mô hình trồng nấm rơm trong mùa lũ 2004 tại xã Lương An Trà và xã Cô Tô

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH AN GIANG
VŨ THỊ PHƯƠNG HUỆ
MSSV: DPN010717
TỔNG KẾT VÀ THEO DÕI MÔ HÌNH TRỒNG NẤM
RƠM TRONG MÙA LŨ NĂM 2004 TẠI XÃ
LƯƠNG AN TRÀ VÀ XÃ CÔ TÔ
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ NGÀNH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
Ths. Nguyễn Thanh Triều
Ks. Trần Nhựt Phương Diễm
Tháng 6.2005
1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP- TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH AN GIANG
VŨ THỊ PHƯƠNG HUỆ
MSSV: DPN010717
TỔNG KẾT VÀ THEO DÕI MÔ HÌNH TRỒNG NẤM
RƠM TRONG MÙA LŨ NĂM 2004 TẠI XÃ
LƯƠNG AN TRÀ VÀ XÃ CÔ TÔ
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ NGÀNH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
Ths. Nguyễn Thanh Triều
Ks. Trần Nhựt Phương Diễm
Tháng 6.2005
2
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP- TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

TỔNG KẾT VÀ THEO DÕI MÔ HÌNH TRỒNG NẤM
RƠM TRONG MÙA LŨ NĂM 2004 TẠI XÃ
LƯƠNG AN TRÀ VÀ XÃ CÔ TÔ
Do sinh viên: VŨ THỊ PHƯƠNG HUỆ thực hiện và đệ nạp
Kính trình Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp xét duyệt
Long xuyên, ngày……tháng….năm 200…
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
Ths. Nguyễn Thanh Triều
Ks. Trần Nhựt Phương Diễm
3
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP- TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp đã chấp thuận luận văn đính kèm
với tên đề tài: TỔNG KẾT VÀ THEO DÕI MÔ HÌNH TRỒNG NẤM
RƠM TRONG MÙA LŨ NĂM 2004 TẠI XÃ LƯƠNG AN TRÀ VÀ XÃ
CÔ TÔ.
Do sinh viên: VŨ THỊ PHƯƠNG HUỆ
Thực hiện và bảo vệ trước hội đồng ngày:……………………………
……..
Luận văn đã được hội đồng đánh giá ở mức:…………………………
……..
Ý kiến của Hội đồng:…………………………………………………
……...
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………

…………………………
Long xuyên, ngày…..tháng…..năm 200…
DUYỆT Chủ Tịch Hội đồng
BAN CHỦ NGHIỆM KHOA NN-TNTN


4
TIỂU SỬ CÁ NHÂN
Họ và Tên: VŨ THỊ PHƯƠNG HUỆ
Con Ông: VŨ VĂN TÚ
và Bà: NGUYỄN THỊ SỆT
Sinh năm: 1983
Tại: Khóm Mỹ Quới, Phường Mỹ Phước, thị xã Long Xuyên, tỉnh An
Giang.
Đã tốt nghiệp phổ thông năm 2001 tại trường Phổ thông trung học
Long Xuyên, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang.
Vào trường Đại học An Giang năm 2001, học lớp ĐH2PN2 khoá 2,
thuộc khoa Nông nghiệp – Tài nguyên thiên nhiên và đã tốt nghiệp kỹ sư
ngành Phát Triển Nông Thôn năm 2005.
5
Hình
4 x 6
LỜI CẢM TẠ
Qua quá trình học tập cùng với thời gian thực tập tốt nghiệp, đến nay
em đã hoàn thành được luận văn tốt nghiệp để có thể kết thúc được một giai
đoạn học tập quan trọng của mình. Trong quá trình ấy để đạt được những kết
quả tốt ngoài sự cố gắng học tập của bản thân thì sự dạy bảo ân cần của thầy
cô, sự hướng dẫn tận tình của các anh chị nơi thực tập và sự động viên giúp
đỡ của gia đình, bạn bè cũng đã góp phần quan trọng giúp em vượt qua
những khó khăn trong học tập. Nhân đây em xin gửi lời cảm ơn đến:

Tất cả thầy cô khoa Nông nghiệp – Tài nguyên thiên nhiên đã dạy bảo,
truyền đạt cho em những kiến thức, kinh nghiệm trong học tập và nghiên cứu,
đặc biệt là thầy Dương Ngọc Thành, thầy Nguyễn Thanh Triều và cô Trần
Nhựt Phương Diễm đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp em sửa chữa những sai sót
để có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp.
Anh Trần Nam Dương, chú Huỳnh Văn Dện ở xã Lương An Trà và
anh Phạm Văn Hiếu ở xã Cô Tô đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em để hoàn
thành tốt đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn
Vũ Thị Phương Huệ
6
TÓM LƯỢC
Đề tài được thực hiện với mục đích tìm hiểu quy trình kỹ thuật, hiệu
quả kinh tế cũng như những khó khăn - thuận lợi trong quá trình sản xuất
nấm rơm trong mùa lũ của những người dân ở hai xã Lương An Trà và Cô Tô
thuộc huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang để tổng kết và đánh giá hiệu quả của mô
hình trong việc cải thiện thu nhập của những người dân ở đây.
Theo dõi 3 hộ nông dân trồng nấm rơm ở xã Lương An Trà.Tiến hành
điều tra ngẫu nhiên 30 hộ trồng nấm rơm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô.
Đa số chủ hộ có tuổi từ 18-60 tuổi chiếm 66,25%, các thành viên trong
gia đình có 63,6% tập trung dưới 18 tuổi. Trình độ văn hoá của chủ hộ ở cấp
1 chiếm 40% và trình độ văn hoá của các thành viên trong hộ chủ yếu ở cấp 1
chiếm 41,44%. Số nhân khẩu trong gia đình phần lớn từ 4-5 người/hộ.
Phần lớn số hộ có diện tích canh tác tập trung từ 50-200 mét mô
chiếm 41,4% và 80% nông hộ có kinh nghiệm trồng nấm nhỏ hơn 2 năm. Có
80% nông hộ nơi bố trí trồng nấm ngoài trảng và 20% nông hộ bố trí nơi
trồng nấm dưới tán cây. Số hộ xử lý nền trồng nấm chiếm 56,7%, nông dân
chủ yếu sử dụng giống meo Mười Cười và giống meo Thần Nông.
Trong các hộ điều tra có 33,3% hộ ủ rơm có đậy và 66,7% hộ ủ không
đậy. Số nông hộ bố trí dạng mô đơn chiếm 76,7% và hầu hết các hộ đều đậy

rơm áo và trở tơ. Số hộ sử dụng chất kích thích tố chiếm 76,67%, nông hộ sử
dụng nông dược chiếm 23,33%.
Có 80% nông hộ có ngày đầu tiên thu hoạch nấm vào ngày thứ 12 sau
khi chất nấm. Số hộ thu hoạch nấm 2 đợt/vụ chiếm 63,3%. Nấm rơm hầu hết
đều tiêu thụ tại chợ. Năng suất 0,6 – 1 kg/mét mô chiếm 46,6%.
Hiệu quả đồng vốn của mô hình nấm rơm là 2,44.
Nữ giới tham gia nhiều ở hoạt động bán nấm chiếm 60%.
Có 36,7% nông hộ cho rằng việc vận chuyển rơm xa làm tăng chi phí
là khó khăn chủ yếu của họ trong lúc trồng nấm rơm .
7
MỤC LỤC
Nội Dung Trang
CẢM TẠ i
TÓM LƯỢC ii
MỤC LỤC iii
DANH SÁCH BẢNG vi
DANH SÁCH HÌNH viii
Chương 1: GIỚI THIỆU 1
Chương 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2
2.1. Tình hình trồng nấm rơm trên thế giới 2
2.2. Tình hình sản xuất nấm rơm và những thuận lợi của nghề
trồng nấm ở Việt Nam
3
2.2.1. Tình hình sản xuất nấm rơm 3
2.2.2. Những thuận lợi trong việc phát triển nghề trồng nấm ở
Việt Nam
4
2.3. Giá trị dinh dưỡng, điều kiện ngoại cảnh và sự phát triển
của nấm rơm
5

2.3.1. Giá trị dinh dưỡng 5
2.3.1.1. Hàm lượng Protein 5
2.3.1.2. Hàm lượng chất béo 6
2.3.1.3. Hàm lượng đường 6
2.3.1.4. Hàm lượng chất khoáng 6
2.3.1.5. Hàm lượng Vitamin 6
2.3.2. Điều kiện ngoại cảnh và sự phát triển của nấm rơm 6
2.3.2.1. Điều kiện ngoại cảnh 6
2.3.2.2. Sự phát triển của nấm rơm 8
2.4. Kỹ thuật trồng nấm rơm 11
2.4.1. Thời vụ trồng nấm 11
2.4.2. Nền trồng nấm 12
2.4.3. Nguyên liệu trồng nấm 12
2.4.4. Meo giống 14
2.4.5. Nước tưới 15
2.4.6. Phương pháp sắp xếp mô và rải meo 15
2.4.7. Chăm sóc và tưới đón nấm 16
2.4.7.1. Tủ rơm áo và đảo rơm áo 16
2.4.7.2. Chăm sóc và tưới đón nấm 17
2.4.8. Thu hái, bảo quản và tiêu thụ nấm rơm 18
2.4.8.1. Thu hoạch nấm rơm 18
2.4.8.2. Bảo quản nấm rơm 19
2.4.8.3. Tiêu thụ nấm rơm 19
2.4.9. Sâu bệnh hại nấm rơm 20
8
Chương 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP 23
3.1. Địa bàn nghiên cứu 23
3.2. Phương pháp 23
3.2.1. Phương pháp thu thập số liệu 23
3.2.2. Phương pháp tiến hành 23

3.2.3. Công thức tính 24
3.2.4. Phân tích thống kê 24
Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 25
4.1. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu 25
4.1.1. Xã Lương An Trà 25
4.1.2. Xã Cô Tô 26
4.2. Thông tin chung về nông hộ 26
4.2.1. Tuổi của chủ hộ và các thành viên trong gia đình 26
4.2.2. Trình độ văn hoá 27
4.2.3. Số nhân khầu trong gia đình 28
4.3. Số mét mô chất nấm và kinh nghiệm canh tác nấm rơm 28
4.3.1. Số mét mô chất nấm của nông hộ 28
4.3.2. Kinh nghiệm trồng nấm 29
4.4. Thời vụ và nơi trồng nấm 30
4.4.1. Thời vụ trồng nấm rơm 30
4.4.2. Nơi trồng nấm 31
4.5. Loại meo trồng nấm 31
4.6. Số lần tưới nước trồng nấm của nông hộ 32
4.7. Kỹ thuật canh tác của nông hộ 33
4.7.1. Xử lý nền trồng nấm 33
4.7.2. Ủ rơm và cách nhận biết rơm chín 34
4.7.2.1. Ủ rơm 34
4.7.2.2. Cách nhận biết rơm chín 35
4.7.3. Dạng mô chất nấm rơm 36
4.7.4. Trở tơ sau khi chất 38
4.7.5. Hiện trạng sử dụng chất kích tố trong quá trình trồng nấm 38
4.7.6. Dịch hại nấm rơm và tình hình sử dụng nông dược 40
4.8. Thu hoạch 41
4.8.1. Ngày bắt đầu hái 41
4.8.2. Số đợt thu hoạch/vụ 42

4.8.3. Tiêu thụ sản phẩm 43
4.8.4. Năng suất nấm rơm trên 1 mét mô (kg/m) 44
4.9. Chi phí, thu nhập và lợi nhuận 45
4.10. Sự tham gia của nữ giới trong việc trồng nấm 46
4.11. Hiệu quả đầu tư và chi phí của mô hình canh tác 2 lúa-
nấm rơm tại xã Lương An Trà và xã Cô Tô
47
4.12. Thuận lợi và khó khăn trong quá trình trồng nấm 48
9
4.12.1. Thuận lợi 48
4.12.2. Khó khăn 48
4.13. Mô hình theo dõi 49
Chương 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 53
5.1. Kết luận 53
5.2. Đề nghị 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO 55
PHỤ CHƯƠNG pc-1
1
DANH SÁCH BẢNG
Bảng
số
Tựa Bảng
Trang
1
Điều kiện nuôi trồng nấm rơm (Trần Đình Đằng và Nguyễn
Hữu Ngoan, 2002)
8
2
Đặc điểm của meo nấm tốt và meo nấm xấu (Lê Ngọc Thạch
và Lê Đức Nam, 2001)

14
3
Ảnh hưởng của nhiệt độ lên nấm rơm (Trần Đình Đằng và
Nguyễn Hữu Ngoan, 2002)
20
4
Biện pháp phòng trừ tổng hợp khi trồng nấm rơm (Tài liệu tập
huấn, 2004)
22
5
Tuổi của chủ hộ và các thành viên trong gia đình ở xã Lương
An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
27
6
Trình độ văn hoá của chủ hộ và các thành viên trong hộ ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
27
7
Số nhân khẩu trong gia đình ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô,
năm 2004
28
8
Vị trí nơi trồng nấm của các nông hộ ở xã Lương An Trà và xã
Cô Tô, năm 2004
31
9
Loại meo sử dụng trồng nấm rơm ở xã Lương An Trà và xã
Cô Tô, năm 2004
32
10

Tỉ lệ (%) số hộ có hoặc không đậy đống ủ ở xã Lương An Trà
và xã Cô Tô, năm 2004
35
11
Cách nhận biết rơm chín của nông hộ ở xã Lương An Trà và
xã Cô Tô, năm 2004
36
12
Dạng mô chất nấm rơm của những nông hộ ở xã Lương An
Trà và xã Cô Tô, năm 2004
36
13
Tỉ lệ (%) số hộ trở tơ ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm
2004
38
14
Tỉ lệ (%) số hộ bổ sung chất kích thích tố trong quá trình trồng
nấm rơm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
39
1
15
Tỉ lệ (%) số hộ thu hoạch nấm rơm vào ngày đầu tiên khác
nhau ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
42
16
Số đợt thu hoạch nấm rơm trên 1 vụ ở xã Lương An Trà và xã
Cô Tô
42
17
Giá bán nấm rơm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004

44
18
Chi phí, thu nhập và lợi nhuận của mô hình trồng nấm rơm ở
xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
46
19
Sự tham gia của nữ giới trong quá trình trồng nấm rơm ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô
47
20
Hiệu quả đầu tư và chi phí của mô hình canh tác 2 lúa - nấm
rơm tại xã Lương An Trà và xã Cô Tô
47
21
Thuận lợi trong quá trình trồng nấm rơm của nông hộ ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô
48
22
Khó khăn trong quá trình trồng nấm rơm của nông hộ ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô
49
1
DANH SÁCH HÌNH
Hình
số
Tựa Hình
Trang
1
Chu trình sống của nấm rơm (Nguyễn Lân Dũng, 2003)
10

2
Sơ đồ tiến trình nuôi trồng nấm rơm (Lê Duy Thắng, 1997)
11
3
Số mét mô chất nấm rơm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm
2004
29
4
Số năm kinh nghiệm trồng nấm rơm của các nông hộ ở xã Lương
An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
29
5
Tỉ lệ (%) nông hộ có thời vụ bố trí trồng nấm rơm ở xã Lương An
Trà và xã Cô Tô, năm 2004
30
6
Số lần tưới nước trồng nấm trong ngày của các nông hộ ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
33
7
Tỉ lệ (%) số hộ có hoặc không xử lý nền trước khi chất nấm ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
34
8
Đống ủ không đậy, năm 2004
35
9
Mô đơn
37
10

Mô đôi
37
11
Tỉ lệ (%) số hộ có hoặc không sử dụng chất kích thích tố trong quá
trình trồng nấm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
39
12
Tỉ lệ (%) sự xuất hiện dịch hại khác nhau trên mô nấm rơm ở xã
Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
40
13
Tỉ lệ (%) số hộ có hoặc không sử dụng nông dược trong quá trình
trồng nấm ở xã Lương An Trà và xã Cô Tô, năm 2004
41
14
Phân loại nấm rơm trước khi đem bán
43
15
Năng suất nấm rơm trên 1 mét mô (kg/m) ở xã Lương An Trà và
xã Cô Tô, năm 2004
45
1
Chương 1 GIỚI THIỆU
An Giang nằm ở hạ lưu lưu vực sông Mê Kông lại có hệ thống sông
ngòi và kênh rạch chằng chịt, do đó bị tác động đầy đủ của các quá trình thuỷ
văn như ngập lụt, sụp lở đất bờ sông… Vào tháng 7 và tháng 8 hàng năm
thường có các nhiễu động nhiệt đới hoạt động hàng ngày mưa to và dài ngày
làm xuất hiện những trận lũ đầu mùa ở cả trung và hạ lưu sông Mê Kông.
Mỗi khi lũ về là người dân phải đối mặt với những thiệt hại không chỉ
về người mà còn về của, cuộc sống người dân gặp nhiều khó khăn do thời

gian nhàn rỗi thì nhiều mà họ lại không có được việc làm. Cho nên để giúp
cho người dân vẫn có thể sống hoà bình với lũ, vẫn có thu nhập ổn định trong
mùa lũ thì việc tìm ra các mô hình nuôi trồng thích hợp là rất cần thiết. Từ lợi
thế tỉnh An Giang có đa số người dân sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa , sản
phẩm phụ (rơm, rạ) từ quá trình trồng lúa là rất lớn cho nên việc đưa mô hình
trồng nấm rơm trong mùa lũ sẽ tận dụng phế phẩm cây lúa sau thu hoạch, tạo
ra sản phẩm mới, phù hợp với lao động nông thôn và khai thác lợi thế nhàn
rỗi trong mùa nước nổi. Do nấm rơm có thể trồng quanh năm, chi phí đầu tư
thấp, yêu cầu kỹ thuật không phức tạp, thu hồi vốn nhanh nên những người
dân nghèo ít vốn vẫn có thể áp dụng được. Có thể coi mô hình trồng nấm rơm
là một trong những mô hình để xoá đói giảm nghèo.
Do đó, đề tài “Tổng kết và theo dõi mô hình trồng nấm rơm trong
mùa lũ năm 2004 tại xã Lương An Trà và Cô Tô” được thực hiện nhằm
mục đích tìm hiểu qui trình kỹ thuật, những thuận lợi, khó khăn trong quá
trình sản xuất nấm rơm trong mùa lũ để tổng kết và đánh giá hiệu quả của mô
hình trong việc cải thiện thu nhập của người dân ở đây.
1
Chương 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
Nấm rơm là loại nấm khá quen thuộc của nhân dân các nước Châu Á,
nhất là Đông Nam Á, chủ yếu là vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Nấm thường
mọc trên nguyên liệu phổ biến là rơm nên có tên chung là nấm rơm (Straw
mushroom) (Trung tâm UNESCO, 2004).
Nấm rơm (còn gọi là Nấm rạ, Thảo Cô) có tên khoa học là Volvariella
volvacea (Bull. Ex Fr.), thuộc họ Pluteaceae, bộ Agaricales, lớp phụ
Hymenomycetidae, lớp Hymenomycetes, ngành phụ Basidiomycotina, ngành
Nấm thật-Eumycota, giới Nấm-Mycota hay Fungi (Nguyễn Lân Dũng, 2003).
2.1. Tình hình trồng nấm rơm trên thế giới
Nấm rơm được trồng đầu tiên ở Trung Quốc sau đó được phổ biến
sang nhiều quốc gia Đông Nam Á và Bắc Phi (Nguyễn Lân Dũng, 2002).
Điều này về sau được xác nhận bởi các tác giả Philippines là Bammerito và

Espino (1936) và tác giả Thái Lan là Jalaricharana (1950) (Nguyễn Hữu
Đống và ctv, 2002). Các nước trên thế giới hiện nay tập trung nghiên cứu và
sản xuất nấm mỡ, nấm hương, nấm sò, nấm rơm là chủ yếu (Nguyễn Hữu
Đống và ctv, 2002). Nguyễn Lân Dũng (2003) cho biết sản lượng nấm rơm
sản xuất trên toàn thế giới là 250.000 tấn (1995), riêng Trung Quốc đã là
150.000 tấn (chiếm 60% sản lượng của thế giới).
Theo Nguyễn Hữu Đống và ctv (2002), thị trường tiêu thụ nấm lớn
nhất hiện nay là Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan, các nước Châu Âu... Hàng năm các
nước này phải nhập khẩu từ Trung Quốc (nấm muối và nấm đóng hộp). Tại
các nước này, do khó khăn về nguồn nguyên liệu và giá công lao động rất đắc
nên những người nuôi trồng nấm và kinh doanh mặt hàng này đang chuyển
dịch sang các nước chậm phát triển để mua nguyên liệu (nấm muối) và đầu tư
sản xuất, chế biến tại chỗ.
Ở Châu Á , trồng nấm mang tính chất thủ công, năng suất không cao,
nhưng sản xuất gia đình với số đông, nên tổng sản lượng rất lớn (Lê Duy
Thắng, 1997). Các nước ở khu vực Châu Á như Đài Loan, Trung Quốc , Thái
Lan,…nghề trồng nấm cũng phát triển rất mạnh mẽ, một số loại nấm ăn được
nuôi trồng khá phổ biến, đó là nấm mỡ (Agaricus bisporus), nấm hương
1
(Lentinus edodes), nấm rơm (Volvariella volvacea),…sản phẩm nấm được
tiêu thụ chủ yếu ở dạng tươi, đóng hộp, sấy khô và làm thuốc bổ (Nguyễn
Hữu Đống và ctv, 2002).
Nguyễn Lân Dũng và ctv (2002) cho rằng vấn đề nghiên cứu và sản
xuất nấm ăn trên thế giới ngày càng phát triển mạnh mẽ, nó đã trở thành một
ngành công nghệ thực phẩm thực thụ.
2.2. Tình hình sản xuất nấm rơm và những thuận lợi của nghề trồng nấm
ở Việt Nam
2.2.1. Tình hình sản xuất nấm rơm
Theo Việt Chương (2003) thì vào khoảng năm 1963, tại miền Nam
nước ta, phong trào trồng nấm rơm bắt đầu nở rộ khi meo giống nhân tạo ra

đời, nhập meo nấm rơm ở Đài Loan, Hồng Kông... Mặt khác, Nguyễn Hữu
Đống và ctv (2002) cũng cho biết chỉ hơn 10 năm trở lại đây, trồng nấm mới
được xem như là một nghề mang lại hiệu quả kinh tế. Các loại nấm ăn như:
Nấm sò, nấm rơm, nấm mộc nhĩ,… được trồng ngày càng tăng (đối với các
tỉnh phía Bắc) chủ yếu tiêu dùng nội địa. Ước tính trung bình một năm đạt
khoảng 100 tấn nấm tươi.
Theo Nguyễn Lân Dũng (2001), ở miền Nam nước có thể trồng quanh
năm các loại nấm rơm (Volvariella volvacea), nhiều loại nấm sò hay còn gọi
là nấm Bào ngư (Pleurotus spp.), mộc nhĩ hay còn gọi là nấm mèo
(Auricularia spp.). Và từ năm 1989 đến nay nhân dân các tỉnh Đồng Bằng
Sông Cửu Long đã tiếp thu kỹ thuật và trồng nấm rơm rộng rãi (Trần Đình
Đằng và Nguyễn Hữu Ngoan, 2002). Bên cạnh đó, Nguyễn Hữu Đống và ctv
(2002) cho biết sản lượng nấm rơm tăng theo cấp số nhân: từ trước năm 1990
mới đạt con số vài trăm tấn/năm đến nay đạt trên 40.000 tấn/năm. Các tỉnh
phía Nam đã và đang xuất khẩu nấm rơm muối đóng hộp với số lượng hàng
ngàn tấn/năm sang thị trường Đài Loan, Hồng Kông, Thái Lan...
1
2.2.2. Những thuận lợi trong việc phát triển nghề trồng nấm ở
Việt Nam
Việt Nam là một trong những nước có đủ điều kiện để phát triển mạnh
nghề trồng nấm, do:
- Điều kiện thiên nhiên ưu đãi
Các tỉnh phía Nam do sự chênh lệch nhiệt độ giữa tháng nóng và
tháng lạnh không lớn lắm nên có thể trồng nấm quanh năm, lý tưởng nhất là
vào các tháng mùa khô từ tháng 11 đến tháng 6 dương lịch (Nguyễn Hữu
Đống, 2003; Việt Chương, 2001).
- Nguồn nguyên liệu rẻ và dồi dào
Nguyên liệu trồng nấm chủ yếu là các phế liệu nông, lâm nghiệp,
thường rất nhiều ở các địa phương, vừa giải quyết về mặt môi trường đồng
thời tạo nên sản phẩm mới. Phế phẩm sau khi trồng nấm còn có thể sử dụng

cho trồng trọt (Trung tâm UNESCO, 2004).
- Giải quyết lao động
Ở nước ta có lực lượng lao động nhàn rỗi khá đông đảo nhất là
trong lĩnh vực nông nghiệp, tính trung bình 1 lao động nông nghiệp mới chỉ
dùng đến 30 - 40% quỹ thời gian, chưa kể đến việc mọi lao động phụ đều có
thể tham gia trồng nấm được (Nguyễn Hữu Đống và ctv, 2002 – 2003). Do
vậy trồng nấm vừa tạo được công ăn việc làm vừa mang lại nguồn thu nhập
cho người dân.
- Đầu tư thấp, vòng quay nhanh
Ở nước ta còn nhiều hộ nông dân nghèo hoặc hoàn cảnh khó khăn,
không thể đầu tư vốn để nuôi trồng những cây con đắt tiền, quay vòng vốn
lâu,… trong khi đó vốn đầu tư cho sản xuất nấm rất ít so với các ngành sản
xuất khác (Nguyễn Duy Điềm và Huỳnh Thị Dung, 2003).
Chu kỳ nuôi trồng nấm thường rất ngắn (nấm rơm 20-25 ngày) khi gặp
thiên tai hoặc biến động của thị trường, vẫn kịp dừng sản xuất hoặc chuyển
hướng canh tác, điều này không đơn giản ở các loài cây trồng khác (Trung
tâm UNESCO, 2004).
1
- Giá trị kinh tế cao
Nấm rơm muối có giá bán trung bình từ 1.200 đến 1.300 đôla
Mỹ/tấn. Giá nấm rơm tươi tương đối ổn định và khá cao, trung bình 5.000-
10.000 đồng/kg, nếu vào ngày chay giá bán có thể tăng hơn.
- Tạo thêm nguồn thực phẩm
Việc trồng ra nấm để bán hoặc xuất khẩu sẽ phát sinh ra lượng nấm
thừa. Lượng nấm này thường không nhỏ. Đây là nguồn thực phẩm rất quý,
không những bổ sung cho khẩu phần ăn hàng ngày mà còn góp phần bảo vệ
và nâng cao sức khoẻ cho mọi người. Tóm lại, trồng nấm vừa tăng thu nhập
cho xã hội đồng thời giải quyết nguồn thực phẩm đang còn thiếu ở nước ta
(Trung tâm UNESCO, 2004).
2.3. Giá trị dinh dưỡng, điều kiện ngoại cảnh và sự phát triển của nấm

rơm
2.3.1. Giá trị dinh dưỡng
Nấm rơm là một trong những loại thực phẩm được nhiều người yêu
thích, nấm có thể chế biến riêng hoặc có thể phối hợp với các món ăn, các bài
thuốc và được xem như là một loại “rau sạch”, “thịt sạch” có tỷ lệ protein cao
và các acid amin (trong đó có nhiều loại axit amin không thay thế được),
không làm tăng lượng cholesterol trong máu như nhiều loại thịt động vật,
ngoài giá trị dinh dưỡng, nấm rơm có thành phần chất xơ tương đối cao và
thành phần lipit thấp nên có khả năng phòng trừ bệnh về huyết áp, chống
bệnh béo phì, xơ cứng động mạch, chữa bệnh đường ruột,…Tuy nhiên, nếu
nấm rơm quá già, chế biến không kỹ lưỡng, khi ăn số lượng nhiều dễ dẫn đến
ngộ độc (Nguyễn Hữu Đống và ctv, 2002).
2.3.1.1. Hàm lượng protein
Theo Nguyễn Lân Dũng (2003), nấm rơm không chỉ là loại thức ăn
ngon mà còn có giá trị dinh dưỡng cao, tính theo trọng lượng tươi nấm rơm
chứa 2,66-5,05% protein, trong protein này có đầy đủ 19 loại axit amin.
Trong 19 loại axit amin này có 8 loại axit amin không thay thế (nghĩa là cơ
thể người và động vật không tự tổng hợp lấy được). Các axit amin không thay
1
thế chiếm đến 38,2% trong tổng lượng axit amin ở nấm rơm, tỷ lệ này cao
hơn so với ở thịt bò, thịt lợn, sữa bò, trứng gà,...
2.3.1.2. Hàm lượng chất béo
Lượng chất béo (lipid) trong nấm rơm là vào khoảng 3% (tính theo
trọng lượng khô), loại chất béo bão hoà chiếm 41,2%, còn chất béo chưa bão
hoà chiếm 58,8% (Nguyễn Lân Dũng, 2003).
2.3.1.3. Hàm lượng đường
Ở nấm rơm, lượng đường tăng lên trong giai đoạn phát triển từ nút
sang kéo dài, nhưng lại giảm khi trưởng thành, hàm lượng đường trong nấm
rơm chiếm tỷ lệ khoảng 3-28% trọng lượng tươi, dự trữ ở dạng Glucogen (Lê
Duy Thắng, 1997; Nguyễn Lân Dũng, 2003).

2.3.1.4. Hàm lượng chất khoáng
Tương tự hầu hết các loại rau cải, nấm là nguồn khoáng rất tốt. Nấm
rơm được ghi nhận là giàu Kali, Calci, Phosphat, chúng chiếm từ 56-70%
lượng tro tổng cộng, Phosphat và sắt thường hiện diện ở phiến lá và mũ nấm.
Ở quả thể trưởng thành, thì lượng Na và P giảm, trong khi K, Ca giữ nguyên.
Ăn nấm bảo đảm bổ sung đầy đủ cho nhu cầu về khoáng mỗi ngày (Lê Duy
Thắng, 1997). Tỷ lệ từng nguyên tố trong tổng số muối khoáng ở nấm rơm
(%) thay đổi tùy vào từng giai đoạn phát triển của quả thể nấm.
2.3.1.5. Hàm lượng vitamin
Nấm rơm có chứa phong phú các loại vitamin, lượng vitamin có trong
100 gram nấm rơm tươi như sau: vitamin B1: 0,35 mg, vitamin B2: 1,63-2,98
mg, axit nicotinic (B5): 64,88 mg, vitamin C: 158,44-206,27 mg,…(Nguyễn
Lân Dũng, 2003).
1
2.3.2. Điều kiện ngoại cảnh và sự phát triển của nấm rơm
2.3.2.1. Điều kiện ngoại cảnh
- Độ ẩm không khí: Nấm rơm ưa độ ẩm không khí cao khoảng từ
80% trở lên. Nếu độ ẩm nhỏ hơn 80% nấm rơm sẽ sinh trưởng chậm (Nguyễn
Hữu Đống và ctv, 2002).
- Độ ẩm nguyên liệu: Độ ẩm tương đối trong nguyên liệu thường là
65-70% (Nguyễn Hữu Đống và ctv, 2002). Độ ẩm lên cao hơn có thể gây
yếm khí cho tơ nấm vì ôxy không phát tán được vào cơ chất, mà nấm lại rất
cần cho quá trình hô hấp. Độ ẩm xuống thấp, các chất dinh dưỡng khó hoà
tan làm nấm không thể hấp thụ, dần dần suy yếu đi (Nguyễn Hữu Đống,
2003).
- Nhiệt độ: Trong giai đoạn ủ tơ nhiệt độ thích hợp nhất là 25-35
o
C,
Khi thời tiết thay đổi đột ngột hoặc có gió lạnh thì phải che chắn cẩn thận, giữ
cho nấm không bị tác động bởi không khí bên ngoài (Lê Duy Thắng, 1997).

- Sự thông thoáng: Trong quá trình phát triển nấm rơm hô hấp mạnh
nên cần thông thoáng để có đủ ôxy nhưng chú ý không làm ảnh hưởng xấu
đến nhiệt độ và ẩm độ do nấm rất sợ gió lùa, gió mạnh làm lạnh và khô mặt
giá thể, tránh gió lùa trực tiếp (Tài liệu tập huấn, 2004).
- Ánh sáng: Nấm rơm mọc trong tối có màu trắng hoặc xám tro, nếu
tiếp xúc nhiều với ánh sáng nấm sẽ có màu đen đậm (Nguyễn Lân Dũng,
2003). Lê Duy Thắng (1997) cho biết vào giai đoạn ra quả thể nấm rơm cần
tiếp xúc với ánh sáng khoảng 15 – 20 phút trong khoảng từ 7 – 9 giờ thì rất
tốt cho những hoạt động biến dưỡng bên trong nấm.
- Độ pH: pH môi trường nấm rơm có thể phát triển tốt là 6-7,5. Vì
vậy cần lưu ý nước tưới cho nấm rơm phải là nước ngọt, không nhiễm phèn,
không nhiễm mặn, không nhiễm bẩn nhất là ô nhiễm thuốc sát trùng (Việt
Chương, 2003).
Nấm rơm rất nhạy cảm với điều kiện môi trường như nhiệt độ, ẩm độ,
ánh sáng. Sự ảnh hưởng của các yếu tố này đến các giai đoạn phát triển của
sợi nấm và giai đoạn phát triển của quả thể được trình bày ở bảng 1.
2
Bảng 1: Điều kiện nuôi trồng nấm rơm
Giai
đoạn
Yếu tố môi trường và ngoại cảnh Đặc điểm chú ý
Giai
đoạn
phát
triển sợi
nấm
Nhiệt độ trung bình (
o
C) 25 - 27 Sinh trưởng chậm khi
t

o
< 25
o
C
Nhiệt độ tốt nhất (
o
C) 32 - 35 Ngừng phát triển ở
t
o
> 35
o
C
Độ ẩm thích hợp (%) 80 - 85 Tránh nước mưa trực tiếp
Ánh sáng Gián tiếp Sinh trưởng chậm trong
bóng tối
Giai
đoạn
phát
triển quả
thể
Nhiệt độ trung bình (
o
C) 25 – 35 Không hình thành quả thể
khi t
o
< 25
o
C
Nhiệt độ tốt nhất (
o

C) 27 – 30
Độ ẩm thích hợp (%) 85 – 90 Tránh nước mưa trực tiếp
Ánh sáng Gián tiếp Hình thành quả thể chậm
trong bóng tối
Nguồn: Trần Đình Đằng và Nguyễn Hữu Ngoan, 2002
2.3.2.2. Sự phát triển của nấm rơm
Theo Lê Duy Thắng (1997), hiện nay trên thế giới có khoảng 100 loài
nấm rơm, trong đó có khoảng 20 loài được ghi nhận và mô tả. Nấm rơm
(Volvariella volvacea) có đặc điểm sau:
- Nấm rơm không có khả năng quang hợp, có đời sống hoại sinh, dự
trữ đường dưới dạng glycogen, sinh sản chủ yếu bằng bào tử và lấy chất dinh
dưỡng thông qua màng tế bào sợi nấm…
- Tai nấm lúc còn non được bao trong vỏ bọc (Volva) từ dạng hình
cầu, dạng nút đến dạng trứng, dạng kéo dài. Khi trưởng thành, tai nấm sẽ xé
vỏ bọc và vươn mũ lên cao, bao gốc lúc này chỉ còn lại phần trùm lấy phần
gốc chân cuống nấm. Bao gốc là hệ sợi tơ nấm có chứa sắc tố melanin tạo ra
màu đen ở bao và độ đậm nhạt tuỳ thuộc vào ánh sáng nếu ánh sáng càng
nhiều thì bao gốc càng đen. Bao gốc đóng vai trò bảo vệ nấm tránh tia tử
ngoại, côn trùng, ngăn chặn sự thoát hơi nước của các cơ quan bên trong.
- Cuống nấm là bó sợi xốp dài từ 3-8 cm, đường kính 0,5-1,5 cm,
xếp theo kiểu vòng tròn đồng tâm, khi còn non thì mềm và dòn nhưng khi già
2
lại xơ cứng. Cuống nấm đưa mũ nấm lên cao để phát tán bào tử đi xa, đồng
thời vận chuyển dinh dưỡng cung cấp cho mũ nấm.
- Mũ nấm hình nón, cũng có melanin nhưng nhạt dần từ trung tâm ra
rìa mép. Khi mũ nấm nở ra, đường kính có thể đạt 8-15 cm. Phía dưới mũ
nấm có khoảng 280 đến 380 phiến xếp theo kiểu vòng tròn đồng tâm. Nguyễn
Hữu Đống và ctv (2002) miêu tả, phiến nấm lúc còn non có màu trắng, khi tai
nấm trưởng thành phiến chuyển sang màu hồng thịt, đó là màu của đảm bào
tử ở hai mặt phiến nấm, mỗi phiến có khoảng 2,5 triệu bào tử. Mũ nấm rất

giàu dinh dưỡng dự trữ, giữ vai trò sinh sản.
Quá trình sinh trưởng và phát triển của nấm rơm rất nhanh chóng, từ
những sợi nấm mỏng manh phát triển thành hệ sợi nấm còn gọi là hệ sợi dinh
dưỡng len lõi trong cơ chất lấy thức ăn, khi khối sợi đạt đến điều kiện thuận
lợi về số lượng sẽ bện lại thành quả thể nấm rơm (Lê Duy Thắng, 1997).
Theo Nguyễn Hữu Đống và ctv (2002), quá trình hình thành quả thể
nấm rơm gồm 6 giai đoạn:
- Giai đoạn đầu đinh ghim (Pichead: nụ nấm);
- Giai đoạn hình nút nhỏ (tiny butten);
- Giai đoạn hình nút (butten);
- Giai đoạn hình trứng (egg);
- Giai đoạn hình chuông (clogation: kéo dài);
- Giai đoạn trưởng thành (nature: nở xoè).
Vòng đời của nấm rơm cũng tương tự như các loài nấm trồng khác
nghĩa là bắt đầu từ các đảm bào tử và được xem là kết thúc khi hình thành tai
nấm hoàn chỉnh với khoảng thời gian từ 12-15 ngày (Lê Duy Thắng, 1997).
Chu trình sống của nấm rơm được thể hiện qua hình 1 cho thấy nấm
rơm có 2 chu trình sinh sản là chu trình sinh sản vô tính (sợi nấm thứ sinh →
sợi nấm và bào tử màng dày → bào tử màng dày chín → bào tử màng dày
nẩy mầm) và chu trình sinh sản hữu tính (tai nấm trưởng thành nở xoè → bào
tử đảm nẩy mầm → sợi nấm sơ sinh → sợi nấm thứ sinh → giai đoạn đầu
đinh ghim → giai đoạn nụ nấm nhỏ → giai đoạn nụ nấm → giai đoạn hình
trứng → giai đoạn kéo dài.
2
Hình 1: Chu trình sống của nấm rơm (Nguyễn Lân Dũng, 2003)
a – Chu trình sinh sản vô tính
b – Chu trình sinh sản hữu tính
1- Tai nấm trưởng thành nở xoè 7- Giai đoạn nụ nấm
2- Bào tử đảm nẩy mầm 8- Giai đoạn hình trứng
3- Sợi nấm sơ sinh 9- Giai đoạn kéo dài

4- Sợi nấm thứ sinh 10- Sợi nấm và bào tử màng dày
5- Giai đoạn đầu đinh ghim 11- Bào tử màng dày chín
6- Giai đoạn nụ nấm nhỏ 12- Bào tử màng dày nẩy mầm
2
2.4. Kỹ thuật trồng nấm rơm
2.4.1. Thời vụ trồng nấm
Theo Lê Duy Thắng (1997), nấm rơm rất dễ trồng, vòng quay nhanh,
tuy nhiên nguồn nguyên liệu trồng nấm chủ yếu là rơm rạ nên thường lệ
thuộc vào mùa vụ, thường liên quan đến ngày rằm, ngày chay, sau vụ mùa…
Cách trồng phổ biến hiện nay là trồng ngoài trời, trên khoảng sân trống hoặc
mặt ruộng. Những người mới học làm nên trồng vào mùa nắng, dễ chăm sóc
và ít bị hư hỏng do thời tiết.
Qui trình trồng nấm rơm ngoài trời có thể tóm tắt theo hình 2.
cấy meo giống
đốt mô (tùy phương pháp)
làm áo mô
theo dõi nhiệt độ
tưới nước
Hình 2: Sơ đồ tiến trình nuôi trồng nấm rơm (Lê Duy Thắng, 1997)
2
Giống gốc Chọn địa điểm trồng
Nguyên liệu
đã xử lý
Meo giống
Nguyên liệu khô
Chuẩn bị đất
Xếp mô
Nuôi ủ
Thu hái nấm
Tưới đón nấm

Làm ẩm
ủ đông
2.4.2. Nền trồng nấm
Khi chọn nơi trồng nấm phải chú ý đến hướng gió và nắng, tránh nơi
nhiều gió hoặc có biện pháp che chắn nhất là hai bên hông của luống nấm vì
gió nhiều sẽ làm mất nước và hạ nhiệt độ nhanh, ảnh hưởng đến sự tăng
trưởng của tơ nấm. Xếp mô nấm sao cho nắng sáng hoặc chiều có thể sưởi ấm
hai bên thành mô. Nền chất nấm không đậy thì tốt nhất tìm nơi có bóng râm
(Lê Duy Thắng, 1997).
Nền chất nấm nên chọn nơi cao ráo, không bị đọng nước. Tốt nhất nên
chọn trên nền đất có độ màu mỡ và có cây cối để che chắn gió và hàng rào
bảo vệ. Đánh rãnh trên nền chất nấm để thoát nước, đề phòng khi mưa to. Có
thể trồng ở các vùng bờ thửa, sân bãi có bóng cây che để tránh mưa xói trực
tiếp. Nền trồng trước đây có vương vãi thuốc sát trùng, hoặc xăng dầu thấm
sâu vào đất thì không nên trồng nấm rơm (Việt Chương, 2003).
Chọn nền gần nguồn nước ngọt và sạch (Việt Chương, 2003). Nền đất
phải chuẩn bị kỹ trước khi xếp mô, đầu tiên nên xới nhẹ lớp đất mặt, tưới
nước hoặc rải thuốc để đuổi côn trùng và diệt mầm bệnh (Lê Duy Thắng,
1997). Mùa mưa cần chọn những gò cao, ít ngập nước hoặc lên liếp để tránh
ngập úng làm chết tơ nấm. Mùa lạnh tốt nhất nên chọn những vị trí thấp, rãnh
cạn để chất mô nấm (Tài liệu tập huấn, 2004).
2.4.3. Nguyên liệu trồng nấm
Nấm rơm có thể nuôi trồng trên nhiều loại nguyên liệu khác nhau như:
rơm rạ, lục bình, mạc cưa, bã mía,…nhưng nguyên liệu trồng phổ biến hiện
nay vẫn là rơm rạ (Lê Duy Thắng, 1997). Năng suất nấm rơm sẽ cao hay thấp
tùy thuộc vào chủng loại rơm rạ, tình trạng và chất lượng của nguyên liệu
(Tài liệu phát triển nông thôn mùa lũ, 2003). Nguyên liệu trồng nấm thường
phải khô nhưng không nên để mục nát hoặc mốc, sử dụng nguyên liệu hư
hỏng để trồng nấm không những không có năng suất cao mà đôi khi còn dẫn
đến thất bại, tốn công vô ích. Vì vậy, muốn dự trữ rơm rạ để trồng nấm thì

phải phơi khô, bảo quản tốt, chất rơm thành cây, che đậy cẩn thận để tránh
cho rơm không bị hư hỏng (Lê Duy Thắng, 1997). Nguyễn Duy Điềm và
2