bài tập lớn học kỳ Khái niệm hình tượng nghệ thuật và những nét đặc trưng của nó

Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

A/ LỜI MỞ ĐẦU
Khái niệm hình tượng nghệ thuật từ lâu đã khơng cịn xa lạ với
những ai đã từng tiếp xúc với bất cứ loại hình nghệ thuật nào như: văn
học, hội họa, ca kịch... Người nghệ sĩ dùng hình tượng nghệ thuật để
nhận thức và cắt nghĩa đời sống, thể hiện tư tưởng và tình cảm của mình,
nhờ những hình tượng đó mà sự vật, hiện tượng được tái hiện một cách
sinh động nhưng đồng thời cũng nhờ nó mà cái tâm, cái tài của người
nghệ sĩ được thể hiện một cách tròn đầy và nguyên vẹn nhất. Chính vì
vậy, để hiểu sâu hơn về hình tượng nghệ thuật em xin lựa chon đề tài: “
Khái niệm hình tượng nghệ thuật và những nét đặc trưng của nó” để làm
bài tập học kì.
B/ NỘI DUNG
1.Khái niệm hình tượng nghệ thuật
a,Khái niệm hình tượng nghệ thuật nói chung
Tìm hiểu về hình tượng nghệ thuật, trước hết phải hiểu hình tượng
nghệ thuật bắt nguồn từ một loại tư duy đặc biệt: tư duy hình tượng- một
trong ba loại tư duy:Tư duy hành động- trực quan; tư duy khái niệmlogic và tư duy hình tượng- cảm tính.
Tư duy hình tượng- cảm tính: nảy sinh trên cơ sở tiếp xúc trực tiếp
với đối tượng. Nó tái hiện đối tượng một cách tồn vẹn nhưng khơng
TRANG 1


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

thoát ly đối tượng mà gắn liền với những đặc điểm cụ thể, cá biệt, sinh

động về đối tượng để qua đó mà bộc lộ cái khái quát. Loại tư duy này
bao hàm cả thái độ đánh giá chủ quan của chủ thể. Nghệ thuật tái hiện và
khái quát cuộc sống dựa trên cơ sở của loại tư duy này. Nói một cách cụ
thể, nghệ sĩ xây dựng nên hình tượng nghệ thuật dựa trên cơ sở các loại
tư duy hình tượng- cảm tính, và hình tượng nghệ thuật chính là sự biểu
hiện những quan niệm khái quát về cuộc sống dưới hình thức cụ thể,
cảm tính như hình thức của bản thân đời sống.
Như vậy, hình tượng nghệ thuật là phương tiện đặc thù của nghệ
thuật nhằm phản ánh cuộc sống một cách sáng tạo, bằng những hình
thức sinh động, cảm tính, cụ thể như bản thân đời sống, thơng qua đó
nhằm lý giải, khái qt về đời sống gắn liền với một ý nghĩa tư tưởng,
cảm xúc nhất định, xuất phát từ lý tưởng thẩm mĩ của nghệ sĩ. Mỗi hình
tượng là một tế bào góp phần làm nên tác phẩm nghệ thuật trong đó
chứa đựng nội dung cuộc sống, những thông tin về đời sống, những
quan niệm, tư tưởng cảm xúc của tác giả.
b, Khái niệm hình tượng nghệ thuật trong mỹ học
Trong mỹ học, hình tượng nghệ thuật được hiểu theo hai nghĩa:
nghĩa rộng, nghĩa hẹp. Nghĩa rộng: chỉ đặc điểm chung về phương thức
phản ánh đời sống của tất cả các loại hình nghệ thuật, để phân biệt nghệ
TRANG 2


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

thuật với khoa học và các hình thức ý thức xã hội khác. Nghĩa hẹp: Khái
niệm hình tượng được dùng trong phạm vi tác phẩm, chủ yếu là hình
tượng cụ thể về một con người, một tập thể người, một con vật, đồ vật
hay một cảnh sắc thiên nhiên, một cảnh sinh hoạt lao động thường

ngày... Tất cả mọi thứ dừ tầm thường nhất khi đi vào nghệ thuật đều có
thể trở thành hình tượng một khi nó mang trong mình những quan niệm
sống, những trải nghiệm cuộc đời, những triết lý nhân sinh sâu sắc.
Để mỗi hình tượng được tái hiện và tồn tại, người nghệ sĩ phải sử
dụng những phương tiện vật chất cụ thể như: ngôn từ, âm thanh, màu
sắc, đường nét... Đằng sau lớp vỏ vật chất ấy là một thế giới đời sống
mn hình muôn vẻ gắn liền với vô vàn cung bậc cảm xúc tình cảm
nghệ thuật mà tác giả muốn gửi gắm. Mỗi tác phẩm nghệ thuật không
chỉ đơn thuần mô phỏng lại thế giới khách quanqua con mắt tinh tế, nhạy
cảm của người nghệ sĩ mà cịn mang trong mình những thông điệp đẹp
đẽ về tư tưởng, triết lý sống, những bài học hay, những kinh nghiệm quý
giasvdo chính tác giả trải qua và chiêm nghiệm rút ra từ cuộc đời mình.
Bởi vậy mà khi nhìn vào một tác phẩm nghệ thuật, người ta có thể đánh
giá được cái tài, cái tâm của người nghệ sĩ sáng tác ra nó. Nhờ đó, khi
khám phá nghệ thuật người ta khơng những được cảm thụ, thưởng thức
cái đẹp, được tiếp cận với nguồn tri thức vô hạn của nhân loại mà đồng
thời qua đó người ta cịn được tiếp nhận những chân lí về đời sống. Đây
TRANG 3


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

chính là biểu hiện đỉnh cao của hình tượng là cái đích mà bất cứ người
nghệ sĩ nào trong suốt cuộc đời theo đuổi sự nghiệp nghệ thuật, theo
duổi cái đẹp, cái hồn mĩ của mình cũng muốn đạt được.
2. Nét đặc trưng của hình tượng nghệ thuật
a, Hình tượng nghệ thuật gắn liền với đời sống
Khi nhắc tới nghệ thuật đơi khi người ta nhầm tưởng nó là hiện

thân của những cái hoàn mĩ, diễm lệ, của những thứ lãng mạn, viển vông
xa rời thực tế, nhưng thực chất nghệ thuật luôn đi đi liền với đời thực, nó
bám sát cuộc sống. Hơn bao giờ hết, nghệ thuật luôn gần gũi với cuộc
đời, phát triển theo nhịp sống của cuộc đời như một người bạn đồng
hành tận tụy. Hình tượng nghệ thuật tái hiện cuộc sống nhưng lại không
đơn thuần là sao chép y nguyên những hiện tượng có thật mà lại tái hiện
một cách có nhọn lọc, sáng tạo thơng qua tài năng và trí tưởng tượng của
nghệ sĩ, bằng sự khéo léo và tinh tế của mình, họ biến những sự vật dù
tầm thường nhất cũng có thể trở thành các hình tượng có sức truyền cảm
mạnh mẽ, mang những ấn tượng sâu sắc đến với người cảm thụ.
b, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất của cái cụ thể , cá biệt, cảm
tính với cái khái quát
Đây là nét đặc trưng tiêu biểu nhất và là dấu hiệu dễ nhận biết nhất
của hình tượng nhưng đồng thời cũng quan trọng nhất để phân biệt sự
TRANG 4


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

khác nhau giữa hình tượng và khái niệm. Mọi sự vật, hiện tượng trong
thế giới khách quan đều tồn tại ở dạng dạng riêng biệt, là một cá thể độc
lập, cụ thể. Ngay chính bản thân con người cũng tồn tại là những cá
nhân cụ thể, độc đáo, không lặp lại. Song khơng phải vì thế mà chugns
sống tách rời, riêng rẽ, mọi sự vật hiện tượng chỉ có tồn tại được khi
chúng được đặt trong mối liên hệ với những sự vật, hiện tượng khác
xung quanh. Ví dụ: sấm và sét là hai hiện tượng thiên nhiên có tính chất
hồn tồn khác nhau, nhưng sấm sét ln cùng nhau xuất hiện khi trời
mưa lớn. Vì vậy, trong mỗi hiện tượng, sự vật cá biệt đều chứa đựng sự

thống nhất giữa hai mặt đối lập nhau: cái chung và cái riêng. Nghĩa là nó
mang những dấu hiệu cụ thể, cá biệt, không lặp lại ở những hiện tượng
khác, lại vừa mang những đặc điểm bản chất đại diện cho những hình
tượng cùng loại. Để khám phá được quy luật của cuộc sống, nghệ thuật
cũng như khoa học đều không dừng lại ở hiện tượng mà xâm nhập vào
bản chất sự vật. Một người nghệ sĩ xuất sắc hay một nhà bác học tài
năng cũng đều phải nắm bắt những gì chủ yếu thuộc về bản chất của sự
vật, hiện tượng, để biết tập trung sự chú ý của mình vào những sự kiện,
những quá trình của sự vật, hiện tượng mà trong đó bộc lộ đầy đủ nhất ý
nghĩa của đối tượng nghiên cứu và khám phá.
Nếu như khoa học sử dụng những sự vật, hiện tượng cụ thể, cá biệt
mang tính điển hình để đại diện cho cái lớn lao, cái toàn thể. Điều này
TRANG 5


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

được thể hiện rất rõ trong lĩnh vực văn học. Tác phẩm “ Chí phèo” của
Nam Cao là một tác phẩm điển hình với hai hình tượng nhân vật tiêu
biểu là Chí phèo và Bá Kiến. Bằng nhịi bút sắc sảo của mình, Nam Cao
sử dụng ngơn ngữ để vẽ lên chân dung Chí - một anh nơng dân hiền
lành, thế nhưng từ bốn bức tường lao lí đã dẫn đến cuộc đời Chí trở
thành một “ con quỷ” của làng Vũ Đại. Chí mang những nét tính cách
riêng, cá biệt mà chẳng ai có được: hắn mãi chìm trong cơn say, ngủ
trong lúc say. Cứ mỗi lần say là hắn chửi, tiếng chửi của hắn trở thành
nỗi ám ảnh trong lòng nguwoif đọc. Nam Cao đã xây dựng nhân vật Chí
như một chân dung điển hình cho những người nông dân bế tắc lâm vào
bước đường cùng để rồi mất dần đi cả nhân hình, nhân phẩm, họ phản

kháng lại xã hội, phản kháng lại bất công của cuộc đời bằng con đường
lưu manh.Bên cạnh chân dung của một anh chí lưu manh là hình ảnh của
Bá Kiến- tên lí trưởng hách dịch. Nam Cao đã dựng lên chân dung tên
địa chủ với những nét vẽ sinh động, đầy ấn tượng và mang tính điển
hình cao: giọng qt “ rất sang”, tiếng cười tào tháo và những thủ đoạn
thống trị khơn ngoan “ mềm nắn rắn bng”...Từ chính đặc điểm này mà
hình tượng nghệ thuật có khả năng tái hiện lại cuộc sống một cách hoàn
chỉnh và toàn diện và đây cũng chính là thành cơng lớn của Nam Cao
trong việc xây dựng hình tượng nhân vật.

TRANG 6


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Có thể nói, hình tượng nghệ thuật có khả năng tái hiện lại cuộc
sống một cách hoàn chỉnh và toàn vẹn. Vậy nên, khi tiếp xúc với những
tác phẩm nghệ thuật, ta như được tận mắt chứng kiến, được tham gia vào
câu chuyện đời thực mà tác giả đề cập. Cảm giác này thể hiện càng rõ
hơn trong những loại hình nghệ thuật mà hình tượng giàu tính tạo hình,
có khả năng tác động trực tiếp vào giác quan người thưởng thức như: hội
họa, sân khấu, điện ảnh... Nhưng riêng với loại hình văn học, người ta
khơng chỉ sống dậy cảm giác mà còn thức dậy tất cả các giác quan, văn
học kéo người ta về quá khứ rồi lại đẩy người ta tiến đến tương lai. Khả
năng tác động vào cảm giác con người của văn học có thể nói là vơ biên
bởi nó khơng có rào cản của khơng gian, thời gian, hồn cảnh... Đằng
sau lớp vỏ bọc vật chất của hình tượng ln là tầng tầng lớp lớp ý nghĩa
sâu sắc đó là những quan điểm, quan niệm về cuộc đời, đó là những triết

lý nhân sinh về con người, là những bài học quý giá về kinh nghiệm
sống, là cách đối thế... là vô vàn những điều bổ ích khác về đời người.
Cái tiềm năng lớn lao ấy chính là phép màu làm mới nghệ thuật. Theo
thời gian, hình tượng có thể cũ mịn nhưng ý nghĩa của nó thì ln phát
triển theo nhịp sống và ngày càng trở nên phong phú, mới mẻ hơn. Điều
đó giải thích vì sao có những tác phẩm nghệ thuật cứ trường tồn mãi
cùng thời gian mà vẫn không đánh mất đi cái giá trị lướn lao của mình.

TRANG 7


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

c, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất giữa hai mặt khách quan và
chủ quan
Tác phẩm nghệ thuật là sản phẩm tinh thần của người nghệ sĩ.
Nhưng người nghệ sĩ khơng tạo ra hình tượng bằng cách rút ruột mình
như lồi nhện. Người nghệ sĩ như lồi ong kia, bay đi mn phương tìm
nhụy hoa về hịa với máu của mình để làm ra mật. Tác phẩm nghệ thuật
đích thực như mật ong, khơng cịn là nhụy của hoa, cũng không đơn
thuần là máu của ong. Nghệ thuật là hình ảnh chủ quan của thế giới
khách quan. Hai mặt chủ quan và khách quan do vậy thống nhất hữu cơ
trong hình tượng. Mặt chủ quan là tính chất, sắc thái, hiện trạng của các
hiện tượng ngoài đời sống. mặt khách quan cũng có thể nhận ra trong
loại hình tượng biểu hiện. Bởi lẽ, con người nghệ sĩ cũng là một bộ phận
của thực tại. Tâm trạng của người nghệ sĩ đồng thời là một mảng của
đời sống.
d, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất giữa lí trí và tình cảm

Tiếp nhận nghệ thuật, cơng chúng khơng thể dửng dưng. Người ta
có thể khóc, cười hồn nhiên như con trẻ. Song rất khác với những giọt
nước mắt vui sướng hay đau xót của trẻ thơ, cùng với sự rung động của
con tim, trí óc của cơng chúng nghệ thuật còn được thức tỉnh. Đọc
truyện Kiều chẳng hạn, nhận thức của người đọc về thân phận của nàng
TRANG 8


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kiều được tăng thêm: “ Nổi chìm kiếp sống lênh đênh” (Tố Hữu). Người
nghệ sĩ đã bằng lí trí tỉnh táo và tình cảm nồng cháy để tạo nên hình
tượng nghệ thuật. Cảm hứng sáng tạo chân chính vì vậy được coi là sự
thang hoa của lí trí và cảm xúc. Thiếu tư tưởng, hình tượng sẽ trống rỗng
và hời hợt. Thiếu cảm xúc hình tượng sẽ khơ cứng và cằn cỗi. Đúng
hơn, trong sáng tạo nghệ thuật, nhận thức phải được chuyển hóa thành
tình cảm, thành niềm tin. Bởi vậy, sức tác động của nghệ thuật mới
mãnh liệt và bền lâu. Phạm Văn Đồng đã nói: “ Cơng tác văn học nghệ
thuật là một công tác từ tưởng có khả năng đi sâu vào ý nghĩ, tình cảm
của con người và có giá trị lâu dài, bền bỉ”.
e, Hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ
Trong khi nhấn mạnh tới mối quan hệ máu thịt giữa nhận thức và
hiện thực, Lê- nin cịn u cầu khơng được phép lẫn lộn giữa cái phản
ánh và cái được phản ánh, giữa nghệ thuật và đời sống. Ấy là bởi nghệ
thuật không sao chép mà biểu hiện tự nhiên. Chân lý nghệ thuật gắn bó
với chân lý đời sống, nhưng lại không đồng nhất với chân lý đời
sống.Phần sáng tạo của người nghệ sĩ là rõ rệt và hiển nhiên. Nghệ thuật
không phải là sự thật đời sống. Giữa người sáng tạo và người tiếp nhận “

thỏa thuận” ngầm với nhau về tính “ khơng thật” và tính ước lệ của hình
tượng. Vậy nên, trong ca kịch, diễn viên chỉ hát mà khơng nói, và nếu
như có nói thì cũng nói như hát. Trong vũ đạo, diễn viên chỉ có múa,
TRANG 9


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

nghĩa là cử chỉ, động tác đều được cách điệu hóa khơng tự nhiên như
trong đời thường. Trong hội họa, người nghệ sĩ vẽ tranh trên giấy hoặc
trên vải. Điện ảnh tưởng khơng ước lệ vì đó là những cảnh thật, người
thật kế tiếp nhau hiện ra trên màn ảnh, nhưng suy cho cùng vẫn rất ước
lệ.
C/ KẾT BÀI
Nghệ thuật âm nhạc ngày một phát triển và sẽ tiến tới những đỉnh
cao chói lọi. Trong tác phẩm âm nhạc của mình, ngày nay các nhạc sĩ đã
sáng tạo thêm nhiều phương pháp biểu hiện mới mẻ. Dù âm nhạc phát
triển đến mức độ nào đi nữa thì cái cốt lõi nhất của sự biểu hiện tác
phẩm vẫn là hình tượng nghệ thuật. Khơng xây dựng được hình tượng
nghệ thuật, tác phẩm âm nhạc rơi vào tính giải trí đơn thuần, nhiều khi
khơng mang lại chức năng giáo dục tình cảm và thẩm mỹ. Như vậy, để
đạt được thành công trong một tác phẩm âm nhạc, người nghệ sĩ( sáng
tác và biểu diễn ) cần có một thực tế phong phú, sinh động, một tâm hồn
lành mạnh và cảm xúc dồi dào, một khả năng lao động nghệ thuật không
mệt mỏi và có trách nhiệm đối với sản phẩm của mình để phục vụ đơng
đảo cơng chúng.

TRANG 10

Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.
2.
3.

TRANG 11


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TRANG 12


Bài tập học kì mơn mỹ học
Nguyễn Thị Lệ Thu _ 370448
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

MỤC LỤC
A/ LỜI MỞ ĐẦU
B/ NỘI DUNG
1.Khái niệm hình tượng nghệ thuật

a, Khái niệm hình tượng nghệ thuật nói chung
b, Khái niệm hình tượng nghệ thuật trong mỹ học
2. Nét đặc trưng của hình tượng nghệ thuật
a, Hình tượng nghệ thuật gắn liền với đời sống
b, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất của cái cụ thể,

TRANG
1
1
1
2
2
2
3

cá biệt, cảm tính với cái khái qt
c, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất giữa hai mặt

5

khách quan và chủ quan
d, Hình tượng nghệ thuật là sự thống nhất giữa lí trí và tình

5

cảm
e, Hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ
C/ KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

5
6
7

TRANG 13