Một số phong tục ngày tết Nguyên Đán của người Trung Quốc

Website: Email : Tel : 0918.775.368
I. Phần mở đầu
Có một không gian mênh mông và một thời gian sâu thẳm, văn hóa Trung Hoa
dờng nh vẫn còn để ngỏ cho mọi cuốc thám hiểm. Sánh vai cùng các nền văn minh
văn hóa lớn, lâu đời nh ấn Độ, Ai Cập, ả Rập, Lỡng Hà, ta thấy văn minh văn
hóa Trung Hoa quả thực đáng để loài ngời lu ý và quan tâm. Trung Hoa là một nền
văn hóa đợc xây dựng từ xa xa với các mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội, là các
triều đại phong kiến nối tiếp nhau, là những vạn lý trờng thành và cũng là những
nét phong tục bình dị hàng ngày. Văn hóa Trung Hoa có ảnh hởng sâu rộng tới nhiều
nớc trong khu vực và thế giới, đặc biệt là các nớc phơng Đông.
ở đây em xin đề cập đến một mĩ tục của ngời Trung Quốc, đó là phong tục
đón tết Nguyên Đán của ngời Trung Quốc.
Sự hình thành và lu truyền gìn giữ nét đẹp này là cả một quá trình lịch sử lâu
dài, một nội dung phong phú có ý nghĩa quan trọng và ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.
Cùng với những phong tục khác nh ăn, mặc, ở phong tục đón tết Nguyên
Đán của ngời Trung Quốc đã làm phong phú thêm, tô điểm thêm cho một nền văn
hóa đẹp đẽ và có từ lâu đời.
Với lý do trên bài báo cáo khoa học bớc đầu muốn đề cập đến nguồn gốc hình
thành, biểu hiện và ý nghĩa của phong tục này nhằm tìm hiểu sâu sắc hơn về văn hóa
Trung Quốc và muốn có sự đối chiếu với Việt Nam một nớc láng giềng bao lâu
nay với Trung Quốc.
Sau một thời gian dài tìm tòi suy nghĩ cũng nh đợc sự hớng dẫn tận tình của
thầy giáo hớng dẫn, em đã hoàn thành bài báo cáo khoa học về đề tài Một số phong
tục ngày tết Nguyên Đán của ngời Trung Quốc. Do thời gian có hạn cũng nh trình
độ còn hạn chế, kiến thức ít ỏi nên bài báo cáo khoa học không tránh khỏi những
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thiếu sót, em rất mong nhận đợc sự đóng góp chân thành của các thầy cô giáo và các
bạn để bài báo cáo khoa học đợc hoàn thiện hơn.
Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn sự hớng dẫn chỉ bảo nhiệt tình của thầy
giáo hớng dẫn cũng nh các thầy cô giáo trong khoa Đông Phơng học trờng Đại học

Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn Đại học Quốc Gia Hà Nội, các thầy cô giáo công
tác tại trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, th viện trờng Đại học Khoa Học Xã Hội và
Nhân Văn Hà Nội, th viện quốc gia, các bạn sinh viên K48 khoa Đông Phơng đã giúp
em hoàn thành bài báo cáo khoa học này.
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
II. Nội dung
1. Nguồn gốc tết Nguyên Đán của ngời Trung Quốc
1.1. Tết là gì?
Tết bắt âm từ chữ tiết. Tiết là một giai đoạn thời gian theo sự vận động
chu kì của từ lễ tiết. Lễ tiết có hai ý nghĩa: một là cúng (lễ), hai là ăn uống cho
cả một năm làm lụng vất vả; vì vậy mà ngời ta gọi là ăn Tết.
1.2. Nguyên Đán là gì?
Theo cách giải thích bằng tiếng Hán Việt thì nguyên là bắt đầu, đán là
buổi sáng sớm.
1.3. Tết Nguyên Đán là gì?
Tết Nguyên Đán là hết một vòng bốn mùa, là ngày đầu tiên của một năm.
Ngày tết Nguyên Đán còn đợc gọi là Tam Nguyên ( 3 mở đầu) vì đó là ngày đầu
năm, đầu mùa (mùa xuân), đầu tháng (tháng giêng).
1.4. Nguồn gốc ngày tết Nguyên Đán
Theo ý kiến của nhà nghiên cứu Nhất Thanh viết theo từ điển Thợng Hải mục
trung ngoại lịch đại niên sự biểu thị thì khởi đầu lịch Tàu 3000 năm trớc lịch Tây kỉ
nguyên. Thời nhà Hạ (2205 1818 trớc Tây Lịch) lịch Tàu chọn tháng 1 là tháng
Giêng nhng đến thời Hán Vũ Đế lại chọn tháng Dần là tháng giêng và lu truyền cho
đến ngày nay.
đối với những ngời Trung Quốc mà nói, những ngày long trọng nhất, náo nhiệt
nhất, vui vẻ nhất chính là ngày tết Nguyên Đán. Theo sách phong tục lễ nghi dân
gian Trung Quốc nhà xuất bản Thanh Hóa thì nó bắt nguồn từ từ lạp tế (tế lễ
tháng Chạp) của xã hội nguyên thủy. Mọi ngời trải qua một năm cần cù lao động, lúc
giao thừa giữa cuối năm và đầu năm mới đem những thứ thu hoạch đựơc để thờ cúng

Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thần linh và tổ tiên để cảm tạ sự ban ơn của tự nhiên, dần dần hình thành phong tục
chúc mừng đầu năm.
Nh vậy, tết Nguyên Đán hay còn gọi là tết âm lịch (ăn tết theo ngày âm chứ
không phải ăn tết theo ngày dơng nh phơng Tây) là một mĩ tục của ngời dân Trung
Quốc. Cái tên tết âm lịch (xuân tiết tế) bắt đầu từ năm 1913. Lúc bấy giờ, ngài Chu
Khải Khâm đa tờ trình lên Viên Thế Khải là định tứ thời tiết hạ trình (tờ trình xin
định ra ngày nghỉ của 4 mùa) và đã định ra ngày mùng 1 âm lịch của tháng đầu tiên
trong năm là ngày tết.
2. Những phong tục trong tết Nguyên Đán của ngời Trung Quốc
2.1. Phong tục là gì?
Theo từ điển tiếng Việt (NXB Văn hóa thông tin tái bản in năm2002) thì
phong tục là những nếp cũ đã thành tục lệ đợc lu truyền trong dân gian đợc mọi ng-
ời hởng ứng và làm theo.
2.2. Ngời Trung Quốc đón tết Nguyên Đán có những phong tục gì?
2.1.1. Phong tục cúng táo vơng thần
Truyền thuyết dân gian nói Táo vơng gia là thần đợc Ngọc Hoàng đại đế sai
xuống trần gian xem xét thiện ác, hàng năm phải bay về trời và 23 tháng Chạp để báo
cáo tình hình cho nên nhà nhà đều cúng ông Táo.
Tế Táo (cúng ông Táo) đợc tiến hành đêm 23 tháng Chạp. Tranh hình ông Táo
đợc dán lên tờng bếp ở phía đông hoặc phía tây của nhà chính, hai bên là câu đối
Lên trời nói việc tốt, trở về mang theo điều may mắn. Lúc cúng tế, ngời ta thờng
phải đặt một mâm hoa quả và một bát canh mì sau đó đốt hơng khấn vái. Trong tiếng
pháo ngời ta làm lễ tiễn Táo vơng gia lên trời, sau đó đốt bỏ thần bếp cũ, và đốt kèm
theo một số ngũ cốc, lơng thực, cỏ cây để nuôi ngựa của Táo vơng gia. Sau khi đốt
thần bếp cũ để đa Táo vơng gia cũ lên trời có ngời dán thần bếp mới ngay, có ngời để
đến đêm 30 mới dán. Cúng ông Táo phần nhiều dùng thực phẩm ngọt, dính với ý
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368

nghĩa là để miệng Táo vơng gia ngọt ngào nói toàn điều hay. đơng nhiên, ý nghĩa
chân chính của lễ cúng ông Táo không phải là để Táo vơng gia nói toàn lời hay lời
tốt, mà để lúc Táo vơng gia trở về hạ giới mang hết ngũ cốc lơng thực trở về, có thể
nói là trở về với mọi điều tốt lành. Trong lúc cầu xin và cúng ông Táo còn có niềm
mong mỏi một ngày mai tốt đẹp, ngũ cốc đợc mùa, một năm mới may mắn và hạnh
phúc.
Nh vậy, với tục tế Táo đã mở ra khúc dạo đầu cho sự phấn khởi đón năm mới.
2.2.2.Phong tục quét rác đón tết nguồn gốc
Mỗi khi tết đến xuân về, nhà nhà đều muốn làm cuộc tổng vệ sinh quét dọn.
Mọi ngời quét dọn nhà cửa, rửa sạch đồ dùng gia đình, giặt toàn bộ chăn màn ngày
xuân gọi là tảo niên.
Quét rác đón Tết không chỉ vì sạch sẽ để đón năm mới mà nó còn có lịch sử
cần chú ý.
Tập tục tảo niên bắt đầu từ thời vua Nghiêu, vua Thuấn. Do một loại nghi
thức tôn giáo trừ dịch bệnh thời cổ đại diễn biến mà thành. Đến thời Đờng, Tống,
phong tục tảo niên thịnh hành, theo Mộng lơng lục của Ngô Bạch Mục ghi lại:
Cuối tháng 12, binh sĩ thứ dân bất kể to hay nhỏ đều quét dọn nhà cửa, trừ khử ô uế,
sạch nhà, sân để chúc sự bình an của năm mới. Đến nay dân gian còn l u hành câu
ngày 24 tháng Chạp phải quét đất quét nhà cửa.
Trong dân gian còn lu truyền một truyền thuyết. Tập tục quét rác là do tá điền
ở Thông Châu đón lơng thực hàng năm của Ngọc Hoàng mà ra. Trớc đây, những ngời
tá điền cả năm đầu tắt mặt tối, ngoài lơng thực nộp thuế ra, số còn lại không đáng là
bao. Họ cầu khấn Táo vơng khi lên thiên đình nói những lời hay lời đẹp để Ngọc
Hoàng khai ân, từ kho trời ban xuống chút ân huệ, trớc đêm 30 trút gạo trắng nh tuyết
xuống để họ ăn bữa cơm đoàn tụ no nê. Để nghênh đón ân huệ của Ngọc Hoàng, mỗi
năm vào ngày 24 tháng Chạp những ngời tá điền đều quét dọn trong nhà ngoài sân
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
sạch sẽ để đón chờ lơng thực trời ban cho. Cứ nh vậy từ năm này qua năm khác, quét
rác đã trở thành một phong tục trong dân gian

2.2.3.Phong tục dán giấy hoa lên cửa sổ.
Để đón tết, ngời Trung Quốc không chỉ quét dọn nhà cửa cho sạch sẽ mà còn
trang hoàng ngôi nhà của mình đẹp đẽ hơn, khang trang hơn để đón tết.
Về tập tục dân gian đón tết dán giấy hoa lên cửa sổ, có câu trên song thiếp
hồng chỉ hồ lô, phùng tiết quá tuế thu ôn dịch ( Nghĩa là: cửa dán giấy đỏ hồ lô (bầu
nậm), vào dịp tết thu lây bệnh dịch) (Theo sách phong tục- lễ nghi dân gian Trung
Quốc NXB Thanh Hóa trang 20). Dán giấy hoa trong dân gian là một loại trang
trí trên cửa của dân c, trong tập tục hàng năm tiễn cũ đón mới ứng dụng phổ biến đặc
biệt, mục đích chủ yếu là trừ bỏ cái cũ, đón cái mới, tìm điều tốt lành.
Đề tài nghệ thuật song hoa (cắt giấy) rất rộng. Có nhân vật, hoa cỏ, loài thú,
lời chúc cát tờng, mẫu hoa văn, nhng hình thức trên bức họa tổng hợp ngời, chim,
hoa, côn trùng, văn tự thì gặp nhiều nhất. Trong đó hình thức mang tính chất đại diện
nhất là song hoa chữ hỉ. Cắt chữ hỉ nói chung là dùng cho phong tân hôn nhng
năm mới là thời gian tốt nhất, rất nhiều ngời kết hôn, cho nên chữ hỉ cũng chính là
vật trang sức đón năm mới. Hình tròn của chữ hỉ trong dân gian giải thích là hồ
lô. Hồ lô nhiều hạt, nhiều phúc, từ xa đến nay là tợng trng của sinh mệnh và sinh
sản. Cho nên chữ hỉ vừa có dáng hình hồ lô lại vừa hàm ý mang ý chúc mừng, vì
vậy trở thành đề tài nghệ thuật cắt giấy dán cửa sổ.
Vì sao lại cắt chữ hỉ? Hỉ có nghĩa là: mừng, vui, việc mừng, thích, a, thích
hợp. Cắt giấy chữ hỉ nói chung đều cắt thành chữ song hỉ. Song hỉ nói chung
đều là sự tổng hợp của văn tự và văn hoa. Xử lý trên mẫu hoa văn chữ hỉ có nghệ
nhân thể hiện sức tởng tợng của họ: đầu hổ, ngựa vằn, hoa đào hoa lựu, song ngữ liên
hoa, hồ điệp qua đằng, vạn niên thanh, long phợng Các loại hình t ợng đều đợc
dùng trong hoa văn chữ hỉ. Những hình tợng này nói chung đều ngụ ý tốt lành cho
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
tình yêu, cho hôn nhân, sinh con trai đầu lòng trong sinh hoạt thờng ngày của nhân
dân. Trong dân gian, những bức họa đó tinh xảo, khéo léo, chặt chẽ, cát tờng nh ý,
tràn đầy không khí bình yên.
Dán giấy là một hình thức trang trí trong nhà rất phù hợp với phơng Bắc. Phơng

Bắc khô ráo tơng đối nhiều bụi, kiến trúc của dân c phần nhiều là dùng gỗ làm ô cửa
sổ, để phòng bụi, mọi ngời dán giấy đỏ vừa đẹp lại vừa mang không khí vui tơi. Hàng
năm, mỗi khi quét dọn đón tết, ngời ta thay luôn giấy dán cũ và dán vào đó giấy mới.
Nh vậy, nghệ thuật cắt giấy dán giấy có cơ sở quần chúng vững chắc, cũng đợc
sinh mệnh nghệ thuật, tràn đầy sức sống. Trong dân gian, các địa phơng Trung Quốc
hầu nh đều có thởng thức, cách điệu, dạng thức màu khác nhau. Đây cũng là một
trong những mĩ tục của Trung Quốc.
2.2.4.Dán câu đối Tết
2.2.4.1.Nguồn gốc của câu đối tết
Câu đối tết hình thành từ sách xuân th đời Đờng. Xuân th lạ đợc gọi là
thiếp nghi xuân (thiếp hợp với tết). Trong ngày lập xuân, viết hai chữ nghi xuân
dán lên mé cửa. Hình thức đó dần dần phát triển thành câu đối, mang tính văn hóa rõ
nét, nó luôn dùng từ, câu đối nhau, âm vần hài hòa. Câu đối xuân sớm nhất ghi chép
trong sử sách là câu đối Năm mới đón nhận ta chúc mừng: Ngày tết tốt lành hiệu tr-
ờng xuân của Hậu Thục Chủng Mạnh Sờng, mà tên gọi chính thức của câu đối tết
đại khái bắt đầu có ở thời Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chơng. Xin trích nguyên
câu đối do Hậu Thục Chủng Mạnh Sởng viết:
Tân niên nạp d khánh
Giai tiết hiệu trờng xuân
Xin tạm dịch:
Năm mới lại thêm vui
Khoa Đông Phơng học
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tiết đẹp gọi trờng xuân
Ngày tết câu đối thờng dùng giấy đỏ để viết. Chữ viết có thể màu vàng hoặc
đen. Có một số địa phơng viết câu đối trên gỗ.
2.2.4.2. Câu đối nội hàm văn hóa.
Tết về, nhà nhà đều dán câu đối. Câu đối tết là một hình thức mà mọi ngời
thích nghe, ham đọc và dần cũng đợc áp dụng rộng rãi không chỉ trong ngày tết mà
còn có cả trong ma chay, cới xin, mừng tân gia

Câu đối có nhiều loại nh: thọ liễn (câu đối mừng thọ), vẫn liễn (câu đối viếng),
hạ liễn (câu đối chúc mừng), danh thắng liễn (câu đối cảnh đẹp), trạch đệ liễn (câu
đối mừng nhà), đáp tặng liễn (câu đối tặng nhau), trung đờng liễn (câu đối tặng đại
học sĩ)
Câu đối biểu hiện t tởng của trí tuệ con ngời. Sự ngắn gọn súc tích của câu đối
có thể sử dụng những đặc sắc trong sáng tác của ngời khác, đáp ứng yêu cầu hàm súc,
khéo léo trong cách biểu đạt. Dán câu đối, viết câu đối ngày tết là một mĩ tục, một vẻ
đẹp vừa nho nhã vừa trí tuệ trong dân gian Trung Quốc. Xin trích dẫn ra đây một vài
câu đối hay mà ngời dân Trung Quốc dán để tống cựu nghênh tân (tạm biệt năm cũ,
đón năm mới):
Nhất nguyên phục thủy
Vạn tợng canh tân
Tạm dịch:
Năm mới bắt đầu
Đổi mới muôn vẻ
Hay câu:
Đông phong từ từ nghênh cựu tuế
Khoa Đông Phơng học