Nghiên cứu công tác quản lý Ngân sách xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
= = = =  = = = =
ĐỖ THU THỦY
NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH XÃ TẠI TRUNG GIÃ, HUYỆN SÓC SƠN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
HÀ NỘI – 2015
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
= = = =  = = = =
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
TẠI TRUNG GIÃ, HUYỆN SÓC SƠN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Tên sinh viên : ĐỖ THU THỦY
Chuyên ngành : QUẢN LÝ KINH TẾ
Lớp
:
K56 – QLKT
Niên khóa
:
2011 – 2015
Giảng viên hướng dẫn : TS. NGUYỄN HỮU KHÁNH
HÀ NỘI – 2015
22
22
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu trong khóa luận của tôi với đề tài:
“Nghiên cứu công tác quản lý ngân sách xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn,

thành phố Hà Nội” là quá trình khảo sát thực tế tại điểm nghiên cứu là hoàn
toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi cũng xin cam đoan mọi tài liệu, số liệu trích dẫn trong khóa luận
được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Sinh viên
Đỗ Thu Thủy
3
3
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành tốt khóa luận này, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô
giáo đang giảng dạy tại Học viện Nông Nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các thầy
cô giáo Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn đã dìu dắt, dạy dỗ tôi trong suốt
quá trình học tập tại trường.
Với lòng biết ơn sâu sắc tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo
TS.Nguyễn Hữu Khánh - Bộ môn Kinh tế, thầy là người trực tiếp hướng dẫn,
tư vấn và có những góp ý quý báu giúp tôi hoàn thành bài khóa luận này.
Tôi xin chân thành cảm ơn chủ tịch UBND xã Trung Giã, các cán bộ
công tác tại xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn đã giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra
và thu thập số liệu phục vụ cho luận văn.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình và bạn bè, các
anh, chị khóa trên đã đã luôn cổ vũ, động viện và giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình học tập.
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Sinh viên
Đỗ Thu Thủy
4
4
TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Ngân sách xã là một bô phận cấu thành của ngân sách Nhà nước, là

công cụ tài chính quan trọng đáp ứng nguồn tài lực cho chính quyền cấp xã
trong quá trình thực hiện chức năng và quyền hạn của mình. Công tác quản lý
ngân sách xã có vai trò rất quan trọng. Qua đây, chúng ta thấy rõ được thực
trang công tác quản lý ngân sách xã và kết quả đạt được những gì trong những
năm vừa qua và xu hướng trong những năm tới. Từ đó chính quyền xã có thể
lập kế hoạch quản lý ngân sách xã một cách khoa học, hợp lý và phù hợp với
tình hình kinh tế - xã hội của địa phương.
Xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội được chọn là điểm
nghiên cứu với ba lý do chính. Thứ nhất, Trung Giã là một xã ngoại thành Hà
Nội, nằm ở phía Bắc của huyện Sóc Sơn và là nơi giáp ranh của 3 tỉnh Thái
Nguyên, Hà Nội, Bắc Giang nên vô cùng thuận lợi cho việc trao đổi hàng hóa,
giao lưu buôn bán giữa các vùng. Thứ hai, trong những năm gần đây công tác
dồn điền đồi thửa hầu hết đã được thực hiện ở tất cả các thôn trong địa bàn và
đem lại kết quả cao, đã giao được 303,5 ha/ 316,4 ha đạt 95%. Thứ ba, công
tác xây dựng nông thôn mới trong những năm gần đây về cơ bản đã được
triển khai rộng rãi và thu được nhiều thành quả to lớn: Năm 2014 với sự vào
cuộc của Ban chỉ đạo và Ban phát triển thôn nên 11/19 tiêu chí đã đạt được
năm 2013 tiếp tục được duy trì và hoàn thành thêm 2 tiêu chí là hộ nghèo và
hình thức sản xuất. Công tác thu - chi tài chính thực hiện đúng theo luật
NSNN quy định (Có báo cáo riêng bằng văn bản của kế toán tài chính về ước
tính thực hiện thu - chi qua các năm và dự toán ngân sách của những năm tới).
Công tác quản lý ngân sách trên địa bàn xã đã đạt được nhiều kết quả góp
phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân. Song bên
cạnh đó, công tác quản lý NSX vẫn còn một số mặt tồn tại cần được khắc
phục và giải quyết kịp thời. Do vậy tôi chọn nghiên cứu đề tài: “ Nghiên cứu
5
5
công tác quản lý Ngân sách xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà
Nội”.
Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý Ngân sách xã

Trung Giã và tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện công tác quản
lý ngân sách trên địa bàn xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội. Để phục
vụ cho việc nghiên cứu, tôi đã tiến hành thu thập các số liệu về tình hình cơ bản
trên địa bàn xã, số liệu thống kê phản ánh kết quả sản xuát kinh doanh, điều kiện
tự nhiên, kinh tế - xã hội và các báo cáo ngân sách tại các kỳ họp Hội đồng nhân
dân từ năm 2012 đến 2014. Tôi sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu trực tiếp
cán bộ xã để kiểm chứng các thông tin thu thâp được, tiến hành lập bảng hỏi với
mục đích hiểu được mối quan hệ giữa cán bộ xã với ngân sách xã và thiết kế
phiếu điều tra, phỏng vấn 11 cán bộ xã là những người trực tiếp tham gia công
tác quản lý ngân sách xã.
Đi sâu vào phân tích và tìm hiểu công tác quản lý ngân sách xã Trung Giã
cho thấy công tác thu ngân sách xã hàm chứ nhiều yếu tố bất định khiến cho việc
dự toán luôn có những sai lệch so với thực tế thực hiện. Nói cách khác, chính
quyền địa phương trong giai đoạn hiện nay khó có thể dự đoán được những thay
đổi do một số biến số ngân sách mang lại. Nguyên nhân khiến cho việc dự toán
thu sai lệch phụ thuộc vào hai yếu tố: (1) khả năng dự báo của bộ phận quản lý
tài chính xã, công cụ để xã phân tích dự toán ngân sách và (2) những yếu tố kinh
tế - xã hội biến động làm ngân sách khó dự toán. Hậu quả của việc dự toán sai
lệch này là nhiều kế hoạch bị đình trệ, không thực hiện được, kéo theo đó là trình
trạng thu ngân sách dây dưa nhiều năm.
Với nhiệm vụ chi ngân sách, hầu như các năm Hội đồng nhân dân xã Trung
Giã đặt ra kế hoạch không chênh lệch quá nhiều so với thực tế thực hiện nhiệm
vụ chi của xã. Điều này cho thấy xã đã dự toán sát với tình hình thực tế của xã.
Như năm 2012 xã dự toán chi ngân sách xã là 15.861 triệu đồng, xã thực hiện
6
6
chi là 15.664 triệu đồng đạt 98,76% so với kế hoạch. Đến năm 2014 xã thực hiện
chi là 13.767 triệu đồng đạt 98,43% so với dự toán.
Dự toán và quyết toán ngân sách xã luôn có sự chệnh lệch. Tình hình bất
định của xã xuất phát từ những điều chỉnh trong phân bổ từ ngân sách cấp trên

trong năm tài khóa cụ thể. Do vậy, muốn giảm sự sai khác trong công tác dự
toán ngân sách cần có những hiểu biết đúng về phần ngoài dự toán này.
Việc kiểm tra giám sát chưa được thường xuyên chặt chẽ, chỉ có tính
chất trọng điểm. Dân chúng và các tổ chức Đoàn thể chưa thực sự vào cuộc
với vai trò giám sát, phát hiện những bất hợp lý, những sai phạm trong công
tác quản lý NSX.
Qua nghiên cứu cho thấy có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến công tác
quản lý ngân sách xã như: Chính sách của nhà nước, nhận thức trình độ của
lãnh đạo xã, sự phát triển kinh tế - xã hội, Qua đây tôi xin đề xuất một số
giải pháp cần thực hiện cho công tác quản lý ngân sách xã Trung Giã trong
thời gian tới: Hoàn thiện bộ máy quản lý ngân sách xã, nâng cao chất lượng
trong công tác quản lý, hoàn thiện chính sách nhà nước, tăng cường tập huấn
nâng cao trình độ quản lý giám sát cho các cán bộ trong bộ máy quản lý ngân
sách xã.
7
7
MỤC LỤC
8
8
DANH MỤC BẢNG
9
9
, HÌNH
10
10
Chữ viết tắt
1. CNH – HĐH
2. CN – TTCN
3. CSHT
4. DV – TM

5. HĐND
6. KBNN
7. MLNS
8. NS
9. NSNN
10. NSH
11. NST
12. NSX
13. NTM
14. QLNN
15. QLNS
16. TW
17. UBND
18. XDCB
Diễn giải
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá
Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp
Cơ sở hạ tầng
Dịch vụ - thương mại
Hội đồng nhân dân
Kho bạc Nhà nước
Mục lục ngân sách
Ngân sách
Ngân sách Nhà nước
Ngân sách huyện
Ngân sách tỉnh
Ngân sách xã
Nông thôn mới
Quản lý nhà nước
Quản lý ngân sách

Trung ương
Uỷ ban nhân dân
Xây dựng cơ bản
11
11
PHẦN I. MỞ ĐẦU
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Trong công cuộc đổi mới nền kinh tế hiện nay, nhất là kể từ khi chúng
ta gia nhập tổ chức thương mại quốc tế WTO, nền kinh tế nước ta đã có bước
phát triển mạnh mẽ ngày càng ổn định, các thành tựu đạt được trong các lĩnh
vực kinh tế, văn hoá, xã hội thể hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà
nước ta, đó là sự cố gắng của các cấp các ngành từ trung ương đến địa
phương, của toàn thể nhân dân lao động trong việc thực hiện mục tiêu : “Dân
giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” mà Đảng đã đề ra
trong đó có sự đóng góp không nhỏ của ngân sách Nhà nước.
Ngân sách Nhà nước là khâu chủ đạo, là điều kiện vật chất quan trọng
để thực hiện chức năng nhiệm vụ của Nhà nước, đồng thời ngân sách Nhà
nước là công cụ quan trọng để Nhà nước điều khiển vĩ mô nền kinh tế, giữ gìn
an ninh quốc phong, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ Tổ
quốc Việt Nam.
Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống ngân sách Nhà nước,
tương đương với ngân sách xã là ngân sách phường, thị trấn.Trong đó, xã là
một cấp chính quyền cơ sở trong các cấp chính quyền nhiệm vụ của chính
quyền xã là quản lý mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng phát
triển kinh tế thực hiện nhiệm vụ chính trị, văn hoá, giáo dục và các chức năng
khác mà chính quyền xã phải thực hiện trên địa bàn xã. Khi thực hiện các
nhiệm vụ đó xã là nơi trực tiếp sử dụng kinh phí và thực hiện các nhiệm vụ
của một đơn vị dự toán nhằm duy trì hoạt động của bộ máy chính quyền xã,
các hoạt động đoàn thể, các sự nghiệp văn hoá giáo dục, y tế, an ninh quốc
phòng thực hiện các chương trình mục tiêu phát triển kinh tế trên địa bàn xã

12
12
nhằm bảo đảm cho chính quyền xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của
mình cần phải có nguồn lực tài chính nhất định hình thành các quỹ tiền tệ
phục vụ cho việc duy trì hoạt động của chính quyền xã và thực hiện các
nhiệm vụ của chính quyền xã thông qua các hoạt động thu, chi tài chính.
Trong những năm qua xã Trung Giã luôn là xã ổn định về chính trị an
ninh xã hội được đảm bảo, kinh tế luôn có tốc độ tăng trưởng khá Đảng Bộ và
Chính quyền xã luôn luôn được công nhận là trong sạch vững mạnh, nhân dân
trong xã luôn tin tưởng vào đường lối chính sách của Đảng và pháp luật của
nhà nước chấp hành tốt quy định của địa phương nhất là công tác giao nộp
sản phẩm cho nhà nước và tập thể .
Hoạt động tài chính ngân sách xã ngày càng trở lên đa dạng và phong
phú, các khoản thu không chỉ phản ánh thu ngân sách Nhà nước mà nội dung
các khoản chi cũng ngày một đa dạng và phức tạp. Vì vậy yêu cầu quản lý tài
chính đòi hỏi phải cần có những thông tin kinh tế tài chính. Mặc dù vậy trong
quá trình thu, chi tài chính ngân sách UBND xã còn gặp nhiều khó khăn do
nguồn thu hạn chế chưa biết khai thác hết và nuôi dưỡng nguồn thu, cán bộ
tài chính năng lực còn hạn chế trong quá trình thực hiện và điều hành thu chi
còn chưa linh hoạt do đó hiệu quả công việc thực hiện chưa cao.
Vì vậy để góp phần nâng cao công tác lý tài chính ngân sách xã nhằm
đảm bảo cho chính quyền xã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, tôi
đã lựa chọn và tập trung nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu công tác quản lý
ngân sách xã tại Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội”.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Đánh giá một cách tổng quan công tác quản lý ngân sách xã tên địa bàn
xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội thời gian qua, từ đó đề xuất một số
giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý ngân sách địa phương trong thời
gian tới.

13
13
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý
ngân sách của xã.
- Nghiên cứu thực trạng công tác quản lý Ngân sách xã Trung Giã.
- Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện công tác quản lý ngân
sách trên địa bàn xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách trên
địa bàn xã trong thời gian tới.
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Công tác quản lý ngân sách xã trên
địa bàn xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác
quản lý ngân sách trên địa bàn xã
+ Phạm vi không gian: Đề tài được triển khai nghiên cứu trên địa bàn xã
Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội.
+ Phạm vi về thời gian: Đánh giá được thực trạng nghiên cứu trong thời
gian từ năm 2011 đến nay và tập trung vào năm 2014.
Đề tài được triển khai nghiên cứu từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2015
14
14
PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1 Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1 Khái quát về Ngân sách nhà nước
a, Khái niệm Ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước hay ngân sách chính phủ, là một phạm trù kinh tế

và là phạm trù lịch sử; là một thành phần trong hệ thống tài chính.Thuật ngữ
“Ngân sách nhà nước” được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế, xã hội ở
mọi quốc gia. Song quan niệm về NSNN lại chưa thống nhất, người ta đưa ra
nhiều định nghĩa về NSNN tùy theo các trường phái và lĩnh vực nghiên cứu.
Các nhà kinh tế Nga quan niệm: Ngân sách nhà nước là bảng liệt kê các
khoản thu, chi bằng tiền trong một giai đoạn nhất định của quốc gia.
Theo Luật NSNN đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thông qua ngày 16/12/2002 có hiệu lực thi
hành từ năm ngân sách 2004, cho rằng “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các
khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết
định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ của Nhà nước”.
b, Bản chất Ngân sách nhà nước
Thứ nhất, trên góc độ khoa học ngân sách là phạm trù kinh tế - lịch sử.
Thứ hai, nhìn từ góc độ kinh tế - xã hội ngân sách phản ảnh tổng thể
các quan hệ kinh tế - xã hội thông qua quan hệ động viên các nguồn lực tài
chính và phân phối các nguồn lực tài chính đó cho các mục tiêu kinh tế - xã
hội.
Thứ ba, trên góc độ nội dung vật chất ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ
tập trung lớn nhất, được sử dụng để thực hiện các chức năng của Nhà nước.
15
15
Thứ tư, nhìn trên góc độ quản lý ngân sách là kế hoạch tài chính cơ bản
của Nhà nước hay là bảng cân đối thu - chi chủ yếu của Nhà nước.
Thứ năm, từ góc độ pháp lý NSNN là đạo luật tài chính cơ bản trong
năm tài chính.
Từ cách tiếp cận đó, có thể rút ra về bản chất sâu xa của NSNN: Ngân
sách nhà nước là hệ thống (tổng thể) các quan hệ kinh tế, gắn liền với quá
trình phân phối các nguồn lực tài chính của xã hội để hình thành quỹ tiền tệ
tập trung nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ kinh tế - xã hội của Nhà

nước trong từng thời kỳ nhất định.
c, Vai trò Ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước có vai trò vô cùng quan trọng trong toàn bộ hoạt
động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Cần hiểu
rằng, vai trò của NSNN luôn gắn liền với vai trò của đất nước theo từng giai
đoạn nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, NSNN đảm nhận vai trò quản
lý vĩ mô đối với toàn bộ kinh tế, xã hội.
Huy động các nguồn tài chính của NSNN để đảm bảo nhu cầu chi tiêu
của Nhà nước
Vai trò này xuất phát từ bản chất kinh tế của Ngân sách nhà nước, để
đảm bảo cho hoạt động của nhà nước trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã
hội đòi hỏi phải có những nguồn tài chính nhất định. Những nguồn tài chính
này được hình thành từ các khoản thu thuế và các khoản thu ngoài thuế. Đây
là vai trò lịch sử của Ngân sách nhà nước mà trong bất kỳ chế độ xã hội nào,
cơ chế kinh tế nào Ngân sách nhà nước đều phải thực hiện.
Ngân sách Nhà nước là công cụ điều tiết thị trường, bình ổn giá cả và
chống lạm phát
16
16
Đặc điểm nổi bật của nền kinh tế thị trường là sự cạnh tranh giữa các
nhà doanh nghiệp nhằm đạt được lợi nhuận tối đa, các yếu tố cơ bản của thị
trường là cung cầu và giá cả thường xuyên tác động lẫn nhau và chi phối hoạt
động của thị trường. Sự mất cân đối giữa cung và cầu sẽ làm cho giá cả tăng
lên hoặc giảm đột biến và gây ra biến động trên thị trường, dẫn đến sự dịch
chuyển vốn của các doanh nghiệp từ ngành này sang ngành khác, từ địa
phương này sang địa phương khác. Việc dịch chuyển vốn hàng loạt sẽ tác
động tiêu cực đến cơ cấu kinh tế, nền kinh tế phát triển không cân đối. Do đó,
để đảm bảo lợi ích cho nhà sản xuất cũng như người tiêu dùng Nhà nước phải
sử dụng ngân sách để can thiệp vào thị trường nhằm bình ổn giá cả thông qua
công cụ thuế và các khoản chi từ ngân sách nhà nước dưới các hình thức tài

trợ vốn, trợ giá và sử dụng các quỹ dự trữ hàng hoá và dự trữ tài chính. Đồng
thời, trong quá trình điều tiết thị trường ngân sách nhà nước còn tác động đến
thị trường tiền tệ và thị trường vốn thông qua việc sử dụng các công cụ tài
chính như: phát hành trái phiếu chính phủ, thu hút viện trợ nước ngoài, tham
gia mua bán chứng khoán trên thị trường vốn… qua đó góp phần kiểm soát
lạm phát.
Ngân sách Nhà nước là công cụ định huớng phát triển sản xuất
Để định hướng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhà nước sử dụng công
cụ thuế và chi ngân sách. Bằng công cụ thuế một mặt tạo nguồn thu cho ngân
sách, mặt khác nhà nước sử dụng thuế với các loại thuế, các mức thuế suất
khác nhau sẽ góp phần kích thích sản xuất phát triển và hướng dẫn các nhà
đầu tư bỏ vốn đầu tư vào những vùng những lĩnh vực cần thiết để hình thành
cơ cấu kinh tế theo hướng đã định. Đồng thời, với các khoản chi phát triển
kinh tế, đầu tư vào cơ sở hạ tầng, vào các ngành kinh tế mũi nhọn… nhà nước
có thể tạo điều kiện và hướng dẫn các nguồn vốn đầu tư của xã hội vào những
vùng, lĩnh vực cần thiết để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý.
17
17
Ngân sách Nhà nước là công cụ điều chỉnh thu nhập giữa các tầng lớp
dân cư
Nền kinh tế thị trường với những khuyết tật của nó sẽ dẫn đến sự phân
hoá giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư, nhà nước phải có một chính sách
phân phối lại thu nhập hợp lý nhằm giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu
nhập trong dân cư. Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính hữu hiệu được
nhà nước sử dụng để điều tiết thu nhập, với các sắc thuế như thuế thu nhập
luỹ tiến, thuế tiêu thụ đặc biệt… một mặt tạo nguồn thu cho ngân sách mặt
khác lại điều tiết một phần thu nhập của tầng lớp dân cư có thu nhập cao. Bên
cạnh công cụ thuế, với các khoản chi của ngân sách nhà nước như chi trợ cấp,
chi phúc lợi cho các chương trình phát triển xã hội: phòng chống dịch bệnh,
phổ cập giáo dục tiểu học, dân số và kế hoạch hoá gia đình… là nguồn bổ

sung thu nhập cho tầng lớp dân cư có thu nhập thấp.
Các vai trò trên của Ngân sách nhà nước cho thấy tính chất quan trọng
của Ngân sách nhà nước, với các công cụ của nó có thể quản lý toàn diện và
có hiệu quả đối với toàn bộ nền kinh tế.
d, Phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước
Hệ thống chính quyền nhà nước được tổ chức thành nhiều cấp và mỗi
cấp đều được phân giao những nhiệm vụ nhất định. Để thực hiện những
nhiệm vụ đó, mỗi cấp lại được phân giao những quyền hạn cụ thể về nhân sự,
kinh tế, hành chính và ngân sách.Việc hình thành hệ thống ngân sách nhà
nước gồm nhiều cấp thì việc phân cấp ngân sách nhà nước là một tất yếu
khách quan. Bởi vì mỗi cấp ngân sách nhà nước đều có nhiệm vụ thu, chi
mang tính độc lập. Trong việc tổ chức quản lý tài chính nhà nước nếu cơ chế
phân cấp quản lý ngân sách nhà nước được thiết lập phù hợp thì tình hình
18
18
quản lý tài chính và ngân sách nhà nước sẽ được cải thiện góp phần thúc đẩy
sự phát triển ổn định của nền kinh tế – xã hội.
Sự phân giao về ngân sách cho các cấp chính quyền làm nảy sinh khái
niệm về phân cấp quản lý ngân sách. Có thể hiểu về phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước như sau:
Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là việc phân định phạm vi trách
nhiệm, quyền hạn của các cấp chính quyền nhà nước từ Trung ương tới địa
phương trong quá trình tổ chức tạo lập và sử dụng ngân sách nhà nước phục
vụ cho việc thực thi chức năng nhiệm vụ của nhà nước.
Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước chỉ xảy ra khi ở đó có nhiều cấp
ngân sách, phân cấp ngân sách thể hiện mối quan hệ giữa các cấp chính quyền
địa phương.
2.1.1.2 Khái quát về Ngân sách xã
a, Khái niệm Ngân sách xã
Để phù hợp với điều kiện thực tế của đất nước ta trong quá trình hội

nhập và phát triển của giai đoạn hiện nay, năm 2005 nước ta đã ban hành Luật
NSX mới, theo điều I của Luật này đã đưa ra rằng “Ngân sách xã là một phần
các khoản thu, chi của Nhà nước được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức
năng nhiệm vụ của ngân sách xã, phường”.
Các khoản thu NSX bao gồm các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, các
khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước, các khoản đóng góp của các tổ
chức và cá nhân, các khoản viện trợ, các khoản thu khác theo quy định của
pháp
luật.
19
19
Các khoản chi NSX bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội,
quốc phòng, an ninh, bảo đảm các hoạt động của bộ máy xã, và các khoản chi
khác theo quy định của pháp luật.
b, Vị trí NSX, vai trò quản lý Ngân sách xã
NSX là một cấp ngân sách, là một bộ phận cấu thành của ngân sách
Nhà nước, chính vì vậy mà NSX thể hiện đầy đủ vai trò của NSNN; NSX
cũng là một bộ phận của bộ máy chính quyền cấp xã, vì vậy nó còn có những
vai trò
riêng.
Quản lý NSX đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc duy trì
mọi
hoạt động trong quản lý nhà nước của cấp chính quyền xã. Xét về mặt
tổng
thể hay xét như một quy trình, quản lý thì quản lý NSX có những vai trò
sau:
Thứ nhất, quản lý NSX có vai trò định hướng cho sự phát triển kinh
tế -
xã hội tại một cấp chính quyền, thông qua chức năng lập kế hoạch để xác

định
mục tiêu, các phương pháp sử dụng nguồn lực ngân sách để đạt được
mục
tiêu
trong phát triển kinh tế - xã hội đúng hướng tại địa
phương.
Thứ hai, thông qua quá trình quản lý NSX mà chính quyền địa
phương
xây dựng bộ máy tổ chức hoạt động để đạt được mục tiêu đã đề
ra.
Thứ ba,vai trò duy trì và thúc đẩy được thể hiện qua chức năng
lãnh
đạo của quy trình quản lý. Nhờ có hệ thống nguyên tắc quản lý NSX (nội
quy,
quy chế) mới có thể bắt buộc chủ thể quản lý là chính quyền địa phương
và
các đối tượng quản lý NSX hoạt động đảm bảo quy định của pháp luật.
Đ
ây là
nhân tố đặc biệt quan trọng góp phần tạo nên kỷ luật, kỷ cương tính
ổn
định,
bền vững trong mỗi tổ chức quản lý. Thông qua hệ thống chính sách
về
nhân
lực, vật lực, tài lực, tin lực phù hợp và phong cách quản lý hợp lý,
hoạt
động
quản lý NSX là tác nhân tạo ra động cơ thúc đẩy sự phát triển kinh
tế - xã

hội
tại địa phương và tạo điều kiện sử dụng nguồn lực có hiệu quả
nhất.
20
20
Thứ tư, thông qua chức năng kiểm tra, giám sát mà hoạt động quản lý
NSX thể hiện vai trò điều chỉnh của nó. Với hệ thống các tiêu chí được
xây
dựng để đo lường các kết quả hoạt động của quá trình quản lý NSX để đưa
ra
các giải pháp nhằm điều chỉnh kịp thời những sai phạm khi thực hiện, từ
đó
đảm bảo cho bộ máy quản lý NSX thực hiện theo đúng mục tiêu đã đề
ra.
Thứ năm, thông qua các chức năng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện
và
kiểm tra, giám sát mà hoạt động quản lý NSX biểu hiện vai trò phối hợp
của
nó. Bản chất của hoạt động quản lý NSX là nhằm phối hợp các nguồn
lực
(nhân lực, vật lực, tài lực, tin lực ) để có được sức mạnh tổng hợp nhằm
thực
hiện mục tiêu chung mà sự nỗ lực của một cá nhân không thể làm
được.
c, Khái niệm quản lý Ngân sách xã
Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng
một hệ thống phương pháp nhằm thay đổi trạng thái của đối tượng quản lý,
tiếp cận đến mục tiêu cuối cùng phục vụ cho lợi ích của con người, quản lý là
hoạt động có mục đích của chủ thể tuân theo những nguyên tắc nhất định và
là quá trình thực hiện đồng thời hàng loạt các chức năng liên kết hữu cơ với

nhau từ dự đoán - kế hoạch hoá - tổ chức thực hiện - động viên phối hợp -
điều chỉnh - hạch toán kiểm tra.
Quản lý NSNN là việc sử dụng những công cụ, biện pháp tổng hợp để
tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách nhà
nước và thực hiện phân phối, sử dụng nguồn quỹ đó một cách hợp lý, có hiệu
quả nhằm thoả mãn các nhu cầu của Nhà nước và đạt được những mục tiêu
kinh tế, xã hội.
Quản lý NSX được hiểu là quá trình Nhà nước sử dụng các phương
pháp, các công cụ thích hợp nhằm hướng dẫn, điều khiển các hoạt động tài
chính trên địa bàn vận động, phát triển phù hợp với các quy luật khách quan
và có thể đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
21
21
(Chủ biên PGS.TS Đặng Văn Du,TS Hoàng Thị Thúy Nguyệt (2012) Giáo
trình quản lý tài chính xã, trường Học viện Tài chính)
Quản lý NSX phải được thực hiện ở tất cả các khâu của chu trình ngân
sách (từ Lập dự toán ngân sách - Chấp hành ngân sách - Quyết toán ngân
sách); phải đảm bảo tính thống nhất trong thực hiện và quản lý thu, chi ngân
sách trong hệ thống ngân sách các cấp; phải đảm bảo tính cân đối của ngân
sách; phải được quản lý rành mạch, công khai để mọi đối tượng biết trong
suốt chu trình ngân sách và phải được áp dụng cho tất cả các cơ quan tham
gia vào chu trình ngân sách (cả ở cơ quan quản lý và cơ quan, đối tượng thụ
hưởng), tạo tiền đề cho mọi đối tượng có thể nhìn nhận được hiệu quả các
chương trình hành động của Chính quyền địa phương trên cơ sở các chính
sách tài chính quốc gia.
22
22
Hội đồng nhân dân
Ban Tài chính
Trưởng ban Kế toán Thủ quỹ

d, Bộ máy quản lý Ngân sách xã
NSX được quản lý trực tiếp bởi một ban Tài chính xã, có thể khái quát
sơ đồ bộ máy quản lý Kế toán và Tài chính xã thể hiện trên sơ đồ:
Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy quản lý Tài chính - kế toán ngân sách xã,
phường.
Trong đó:
- Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại
diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân địa phương, do
Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và
cơ quan nhà nước cấp trên.
- Ban Tài chính là một bộ phận của UBND xã, được giao trách nhiệm
quản lý toàn bộ vấn đề về Tài chính và ngân sách xã.
- Trưởng ban là thành viên UBND xã phụ trách công tác Tài chính (Có
thể là Chủ tịch UBND xã kiêm trưởng ban) có nhiệm vụ giúp UBND quản lý
về công tác Tài chính.
- Kế toán là người có chuyên môn nghiệp vụ về công tác tài chính – kế
toán giúp trưởng ban Tài chính quản lý hoạt động thu, chi Tài chính của xã.
- Thủ quỹ là người trực tiếp quản lý quỹ tiền mặt của xã.
UBND xã
23
23
e, Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND – HĐND trong quản lý NSX.
Mỗi đơn vị hành chính có một cơ quan quyền lực từ trung ương đến địa
phương (Quốc hội, HĐND cấp tỉnh, HĐND cấp huyện, HĐND cấp xã) và
một cơ quan hành chính tương ứng (Chính Phủ, UBND cấp tỉnh, UBND cấp
huyện, UBND cấp xã). Bên cạnh đó ở nước ta Đảng Cộng sản Việt Nam là cơ
quan lãnh đạo cao nhất, lãnh đạo toàn diện đất nước.
Chính quyền cấp xã là cấp chính quyền cơ sở do nhân dân trong xã bầu
ra, nó có một vị trí, vai trò đặc biệt trong hệ thống chính quyền Nhà nước của
Nước ta; là cấp chính quyền tiếp xúc trực tiếp với dân trong địa phương. Vì

thế chính quyền cơ sở có vững mạnh thì nhân dân mới tin tưởng, chính quyền
thực hiện tốt chủ trương đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ban
hành. Do vậy, chính quyền cấp xã có một vai trò hết sức to lớn trong hoạt
động Nhà nước mà đặc biệt trong công cuộc phát triển nông thôn, xoá đói
giảm nghèo thực hiện tốt sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Vai trò của chính quyền cấp xã được thể hiện cụ thể:
Chính quyền cấp xã là nơi đóng vai trò trực tiếp, gần nhất đối với người
dân địa phương về việc tổ chức thực hiện Hiến pháp và pháp luật, các chủ
trương, đường lối của Đảng, các chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chính
quyền xã thay mặt Nhà nước quan hệ trực tiếp với người dân, nó còn thể hiện
tính cộng đồng, dòng họ, huyết thống, tình làng, nghĩa xóm, truyền thống văn
hoá mang đậm bản sắc dân tộc. Những công việc được giải quyết không chỉ
theo chính sách pháp luật mà còn phải thể hiện được thấu tình đạt lý, phù hợp
với điều kiện thực tế. Bên cạnh đó, Chính quyền cấp xã còn có một vai trò
quan trọng đó là quản lý hành chính Nhà nước về các mặt chính trị, kinh tế,
văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng trên khu vực địa phương.
Về mặt chính trị: Chính quyền cấp xã là nền tảng cơ sở cho hệ thống
24
24
hành chính, bảo vệ và phát triển hệ thống chính trị cấp cơ sở. Tổ chức thực
hiện, phổ biến các đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước trong quần
chúng nhân dân.
Về mặt kinh tế: Chính quyền cấp xã thể hiện vai trò quản lý, giám sát
về mặt pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình sản xuất kinh
doanh, định hướng cho sản xuất kinh doanh của địa phương, tạo cơ hội, điều
kiện cho phát triển sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó chính quyền xã còn góp
phần tạo điều kiện về hành lang pháp lý, thực hiện quyền lợi hợp pháp cho
mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân ở. Thực hiện việc xây dựng
các cơ sở hạ tầng, các công trình như điện, đường, trường, trạm, bến bãi,
thông tin liên lạc, quản lý đất đai khu dân cư,…

Về mặt văn hoá xã hội: Chính quyền cấp xã là nơi trực tiếp tổ chức các
hoạt động văn hoá xã hội, văn hoá truyền thống, các hoạt động thể dục thể
thao quần chúng; thực hiện các chương trình kế hoạch hoá gia đình, xoá nạn
mù chữ, giáo dục cộng đồng, bảo vệ chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, phòng
chống các tệ nạn xã hội trong nhân dân,…
Về an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội: Chính quyền cấp xã là
nơi giải quyết các vấn đề nảy sinh về an ninh trật tự địa phương, quản lý hộ
tịch, hộ khẩu, giữ gìn trật tự, huấn luyện dân quân tự vệ; là nơi trực tiếp tham
gia xây dựng lực lượng quốc phòng trên khu vực dân cư, tổ chức tuyển quân
cho quân đội.
f, Các yêu cầu về quản lý thu – chi Ngân sách xã
Nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội địa phương chính
quyền nhà nước cấp xã còn phải được thực hiện các yêu cầu về quản lý thu -
chi ngân sách xã như sau :
Nắm vững tuân thủ pháp luật đặc biệt là luật kinh tế tài chính.
Biết dựa vào dân, vì dân trong việc động viên các nguồn thu và chi tiêu
đúng chế độ, chính sách hợp lòng mong muốn của dân.
25
25