tóm tắt luận án tiến sĩ Đánh giá các giống bố mẹ và con lai phục vụ công tác chọn tạo giống chè chất lượng cao ở Việt Nam

1

MỞ ðẦU
1.Tính cấp thiết ñề tài
Việt Nam là một trong những nước có ưu thế về ñiều kiện tự nhiên
thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của cây chè. Chè trồng tập
trung chủ yếu ở vùng núi, trung du phía Bắc, khu Bốn cũ và các tỉnh Tây
Nguyên (Chu Xuân Ái, 1998)[2], (Nguyễn Kim Phong) [40].
Cây chè ñem lại nguồn thu nhập quan trọng góp phần xoá ñói giảm
nghèo và dần tiến tới làm giàu cho nhân dân trong vùng. Phát triển cây
chè tạo công ăn việc làm cho hàng chục vạn lao ñộng, góp phần ñiều hoà
sự phân bố dân cư miền núi. ðồng thời cây chè còn có vai trò to lớn trong
việc phủ xanh ñất trống, ñồi núi trọc và bảo vệ môi trường sinh thái.
ðến nay nước ta là quốc gia có sản lượng sản xuất và xuất khẩu
chè lớn thứ 5 trên thế giới chỉ sau Ấn ðộ, Trung Quốc, Kenya, Srilanka và
ngang hàng với Indonesia, giá trị xuất khẩu chè của nước ta vẫn còn khá
thấp so với mặt bằng chung của thế giới. Bởi sản phẩm chè xuất khẩu của
ta có chất lượng chưa cao, chưa quản lý ñược vấn ñề chất lượng, ñặc biệt
là khâu vệ sinh an toàn thực phẩm (Nguyễn Văn Hùng, Nguyễn Văn Tạo,
2006)[13], (ðỗ Ngọc Quỹ, Lê Tất Khương, 2000)[44], (Nguyễn Văn Tạo,
2005) [47].
Trong những năm 2000 - 2005, nhằm khắc phục tình trạng thiếu
các giống chè chất lượng cao, ñược sự chỉ ñạo của chính phủ, của Bộ
Nông nghiệp và PTNT công tác chọn tạo giống chè ñược ñẩy mạnh, ñồng
thời vừa chọn tạo giống chè trong nước, vừa tăng cường việc nhập nội
giống từ nước ngoài. Trong thời gian ngắn bằng nhiều con ñường khác
nhau, ñã nhập ñược khoảng 30 giống chè từ các nước trồng chè trong khu
vực. Tuy nhiên, sau thời gian ñánh giá khảo nghiệm cho thấy ña số các
giống chè nhập nội ñều không thích ứng với ñiều kiện khí hậu Việt Nam,
sinh trưởng yếu và sâu bệnh nhiều. Một số giống có chất lượng tốt tại

nước sở tại song trồng ở Việt Nam lại có chất lượng không cao.
ðể cải thiện chất lượng chè ở Việt Nam, ña dạng hoá sản phẩm,

2

tăng sức cạnh tranh trên thị trường chè thế giới, trong những năm gần ñây,
Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc ñã tiến hành
ñồng bộ các phương pháp chọn tạo và nhân giống chè. Phương pháp lai
hữu tính các giống chè ñược coi là phương pháp mũi nhọn có hiệu quả
trong công tác chọn tạo giống. Chính vì vậy chúng tôi tiến hành ñề tài:
“ðánh giá các giống bố mẹ và con lai phục vụ công tác chọn tạo giống
chè chất lượng cao ở Việt Nam ”.
2.Mục tiêu nghiên cứu
- ðánh giá ñược những ñặc ñiểm cơ bản của tập ñoàn giống chè
nghiên cứu, mức ña dạng di truyền từ ñó chọn ra ñược các dạng bố, mẹ có
giá trị làm vật liệu chọn giống.
- Sử dụng vật liệu trong tập ñoàn ñể lai tạo và chọn lọc một số
giống chè có năng suất, chất lượng và thích nghi phục vụ cho công tác
phát triển chè ở Việt Nam.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
- ðây là công trình ñầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống và toàn
diện về nguồn vật liệu, về quy trình lai giúp ñịnh hướng kỹ thuật cho các
cán bộ làm công tác nghiên cứu chọn tạo giống chè bằng phương pháp lai
hữu tính ở Việt Nam.
- ðưa ra ñược một số thông số về ñộ xa cách di truyền và giá trị ước
lượng hiệu quả chọn lọc phục vụ cho chọn các cây ñầu dòng triển vọng từ
các quần thể lai.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Tạo ra các dòng chè ưu tú, các giống chè mới có năng suất cao và chất

lượng tốt góp phần làm phong phú thêm cơ cấu giống chè của Việt Nam.
4. Những ñóng góp mới của luận án
- ðã phát hiện ra các mẫu giống trong tập ñoàn có một số ñặc ñiểm
giá trị làm vật liệu chọn giống chè có năng suất cao, chất lượng tốt.

3

- ðã hoàn thiện ñược một số thông số và quy trình lai hữu tính các
giống chè ở ñiều kiện Việt Nam.
- Rút ra ñược mối quan hệ giữa ñộ xa cách di truyền các bố mẹ và
giá trị hiệu quả chọn lọc các cá thể chè ở quần thể lai.
- ðã tạo ra hai giống chè mới sản xuất thử nghiệm PH8, PH9 và
một số dòng chè triển vọng khác.
5. ðối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu
5.1. ðối tượng nghiên cứu
- ðối tượng nghiên cứu là tập ñoàn các giống chè chính hiện có ở
Việt Nam.
- Các cá thể và các dòng chọn lọc ñược tạo ra bằng phương pháp lai
hữu tính.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Khảo sát các ñặc ñiểm nông sinh học của các giống chè chính
trong tập ñoàn các giống chè Việt Nam trồng tại Viện Khoa học kỹ thuật
Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc.
- ðánh giá tập ñoàn các cá thể lai, các dòng chè lai ưu tú ñược chọn
lọc và nhân sơ bộ từ giai ñoạn 1998 ñến nay.
- Thu hạt trong nghiên cứu dùng làm nguồn vật liệu ñể chọn tạo
giống chè chế biến chè xanh, chè ñen có chất lượng cao ở nước ta.
5.3.Thời gian nghiên cứu
ðề tài luận án ñược tiến hành kế thừa các kết quả nghiên cứu từ
1998 ñến nay.

Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ðỀ TÀI
1.1.Nguồn gốc, phân loại và sự phân bố của cây chè
1.2. Những nghiên cứu về chè trên thế giới và trong nước
1.3. Những nhận ñịnh tổng quát về tình hình nghiên cứu chè trong và
ngoài nước có liên quan ñến ñề tài.

4

Chương 2
VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1.Vật liệu nghiên cứu
- Gồm 58 giống chè chính trong vườn tập ñoàn các giống chè trồng
tại Phú Hộ
- Quần thể các cá thể lai ñược tạo ra bằng phương pháp lai hữu tính
tổng số gồm 1087 cá thể .
- Các dòng chè chọn lọc ñược tạo ra bằng phương pháp lai hữu
tính
2.2. Nội dung nghiên cứu
1. ðánh giá tập ñoàn các mẫu giống chè chính ở Việt Nam
2. Hoàn thiện quy trình lai hoa hữu tính ở chè.
3. Chọn lọc và ước lượng hiệu quả chọn lọc ở quần thể con lai.
4. ðánh giá các dòng chè có triển vọng ñược chọn lọc từ các quần thể con lai.
5. Kết quả khảo nghiệm giống chè triển vọng.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
2.3.1. ðánh giá tập ñoàn các mẫu giống chè ở Việt Nam .
2.3.1.1. ðánh giá ñặc ñiểm hình thái lá, búp, thân, cành của các mẫu
giống chè chính trong tập ñoàn các giống chè tại Viện KHKT Nông lâm
nghiệp miền núi phía Bắc.
2.3.1.2. ðánh giá một số ñặc ñiểm nông sinh học của các giống chè chính

trong tập ñoàn các giống chè tại Viện KHKT Nông lâm nghiệp miền núi
phía Bắc.
2.3.2. Hoàn thiện quy trình lai tạo giống chè
- Xác ñịnh thời gian lai hoa
- Sức sống phấn hoa
- Sức sống nhuỵ hoa của một số giống chè.
- Xác lập các thông số kỹ thuật của quy trình lai hoa hữu tính ở chè

5

- Tiến hành các tổ hợp lai gồm 15 cặp lai sau:
TT Cặp lai TT Cặp lai
1 Long Vân 2000/ Trung Du 9 Saemidori / Cù Dề Phùng
2 Kim Tuyên/ Trung Du 10 Tham Vè / Trung Du
3 TRI777/ Kim Tuyên 11 Bát Tiên / PH1
4 TRI777/ Trung Du 12 Asatsuyu / Trung Du
5 Bát Tiên/ Trung Du 13 Tứ Quý Xuân / Trung Du
6 Bát Tiên / Chất Tiền 14 Ba Vì / Trung Du
7 Long Vân 2000/ PH1 15 Hồ Nam 3 / Trung Du
8 Okumidori / PH1
Tiến hành lai 250 hoa/ 1 cặp.
2.3.3. Chọn lọc và ước lượng hiệu quả chọn lọc ở quần thể con lai
- ðánh giá mức ñộ biến ñộng các tính trạng ở quần thể con lai
- Ước lượng hiệu quả chọn lọc các tính trạng ở quần thể con lai.
- Mối quan hệ ña dạng di truyền của nguồn bố mẹ với ước lượng hiệu
quả chọn lọc các dòng chè mới.
ðánh giá mức biến ñộng kiểu gen của quần thể F1 và hiệu quả
chọn lọc ñược tính theo công thức[36]:
(Vp1 + Vp2)
VG= VF1- ;

2

(Vp1 + Vp2)
VF1-
2
H =
VF1
VG: Biến ñộng kiểu gen tính trạng của F1
VF1: Phương sai tính trạng của F1
Vp1: Phương sai tính trạng của giống bố
Vp2: Phương sai tính trạng của giống mẹ
H: Giá trị ước lượng hiệu quả chọn lọc

6

Các chỉ tiêu theo dõi của tập ñoàn con lai gồm: màu sắc lá, chiều
dài lá, chiều rộng lá, chiều dài búp, ñường kính gốc búp, khối lượng búp,
số búp/cây, sản lượng, chiều cao cây (cm), chiều rộng tán, ñường kính
gốc, số cánh cấp 1
2.3.4.ðánh giá các dòng triển vọng ñược chọn lọc từ quần thể con lai
- Chọn lọc sơ bộ các cây ñầu dòng
- ðánh gía các tính trạng nông sinh học của các dòng chọn lọc
2.3.5. Khảo nghiệm giống chè triển vọng
2.4. Phương pháp ñánh giá các chỉ tiêu:
Nghiên cứu tập ñoàn các giống chè ở Việt Nam .
- ðánh giá 58 mẫu giống chè và các con lai F1: về các chỉ tiêu hình
thái gồm 28 tính trạng và các chỉ tiêu nông, sinh học. Phương pháp theo
dõi sử dụng quy phạm khảo nghiệm DUS về tính khác biệt, tính ñồng
nhất, tính ổn ñịnh ñối với giống chè và phương pháp quan trắc ñồng ruộng
ñối với cây chè của Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi

phía Bắc.
Nghiên cứu các quần thể lai, ước lượng hiệu quả chọn lọc tính
trạng.
ðánh giá mức biến ñộng kiểu gen của quần thể F1 và hiệu quả chọn
lọc của quần thể con lai về các chỉ tiêu: hình thái lá, búp, cấu trúc cây, sản
lượng của quần thể con lai. Phương pháp theo dõi: theo phương pháp quan
trắc ñồng ruộng trong nghiên cứu ñối với cây chè của Viện Khoa học kỹ
thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc.
Phương pháp ñánh giá ước lượng hiệu quả chọn lọc tính trạng quần
thể con lai dựa theo phương pháp nghiên cứu di truyền số lượng của
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội.
- Chọn các dòng có triển vọng và khảo nghiệm các dòng chè
mới ra sản xuất: Chọn các dòng theo phương pháp chọn lọc cá thể. Khảo

7

nghiệm các dòng theo phương pháp khảo nghiệm giá trị canh tác và sử
dụng của giống chè.
2.5. Phương pháp xử lý số liệu
- Thu thập và xử lý số liệu theo phương pháp thống kê sinh học thông
dụng và phân tích phương sai trên phần mềm Excel và IRRISTAT 5.0 [24].
- Phân tích chỉ số chọn lọc theo phần mềm chỉ số chọn lọc
của Nguyễn ðình Hiền, 1995.
- Thiết lập biểu ñồ và ñồ thị trên máy tính bằng phần mềm EXCEL.
- ðánh giá sự ña dạng di truyền xử lý theo phần mềm NTSYSpc2.1

Chương 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
3.1. ðánh giá tập ñoàn các mẫu giống chè chính ở Việt Nam, tại vườn
tập ñoàn các giống chè ở Phú Hộ

Các giống chè nghiên cứu tùy theo từng thứ chè mà có dạng hình và
khả năng sinh trưởng khác nhau: Các giống thuộc thứ chè Trung Quốc lá
nhỏ chủ yếu có dạng thân bụi sinh trưởng yếu, các giống chè thuộc thứ
chè Trung Quốc lá to dạng thân bụi và bán bụi, giống chè thuộc thứ chè
Shan và Assamica dạng thân gỗ hoặc gỗ lớn cây sinh trưởng rất khỏe.
Bảng 3.4.Các chỉ tiêu sinh trưởng chủ yếu của các giống chè chính tại
vườn tập ñoàn các giống chè ở Phú Hộ
TT

Tên giống Dạng cây

Chiều cao
cây (m)
Rộng tán
(m)
ðường kính
thân (cm)

Thứ chè Trung Quốc lá nhỏ
1 Bát Tiên Thân bụi 1,84 ± 0,04 1,58 ± 0,29 3,03 ± 0,21
2 Kim Tuyên Bụi 0,96 ± 0,15 0,62 ±0,20 2,57 ± 0,25
3 Tứ Qúy Xuân Thân bụi 1,73 ± 0,15 1,23 ± 0,06 2,57 ± 0,40
4 Long Vân 2000 Thân bụi 1,57 ± 0,15 0,90 ± 0,35 2,90 ± 0,66

8

5 Hồ Nam 3 Thân bụi 1,53 ± 0,06 0,97 ± 0,06 3,17 ± 0,15
6 Okumidori Thân bụi 1,23 ± 0,06 0,68 ± 0,03 1,37 ± 0,20
7 Saemidori Thân bụi 1,50 ± 0,26 1,17 ± 0,06 2,83 ± 0,47
8 Asatsuyu Thân bụi 1,30± 0,21 0,71±0,12 1,77 ±0,06

TB 1,46±0,28 0,98±0,33 2,53±0,63

Thứ chè Trung Quốc lá to
9 Trung Du Gỗ nhỡ 3,47± 0,25 1,31 ± 0,21 9,23 ± 1,29
10 Phúc Vân Tiên Bán bụi 2,77 ± 0,25 1,57 ± 0,12 5,87 ± 0,51
11 PT95 Bán bụi 3,10 ± 0,36 1,77 ± 0,31 4,70 ± 1,90
12 Phú Thọ 10 Bán bụi 2,17 ± 0,29 1,53 ± 0,06 3,57 ± 0,57
TB 2,88±0,55 1,55±0,19 5,84±2,45
Thứ chè Shan
13 Chất Tiền Thân gỗ 4,83± 0,15 1,37 ± 0,32 9,60 ± 1,28
14 Tham Vè Thân gỗ 4,33 ± 0,29 1,23 ± 0,10 10,43 ± 0,25
15 Cù Dề Phùng Thân gỗ 3,03 ± 0,50 0,93 ± 0,14 6,23 ± 0,55
16 TRI777

Gỗ nhỡ 3,40 ± 0,36 0,93 ± 0,15 6,70 ± 0,50
17 Ba Vì Thân gỗ 3,33 ± 0,29 1,6 0 ± 0,46 9,13 ± 1,21
TB 3,78±0,76 1,21±0,29 8,42±1,85

Thứ chè Assamica
18 PH
1
Thân gỗ 3,17 ± 0,29 1,13 ± 0,31 7,10 ± 0,75
19 1A Thân gỗ 4,00 ± 0,50 1,17 ± 0,08

9,40 ± 1,08
20 ACT69 Thân gỗ 3,33± 0,29 1,13 ± 0,31

7,10 ± 0,75
TB 3,50±0,44 1,14±0,02 7,87±1,33
(Ghi chú: các giống chè nghiên cứu từ 10 - 13 tuổi, phụ thuộc vào

thời gian thu thập giống)
Ở tuổi 5 các giống thuộc thứ chè Assamica và chè Shan có năng
suất cao, dao ñộng từ 6,69 - 9,86 tấn/ha. Giống PH1 có năng suất cao nhất
ñạt 9,86 tấn/ha, sau ñó ñến giống Chất Tiền 8,93 tấn/ha.Các giống thuộc
thứ chè Trung Quốc lá nhỏ có năng suất thấp nhất, dao ñộng 2,5 - 3,89
tấn/ha, giống Tứ Qúy Xuân có năng suất thấp nhất.

9

Bảng 3.5. Năng suất, các yếu tố cấu thành năng suất và chất lượng
Tuổi 5
TT

Tên giống MðB
(búp/m
2
/lứa)
RT
(m)
DT tán
(m
2
)
NS
(tấn/
ha)
CL chè
xanh
(ñiểm)
1

Bát Tiên 104,00
e
1,18
a
0,33
b
3,89
g
17,2
2
Kim Tuyên 124,36
d
0,94
bc
0,26
cd
4,26
g
16,9
3
Tứ Qúy Xuân 98,80
eg
0,86
c
0,24
cd
2,50
hi
17,7
4

Long Vân 2000 78,33
k
0,78
c
0,22
d
1,37
i
17,8
5
Hồ Nam 3 88,40
hi
1,54
ab
0,43
a
3,05
h
16,9
6
Okumidori 155,29
b
0,73
c
0,20
d
2,86
hi
18,3
7

Saemidori 93,91
gh
1,00
bc
0,28
c
2,11
i
17,2
8
Asatsuyu 83,20
k
0,74
c
0,21
d
1,90
i
16,9
9
Trung Du 98,80
eg
1,05
ab
0,30
bc
5,23
e
16,4
10

Phúc Vân Tiên 146,10
c
0,97
bc
0,27
c
6,69
d
16,9
11
PT95 120,06
d
0,87
bc
0,25
cd
4,67
eg
16,8
12
Phú Thọ 10 83,73
i
1,05
ab
0,29
bc
3,69
gh
16,3
13

Chất Tiền 140,85
c
1,03
ab
0,29
bc
8,93
b
15,3
14
Tham Vè 77,73
k
0,92
bc
0,26
cd
4,57
eg
15,7
15
Cù Dề Phùng 98,80
eg
1,10
ab
0,31
bc
6,84
d
16,8
16

TRI777 78,24
k
1,08
ab
0,30
bc
3,64
gh
17,8
17
Ba Vì 72,80
k
0,32
bc
23,24
g
4,65
eg
15,7
18
PH
1
176,23
a
0,28
c
50,33
a
9,86
a

14,9
19
1A 140,87
c
0,28
c
39,05
b
7,73
c
16,3
20
ACT49 67,79
l
0,32
bc
21,64
gh
3,91
g
14,4

LSD
0,05
5,55 0,04 2,77 0,80

CV% 3,20 8,70 5,70 10,50

10

ðánh giá chất lượng chè xanh: Các giống thuộc thứ chè Trung
Quốc lá nhỏ có chất lượng chè xanh cao nhất, ñạt từ 16,86 - 18,26 ñiểm.
Các giống chè Assamica có chất lượng chè xanh thấp nhất chỉ ñạt từ
14,42- 16,34 ñiểm.

Hình 3.1: Sơ ñồ hình cây về mối quan hệ di truyền
giữa các giống chè
Nghiên cứu hình thái trên 28 tính trạng của 58 giống chè ñã xác lập
ñược quan hệ di truyền của các giống qua ñồ thị hình cây. Tại mức tương
ñồng di truyền 6,94 thì 58 giống chia thành 11 nhóm. Trong 58 giống có
giống Trung Du khác xa so với các giống nghiên cứu. Ở mức tương ñồng
9,0 thì 58 giống chỉ chia thành 2 nhóm: nhóm 1 có 2 giống (Trung Du và
LCT); nhóm 2 gồm 56 giống còn lại. Như vậy giống Trung du sẽ là vật
liệu tốt ñể tiến hành vào các cặp lai.

11

Bảng 3. 8. Tổng hợp các giống có tính trạng mong muốn
TT Tính trạng Giống
1 Màu sắc lá xanh
vàng có lợi cho
chất lượng
Bát Tiên, Long Vân 2000, Saemidori,
Chất Tiền, Tham Vè, Cù Dề Phùng, 1A
2 Diện tích lá to có
lợi cho chọn
giống sản lượng
cao

Trung Du, PH1, TRI777, Ba Vì, Chất
Tiền, Tham Vè, Cù Dề Phùng, Bát Tiên,
Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân, Phúc Vân
Tiên, PT95, Phú Thọ 10, 1A, ACT49.
3 Búp màu xanh
vàng, phớt tím có
lợi cho chất
lượng chè xanh
Bát Tiên, Kim Tuyên, Long Vân 2000,
Okumidori, Saemidori, Trung Du, PT95,
Phú Thọ 10, Chất Tiền, Tham Vè,Cù Dề
Phùng, TRI777, Ba Vì, PH1, 1A, ACT49.
4 Búp nhiều tuyết
có lợi cho chất
lượng và ngoại
hình sản phẩm.
Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân, Long Vân
2000, Okumidori, Phúc Vân Tiên, PT95,
Phú Thọ 10, Chất Tiền, Tham Vè,
5 Khối lượng búp
lớn có lợi cho
chọn giống có sản
lượng cao.
Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân,

Trung Du, Phúc Vân Tiên, PT95, Phú Thọ
10, Chất Tiền, Tham Vè, TRI777, Ba Vì,
PH1, 1A, ACT49.
6 Sinh trưởng khỏe Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân,
Trung Du, Phúc Vân Tiên, Chất Tiền,

Tham Vè, TRI777, Ba Vì, PH1, 1A,
ACT49, Cù Dề Phùng
7 Năng suất cao
(tuổi 5 > 8 tấn/ha)

Chất Tiền, PH1
8 ðiểm thử nếm
chè xanh > 16
ñiểm
Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân,
Trung Du, Phúc Vân Tiên, Long Vân
2000, Okumidori, PT95, 1A, Phú Thọ 10,
Saemidori, TRI777, Cù Dề Phùng, Hồ
Nam 3, Asatsuyu,
9 Mức ñộ bị hại bởi
sâu, bệnh hại thấp
(rải rác hoặc ít)
Tứ Quý Xuân, Hồ Nam 3, Saemidori,
Asatsuyu, Trung Du, PT95, Phú Thọ 10,
Chất Tiền, Tham Vè, Cù Dề Phùng, Ba
Vì, ACT49, PH1

12

Từ kết quả trên ñã chọn ra 15 giống chè có nguồn gốc Trung
Quốc, ðài Loan và Việt Nam ở các nhóm khác nhau, có hệ số tương
ñồng thấp, ñồng thời có các tính trạng quý về năng suất, chất lượng và
khả năng chống chịu có thể bổ sung cho nhau tham gia vào các cặp
lai, gồm các giống: Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân, Long Vân
2000, Hồ Nam3, Okumidori, Saemidori, Asatsuyu, Trung Du, Chất

Tiền, Tham Vè, Cù Dề Phùng, TRI777, Ba Vì, PH1.
3.2. Hoàn thiện kỹ thuật lai tạo giống chè
Xác ñịnh một số thông số kỹ thuật của quy trình lai hoa hữu tính ở chè
Bảng 3.14. Các thông số kỹ thuật cơ bản của quy trình lai hoa hữu
tính ở chè
TT Thông số ðơn
vị
Các thông số ñã có Các thông
số mới
1 Tuổi cây bố, mẹ Năm > 5 [44]
2 Thời vụ lai Ngày/
tháng
15/10- 30/1
3 Tiêu chuẩn hoa mẹ - Nụ hoa có màu
trắng xanh
4 Tiêu chuẩn hoa bố - Hoa mới nở
5 Thời ñiểm khử ñực - 2-4 giờ chiều[60]

6 Thời ñiểm lấy phấn - 2-4 giờ chiều [60]

7 Vật liệu cách ly - Vải xô màn 2 lớp
hoặc bao ni lon [60]

8 Thời ñiểm thụ phấn - 8-11 giờ sáng [60]

9 ðộ ẩm bảo quản hạt phấn % 20- 30 [60]

10 Nhiệt ñộ bảo quản hạt phấn °C

5 -10

11 Thời gian bảo quản hạt
phấn trong ñiều kiện môi
trường bình thường
ngày

< 3
12 Thời gian bảo quản hạt
phấn trong ñiều kiện nhiệt
ñộ thấp
ngày

<5

13

13 Thời gian từ khử ñực ñến
thụ phấn
ngày

<2 ngày
14 Tỷ lệ hoa ñậu % 30-40 [60]

15 Thời gian thu quả lai Ngày/
tháng
5-25/10 [57]

16 Tiêu chuẩn quả chè lai - Quả chín vỏ quả mỏng,
màu nâu xám, vỏ
sành có màu nâu ñen,
nhân cứng màu vàng

nhạt [57]

3.3. Chọn lọc và ước lượng hiệu quả chọn lọc ở quần thể con lai
3.3.1. ðánh giá biến ñộng các tính trạng ở các quần thể con lai
Bảng 3.19.Biến ñộng số lượng búp, khối lượng búp/ cây ở các quần
thể con lai
Số búp /cây Sản lượng (g/cây) TT Cặp lai
TB S
2
TB S
2

1 Long Vân 2000/ Trung Du 152,27 6357,64 104,22 2674,42
2 Kim Tuyên/Trung Du 143,03 4999,55 87,66 1726,54
3 TRI777/Kim Tuyên 154,34 3620,63 94,75 1465,67
4 TRI777/Trung Du 174,31 5638,34 110,23 2198,23
5 Bát Tiên/Trung Du 219,61 2139,16 132,22 10024,20
6 Bát Tiên /Chất Tiền 137,80 4689,32 65,84 862,94
7 Long Vân 2000/PH1 132,76 8191,26 88,16 3113,73
8 Okumidori/PH1 206,55 8813,89 108,90 4192,33
9 Saemidori/Cù Dề Phùng 177,20 4203,68 97,23 1634,19
10 Tham Vè/Trung Du 237,49 14982,48 141,73 4442,67
11 Bát Tiên/PH1 127,06 2259,66 78,78 1059,85
12 Asatsuyu/Trung Du 169,24 799,66 86,24 2058,70
13 Tứ Qúy Xuân/Trung Du 162,63 4539,64 84,33 1401,84
14 Ba Vì /Trung Du 193,49 5179,98 115,04 2350,70
15 Hồ Nam 3/Trung Du 151,37 4427,64 83,73 1514,24

14

Mức ñộ biến ñộng số búp trên cây của các cặp lai rất lớn, dao ñộng từ
799,66 - 14.982,48; cặp lai Tham Vè/Trung Du có mức ñộ biến ñộng lớn nhất
ñạt 14. 982,48 và nhỏ nhất là cặp lai Asatsuyu/Trung Du chỉ ñạt 799,66.
Mức ñộ biến ñộng về sản lượng là rất lớn dao ñộng từ 862,94 -
10.024,2; lớn nhất là cặp lai Bát Tiên/Trung Du ñạt 10.024,2 và thấp nhất
là cặp lai Bát Ttiên/Chất Tiền ñạt 862,94.
Bảng 3.20. ðánh giá biến ñộng các tính trạng liên quan cấu trúc cây ở
các quần thể con lai.
Cao cây (cm) Rộng tán (cm) ðường kính
gốc (cm)
TT Cặp lai
TB S
2
TB S
2
TB S
2

1 Long Vân 2000/ Trung Du 86,92 64,65 71,12 73,66 2,66 0,44
2 Kim Tuyên/Trung Du 80,37 59,96 44,02 70,96 2,09 0,44
3 TRI777/Kim Tuyên 77,71 170,38 55,0 145,67 2,19 0,32
4 TRI777/Trung Du 86,39 236,78 57,24 187,98 2,22 0,27
5 Bát Tiên/Trung Du 78,90 100,95 54,94 136,87 1,89 0,57
6 Bát Tiên /Chất Tiền 83,18 285,95 42,29 36,13 1,88 0,69
7 Long Vân 2000/PH1 81,80 57,35 46,14 52,98 2,39 0,49
8 Okumidori/PH1 77,86 77,55 63,31 330,81 2,27 0,99
9 Saemidori/Cù Dề Phùng 75,20 77,51 39,78 28,58 1,73 0,83
10 Tham Vè/Trung Du 76,92 75,30 46,25 175,38 2,50 0,57
11 Bát Tiên/PH1 80,39 41,68 40,28 25,80 2,24 0,14
12 Asatsuyu/Trung Du 78,45 102,71 44,37 76,37 1,77 0,55

13 Tứ Qúy Xuân/Trung Du 78,24 140,64 43,27 121,68 2,45 0,32
14 Ba Vì /Trung Du 79,90 40,30 38,82 24,48 2,26 0,16
15 Hồ Nam 3/Trung Du 81,22 65,28 38,78 31,97 2,12 0,31

15

Mức ñộ biến ñộng chiều cao cây rất lớn, dao ñộng từ 40,30 - 285,95; cặp
lai Bát Tiên/Chất Tiền có biến ñộng lớn nhất 285,95; sau ñó ñến cặp lai TRI777/
Trung Du ñạt 236,78, nhỏ nhất là cặp lai Ba Vì/ Trung Du chỉ ñạt 40,30.
Tính trạng chiều rộng tán: có sự biến ñộng rất lớn, từ 24,48 - 330,81.
Cặp Okumidori/PH1 mức ñộ biến ñộng lớn nhất là 330,81. Cặp lai Ba
Vì/Trung Du mức ñộ biến ñộng chiều rộng tán nhỏ nhất chỉ ñạt 24,48.
Tính trạng ñường kính thân: mức ñộ biến ñộng lớn nhất ở cặp lai
Okumidori/PH1 ñạt 0,99; sau ñó ñến cặp lai Saemidori/Cù Dề Phùng ñạt 0,83
và nhỏ nhất ở cặp lai Bát Tiên/PH1và Ba Vì/Trung Du chỉ ñạt 0,14- 0,16.
3.3.3. Mối quan hệ ña dạng di truyền của nguồn bố mẹ với ước lượng
hiệu quả chọn lọc các dòng chè mới.
Bảng 3.27. Ước lượng giá trị hiệu quả chọn lọc trên các tính trạng cơ bản
Giá trị hiệu quả chọn lọc trên các tính trạng
TT

Cặp lai
Khoảng
cách
phân
nhóm
Dài
lá
(H1)
Rộng

lá
(H2)
Dài
búp
(H3)
Cao
cây
(H4)
Sản
lượng
(H5)
Tổng
H1÷
H5
Nhóm I
1 Long Vân 2000/Trung Du N11 / N1 0,73 0,81 0,83 0,39 0,66 3,42
2 Asatsuyu/Trung Du N11 / N1 0,26 0,28 0,35 0,48 0,69 2,06
3 Hồ Nam 3/Trung Du N11 / N1 0,53 0,68 0,74 0,77 0,46 3,18
4 Tứ Qúy Xuân /Trung Du N11 / N1 0,31 0,23 0,33 0,53 0,39 1,79
TB 0,46 0,5 0,56 0,54 0,55 2,61
Nhóm II
5 Long Vân 2000/PH1 N11 / N7 0 0,78 0,42 0,82 0,39 2,41
6 Okumidori/PH1 N11 / N7 0,38 0,21 0,44 0,44 0,59 2,06
7 Saemidori/Cù Dề Phùng N11 / N7 0,16 0,67 0,54 0,84 0,48 2,69
TB 0,18 0,55 0,47 0,7 0,49 2,39
Nhóm III
8 TRI777/Trung Du N7/N1 0,54 0,24 0,44 0,71 0,4 2,33
9 Tham Vè/Trung Du N7/N1 0,67 0,42 0,73 0,15 0,46 2,43

16

10 Ba Vì/Trung Du N7/N1 0,36 0,26 0,45 0,38 0,42 1,87
TB 0,52 0,31 0,54 0,41 0,43 2,21
Nhóm IV
11 Bát Tiên/Trung Du N8/N1 0,88 0,33 0,73 0,35 0,49 2,78
NHóm V
12 Bát Tiên/Chất Tiền N8/N7 0,33 0,14 0,64 0,74 0,77 2,62
13 Bát Tiên/PH1 N8/N7 0,8 0,92 0,68 0,31 0,96 3,67
TB 0,57 0,53 0,66 0,53 0,87 3,15
Nhóm VI
14 TRI777/Kim Tuyên N7/N5 0,56 0,1 0,7 0,58 0,23 2,17
Nhóm VII


15 Kim Tuyên/Trung Du N5/N1 0,49 0,64 0,45 0,13 0,48 2,19
Xét các cặp lai thuộc nhóm I và nhóm II: các cặp lai thuộc nhóm I
là cặp lai giữa các giống thuộc nhóm 1 lai với các giống thuộc nhóm 11 có
khoảng cách di truyền xa hơn nhóm II có giá trị ước lượng hiệu quả chọn lọc
lớn hơn của nhóm II
Các cặp lai thuộc nhóm III và nhóm IV ñều là giống Trung Du
thuộc nhóm I, lai với các giống thuộc nhóm 7 và nhóm 8. Kết quả cặp lai
thuộc nhóm IV có khoảng cách di truyền xa hơn nhóm III nên cũng có giá
trị hiệu quả chọn lọc cao hơn.
Như vậy khi hai bố mẹ có khoảng cách di truyền cách xa nhau thì
quần thể con lai có giá trị ước lượng hiệu quả chọn lọc cao hơn khi hai bố
mẹ có khoảng cách di truyền gần nhau.
3.4. ðánh giá các dòng triển vọng ñược chọn lọc từ quần thể con lai
Qua theo dõi ñánh giá các chỉ tiêu sinh trưởng, năng suất, chất
lượng ñã chọn ra 14 dòng có triển vọng gồm:
Dòng số 8: con lai TRI 777/ Kim Tuyên

Dòng số 9: con lai TRI777/ Kim Tuyên
Dòng số 10: con lai Kim Tuyên / Trung Du
Dòng số 12: con lai Tham Vè / Trung Du
Dòng số 17: con lai Tứ Qúy Xuân/ Trung Du
Dòng số 19: con lai Hồ Nam3/ Trung Du
Dòng số 20: con lai Bát Tiên / PH
1
Dòng số 25: con lai Bát Tiên / Trung Du

17

Dòng số 13: con lai Ba Vì / Trung Du
Dòng số 14: con lai Saemidori /Cù Dề Phùng
Dòng số 15: con lai TRI777 / Trung Du
Dòng số 26: con lai TRI77/Kim Tuyên
Dòng số 32: con lai TRI 777/ Kim Tuyên
Dòng số 36: con lai TRI777/Kim Tuyên
3.4.2. ðánh giá các tính trạng nông sinh học của các dòng chọn lọc
ðánh giá tính trạng sinh trưởng của các dòng chọn lọc cho thấy:
dòng số 25 và số 32 sinh trưởng khoẻ nhất, sau ñó ñến dòng số 8, thấp
nhất là dòng là số 10, số 14.
Bảng 3.33.Các chỉ tiêu sinh trưởng chủ yếu của các dòng chọn lọc
(tuổi 3)
TT

Tên dòng
Cao
cây
(cm)
Rộng

tán(cm)
ðường
kính gốc
(cm)
Số cành
cấp1
(cành)
Số cành
cấp 2
(cành)
1 Dòng số 8 84,47
bc

76,81
bc

2,18 7,46 43,57
2 Dòng số 9 81,90
bc

70,82
cd

2,08 7,96 45,26
3 Dòng số 10 61,46
g
56,93
e
1,57 6,56 34,80
4 Dòng số 12 83,57

bc
54,43
e
1,79 4,96 39,12
5 Dòng số 13 80,38
c
72,99
c
2,12 6,80 39,80
6 Dòng số 14 58,45
g
55,82
e
1,32 9,07 42,20
7 Dòng số 15 86,09
b
73,05
c
2,18 8,86 44,73
8 Dòng số 17 84,37
bc
72,43
c
1,77 8,18 32,81
9 Dòng số 19 67,42
e
65,44
d
1,98 8,64 40,20
10 Dòng số 20 70,48

de
90,64
a
1,98 8,66 46,70
11 Dòng số 25 84,99
b
82,64
b
2,36 9,35 49,93
12 Dòng số 26 82,34
bc
73,60
c
1,91 6,88 43,45
13 Dòng số 3 2 93,76
a

77,44
bc

2,81 7,30 40,20
14 Dòng số 36 79,00
c

70,18
cd

2,24 6,94 38,68
15 Kim Tuyên ñ/c 73,36
d

63,86
d
1,77 6,15 37,55
LSD
0,05
4,24 6,90 0,024 1,55
CV% 3,20 5,90 7,20 12,2

18

3.4.2.4. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất
Bảng 3.34. Năng suất,các yếu tố cấu thành năng suất và chất lượng
của các dòng chè tuổi 3 (năm 2011)
TT Tên dòng Diện
tích
tán
(m
2
)
Mật ñộ
búp/m
2

Khối
lượng
1 búp
(g)
Năng
suất
thực thu

(tấn/ha)
Chất
lượng
chè
xanh
Chất
lượng
chè
ñen
1 Dòng số 8 0,27 1523,33

0,84 6,56 17,5 16,7
2 Dòng số 9 0,25 1308,00

1,03 6,21 16,9 16,7
3 Dòng số 10 0,20 831,67

0,91 3,71 17,8 14,4
4 Dòng số 12 0,19 1300,00

0,82 3,90 16,7 15,8
5 Dòng số 13 0,26 1,006,00

0,71 4,98 16,5 14,1
6 Dòng số 14 0,20 872,00

0,67 2,94 17,6 13,8
7 Dòng số 15 0,25 1345,14

0,75 7,16 16,3 13,3

8 Dòng số 17 0,25 902,78

0,86 5,39 16,7 13,0
9 Dòng số 19 0,23 758,80

0,79 3,69 16,6 13,4
10 Dòng số 20 0,32 778,00

0,69 4,64 16,6 13,4
11 Dòng số 25 0,29 882,86

0,75 5,50 16,6 13,9
12 Dòng số 26 0,26 1592,00

0,65 5,18 16,6 16,6
13 Dòng số 3 2 0,27 1278,33

1,25 8,09 16,5 17,4
14 Dòng số 36 0,25 1381,04

0,80 5,50 17,0
15

Kim Tuyên ñ/c

0,22 1170,91

0,72 3,35 17,6
LSD
0,05

0,027 87,79

0,045 0,55 17,5
CV% 6,50 4,70

3,30 6,40
Trong tất cả các dòng chọn lọc duy nhất chỉ có dòng số 14 có năng
suất thấp hơn giống Kim Tuyên ñối chứng còn các dòng khác ñều có năng
suất cao hơn. Dòng số 32 năng suất cao nhất tuổi 3 ñã ñạt tới 8,09 tấn/ha,
sau ñó là dòng số 15 ñạt 7,16tấn/ha.
Các dòng chọn lọc chế biến chè xanh có chất lượng khá trong ñó
dòng số 10 và 14 chất lượng tốt nhất.

19

Chất lượng chè ñen: các dòng số 32, số 8, số 9, số 26, số 12 và số
36 chế biến chè ñen ñạt loại khá, trong ñó dòng số 32 có chất lượng chè
ñen tốt nhất.
3.4.2.5 ðánh giá các chỉ tiêu về chất lượng nguyên liệu búp của các dòng chè
chọn lọc
b, Thành phần hóa sinh của búp chè:
Phân tích sinh hóa một số hợp chất chủ yếu trong chè cho thấy dòng
số 8, số 9, số 10, số 14, số 20 có các chỉ số về hàm lượng các chất cao
nhất thích hợp với chế biến chè xanh.
Bảng 3.36. Phân tích chất lượng hóa sinh của các dòng chè
chọn lọc (2010- 2011)
TT

Tên dòng Tanin
(%)

Chất
hoà tan
(%)
Axit
amin
(%)
ðường
khử
(%)
Cathechin
(mg/g ck)
Chất
thơm
(*)
1 Dòng số 8 31,36 43,60 2,40 3,00 161,15 49,64
2 Dòng số 9 30,54 44,39 1,79 2,74 159,95 47,63
3 Dòng số 10 21,95 42,10 2,15 3,70 145,70 50,24
4 Dòng số 12 30,59 45,52 2,35 4,90 145,50 35,64
5 Dòng số 13 24,97 42,50 2,05 3,15 135,10 34,17
6 Dòng số 14 24,85 42,65 2,41 3,85 158,80 49,67
7 Dòng số 15 35,60 44,82 2,53 3,20 164,80 40,95
8 Dòng số 17 27,52 42,56 2,41 4,15 185,5 50,00
9 Dòng số 19 35,90 45,56 2,60 3,60 168,30 45,12
10 Dòng số 20 27,16 41,22 2,54 4,40 192,40 50,15
11 Dòng số 25 32,53 43,71 2,34 3,70 145,50 43,18
12 Dòng số 26 33,43 46,52 2,03 2,04 178,50 48,56
13 Dòng số 3 2 30,00 43,89 2,20 3,24 155,80 48,54
14 Dòng số 36 34,05 44,12 2,45 2,75 176,40 48,85
15 Kim Tuyên (ñ/c) 28,65 41,74 1,84 2,27 133,90 35,74
Ghi chú: (*): ml KMnO

4
0,1N/ 100 gr chè khô

20

3.4.2.6.ðánh giá khả năng chống chịu một số loài sâu bệnh chính
Các dòng chè chọn lọc chưa thấy xuất hiện một loài sâu hoặc
bệnh nào thuộc loại nguy hiểm, các loại sâu, bệnh hại ñều ở mức ít
ñến trung bình. Dòng số 15, số 17 và số 32 hầu như rất ít bị sâu,
bệnh hại ñây là tính trạng cần ñược quan tâm .
Bảng 3.39. Mức ñộ nhiễm một số sâu bệnh hại ở các dòng
chọn lọc
Sâu hại TT

Tên dòng
Nhện ñỏ
(con/lá)
Cánh tơ
(con/lá)
Rầy xanh
(con/khay)

Bọ xít
muỗi
(%)
Bệnh
hại
1 Dòng số 8 0,91
de
1,06

e
8,16
eg
27,16
c
+
2 Dòng số 9 0,24
g
0,49
g
8,16
eg
36,55
b
+
3 Dòng số 10
1,16
cd
2,38
c
9,25
e
25,36
c
++
4 Dòng số 12
0,98
de
4,37
b

7,15
eg
28,43
bc
+++
5 Dòng số 13
0,75 e 1,56
de
14,30
cd
30,00
bc
++
6 Dòng số 14
1,23
cd
1,73
d
16,58
c
28,45
bc
+++
7 Dòng số 15
1,10
d
1,40
de
5,25
gh

22,27
c
+
8 Dòng số 17
0,75
e
1,23
e
3,48
gh
18,64
c
+
9 Dòng số 19
1,34
cd
5,06
a
19,45
b
34,64
bc
++
10 Dòng số 20
1,27
cd
2,73
c
8,78
eg

28,43
bc
++
11 Dòng số 25
2,34
a
1,62
de
17,23
bc
26,38
c
+
12 Dòng số 26
1,87
b
1,47
de
6,41
g
27,35
c
++
13 Dòng số 3 2
0,65
e
0,95
eg
5,34
gh

24,16
c
+
14 Dòng số 36
1,38
c
1,20
e
12,57
d
35,05
bc
++
15 Kim Tuyên ñ/c
1,90
b
1,73
d
23,43
a
50,63
a
+++
LSD
0,05

0,25 0,47 2,42 8,90
CV% 12,40 14,60 13,10 18,00

21

3.5. Kết quả khảo nghiệm giống chè triển vọng
Sau thời gian ñã tiến hành khảo nghiệm cơ bản, khảo nghiệm trên
diện rộng tại các vùng sinh thái. Giống PH8, PH9 ñã ñược Bộ Nông nghiệp
và Phát triển nông thôn công nhận giống tạm thời theo Quyết ñịnh số 91/
Qð-TT-CCN ngày 10 tháng 4 năm 2009 và cho phép sản xuất thử tại Thái
Nguyên, Phú Thọ, Tuyên Quang và Sơn La.
Bảng 3.43. Tình hình sinh trưởng của giống chè PH8, PH9 tại các
vùng khảo nghiệm (tuổi 4)
Vùng
khảo
nghiệm
Giống Cao
cây
(cm)
Rộng
tán
(cm)
ðường
kính
gốc
(cm)
Số cành
cấp 1
Số cành
cấp 2
PH9 83,47

75,7 2,15 7,52 42,72

PH8 80,15

67,75 2,11 8,36 43,26
Phú Thọ

Kim Tuyên 77,09

60,38 2,10 7,56 35,50
PH9 92,67

82,5 2,46 8,85 45,41
PH8 89,25

73,56 2,32 9,27 44,00
Thái
Nguyên
Kim Tuyên 80,10

64,72 2,20 7,42 37,20
PH9 76,54

57,28 2,12 7,55 38,40
PH8 78,26

62,35 2,25 8,26 39,60
Tuyên
Quang
Kim Tuyên 66,23

53,26 2,01 7,54 33,70

Tại các vùng khảo nghiệm trên các chỉ tiêu rộng tán, ñường kính
gốc, số cành các cấp cho thấy 2 giống chè PH8, PH9 ñều sinh trưởng khỏe
hơn Kim Tuyên ñối chứng .
Năng suất búp của hai giống PH8, và PH9 tại cả 3 vùng khảo
nghiệm cho thấy không có sự khác nhau nhiều, năng suất tại Thái Nguyên

22

và Phú Thọ tương ñương nhau dao ñộng từ 7,2- 7,5 tấn/ha, riêng ở Tuyên
Quang năng suất có thấp hơn chỉ ñạt 6,3- 6,4 tấn/ha. Tại 3 vùng khảo
nghiệm hai giống chè PH8 và PH9 ñều có năng suất cao hơn giống KT
ñối chứng
Bảng 3.44. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của các giống
chè PH8, PH9 tại các vùng khảo nghiệm (tuổi 4)
Vùng
khảo
nghiệm
Giống
Số búp/
cây
Khối
lượng
búp(g/búp)

Năng
suất
(tấn/ha)

Chất

lượng

PH8 432,30 0,84 7,20 17,53
PH9 383,90 1,03 7,55 16,86
Phú Thọ
Kim Tuyên 320,00 0,79 5,06 17,55
PH8 455,42 0,82 7,47 17,90
PH9 392,28 0,95 7,45 17,51
Thái
Nguyên
Kim Tuyên 347,34 0,75 5,21 17,68
PH8 390,78 0,83 6,49 17,21
PH9 325,70 0,97 6,31 16,82
Tuyên
Quang
Kim Tuyên 315,38 0,71 4,48 17,42

KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ
1 Kết luận
1. ðã chọn ñược các giống chè trong tập ñoàn có một số ñặc ñiểm
giá trị phục vụ cho chọn tạo giống mới. Các giống chè có năng suất cao:
Chất Tiền, PH1; Các giống sinh trưởng khỏe: Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ
Quý Xuân, Trung Du, Phúc Vân Tiên, Chất Tiền, Tham Vè, TRI777, Ba
Vì, PH1, 1 A, ACT49, Cù Dề Phùng; Các giống có chất lượng chè xanh
tốt: Bát Tiên, Kim Tuyên, Tứ Quý Xuân, Trung Du, Phúc vân Tiên,

23

Saemidori, Okumidori, Asatsuyu ; Các giống có khả năng chống chịu tốt
với sâu, bệnh hại: Tứ Quý Xuân, Hồ Nam 3, Trung Du, Chất tiền, Tham

Vè, Cù Dề Phùng
2. Tập ñoàn các giống chè nghiên cứu có mức ñộ xa cách di
truyền cao từ 2,04% ñến 9,55%. Ở mức tương ñồng di truyền 6,94% ñã
phân 58 mẫu giống nghiên cứu thành 11 nhóm, trong ñó có giống Trung
Du khác xa với các giống nghiên cứu, giống này ñứng ñộc lập thành một
nhóm riêng.
3. Kết quả nghiên cứu cấu tạo hoa và tập tính nở hoa các giống chè
cho thấy:
- Các giống thuộc thứ chè Trung Quốc lá nhỏ có thời gian xuất
hiện nụ sớm hơn các giống thuộc thứ chè Shan, tất cả các giống chè ñều
nở hoa rộ vào trung tuần tháng 10 kéo dài ñến hết tháng 1 năm sau, ñây là
thời gian thuận lợi ñể tiến hành quá trình lai.
- Hạt phấn thu ngay sau khi hoa mới nở có tỷ lệ nảy mầm cao
nhất, các hạt phấn bảo toàn ñược sức sống trong 5 ngày ở ñiều kiện nhiệt
ñộ 5-10
0
C và 3 ngày ở ñiều kiện nhiệt ñộ trong phòng.
- Trên cơ sở các thông số mới ñược xác lập, kết hợp với các thông
số ñã ñược nghiên cứu trước ñây, ñã xây dựng ñược quy trình lai hữu tính
ở cây chè trong ñiều kiện miền Bắc Việt Nam.
4. Ở quần thể con lai cho thấy:
- Tính trạng ñịnh tính (màu sắc lá) có nhóm phân ly theo mẹ
chiếm tỷ lệ cao khoảng 50%, tỷ lệ giống bố và khác bố, mẹ chiếm
khoảng 50%.
- Các tính trạng ñịnh lượng có mức ñộ biến ñộng khác nhau, mức
ñộ này có liên quan tới ước lượng hiệu quả chọn lọc. Mức ñộ biến ñộng
và ước lượng hiệu quả chọn lọc của quần thể lai Long Vân 2000/Trung

24

Du và Bát Tiên /PH1 là lớn nhất, quần thể lai Tứ Qúy Xuân /Trung Du và
Ba Vì/Trung Du là nhỏ nhất.
5. Phân tích mối quan hệ giữa ñộ xa cách di truyền và hiệu quả
chọn lọc cho thấy các bố mẹ có ñộ khoảng cách di truyền càng lớn thì giá
trị ước lượng hiệu quả chọn lọc càng cao và ngược lai. Như vậy, ñể quần
thể lai ñạt giá trị hiệu quả chọn lọc cao cần chọn bố mẹ có khoảng cách di
truyền khá xa nhau, hoặc khác thứ chè có các ñặc tính nổi trội về năng
suất, chất lượng ñối lập nhau.
6. Từ các quần thể lai ñã chọn ra ñược 7 dòng chè có triển vọng
(dòng số 8, dòng số 9, dòng số 10, dòng số 14, dòng số 17, dòng số 25, và
dòng số 36). Các dòng chọn lọc trên ñều sinh trưởng khỏe, năng suất cao,
chất lượng chế biến chè xanh tốt, ñặc biệt hai dòng số 10 và số 14 ñạt mức
cao hơn hẳn Kim Tuyên ñối chứng.
7. ðã ñưa ra ñược 2 giống chè mới PH8, PH9. Tại 3 vùng khảo
nghiệm hai giống chè này ñều sinh trưởng khỏe năng suất cao và chất
lượng tốt. Hai giống chè PH8, PH9 ñã ñược phát triển tại các vùng sản
xuất chè chính của các tỉnh miền núi phía Bắc với diện tích trên 150 ha.
2 ðề nghị
- Tiếp tục khai thác nguồn vật liệu giống chè trong tập ñoàn ñược
tạo ra từ lai hữu tính, nhằm chọn lọc các dòng chè ưu tú.
- Tiếp tục theo dõi sinh trưởng, năng suất, chất lượng của các
dòng ưu tú ñể phát triển các giống chè mới phục vụ sản xuất.
- Tiếp tục mở rộng diện tích 2 giống chè mới PH8, PH9 ra sản
xuất tại các vùng sản xuất chè chính trong cả nước.