán đầy đủ, đúng đắn, có căn cứ các chỉ tiêu thu, chi của ngân sách quận,
huyện trong kỳ kế hoạch. Trong quá trình lập phải quán triệt các nguyên tắc cơ bản:
Kế hoạch ngân sách phải bám sát kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và có tác động
tích cực đối với việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của quận, huyện;
Phản ánh đầy đủ các khoản thu, chi theo đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cơ
quan có thẩm quyền ban hành; phải đảm bảo tính cân đối; kèm theo bảng thuyết
minh chi tiết các cơ sở, căn cứ tính toán.
13
Khâu II - Chấp hành ngân sách quận, huyện
Chấp hành NSNN chính là thực hiện dự toán NSNN trên cơ sở dự toán đƣợc
chuẩn y. Thông qua chấp hành ngân sách, những hoạch định về chiến lƣợc phát
triển kinh tế - xã hội đã đƣợc thể hiện trong quá trình lập dự toán NSNN đƣợc thực
hiện. Sau khi NSNN đƣợc phê chuẩn và năm ngân sách bắt đầu, việc thực hiện ngân
sách đƣợc triển khai. Nội dung của quá trình này là tổ chức thu NSNN và phân phối
kinh phí NSNN cho các nhu cầu đã đƣợc phê chuẩn. Việc chấp hành NS thực hiện
tốt sẽ có tác dụng tích cực trong việc thực hiện khâu tiếp theo là quyết toán NSNN.
Chấp hành dự toán chi theo các nguyên tắc sau: Thực hiện phân bổ dự toán
trên cơ sở các định mức tiêu chuẩn; Đảm bảo phân bổ dự toán theo đúng kế hoạch
đƣợc duyệt; Triệt để thực hiện nguyên tắc thanh toán chi trả trực tiếp qua kho bạc nhà
nƣớc nhằm nâng cao hiệu quả của các khoản chi; Thƣờng xuyên đổi mới phƣơng
thức cấp phát vốn của NSNN theo hƣớng nhanh gọn, ít đầu mối, dễ kiểm tra.
Khâu III - Quyết toán ngân sách quận, huyện
Quyết toán ngân sách là khâu cuối cùng của một chu trình ngân sách. Đó là
việc tổng hợp lại quá trình thực hiện dự toán ngân sách một năm sau khi ngân sách
kết thúc nhằm đánh giá toàn bộ kết quả hoạt động của một năm ngân sách từ đó rút
ra ƣu, nhƣợc điểm và bài học kinh nghiệm cần thiết trong việc điều hành NSNN
trong những chu trình ngân sách tiếp theo.
1.3. KIỂM SOÁT THU, CHI NGÂN SÁCH CẤP QUẬN, HUYỆN:
1.3.1. Khái niệm về kiểm soát và các loại hình về kiểm soát
1.3.1.1. Kiểm soát trong quản lý
Quá trình kiểm soát là cần thiết trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của con
ngƣời, bên trong tổ chức nhƣ toàn bộ xã hội. Kiểm soát là một chức năng của quản
lý, do vậy để hiểu đƣợc khái niệm kiểm soát, chúng ta cần phải tìm hiểu về quản lý.
Quản lý là một quá trình định hƣớng và tổ chức thực hiện các hƣớng đã định
trên cơ sở những nguồn lực xác định nhằm đạt hiệu quả cao nhất
Theo B. S Dhillon, Enginering management, Technomic Publishing
Company, Inc (1987) Kiểm soát là bao gồm các hoạt động giám sát quá trình thực
hiện, so sánh với các tiêu chuẩn và chọn ra cách thức đúng. Bản chất cơ bản của
14
kiểm soát còn đƣợc hiểu rõ hơn trong các giai đoạn chủ yếu của toàn bộ quá trình
quản lý. Quá trình quản lý từ việc lập kế hoạch và xây dựng các mục tiêu có liên
quan. Để đảm bảo các hoạt động, hành động mong muốn và ngăn ngừa những hành
động không mong muốn thì việc kiểm soát là một chức năng không thể thiếu. Do
vậy kiểm soát không thể tồn tại nếu chúng ta không có các mục tiêu, chức năng
kiểm soát tồn tại nhƣ một “khâu” độc lập của quá trình quản lý nhƣng đồng thời lại
là một bộ phận chủ yếu của quá trình đó, chức năng này đƣợc thể hiện khác nhau
tùy thuộc vào cơ chế kinh tế, cấp quản lý và loại hình cụ thể.
Kiểm soát có thể hiểu là cách thức để nắm lấy và điều hành đối tƣợng hoặc
khách thể quản lý. Với ý nghĩa đó, kiểm soát có thể hiểu theo nhiều cách: cấp trên
kiểm soát cấp dƣới thông qua chính sách hoặc các biện pháp cụ thể, đơn vị kiểm
soát đơn vị khác thông qua chi phối đáng kể quyền sở hữu và lợi ích tƣơng ứng, nội
bộ đơn vị kiểm soát lẫn nhau thông qua quy chế và các thủ tục quản lý.
Quá trình kiểm soát:
- Triển khai các mục tiêu: xác định mục tiêu cần đạt đƣợc
- Đo lƣờng các kết quả thực hiện theo những mục tiêu đã xây dựng để có cơ
sở đúng đắn so sánh và phân tích việc thực hiện và có hành động quản lý phù hợp.
- So sánh thành tích cụ thể với các mục tiêu
- Phân tích nguyên nhân chênh lệch để tính toán mức độ ảnh hƣởng của mỗi
nhân tố. Cần phải xác định nguyên nhân trực tiếp và những nguyên nhân cơ bản,
xác định ảnh hƣởng cụ thể của những nhân tố cá biệt quan trọng. Đây là bƣớc chủ
yếu đã sử dụng những kết quả miêu tả trong 3 bƣớc trƣớc.
- Xác định hành động quản lý thích hợp.
- Triển khai và đảm bảo hành động đƣợc thực hiện nhƣ mong muốn.
- Tiếp tục đánh giá lại: là bƣớc cuối cùng trong quá trình kiểm soát, đây
chính là kiểm tra tiếp sự đúng đắn của việc xác định hành động cần thiết trƣớc đây
và cách thức tiến hành những hành động đó. Bƣớc này làm rõ sự liên kết giữa chu
kỳ kiểm soát trƣớc với chu kỳ kiểm soát sau, xác định hành động quản lý tiếp đó.
Việc đánh giá sau là một hành động tiếp tục phản ánh những điều kiện thay đổi, để
có thêm kinh nghiệm và biết rõ hơn tất cả các nhân tố.
