tóm tắt luận án Nghiên cứu thành phần rệp hại mía, đặc tính sinh học, sinh thái học của rệp xơ trắng Ceratovacuna lanigera Zehntner và biện pháp quản lý tổng hợp chúng tại Thọ Xuân, Thanh Hóa và phụ cận

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

LÊ VĂN NINH

NGHIÊN C U THÀNH PH N R P H I MÍA,
ð C TÍNH SINH H C, SINH THÁI C A R P XƠ TR NG
Ceratovacuna lanigera Zehntner VÀ BI N PHÁP QU N LÝ
T NG H P CHÚNG T I TH

XUÂN THANH HÓA

VÀ PH C N

Chuyên ngành : B o v th c v t
Mã s
: 62.62.10.01

TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P

HÀ N I - 2012


Cơng trình hồn thành t i:
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

Ngư i hư ng d n: PGS.TS. NGUY N TH KIM OANH

Ph n bi n 1: GS.TS. PH M VĂN L M
Vi n B o v th c v t

Ph n bi n 2: PGS.TS. H TH THU GIANG
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i

Ph n bi n 3: PGS.TS. T HUY TH NH
Vi n Sinh thái và Tài nguyên sinh v t

Lu n án s b o v t i h i ñ ng ch m lu n án c p trư ng h p t i:
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i
Vào h i gi

phút , ngày

tháng

năm

Có th tìm hi u lu n án t i:
1. Thư vi n Qu c gia Vi t Nam
2. Thư viên Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i
3. Thư vi n Trư ng ð i h c H ng ð c Thanh Hóa


1
M

ð U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Nư c ta có khí h u thích h p cho cây mía sinh trư ng phát tri n t t,
năng su t có th đ t 200 t n/ ha và có ch đư ng cao. Tuy nhiên trong th c t

s n su t cho th y: sâu, b nh c d i và chu t là nh ng nguyên nhân gây t n
th t ñ n năng su t, ch t lư ng mía.

Th Xn, Thanh Hố r p xơ tr ng gây

h i làm gi m năng su t và ch t lư ng mía, nên ngư i tr ng mía đã s d ng
thu c hố h c đ tr r p xơ tr ng làm ơ nhi m mơi trư ng và đ l i dư lư ng
thu c BVTV trong s n ph m. Chính vì v y, ti n hành đ tài “Nghiên c u
thành ph n r p h i mía, ñ c tính sinh h c, sinh thái c a r p xơ tr ng
Ceratovacuna lanigera Zehntner và bi n pháp qu n lý t ng h p chúng t i
Th xuân, Thanh Hoá và ph c n” là r t c n thi t.
2. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
2.1. Ý nghĩa khoa h c c a ñ tài
Nh ng k t qu nghiên c u c a ñ tài b sung d n li u khoa h c m i v
thành ph n r p h i mía, các lồi thiên đ ch và ký ch c a lồi r p xơ tr ng t i
Th Xuân-Thanh Hóa. L n ñ u tiên ñ tài ñã nghiên c u và cung c p nh ng
d n li u khoa h c m i m t cách chi ti t v ñ c ñi m sinh v t h c, sinh thái
h c c a loài r p xơ tr ng C. lanigera và loài ru i b t m i E. balteatus ăn r p
xơ tr ng trên cây mía. ð tài cung c p nh ng d n li u v

nh hư ng c a

đi u ki n khí h u th i ti t, chân ñ t tr ng, gi ng mía, cơng th c ln xen
canh, kho ng cách hàng tr ng, li u lư ng bón kali t i bi n ñ ng s lư ng
c a r p xơ tr ng C. lanigera trên cây mía t i Th xn, Thanh Hóa. ð tài
cịn cung c p nh ng d n li u m i v hi u qu c a m t s bi n pháp qu n lý
t ng h p r p xơ tr ng C. lanigera h i mía t i Th xuân,Thanh Hóa.
2.2. Ý nghĩa th c ti n c a đ tài
Xây d ng quy trình qu n lý t ng h p loài r p xơ tr ng C. lanigera có
hi u qu kinh t và mơi trư ng góp ph n gi i quy t nh ng khó khăn

trong phịng tr r p xơ tr ng h i mía.


2
3. M c đích, u c u c a đ tài
3.1. M c đích c a đ tài
Nghiên c u xác đ nh đư c thành ph n lồi r p h i mía, đ c tinh sinh
h c, sinh thái h c c a loài r p xơ tr ng h i mía và các bi n pháp phịng
ch ng chúng. Trên cơ s đó đưa ra quy trình qu n lý t ng h p r p xơ
tr ng C. lanigera h i mía t i Th xuân,Thanh Hóa và ph c n.
3.2. Yêu c u c a ñ tài
- Xác ñ nh ñư c thành ph n r p h i mía, đ c đi m phân b , m c ñ
gây h i c a chúng t i Th xuân, Thanh Hóa và ph c n
- Xác đ nh đư c nh ng đ c tính sinh h c, sinh thái h c c a loài r p
xơ tr ng C. lanigera trên cây mía t i Th Xn, Thanh Hóa.
- Xác đ nh đư c di n bi n s lư ng c a r p xơ tr ng trên cây mía và m i
quan h c a chúng v i thiên ñ ch và mơi trư ng t i Th Xn, Thanh Hóa.
- Nghiên c u các bi n pháp phịng ch ng lồi r p xơ tr ng C. lanigera
t đó xây d ng quy trình qu n lý t ng h p r p xơ tr ng C. lanigera h i
mía t i Th Xuân, Thanh Hóa và ph c n.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài
4.1. ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài
ð tài nghiên c u các lồi r p h i mía thu c b Homoptera. Trong đó
t p trung nghiên c u lồi r p xơ tr ng C. lanigera và các lồi thiên đ ch c a
chúng, đi sâu nghiên c u lồi ru i ăn r p Episyrphus balteatus Degeer
4.2. Ph m vi nghiên c u c a ñ tài
ð tài nghiên c u đ c tính sinh h c, sinh thái h c, các y u t

nh

hư ng ñ n bi n ñ ng s lư ng và hi u qu c a bi n pháp qu n lý t ng
h p r p xơ tr ng C. lanigera h i mía t i Th Xn, Thanh Hố.
5. Nh ng đóng góp m i c a ñ tài
- Xác ñ nh ñư c 5 lồi r p h i mía t i vùng nghiên c u
- B sung m t s d n li u v đ c tính sinh h c và sinh thái h c c a r p
xơ tr ng C. lanigera h i mía và đ c đi m sinh v t h c loài ru i b t m i


3
E. balteatus ăn r p xơ tr ng trên mía.
- Xây d ng quy trình qu n lý t ng h p cho loài r p xơ tr ng
C. lanigera h i mía bư c đ u đ t hi u qu kh quan.
6. B c c c a lu n án
Lu n án đư c trình bày trong 147 trang chưa k tài li u tham kh o và
ph l c g m: ph n m ñ u, k t lu n và ñ ngh , ph n n i dung g m 3
chương: chương 1. Cơ s khoa h c c a ñ tài và t ng quan tài li u tham
kh o, chương 2. Phương pháp nghiên c u, chương 3. K t qu nghiên c u
và th o lu n v i 41 b ng s li u, 52 hình. Tham kh o 104 tài li u trong
đó có 37 tài li u trong nư c và 67 tài li u nư c ngồi, có trên 27 tài li u
c p nh t t năm 2000 ñ n nay.
Chương 1 CƠ S

KHOA H C C A ð TÀI VÀ

T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
1.1. Cơ s khoa h c c a ñ tài
Trong m y năm g n ñây thi t h i do r p xơ tr ng h i n ng ñã làm
gi m năng su t t 20-30%, mía lưu g c b r p xơ tr ng h i khơng tái sinh
đư c, ng n m t kh năng n y m m. ð tránh s gây h i c a r p xơ
tr ng, ngư i nông dân ñã s d ng nhi u bi n pháp phòng tr . ð làm

gi m chi phí trên m t ñơn v di n tích và tăng l i nhu n cho ngư i tr ng
mía. ð tài đi sâu nghiên c u thành ph n r p h i mía, đ c đi m sinh h c,
sinh thái và bi n pháp qu n lý t ng h p r p xơ tr ng h i mía t i Th
Xuân, Thanh Hoá là cơ s v ng ch c đ xây d ng vùng mía phát tri n an
tồn và b n v ng.
1.2. Tình hình khí h u th i ti t, s n xu t mía và phịng ch ng r p h i
mía t i Th Xuân, Thanh Hóa và ph c n.
Thanh Hóa hàng năm có s gi n ng là:1.668 gi ; nhi t ñ trung bình
280C, lư ng mưa trung bình 1.749mm; ñ

m kho ng 85%. Lư ng mưa

l n t tháng 8-11 chi m 65% lư ng mưa c năm. Vùng mía Th Xuân,


4
Thanh Hố qui ho ch đ n năm 2020, di n tích đ t tr ng mía là 54.314 ha.
ði u này cho th y ti m năng s n xu t c a vùng là r t l n. C n có các
nghiên c u v k thu t canh tác phù h p ñ thúc ñ y quá trình s n xu t
mía. Hàng năm

vùng mía Th Xn, Thanh Hoá r p xơ tr ng gây h i

n ng t tháng 8-11. Bi n pháp duy nh t ñư c áp d ng ñ tr r p xơ tr ng
h i mía hi n nay là s d ng thu c BVTV, nhưng do hi u bi t v r p xơ
tr ng cịn r t ít nên bi n pháp qu n lý trong nh ng năm qua và nguy cơ
thi t h i do r p xơ tr ng gây ra trong nh ng năm t i là r t cao.
1.3. Tình hình nghiên c u nư c ngồi và trong nư c
1.3.1. Tình hình nghiên c u nư c ngoài
Theo (Anonymous, 1963) [41] trong s 14 lồi thu c gi ng

Ceratovacuna đã đư c bi t ñ n
m t s vùng c a

trên th gi i thì có 7 lồi đã xu t hi n

n ð như: silvestrii Takahashi, Perglandulosa basun

Ghosh & Raychaudhura indica Ghosh, Pal & Raychaudhura spinulosa
Ghosh & Raychaudhura lanigera Zehntner, Graminum Van der Goot &
nekoashi (Sasaki). Trong đó indica, glandulosa & spinulosa là nh ng lồi
đ c h u t i các vùng tr ng mía c a

n ð và ch th y có d ng r p

khơng cánh đ con.
R p b t ñ u xu t hi n m t dư i lá d c theo gân chính, nh ng lá b
r p ñư c bao ph 1 l p bông sáp tr ng. L p sương m t do r p ti t ra t o
ñi u ki n cho n m mu i ñen phát tri n (Avasthy P. N, 1973) [47]. R p chích
hút nh a cây làm cho cây còi c c (Cheu S. P et al., 1946) [65] và ti p t c
gây h i làm gi m tr ng lư ng cây và hàm lư ng đư ng trong cây.
1.3.2.Tình hình nghiên c u trong nư c
Theo (Lương Minh Khôi,1997) [15], [16]

mi n B c thì r p h i

mía có 5 lồi đó là r p bông tr ng C. lanigera, r p vàng A. sacchari; r p
h i r cây T. hirsuta; r p sáp ñ t T. sacchari; r p xám R. maidis. Theo
(Nguy n M nh Chinh và CTV, 2007) [6] thì r p h i mía có 1 lồi đó là
r p bơng C. lanigera. Theo (Nguy n Huy Ư c, 1999) [37] thì r p h i mía

5
có 2 lồi đó là r p bơng C. lanigera có nhi u các vùng tr ng mía phía B c
r p bám vào m t dư i c a lá chích hút nh a cây làm cho cây c n c i; r p
sáp P. sacchari s ng t p trung các m u mía phía trong b lá. R p hút nh a
cây làm cho mía phát tri n kém, năng su t mía và đư ng gi m. Theo (Chu
Th Thơm và CTV, 2005) [25] thì r p h i mía có 1 lồi đó là r p bơng
C. lanigera,

phía b c r p là đ i tư ng gây h i l n nh t ñ i v i ngh tr ng

mía. Khi b n ng làm gi m năng su t mía 20-30%.

Chương 2: ð A ðI M, TH I GIAN, V T LI U,
N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
2.1. ð a ñi m và th i gian nghiên c u
- Thí nghi m th c hi n t i Trư ng ðH H ng ð c Thanh Hoá.
- ði u tra ngồi đ ng ru ng ti n hành t i các vùng tr ng mía Th Xn,
Thanh Hố và ph c n.
- ð tài ñư c th c hi n t năm 2007 ñ n năm 2011.
2.2. D ng c nghiên c u
- Khung, ch u nh a, l ng lư i, túi ni lon, bình phun thu c 12 lít. Kính lúp
c m tay, kính lúp soi n i (đ phóng đ i 40 l n), máy nh, cân ñi n. T ñ nh ôn,
t lư i, h p nh a, h p petri, bút lông, panh, kéo, l ñ ng m u và nhi t m k .
2.3. N i dung nghiên c u
- ði u tra thành ph n lồi r p h i mía, đ c ñi m phân b , m c ñ gây
h i và thiên ñ ch c a chúng t i Th Xn, Thanh Hóa.
- Nghiên c u đ c tính sinh v t h c, sinh thái h c c a lồi r p xơ tr ng
C. lanigera trên cây mía.
- ði u tra di n bi n m t ñ c a r p xơ tr ng C. lanigera trên cây mía

dư i tác đ ng c a m t s y u t sinh thái t i Th Xuân, Thanh Hóa.
- Nghiên c u các bi n pháp phịng ch ng loài r p xơ tr ng
C. lanigera h i mía. T đó xây d ng quy trình (IPM) r p xơ tr ng h i
mía t i Th Xuân, Thanh Hóa.


6
2.4. Phương pháp nghiên c u
2.4.1.Thành ph n r p, ñ c ñi m gây h i và tác h i c a r p h i mía t i
Th Xn, Thanh Hố
Thành ph n lồi r p h i mía, đ c đi m gây h i và tác h i c a chúng trên
cây mía: ði u tra thu m u v t trên ñ ng, c ñ nh m u trên lam kính đ đ nh
lo i d a theo khoá phân lo i c a (Blackman R.L.et al., 1984) [52]; (Ghosh
A.K,1968,1988)[73],[75]; (AkimotoS,1983)[39]: (Paik W.H, 1972) [95]
dư i s giúp ñ c a giáo viên hư ng d n và các th y cô b môn Côn trùng,
trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.
2.4.2. Phương pháp ñánh giá tác h i c a r p xơ tr ng ñ n ñ Brix c a mía
+ ðo đ (Bx) b ng máy chi t quang k (c m tay):
+ ð xác ñ nh m c ñ r p xơ tr ng h i nh hư ng ñ n ñ (Bx), phân
c p h i c a r p xơ tr ng theo thang phân c p
- C p 1: B nhi m r p r i rác, có t 1 cá th t i 1 r p nh trên lá
- C p 2: B nhi m nh , xu t hi n vài r p nh trên lá
- C p 3: B nhi m r p trung bình, r p có s lư ng nhi u, t o thành
t ng ñám l n khó phân bi t t ng .
- C p 4: B nhi m n ng, r p có s lư ng r t l n ph kín m t lá nh
hư ng t i t t c các lá, thân thư ng ph kín r p.
M i c p h i ch n 10 cây ng u nhiên ñã ñư c treo th ñ quan sát và
xác ñ nh các ch tiêu: ð (Bx) c a mía, chi u cao cây, đư ng kính cây.
2.4.3. Nghiên c u đ c tinh sinh v t h c, sinh thái h c c a r p xơ tr ng
h i mía

+ Nghiên c u đ c tính sinh v t h c, hình thái, c a r p xơ tr ng h i mía
Quan sát mơ t các đ c đi m, màu s c đo khích thư c t ng pha phát
d c c a r p xơ tr ng h i mía. L p b ng s ng, tính các ch s sinh h c
theo (Birch, 1948). Nuôi sinh h c

2 ngư ng nhi t ñ 250 C và 300 C đ

tính vịng đ i và th i gian t ng pha phát d c. ði u tra m t ñ 90 cây mía
ñ nghiên c u t p tính ho t ñ ng và s phân b c a r p xơ tr ng trên cây


7
mía. ði u tra, thu m u t i các vùng tr ng mía, theo dõi trong phịng và
trong vư n thí nghi m đ xác đ nh các lồi cây ký ch c a r p xơ tr ng.
+ Nghiên m c ñ h i c a r p xơ tr ng trên đ ng mía: phương pháp
đi u tra r p h i theo tiêu chu n ngành 10 TCN 982:2006. ði u tra 10
ñi m, m i ñi m ñi u tra 5 cây, ñ nh kỳ ñi u tra 7 ngày/ l n, trên các
ru ng mía đ i di n m i cơng th c nghiên c u.
+ Nghiên c u m t s bi n pháp phịng ch ng lồi r p xơ tr ng h i
mía: ði u tra ngồi đ ng k t h p ni trong phịng đ xác đ nh thành
ph n thiên đ ch c a lồi r p xơ tr ng h i mía. Nghiên c u đ c đi m hình
thái c a ru i ăn r p Episyrphus balteatus De Geer. Xác ñ nh kh năng ăn
r p xơ tr ng b ng cách nuôi cá th . ðánh giá hi u l c c a thu c trong
phòng b ng phương pháp phun r p trên dĩa lá, tính đ h u hi u theo
cơng th c (Abbott, 1925) [38]. B trí thí nghi m thí nghi m ngồi đ ng
theo kh i ng u nhiên ñ y ñ (Gomez et al., 1984) [76] ñ ñánh giá hi u
l c c a thu c theo công th c Henderson-Tilton. ðánh giá nh hư ng c a
thu c tr r p xơ tr ng ñ n lồi ru i E. balteatus theo cơng th c (Abbott,
1925) [38], phân h ng ñ ñ c IOBC, (Hassan J.A, 1985) [79] và nh
hư ng ngồi đ ng ru ng theo cơng th c Henderson-Tilton.

2.5. Xây d ng mơ hình qu n lý t ng h p r p xơ tr ng C. lanigera h i
mía t i Th xuân, Thanh Hóa và ph c n
- ð a đi m xây d ng mơ hình: t i Sao Vàng Th xuân, Thanh Hóa.
- Th i gian th c hi n mơ hình: t tháng 11/2009 đ n tháng 11/2010.
+ Mơ hình 1: làm theo canh tác c a nơng dân (FP).
+ Mơ hình 2: th c hi n theo quy trình (IPM) do đ tài xây d ng d a
trên k t qu c a các nghiên c u trong lu n án
- Quy mơ: m i mơ hình có quy mô 2 ha, trên gi ng ROC 22.
- Ch tiêu theo dõi:
+ M c ñ r p xơ tr ng trên (lá, thân)

các mơ hình t đó t nh t l


8
(%) lá, cây b h i
+ Năng su t mía các mơ hình (năng su t lý thuy t, năng su t th c thu)
+ Tính hi u qu kinh t c a các mơ hình.
S li u nghiên c u trong lu n án ñư c x lý trong Excel và IRRISTAT 4.0
Chương 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
3.1. Thành ph n loài r p h i mía, đ c đi m gây h i và tác h i c a
r p trên cây mía
3.1.1. Thành ph n r p h i mía t i Th Xuân, Thanh Hoá
Nghiên c u trong các năm 2007-2010, đã ghi nh n đư c 5 lồi r p gây
h i trên cây mía thu c 2 h c a b Homoptera t i Th Xuân, Thanh Hóa và
ph c n (b ng 3.1). Trong đó, lồi r p xơ tr ng gây h i ph bi n nh t.
B ng 3.1. Thành ph n, m c ñ ph bi n c a r p h i mía t i Th
Xn, Thanh Hố và ph c n t năm 2007 ñ n 2011
B ph n
TT

Tên Vi t Nam

Tên khoa h c

H

M cñ

h i

ph bi n

1

R p xơ tr ng

Ceratovacuna lanigera Zehntner

Aphididae

Lá

+++

2

R p mía

Melanaphis sacchari Zehntner

Aphididae

Lá

-

3

R p h i r mía

Tetraneura hirsuta Baker

Aphididae

R

-

4

R p ngơ

Rhopalosiphum maidis Fitch

Aphididae

nõn

_

5

R ph iđ t
Trionymus sacchari Cockerell
Pseucoccidae
B lá
++
Ghi chú: - R t ít ph bi n <5% đ b t g p
+ Ít ph bi n ≥ 5- 25% ñ b t g p
++ Ph bi n > 25-50% ñ bát g p
+++ R t ph bi n > 50% ñ b t g p

3.1.2. ð c ñi m gây h i và tác h i c a m t s loài r p trên cây mía
Các lồi r p đã ghi nh n đư c trên cây mía t i Th Xn, Thanh
Hóa đ u chích hút d ch d ch cây, trong đó h i lá 3 lồi, h i thân
1lồi và h i r 1lồi. Trong đó lồi r p xơ tr ng là loài gây h i ph
bi n nh t, khi cây mía b r p xơ tr ng gây h i thì năng su t và ch
lư ng ñư ng trong cây gi m ñáng k (b ng 3.2)


9
B ng 3.2. Tác h i c a r p xơ tr ng ñ n năng su t, ch t lư ng mía
t i Th xn, Thanh Hóa và ph c n
Ch tiêu
M cđ h i

Chi u cao

ðư ng kính

Kh i lư ng

Năng su t

ð Brix

cây (cm)

thân (cm)

cây (kg/cây)

mía (t n/ ha)

(Bx)

Không h i

216,37± 3,52

2,65± 0,36

1,63±0,17

91,28±2,74

21,46± 2,53

C p1

213,84± 3,14

2,53±0,28

1,48±0,14

89,04±2,65

19,61± 2,64

C p2

208,15± 2,89

2,51±0,23

1,43±0,13

87.23±2,43

16,34± 2,35

C p3

203,67± 2,34

2,47±0,21

1,39±0,12

84,96±2,36

12,98± 1,98

C p4

197,25±2,07

2,46±0,19

1,08±0,09

81,37±2,17

8,12±1,32

LSD 0,05

6,45

0,12

0,08

5,79

0,57

CV%

0.28

0.56

0.76

0.30

0.54

Ghi chú: ðo ñ Brix b ng chi t quang k c m tay
ðo đư ng kính thân b ng thư c k p ban me đi n t

3.2. ð c tính sinh h c, sinh thái c a r p xơ tr ng h i mía
3.2.1. ð c tính hình thái
Qua ni sinh h c cho th y loài r p xơ tr ng C. lanigera có đ c đi m
hình thái như sau: Pha tr ng c a loài r p xơ tr ng phát d c trong b ng r p
m , r p con sinh ra là tu i 1. R p xơ tr ng có 2 lo i hình: r p có cánh và
r p khơng cánh. R p non m i n có màu vàng nh t, sau chuy n thành màu
xanh l c nh t. Tu i 4 trên lưng ph l p sáp tr ng.
- Lo i hình khơng cánh: thân dài trung bình 1,72mm, trán có 2 bư u
nh l i ra, râu ng n có 5 đ t. R p non có 4 tu i; tu i 1 thân dài 0,50mm,
tu i 2 dài: 0,62mm; tu i 3 dài: 1,01mm; tu i 4 dài: 1,30mm
- Lo i hình có cánh: trư ng thành thân dài trung bình 1,27mm; tu i 1
dài: 0,42mm; tu i 2 dài: 0,63mm; tu i 3 dài: 0,82mm; tu i 4 dài: 1,14mm
3.2.2. ð c tính sinh h c c a loài r p xơ tr ng h i mía
Ni r p xơ tr ng t đ nh ơn 250c và m ñ 83±1,17%. và nhi t
ñ 30oC, m ñ 83±1,34% trên gi ng ROC22 (b ng 3.3 và b ng 3.4):

10
B ng 3.3. Th i gian phát d c c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía
t i Th Xuân
Pha phát d c
R p non tu i 1
R p non tu i 2
R p non tu i 3
R p non tu i 4
T.T trư c đ
Vịng đ i
ð i

R p có cánh (ngày)
Ng n
Dài
Trung bình
nh t
nh t
2
4
3,2±0,25
4
5
4,3±0,19
4
6
5,2±0,17
5
6

5,4 ±0,16
2
3
2,3 ±0,15
17
24
21,5± 3,46
26
39
32,9± 7,63

R p không cánh (ngày)
Ng n
Dài
Trung bình
nh t
nh t
2
4
3,4±0,45
3
4
3,5 ±0,16
4
5
4,3±0,14
4
6
5,3±0,19
2

3
2,3±0,18
15
22
18,3±3,34
21
35
26,1± 4,56

B ng 3.4. S c sinh s n c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía ni
nhi t đ 250C, 300 C và m đ 83±1,46% Thanh Hóa năm 2008
Ch tiêu theo dõi
Th i gian ñ
(ngày )
S r p con ñ
t m t pm
(con/r p m )

Ng n nh t
Dài nh t
Trung bình
Ít nh t
Nhi u nh t
Trung bình

nhi t đ 250C
nhi t đ 300C
R p khơng
R p có
R p khơng

R p có
cánh
cánh
cánh
cánh
7
9
6
8
18
20
15
17
12.47± 4,35 14.23 ± 4,67 10,30± 4,65 12.50 ± 4,53
19
17
24
22
36
31
41
36
27,34±8,56 24,20±5,34 32,06± 6,54 29,01± 5,12

Ghi chú: S cá th thí nghi m n=30, nuôi trên gi ng ROC22

+ Nh p ñi u sinh s n c a r p xơ tr ng trong phịng thí nghi m đư c.
B ng 3.5. Nh p ñi u sinh s n c a r p xơ tr ng C. lanigera
trong t ñ nh ôn nhi t ñ 250C và m ñ 85±1,46%
Ngày

sinh
s n th
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

S lư ng r p con ñư c ñ trên 1 r p
m khơng cánh (con/r p m )
Ít nh t Nhi u nh t
Trung bình
2
3
2,50±0,26
3
4
3,43±0,42
4
6
5,02±0,35
4
7
5,46±0,41
3

5
4,03±0,59
3
4
3,42±0,32
2
3
2,46±0,16
2
3
2,32±0,24
1
2
1,42±0,02

S lư ng r p con đư c đ trên 1 r p
m có cánh (con/r p m )
Ít nh t
Nhi u nh t Trung bình
1
2
1,32±0,15
2
3
2,36 ±0,27
3
5
4,12±0,45
4
6

5,03 ±0,49
3
4
3,51±0,35
2
4
3,14±0,24
2
3
2,50±0,36
2
2
2,02±0,18
1
2
1,53±0,28
1
2
1,48±0,24


11
Ni r p xơ tr ng trong phịng thí nghi m cho th y lo i hình có cánh cơ
th nh hơn, s c sinh s n kém hơn nhưng th i gian s ng dài hơn lo i hình
khơng cánh, c lo i hình có cánh và khơng cánh trên ñ u ñ tr c ti p ra con,
s lư ng r p con ñ ra t 1 cá th m th hiên (b ng 3.5)
3.2.3. Nh p ñi u sinh s n c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía
Lo i hình r p có cánh th i gian đ là 10 ngày, s lư ng r p con ñư c ñ
ra cao nh t là 5,03 con/r p m vào các ngày th 4, sau đó gi m d n vào các
ngày cu i. Lo i hình khơng cánh th i gian đ 9 ngày ít hơn lo i hình có

cánh, s lư ng r p con ñư c ñ ra trong ngày cao nh t là 5,46 con/r p m
vào ngày th 4 sau đó gi m vào các ngày cu i.
3.2.4. B ng s ng và các ch s sinh h c c a loài r p xơ tr ng h i mía
ð l p đư c b ng s ng và các ch s sinh h c c a r p xơ tr ng, ti n hành
nuôi r p 2 ngư ng nhi t ñ khác nhau.
Trong ñi u ki n 250C và m ñ 83%, t ng s r p xơ tr ng do m t r p
m sinh ra đ i v i lo i hình khơng cánh 25,416 con, lo i hình có cánh là
22,42 con. đi u ki n 300C và m ñ 83%. S r p xơ tr ng do m t r p
m sinh ra đ i v i lo i hình khơng cánh 27,44 con, lo i hình có cánh là
24,64con. Nhi t ñ kh i ñi m c a r p xơ tr ng lo i khơng cánh là 6,90C,
lo i có cánh 6,70C, s l a lý thuy t lo i khơng cánh là 17,24 l a/năm, có
cánh là 15,51l a/năm. T s li u nuôi sinh h c c a r p xơ tr ng xác ñ nh
ñư c các ch s sinh h c (b ng 3.6).
B ng 3.6. Các ch tiêu sinh h c c a loài r p xơ tr ng C. lanigera
h i mía ni nhi t ñ 250 C và 300C
Th i gian
c a m t th
h (Tc)
27,780

H s nhân
trong th c t
(Ro)
19,84

T l tăng
theo t
nhiên (r)
0,1055

Gi i h n
tăng t
nhiên (λ)
1,105

Khơng cánh

18,630

21,52

0,1167

1,137

Có cánh

25,657

24,64

0,1113

1,148

Khơng cánh

17,608

26,43

0,1375

1,194

Lo i hình
r p
Có cánh

Nhi t
đ
(o C)

m
đ
(%)

25

83±1,32

30

83±1,32


12
250C th i gian s ng c a r p xơ tr ng kéo dài hơn 300C, h s
nhân và t l tăng t nhiên nhi t ñ 300C l n hơn nhi t ñ 250C.
3.2.5. ð c ñi m phân b và gây h i c a loài r p xơ tr ng C. lanigera

S phân b c a r p xơ tr ng ch y u s ng t p trung trên lá bánh t , t
lá (th 3-5) tính t đ nh sinh trư ng xu ng, chi m 51,71%, trên lá già
chi m 25,48% và lá non chi m 22,80%. Như v y s phân b c a r p có
liên quan ch t ch v i tu i c a lá. K t qu nghiên c u này phù h p v i
nghiên c u c a (Caver M, 1989) [57]
3.2.6. Ký ch ph c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía t i Th Xn
R p xơ tr ng có th s ng đư c trên m t s lồi th c v t. Qua ñi u tra
t i Th Xn-Thanh Hố và ph c n chúng tơi đã phát hi n đư c 1lồi ký
ch ph c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía đó là lồi ké hoa đào (Urena
lobata Lour) thu c h bông Malvaceae
3.3. Di n bi n c a r p xơ tr ng C. lanigera h i mía t i Th Xn,
Thanh Hóa
3.3.1. Di n bi n m t đ r p xơ tr ng h i mía t năm 2007- 2010
Qua 4 năm theo dõi (2007-2010) cho th y r p phát sinh m nh t tháng
7-11, hàng năm r p xơ tr ng thư ng xu t hi n 2 ñ nh ñi m gây h i (là cu i
tháng 7, ñ u tháng 8 và cu i tháng 10 và đ u tháng 11). Vì v y, canh tác
mía ph i thư ng xuyên theo dõi di n bi n c a r p và có phương án phịng
tr r p vào 2 cao đi m r p phát sinh và gây h i.
3.3.2. nh hư ng c a bi n pháp k thu t canh tác ñ n di n bi n m t
ñ r p xơ tr ng C. lanigera h i mía
- ð a hình, chân đ t nh hư ng đ n s phát sinh, phát tri n c a r p xơ
tr ng. Qua k t qu theo dõi t năm 2007-2010 trên chân ñ t cao r p xơ tr ng
gây h i n ng hơn chân ñ t th p.
- Xen canh cây tr ng là bi n pháp t o ña d ng sinh h c, tăng kh
năng ho t ñ ng c a thiên ñ ch ngay ñ u v , không cho d ch h i bùng
phát thành d ch. Theo dõi 4 năm chúng tôi thu ñư c di n bi n c a r p xơ
tr ng h i mía trên mơ hình tr ng xen và tr ng thu n (b ng 3.7).


13

B ng 3.7 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng trên các phương th c tr ng xen
t i Th Xuân, Thanh Hóa năm 2010
G.ð sinh
trư ng

Ngày đi u tra

Ch tiêu theo dõi

Tr ng thu n
mía

T l lá nhi m (%)
19/7/2010
T l cây nhi m (%)
Ch s r p (%)
T l lá nhi m(%)
Vươn
20/8/2010
T l cây nhi m (%)
lóng
Ch s r p (%)
T l lá nhi m(%)
19/9/2010
T l cây nhi m (%)
Ch s r p (%)
T l lá nhi m(%)
20/10/2010
T l cây nhi m (%)
Ch s r p (%)

T l lá nhi m(%)
Thu
ho ch
19/11/2010
T l cây nhi m (%)
Ch s r p (%)
Ghi chú: Trong ph m vi cùng hàng ngang, các giá tr mang
sai khác có ý nghĩa m c xác su t P<0,05.

Mía xen l c

56,27b
38,60a
b
35,04
24,76a
19,35
15,62
25,29a
33,72b
31,86b
20,32a
13,24
11,37
35,90b
26,06a
27,69b
15,89a
14,35
13,15

32,47a
47,66b
37,64b
25,52a
17,23
15,36
21,09b
16,01a
21,64b
11,94a
12,62
9,25
các ch cái khác nhau ch s

Kho ng cách hàng tr ng nh hư ng ñ n s giao tán c a lá, đó là đi u
ki n quy t ñ nh s lây lan và phát tán c a r p xơ tr ng, chúng tôi ti n
hành theo dõi 2 kho ng cách hàng tr ng khác nhau (1,25m và 1m).
kho ng cách hàng 1,25m t l lá b r p xơ tr ng h i là (53,68%) so v i
ru ng mía có kho ng cách tr ng1m b r p xơ tr ng h i là (65,78%). V y
tr ng 1,25m m t ñ r p xơ tr ng gây h i th p hơn so v i lơ mía tr ng
kho ng cách 1m.
- Gi ng mía: Qua đi u tra di n bi n r p xơ tr ng h i mía t i Th Xn
-Thanh Hố trên 3 gi ng mía tr ng ph bi n (ROC22, Vð93-159,
MY55-14), cho th y các gi ng mía khác nhau thì có m c đ nhi m r p
khác nhau (b ng 3.8)
Trên 3 gi ng mía, gi ng MY55-14 b nhi m r p cao nh t, gi ng Vð59159 nhi m r p trung bình, gi ng ROC22 nhi m r p xơ tr ng th p nh t.


14
B ng 3.8 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng trên các gi ng mía khác

nhau t i Th Xuân- Thanh Hóa năm 2008
G.ð sinh
trư ng

Ngày ñi u
tra
13/7/2008

Vươn
lóng

14/8/2008
13/9/2008
14/10/2008

Thu
ho ch

13/11/2008

Ch tiêu theo dõi
T
T
T
T
T
T
T
T
T

T

l
l
l
l
l
l
l
l
l
l

cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)

Gi ng
MY55-14
29,10c
41,67c
34,89c
43,75c

27,28c
42,76c
30,92c
43,49c
25,17c
27,17c

Gi ng
Vð93-159
18,75b
28,33b
24,88b
32,91b
18,46b
28,61b
23,41b
32,92b
16,23b
18,26b

Gi ng
ROC22
12,67a
15,56a
15,55a
21,25a
12,58a
19,07a
15,31a
21,54a

9,88a
12,39a

Ghi chú: Trong ph m vi cùng hàng ngang, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai khác có ý
nghĩa m c xác su t P<0,05.

- M c bón kali khác nhau: ti n hành thí nghi m 3 m c bón phân kali
là (250 kg k20/ha, 300 kg k20/ha và 350 kg k20/ha). K t qu cho th y
m c bón 250 kg K20/ha thì r p xơ tr ng phát sinh và gây h i m nh nh t
sau đó đ n m c bón 300 kg K20/ha, cịn m c bón 350 kg K20/ha thì
m c ñ gây h i c a r p xơ tr ng là th p nh t (b ng 3.9).
B ng 3.9 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng trên các m c bón Kali
khác nhau t i Th Xuân- Thanh Hóa năm 2008
G.ð sinh
trư ng

Ngày ñi u
tra
13/7/2008

Vươn
lóng

14/8/2008
13/9/2008
14/10/2008

Thu
ho ch

13/11/2008

Ch tiêu theo dõi
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T

l
l
l
l
l
l
l
l
l
l

lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)

cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m (%)
cây nhi m (%)

M c bón
250 kg
K2O/ha
45,13c
30,96c
30,81c
28,45c
29,83c
25,49c
34,89c
29,42c
27,17c
19,33c

M c bón
300 kg
K2O/ha
36,75b
21,53b
23,24b
21,37b
22,09b
18,47b
28,07b

21,57b
18,26b
12,67b

M c bón
350kg
K2O/ha
27,56a
13,46a
16,75a
13,79a
14,67a
12,06a
19,63a
16,85a
12,39a
6,66a

Ghi chú: Trong ph m vi cùng hàng ngang, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai khác có ý
nghĩa m c xác su t P<0,05.


15
3.4. Bi n pháp phòng tr r p xơ tr ng h i mía
3.4.1 Bi n pháp sinh h c
3.4.1.1 Thành ph n thiên ñ ch b t m i c a r p xơ tr ng h i mía
Có 16 lồi b t m i là thiên đ ch c a r p xơ tr ng h i mía trong q
trình đi u tra theo dõi và thu th p m u chúng tôi th y h b rùa
Coccinellidea và ru i ăn r p h Syrphidae xu t hi n nhi u nh t.
3.4.1.2. Nghiên c u v loài ru i ăn r p Episyrphus balteata DeGeer

Loài ru i ăn r p E. balteata có đ c đi m hình thái như sau:
- Tr ng: hình ng, khi m i ñ tr ng màu tr ng ngà khi g n n thì chuy n
sang màu tr ng s a, kích thư c: dài 1,57 mm, r ng 0,66 mm.
- u trùng: có 3 tu i. Khi m i n có màu tr ng trong, sâu non đ y s c
dài 10,5 mm, r ng 2,45mm.Cơ th d t, thn hai đ u.
- Nh ng: nh ng có màu gi ng u trùng. Nh ng có m t đ u phình to trịn,
đi th t, chi u dài: 7,23 mm. chi u r ng: 2,91 mm.
- Trư ng thành: con cái cơ th nh hơn con ñ c, gi a b ng con cái phình
to hơn so v i con đ c. Con cái có chi u dài 8,7 mm, chi u r ng 2,44 mm. Con
ñ c cơ th dài 9,43 mm, r ng 2,49 mm.
B ng 3.10. Kích thư c các pha phát d c c a ru i Episyrphus balteata
DeGeer h Syrphidae b Diptera (n= 30)
Pha phát d c
Tr ng
Sâu non tu i ñ y s c
Nh ng
Trư ng thành ñ c

Trư ng thành cái

Ch tiêu
theo dõi
Chi u dài
Chi u r ng
Chi u dài
Chi u r ng
Chi u dài
Chi u r ng
Chi u dài
Chi u r ng

Dài s i cánh
Chi u dài
Chi u r ng
Dài s i cánh

T i thi u
0,56
0,10
9,80
2,35
7,50
2,30
8,75
2,20
17,20
7,85
1,85
16,20

Kích thư c (mm)
T i đa
Trung bình ± Se
0, 82
0,64± 0,04
0,30
0,25± 0,01
12,30
11,46± 0,32
2,95
2,55± 0,03

8,75
7,82± 0,21
3,55
2,75± 0,14
9,40
9,15± 0,16
2,85
2,40± 0,04
19,25
17,82± 0,35
8,65
8,20± 0,14
2,70
2,24± 0,06
18,25
17,65± 0,23


16
+ ð c ñi m sinh v t h c c a ru i E. balteatus ăn r p xơ tr ng
- Pha tr ng: tr ng ru i E. balteatus ñ r i rác, n m ngay trên b m t
lá mía, tr ng đư c đ bên c nh ho c lên trên các ñám r p xơ tr ng. Th i
gian phát d c c a pha tr ng kho ng 1-3 ngày.
- Pha u trùng: sau n 2-3 gi đi tìm con m i, sâu non c a ru i r t linh
ho t, giịi thích ăn r p xơ tr ng tu i 2 hơn tu i 1.
- Pha nh ng: giịi hố nh ng m t dư i lá. L p da cũ giòi tu i 3 ñư c s
d ng làm v nh ng. M i vào nh ng c th có 2 v ch ñen ngang trên lưng
- Pha trư ng thành: vũ hóa vào bu i sáng, ho t đ ng m nh vào lúc sáng s m
ho c chi u mát. Khi m i vũ hoá cơ th y u. Sau vài gi cơ th trư ng thành
c ng cáp, trư ng thành bay ch m, th p dư i n a ph n thân g n g c mía.

B ng 3.11. Th i gian phát d c các pha c a ru i E. balteatus nuôi
b ng th c ăn là r p xơ tr ng C. lanigera h i mía trong t đ nh ơn
Pha phát d c
Tr ng
u trùng tu i 1
u trùng tu i 2
u trùng tu i 3
Nh ng
Ti n đ tr ng
Vịng đ i
Nhi t ñ (0C)
m ñ (%)

Th i gian phát d c (ngày) qua các đ t thí nghiêm
ð t1
3.07± 0,13
2.08± 0,12
2,36± 0,15
3,32± 0,16
7,82± 0,18
3,46± 0,14
21,34± 1,6
25,0
82,0 ± 1,4

ð t2
2,79± 0,14
1,83± 0,11
2,05± 0,13
3,04± 0,15

7,15± 0,16
3,04± 0,12
19,83± 1,4
30,0
83,0 ± 2,6

Ghi chú: n = 30

+ S c ñ tr ng và nh p ñi u ñ tr ng c a ru i E balteatus
ð bi t ñư c kh năng sinh s n c a lồi ru i E. balteatus, ti n hành ni
v i 10 c p trư ng thành ru i E. balteatus b ng th c ăn là r p xơ tr ng tu i 23. Cho th y, ru i E. balteatus đ tr ng trong vịng 9 ngày, s lư ng tr ng ñ
các ngày khác nhau, nh p ñi u sinh s n tăng d n và ñ t s lư ng tr ng nhi u
nh t vào ngày sinh s n th 5, th 6.
+ T l nh ng vũ hố, t l đ c cái là nh ng ch tiêu khi nghiên c u
các ñ c tính sinh h c c a lồi.


17
ðưa t t c các nh ng c a ru i E. balteatus ni trong phịng vào l ng
ni, theo dõi xác đ nh t l vũ hố, k t qu đ t 82,04% (27,00C; 80,8%),
cịn (29,10C; 77, 9%) thì t l nh ng vũ hoá là 75,0%
+ Kh năng ăn r p xơ tr ng C. lanigera c a ru i E. balteatus
Nuôi u trùng ru i E. balteatus b ng th c ăn r p xơ tr ng (tu i 2) cho
th y tu i u trùng khác nhau thì kh năng ăn r p xơ tr ng cũng khác
nhau, kh năng ăn r p xơ tr ng c a u trùng ru i E balteatus là khá l n,
1 u trùng c a ru i ăn trung bình là 30,42 r p xơ tr ng h i mía, tu i c a
u trùng càng l n thì kh năng ăn r p càng nhi u.
3.4.2. M t s bi n pháp k thu t phòng tr r p xơ tr ng h i mía
+ Tư i nư c: đ đánh giá vai trị c a các bi n pháp tư i nư c ñ n s phát
sinh và gây h i c a r p xơ tr ng trên cây mía chúng tơi ti n hành theo dõi di n

bi n c a r p xơ tr ng trên 2 lơ mía tư i nư c nh gi t và tư i tràn (B ng 3.12).
B ng 3.12 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng các phương th c tư i nư c
khác nhau t i Th Xuân, Thanh Hóa năm 2008
Gð sinh trư ng

Ngày đi u tra
14/7/2008
15/8/2008

Vươn lóng
15/9/2008
15/10/2008
Thu ho ch

15/11/2008

Ch tiêu theo dõi
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T

l
l

l
l
l
l
l
l
l
l

lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)

Tư i tràn
b

47,50
40,83b
65,44b
43,75b
53,13b
41,25b
44,92b

40,49b
24,85b
19,45b

Tư i nh gi t
29,17a
26,25a
49,26a
29,38a
32,81a
28,75a
31,90a
28,90a
16,25a
10,56a

Ghi chú: Trong ph m vi cùng hàng ngang, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai khác có ý nghĩa
m c xác su t P<0,05

Qua b ng 3.12 cho th y trong su t quá trình sinh trư ng và phát
tri n c a cây mía m t đ r p xơ tr ng t i lơ mía tư i tràn ln ln cao
hơn m t ñ r p xơ tr ng t i lô tư i nư c nh gi t.
+ V sinh đ ng ru ng: trên nh ng lơ mía khơng ñư c làm s ch c
các b lô và trong lơ r p xơ tr ng h i mía thư ng phát sinh s m và gây
h i n ng hơn trên lơ mía đư c d n s ch c quanh b lô (b ng 3.13).


18
B ng 3.13 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng các phương th c v sinh ñ ng
ru ng, d n s ch b lô t i Th Xn, Thanh Hóa, năm 2009

Giai đo n
sinh trư ng

Ngày đi u tra
14/7/2009
15/8/2009

Vươn lóng

15/9/2009
15/10/2009

Thu ho ch

15/11/2009

Ch tiêu theo dõi
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T

l
l

l
l
l
l
l
l
l
l

lá nhi m (%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)
lá nhi m(%)
cây nhi m (%)

Không d n
b lô
65,44b
45,34b
55,46b
36,85b
57,41b
40,61b
66,92b
43,90b

26,78b
22,42b

D nb
lô
45,58a
36,04a
41,40a
25,35a
43,22a
33,40a
47,69a
36,38a
15,62a
12,97a

Ghi chú: Trong ph m vi cùng hàng ngang, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai khác có ý nghĩa
m c xác su t P<0,05.

+ Trong q trình canh tác mía n u thư ng xun đư c bóc lá già khơ
thì s h n ch ñư c r t l n ñ n s

phát sinh và gây h i c a r p xơ tr ng,

lơ mía khơng bóc lá già khơ t l lá b h i là 50,35%, lơ đư c bóc lá
già khơ t l lá b h i là 42,58% Vì lơ mía khơng đư c bóc lá già khơ
trong lơ mía t o nên ti u khí kh u (như nhi t đ cao, m đ cao) là mơi
trư ng thu n l i cho r p xơ tr ng phát sinh và gây h i n ng, khi lá già
khơ r xu ng t o nên s đan xen l n gi a các hàng mía trong lơ, làm
tăng kh năng lây lan c a r p xơ tr ng.

+ Che ph ng n, lá mía sau thu ho ch: che ph ng n, lá mía làm tăng
kh năng ho t ñ ng c a thiên ñ ch t ñó h n ch s phát sinh và gây c a
r p xơ tr ng (b ng 3.14).
B ng 3.14. Di n bi n c a m t s lo i thiên đ ch chính trên lơ mía đư c che
ph và đ t ng n, lá mía năm 2009 t i Th Xn, Thanh Hóa
TT

Lo i thiên đ ch

1
2
3
4
5
6

Nh n l n t ng s (Araneida)
B rùa t ng s Coccinellidea)
Ru i ăn r p t ng s (Syrphidea)
B ba khoang (Carabidae)
B cánh c c (Staphylinidae)
B cánh da (Dermapter)

M t đ (con/m2)
Che ph ng n, lá mía
ð t ngon lá mía
Mía lưu g c Mía tơ
Mía lưu g c
Mía tơ
6,54

5,28
1,36
0,67
9,67
4,53
0,78
0,35
0,93
1,26
0,00
0,00
2,36
1,37
0,53
0,24
1,73
0,92
0,37
0,32
2,68
1,56
0,85
0,48


19
Qua b ng 3.14 cho th y khi ñ t ng n, lá mía sau thu ho ch làm cho
các lo i thiên ñ ch ch t ho c di cư sang lơ mía khác, t đó làm h n gi m
kh năng kh ng ch r p xơ tr ng trên ñ ng ru ng ngay ñ u v .
3.4.3. Hi u l c m t s lo i thu c tr r p xơ tr ng h i mía ngồi đ ng ru ng.

B ng 3.15: Hi u l c c a 4 lo i thu c BVTV tr r p xơ tr ng
C. lannigera t i Th Xn, Thanh Hóa năm 2009
Cơng
th c

Tên thu c

N ng đ
(%)

Hi u l c tr r p c a thu c (%) sau phun

Li u lư ng
(lit/ha)

1 ngày

3 ngày

5 ngày

7 ngày

1

Bini 58 50 EC

0,3

2,0

32,01c

63,37c

76,17c

82,63c

2

SecSaigon 50EC

0,15

1,0

37,18b

72,67b

81,87b

89,67b

3

Dragon 585EC

0,1

1,0

43,21a

75,02a

86,90a

94,96 a

4

SK99EC

0,5

25,0

9,04d

31,00d

65,92d

80,02d

Ghi chú: Trong ph m vi cùng c t d c, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai
khác có ý nghĩa m c xác su t P<0,05.

B n lo i thu c Bini 58-50EC, Dragon 585EC, SecSaigon 50EC và
SK99EC là nh ng lo i thu c v a có hi u l c tr r p xơ tr ng cao (b ng
3.15). M c dù thu c SK99 EC ít gây ñ c cho ru i E. balteatus nhưng hi u
l c tr r p xơ tr ng C. lanigera th p. Riêng hai lo i thu c Dragon 585EC,
SecSaigon 50EC ñ i v i r p xơ tr ng nhưng l i khá ñ c ñ i v i loài ru i ăn
r p E. balteatus (b ng 3.16).
B ng 3.16 nh hư ng c a thu c BVTV tr r p xơ tr ng ñ n ru i
E. balteatus trong phịng thí nghi m
Cơng
th c

Tên thu c

N ng ñ
(%)

T l ch t sau phun thu c (%)
1h

6h
c

12h
c

24h
c

48 h
c

1

Bini 58 50 EC

0,1

4,74

19,99

40,68

53,30

79,26c

2

SecSaigon50EC

0,1

8,69b

35,62b

69,30b

78,39b

90,60b

3

Dragon 585EC

0,1

18,99a

46,96a

80,26a

87,91a

95,67a

4

SK99EC

0,3

0,75d

4,61d

13,06d

25,2d

39,40d

Ghi chú: Trong ph m vi cùng c t d c, các giá tr mang các ch cái khác nhau ch s sai khác có ý
nghĩa m c xác su t P<0,05.


20
3.5. Xây d ng mơ hình qu n lý t ng h p IPM loài r p xơ tr ng
C lanigera h i mía t i Th Xn, Thanh Hố
3.5.1. Xây d ng mơ hình qu n lý t ng h p r p xơ tr ng h i mía (IPM)
Căn c vào k t qu nghiên c u c a ñ tài v các th c nghi m (bi n pháp
k thu t canh tác và các bi n pháp phòng tr r p xơ tr ng C. lanigera h i
mía). T đó xây d ng mơ hình qu n lý t ng h p IMP r p xơ tr ng C. lanigera
h i mía t i vùng mía Th Xuân, Thanh Hóa
3.5.2. Tác h i c a r p xơ tr ng trên mơ hình qu n lý t ng h p r p xơ
tr ng (IPM) và mơ hình làm theo nơng dân FP
mơ hình qu n lý t ng h p r p xơ tr ng h i mía đư c áp d ng các
bi n pháp k thu t canh tác và l i d ng các lo i thiên ñ ch nên ñã h n
ch tác h i do r p xơ tr ng gây ra đ i v i cây mía.
B ng 3.17 M c ñ b nhi m r p xơ tr ng các mơ hình canh tác khác
nhau t i Th Xuân, Thanh Hóa năm 2010
Ngày 16/7/2010

Ngày 16/9 /2010

Ngày 16/10/2010

T l cây
nhi m
(%)

T l lá
nhi m
(%)

T l cây
nhi m
(%)

T l lá
nhi m
(%)

T l cây
nhi m
(%)

34,16b

61,50b

33,71b

51,60b

26,80b

58,55b

35,00a

20,66a

48,50a

23,14a

40,30a

18,40a

41,44a

0,08

0,13

0,13

0,10

0,11

0,08

0,17

Mơ hình

T l lá
nhi m
(%)

T l cây
nhi m
(%)

Mơ hình FP

24,60b

43,75b

Mơ hình IPM

16,40a
0,08

U(FP - IPM)

Ngày 15/8/2010
T l lá
nhi m
(%)

Ghi chú: Mơ hình FP: khơng bóc lá già khơ, khơng v sinh đ ng ru ng, tư i tràn, tr ng thu n mía; Khơng che
ph ng n, lá mía sau thu ho ch

Mơ hình IPM: ti n hành bóc lá, v sinh đ ng ru ng,, tư i nh gi t và tr ng xen l c, che ph ng n lá
mía sau thu ho ch

Lồi r p xơ tr ng xu t hi n và gia tăng s lư ng trên cây mía t i mơ hình
làm theo nông dân (FP) s m hơn so v i mơ hình qu n lý t ng h p (IPM).
M t đ r p xơ tr ng h i mía mơ hình (FP) ln cao hơn mơ hình IPM.
3.6 Hi u qu kinh t các mơ hình
3.6.1. Các y u c u thành năng su t và năng su t mơ hình IPM và
mơ hình làm theo nơng dân (FP)
Qua (b ng 3.18), các y u t c u thành năng su t t i mơ hình IPM cao
hơn mơ hình FP, t đó năng su t mía th c thu c a mơ hình qu n lý t ng


21
h p r p xơ tr ng h i mía tăng cao hơn so v i mơ hình làm theo nông dân
(FP) là 10,64 t n/ha.
B ng 3.18. Các y u t c u thành năng su t và năng su t mía trên 2
mơ hình qu n lý t ng h p IPM v i mơ hình làm theo nông dân FP
Ch tiêu theo dõi
Chi u cao cây nguyên li u (cm)
ðư ng kính thân (cm)
Tr ng lư ng cây (kg/cây)
M t ñ cây thu ho ch (cây/m2)
Năng su t lý thuy t (t n/ha)
Năng su t th c t (t n/ha)

Mơ hình qu n lý
t ng h p IPM
267,2 5± 5,46
3,06 ± 0,15

Mơ hình làm theo nơng
dân FP
238,42 ± 3,25
2,83 ± 0,23

2,17 ± 0,34
5,70 ± 1,52
123,69 ± 2,37

1,65 ± 0,26
6,69 ± 1,64
110,39 ± 2,45

98,95 ± 1,72

88,31 ± 1,64

Ghi chú: Trên gi ng ROC 22

3.6.2. Hi u qu kinh t trên 2 mơ hình t ng h p r p xơ tr ng h i mía
(IPM) và mơ hình làm theo nơng dân (FP)
Trong mơ hình IPM ngồi năng su t mía cao hơn mơ hình FP, trên
mơ hình IPM còn thu 0,97 (t n/ha) l c tr ng xen (b ng 3.19).
B ng 3.19. Hi u qu kinh t c a mơ hình IPM và mơ hình FP t i
Th Xn, Thanh Hóa năm 2010
(ðVT : 1000đ)
Ch tiêu
Mía (t n/ha)
L c tr ng xen (t n)

Mơ hình IPM

Mơ hình FP

98,95

88,31

0,97

Ch đư ng (CSS%)
Ti n thu t mía (1.000đ)

11,23
111,12

10,82
96,52

Ti n thu t l c (1.000ñ)
T ng thu/ha (1.000ñ)

22,31
133,43

96,52

68,61
64,82

54,81
41,71

T ng chi (1.000ñ)
L i nhu n (1000ñ/ha)
Ghi chú: Trên gi ng ROC 22

Qua b ng 3.19 cho th y hi u qu kinh t
mơ hình IPM r p xơ tr ng
tăng so v i mơ hình FP là 23,11 tri u ñ ng/ha/năm


22
3.7. Quy trình qu n lý t ng h p r p xơ tr ng C. lanigera h i mía
- Di t tr , tiêu h y tàn dư cây tr ng v trư c, các lo i cây d i là ký
ch ph c a r p xơ tr ng (ké hoa đào)
- Cày sâu, r ch hàng vng góc v i hư ng d c, tr ng v i kho ng
cách hàng 1,25m. Lư ng gi ng cho 1 ha kho ng7,5-8,0 t n/ha. Tr ng
xen l c vào gi a 2 hàng mía, thu ho ch l c k t h p bón thúc l n 2 vùn
thân lác l c vào g c mía
- Bón lót, vôi (1t n/ha)+ phân vi sinh nhà máy (1 t n/ha) + bùn mía
(10 t n/ha) + 450 kg supe lân/ ha + 200 kg kaliclorua/ha
Bón lót (l n 1):120 kgUre +360 kg Supelân +150 kg Kaliclorua/ha
Bón thúc (l n 2): 0,5 t n phân vi sinh lo i (9:2:9) và 90 kg Urê + 90
kg Supelân+150 kg Kaliclorua/ ha và k t h p ph thân, l c vào g c mía.
- Gi ng R0C22, x lý hom gi ng b ng nư c vôi trong (1-2%)
- S d ng quy trình tư i nh gi t, ph thân lá l c và là mía khơ gi
m cho mía, s d ng gi ng ít nhi m r p ñ tr ng như ROC22
- Tr ng xen cây h ñ u ñ tăng ñ phì cho ñ t và thu hút thiên ñ ch,

thăm ñ ng thư ng xuyên, theo dõi và phát hi n các r p.
- N u m t ñ r p xơ tr ng cao vư t qua ngư ng thì s d ng thu c SK
99 EC phun tr ñ b o v v i thiên đ ch và mơi trư ng.

K T LU N VÀ ð NGH
1. K t lu n
1. T i vùng mía huy n Th Xn, t nh Thanh Hóa ñã phát hi n ñư c
5 loài r p h i mía, lồi r p xơ tr ng C. lanigera là lồi gây h i mía ph
bi n và nguy hi m nh t. R p xơ tr ng gây thi t h i l n ñ n năng su t,
ch t lư ng mía. Khi c p h i càng cao thì tr ng lư ng cây, đư ng kính
cây, chi u cao cây và đ Brix trong cây càng gi m (b r p h i c p 4 ñ
Brix gi m g n 63% so v i ñ i ch ng).
2. Nuôi r p xơ tr ng nhiêt đ 250C và 300 C, m đ 83% thì vòng


23
đ i r p khơng cánh là (18,3 và16,4) ngày, th i gian đ trung bình (12,47
và 10,30) ngày, s lư ng r p con sinh ra là (27,34 và 32,06) con/1r p.
Vịng đ i r p có cánh là (21,5 và 18,2) ngày, th i gian đ trung bình
(14,23 và 12,50) ngày, s lư ng r p con sinh ra trung bình là (24,20 và
29,01) con/1r p m . ð i v i lo i hình khơng cánh t l tăng t nhiên (r
là 0,1160 và 0,1375); h s nhân 1 th h (R0 là 21,52 và 26,43); th i
gian 1 th h (Tc là 18,63 và 17,60) và gi i h n tăng t nhiên (λ là 1,137
và 1,194). V i hình có cánh lo i t l tăng t nhiên (r là 0,106 và
0,1113); h s nhân 1 th h (R0 là 19,84 và 24.64); th i gian 1 th h (Tc
là 27,78 và 25,65 ); gi i h n tăng t nhiên (λ là 1,105 và 1,148). S l a
lý thuy t c a r p xơ tr ng lo i hình khơng cánh là 17,24 l a/năm, lo i
hình có cánh là 15,51 l a/năm
3. Trong 3 gi ng mía tr ng ch y u t i vùng Th Xn, t nh Thanh
Hóa, thì gi ng ROC22 b r p xơ tr ng gây h i th p nh t, t l lá nhi m

r p là (21,25%) k ñ n là gi ng Vð 93-159 (32,91%), cao nh t là gi ng
MY 55-14 (43,75%). Tư i nư c nh gi t và ph g c gi m đ m cho
mía đã h n ch ñư c t l lá b r p xơ tr ng h i mía.
4. Di n bi n r p xơ tr ng h i mía thay đ i theo t ng năm, ph thu c
ch y u vào lư ng mưa. Trong m t năm r p xơ tr ng thư ng có 2 đ nh
cao b h i đó là (tháng7-8) vào giai đo n mía vươn lóng và (tháng 10-11)
giai ño n chu n b thu ho ch. T l lá b nhi m r p trên ru ng mía
tr ng xen l c (38,60%) th p hơn ru ng mía tr ng thu n (56,27%), ru ng
mía tư i nư c nh gi t t l lá b r p h i th p hơn (49,26%) ru ng mía
tư i tràn (65,44%). Ru ng mía tr ng v i kho ng cách hàng 1,25m t l
lá b r p xơ tr ng h i th p hơn (53,68%) so v i ru ng mía có kho ng
cách tr ng 1m (65,78%); V sinh ñ ng ru ng sau v thu ho ch mía s
h n ch ñư c m t ñ r p xơ tr ng h i mía v k ti p.
5. ðã ghi nh n đư c 16 lồi b t m i ăn th t c a r p xơ tr ng. Trong
đó lồi b t m i có kh năng kh ng ch m t ñ c a r p xơ tr ng h i mía
đó là lồi ru i ăn r p E. balteatus và b rùa h Coccinellidae, b cánh