Sử dụng bản đồ tư duy góp phần dạy học tích cực

DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
1
Sử dụng bản đồ tư duy góp phần dạy học tích cực
và hỗ trợ công tác quản lí nhà trường
TS. Trần Đình Châu- Bộ Giáo dục & Đào tạo
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
2
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
3
MỞ ĐẦU
•
Hiện nay, chúng ta thường ghi chép
thông tin bằng các ký tự, đường thẳng,
con số. Với cách ghi chép này, chúng
ta mới chỉ sử dụng một nửa của bộ não
- não trái, mà chưa sử dụng kỹ năng
bên não phải, nơi giúp chúng ta xử lý
các thông tin về nhịp điệu, màu sắc,
không gian và cách ghi chép thông
thường khó nhìn được tổng thể của cả
vấn đề.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
4
MỞ ĐẦU (tiếp)
•
Qua nghiên cứu cho thấy, nhiều học
sinh chưa biết cách học, cách ghi kiến
thức vào bộ não mà chỉ học thuộc lòng,
học vẹt, thuộc một cách máy móc,
thuộc nhưng không nhớ được kiến
thức trọng tâm, không nắm được “sự

kiện nổi bật” trong tài liệu đó, hoặc
không biết liên tưởng, liên kết các kiến
thức có liên quan với nhau.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
5
Bản đồ tư duy
•
BĐTD còn gọi là sơ đồ tư duy,
lược đồ tư duy,… là hình thức ghi
chép nhằm tìm tòi đào sâu, mở
rộng một ý tưởng, tóm tắt những
ý chính của một nội dung, hệ
thống hóa một chủ đề… bằng cách
kết hợp việc sử dụng hình ảnh,
đường nét, màu sắc, chữ viết
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
6
Bản đồ tư duy
•
Nghĩa của cụm từ BĐTD không hiểu theo nghĩa bản
đồ thông thường như bản đồ địa lí mà BĐTD được
hiểu là một hình thức ghi chép theo mạch tư duy của
mỗi người bằng việc kết hợp nét vẽ, màu sắc và chữ
viết. Đặc biệt đây là một sơ đồ mở, việc thiết kế
BĐTD theo mạch tư duy của mỗi người, không yêu
cầu tỉ lệ, chi tiết khắt khe như bản đồ địa lí, có thể vẽ
thêm hoặc bớt các nhánh, mỗi người vẽ một kiểu
khác nhau, dùng màu sắc, hình ảnh, các cụm từ diễn
đạt khác nhau, cùng một nội dung nhưng mỗi người
có thể “thể hiện” nó dưới dạng BĐTD theo một cách

riêng do đó việc lập BĐTD phát huy được tối đa khả
năng sáng tạo của mỗi người
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
7
Ưu điểm của bản đồ tư duy
•
Dễ nhìn, dễ viết.
•
Kích thích hứng thú học tập và khả
năng sáng tạo của HS
•
Phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ
của bộ não.
•
Rèn luyện cách xác định chủ đề và
phát triển ý chính, ý phụ một cách
logic.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
8
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
9
Tác giả Tony Buzan
-Tony Buzan là người sáng tạo ra
phương pháp tư duy Mind Map (bản
đồ tư duy).
-
Ông nghiên cứu chuyên sâu về bộ
não, trí nhớ; tìm ra qui luật khi xây
dựng bản đồ gồm nhiều nhánh, giúp
bộ não ghi chép các sự kiện một

cách hệ thống.
-
Bản đồ tư duy giúp luyện tập trí não.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
10
Bản đồ tư duy giúp gì?
Bản đồ tư duy sẽ giúp:
1. Sáng tạo hơn
2. Tiết kiệm thời gian
3. Ghi nhớ tốt hơn
4. Nhìn thấy bức tranh tổng thể
5. Phát triển nhận thức, tư duy, …
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
11
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
12
Sử dụng BĐTD trong dạy học
•
Cho HS làm quen với bản đồ tư duy
bằng cách giới thiệu cho HS một số
“bản đồ” cùng với dẫn dắt của GV để
các em làm quen.
•
Tập “đọc hiểu” BĐTD, sao cho chỉ cần
nhìn vào BĐTD bất kỳ HS nào cũng có
thể thuyết trình được nội dung một bài
học hay một chủ đề, một chương theo
mạch lôgic của kiến thức.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
13

Sử dụng BĐTD trong dạy học
•
Hướng cho HS có thói quen khi tư duy lôgic
theo hình thức sơ đồ hoá trên BĐTD.
•
Từ một vấn đề hay chủ đề chính đưa ra các ý
lớn thứ nhất, ý lớn thứ hai, thứ ba mỗi ý
lớn lại có các ý nhỏ liên quan với nó, mỗi ý
nhỏ lại có các ý nhỏ hơn các nhánh này
như “bố mẹ” rồi “con, cháu, chắt, chút
chít” các đường nhánh có thể là đường
thẳng hay đường cong
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
14
Sử dụng BĐTD trong dạy học
•
Cho HS thực hành vẽ BĐTD trên giấy: Chọn
từ khóa (key words) - tên chủ đề hoặc hình
vẽ của chủ đề chính cho vào vị trí trung tâm,
chẳng hạn: đường thẳng song song, hình
bình hành, hình chữ nhật, bảo vệ môi
trường, truyện Kiều, để HS có thể tự mình
ghi tiếp kiến thức vào tiếp các nhánh “con”,
“cháu”, “chắt” theo cách hiểu của các em.
•
Vẽ BĐTD theo nhóm hoặc từng cá nhân
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
15
Cách ghi chép trên BĐTD
•

Nghĩ trước khi viết.
•
Viết ngắn gọn
•
Viết có tổ chức
•
Viết lại theo ý của mình, nên chừa
khoảng trống để có thể bổ sung ý
(nếu sau này cần)
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
16
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
17
Điều cần tránh khi ghi chép trên BĐTD
•
Ghi lại nguyên cả đoạn văn dài
dòng.
•
Ghi chép quá nhiều ý vụn vặt
không cần thiết.
•
Dành quá nhiều thời gian để ghi
chép.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
18
Một số gợi ý khi tạo
bản đồ tư duy
1. Bắt đầu từ trung tâm với hình ảnh của chủ
đề.
Tại sao lại phải dùng hình ảnh? Vì một hình

ảnh có thể diễn đạt được cả ngàn từ và giúp
ta sử dụng trí tưởng tượng của mình. Một
hình ảnh ở trung tâm sẽ giúp ta tập trung
được vào chủ đề và làm cho ta hưng phấn
hơn.
2. Luôn sử dụng màu sắc. Bởi vì màu sắc
cũng có tác dụng kích thích não như hình
ảnh.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
19
Một số gợi ý khi tạo
bản đồ tư duy
3. NỐI các nhánh chính (cấp một)
đến hình ảnh trung tâm, nối các
nhánh cấp hai đến các nhánh cấp
một,…. bằng các đường kẻ, đường
cong với màu sắc khác nhau.
4. Mỗi từ/ảnh/ý nên đứng độc lập và
được nằm trên một đường kẻ hay
đường cong.
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
20
Một số gợi ý khi tạo
bản đồ tư duy
5. Tạo ra một kiểu bản đồ riêng cho mình
(Kiểu đường kẻ, màu sắc,…)
6. Nên dùng các đường cong thay vì các
đường thẳng vì các đường cong được tổ
chức rõ ràng sẽ thu hút được sự chú ý
của mắt hơn rất nhiều so với đường

thẳng
7. Bố trí thông tin đều quanh hình ảnh
trung tâm
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
21
GIỚI THIỆU MỘT SỐ BĐTD VẼ TRÊN MÁY TÍNH
VÀ VẼ TRÊN GIẤY, BÌA…
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
22
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
23
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
24
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC THCS II – BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
25