TỘI NHẬN HỐI LỘTRONG LUẬT HÌNH SỰ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
D

E





LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHÓA 31(2005-2009)

Đề tài:
TỘI NHẬN HỐI LỘ TRONG LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM







Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện:

TS. Phạm Văn Beo Lê Văn Giác
Bộ môn: Tư Pháp MSSV: 5054737


Lớp: Luật Tư Pháp 1-K31

Cần Thơ
2008
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN:

.......................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
................................................................................................................. /.


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
................................................................................................................. /.


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

MỤC LỤC
W

 X


LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Tình thế cấp thiết của đề tài................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài............................................................................ 2
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài ........................................................................... 3
5. Cơ cấu của đề tài ................................................................................................... 3
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỘI NHẬN HỐI LỘ................................ 4
1.1 Khái niệm chung tội phạm về chức vụ.............................................................. 4
1.2 Khái niệm về tội nhận hối lộ .............................................................................. 5
1.3 Đặc điểm, bản chất pháp lý của tội nhận hối lộ ............................................... 5
1.4 Nguyên nhân, điều kiện phạm tội nhận hối lộ.................................................. 6
1.4.1 Nguyên nhân khách quan của tội nhận hối lộ....................................... 6
1.4.2 Nguyên nhân chủ quan của tội nhận hối lộ........................................... 7
1.5 Ý nghĩa của việc nghiên cứư tội nhận hối lộ..................................................... 8
1.6 Sơ lược về lịch sử hình thành các quy định về tội nhận hối lộ trong pháp luật
hình sự Việt Nam....................................................................................................... 9
1.6.1 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trước Cách
mạng tháng Tám ............................................................................................... 9
1.6.2 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ sau Cách
mạng tháng Tám ............................................................................................. 12
1.6.3 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trong Bộ
luật hình sự năm 1985 .................................................................................... 13
1.6.4 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trong Bộ
luật hình sự năm 1999 (Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành) ................... 14
CHƯƠNG 2: CÁC QUY ĐỊNH VỀ TỘI NHẬN HỐI LỘ TRONG LUẬT HÌNH
SỰ VIỆT NAM........................................................................................................ 16
2.1 Các dấu hiệu cấu thành tội nhận hối lộ........................................................... 17
2.1.1 Dấu hiệu về mặt chủ thể của tội nhận hối lộ ....................................... 17
2.1.2 Dấu hiệu về mặt khách quan của tội nhận hối lộ................................ 20
2.1.2.1 Hành vi khách quan ...................................................................... 20
2.1.2.2 Dấu hiệu hậu quả nguy hiểm cho xã hội của tội nhận hối lộ..... 23
2.1.3 Dấu hiệu về mặt khách thể của tội nhận hối lộ................................... 24

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
2.1.4 Dấu hiệu về mặt chủ quan của tội nhận hối lộ.................................... 25
2.2 Các trường hợp phạm tội cụ thể...................................................................... 25
2.2.1 Phạm tội nhận hối lộ thuộc khoản 1 Điều 279 .................................... 25
2.2.2 Phạm tội nhận hối lộ thuộc khoản 2 Điều 279 .................................... 27
2.2.3 Phạm tội nhận hối lộ thuộc khoản 3 Điều 279 .................................... 34
2.2.4 Phạm tội nhận hối lộ thuộc khoản 4 Điều 279 .................................... 35
2.2.5 Hình phạt bổ sung đối với người phạm tội nhận hối lộ...................... 38
2.3 So sánh tội nhận hối lộ với một số tội phạm về chức vụ khác trong Bộ luật
hình sự Việt Nam hiện hành................................................................................... 39
2.3.1 Tội nhận hối lộ với tội tham ô tài sản................................................... 39
2.3.2 Tội nhận hối lộ với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản
........................................................................................................................... 40
2.3.3 Tội nhận hối lộ với tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đến
người khác để trục lợi..................................................................................... 40
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ TỘI NHẬN HỐI LỘ Ở VIỆT NAM HIỆN
NAY .......................................................................................................................... 42
3.3 Tổng quan về tội nhận hối lộ trên thế giới...................................................... 42
3.2 Thực trạng của tội nhận hối lộ ở Việt Nam hiện nay..................................... 43
3.3 Những bất cập trong quá trình xử lý tội nhận hối lộ..................................... 47
3.3.1 Những bất cập trong quá trình phát hiện và xử lý tội phạm............. 49
3.3.2 Những bất cập trong thực hiện cơ chế kinh tế.................................... 51
3.3.3 Những bất cập trong công tác tổ chức cán bộ..................................... 52
3.3.4 Những bất cập trong công tác thanh tra, giám sát ............................. 55
3.4 Giải pháp cho những bất cập trong công tác xử lý tội nhận hối lộ .............. 55
3.4.1 Giải pháp trong công tác phát hiện và xử lý tội phạm....................... 55
3.4.2 Giải pháp trong thực hiện cơ chế kinh tế ............................................ 58
3.4.3 Giải pháp về mặt tổ chức cán bộ .......................................................... 59

3.4.4 Giải pháp về mặt thanh tra, giám sát .................................................. 60
KẾT LUẬN.............................................................................................................. 62



Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam


LỜI MỞ ĐẦU

1. Tình thế cấp thiết của đề tài
Hiện nay đất nước ta đang trong hoàn cảnh đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đang
từng bước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực hiện dân giàu nước
mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh. Những cán bộ, đảng viên có chức vụ quyền
hạn cần phải tu dưỡng rèn luyện phẩm chất, thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ: “Cần
kiệm, liêm chính, chí công vô tư”. Có làm được như thế thì nhiệm vụ đổi mới và phát
triển nền kinh tế hàng hóa thị trường đang từng bước hội nhập vào nền kinh tế thế giới
của một quốc gia mới có thể thực hiện được. Nếu những cán bộ, đảng viên có chức, có
quyền hiện nay mà không có đầy đủ phẩm chất đạo đức của nhà cầm quyền thì những
gì mà Đảng và Nhà nước đặt ra sẽ không thể thực hiện được, không những thế mà nó
còn làm suy giảm lòng tin và sự tín nhiệm của người dân đối với Đảng và Nhà nước,
đe dọa đến an ninh, ổn định chính trị - xã hội của một quốc gia.
Trên thực tế hiện nay, một trong những vấn đề làm suy thoái về phẩm chất, đạo
đức của những cán bộ, đảng viên có chức có quyền đó là nạn tham nhũng, hối lộ. Đó
cũng chính là đề tài mà không ít quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm trong quá
trình vận hành đất nước của mình. Tại Việt Nam, trong những năm qua nạn tham
nhũng, hối lộ đã nổi lên như một vấn nạn trầm trọng và đang trở thành tâm điểm của

công luận. Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ quyền hạn, hối lộ, tham ô,
hoặc cố ý làm trái pháp luật vì động cơ vụ lợi. Tham nhũng, hối lộ là một hiện tượng
xã hội tiêu cực xuất hiện từ rất lâu. Hiện tượng này diễn ra ngày càng nghiêm trọng và
phổ biến, tính chất phức tạp, thủ đoạn tin vi và có nguy cơ ngày càng lớn. Hậu quả của
tham nhũng, hối lộ thể hiện ở số lượng tài sản của nhà nước bị chiếm đoạt, thất thoát,
số đối tượng vi phạm pháp luật trong đó có nhiều cán bộ, công chức là lãnh đạo cấp
cao cũng đã có hành vi tham nhũng, hối lộ chiếm đoạt tài sản của nhà nước. Đó là nhân
tố ảnh hưởng đến nền kinh tế chính trị, gây mất đoàn kết nội bộ, làm suy giảm uy tín
của Đảng và Nhà nước trước nhân dân, làm thoái hoá bản chất của một số cán bộ công
chức.
Vì vậy, khi nhận thức được tác hại và nguy cơ của tội tham nhũng, hối lộ nên
ngay từ Đại hội Đảng lần thứ VII, Đảng ta đã xác định tham nhũng là một trong bốn
nguy cơ đối với chế độ xã hội chủ nghĩa trên thế giới nói chung, và ở Việt Nam nói
riêng. Nghị quyết hội nghị đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng ta đã đánh giá “Tình
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 1

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

trạng tham nhũng, suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận
không nhỏ cán bộ, đảng viên là rất nghiêm trọng. Nạn tham nhũng kéo dài trong hệ
thống chính trị và trong nhiều tổ chức kinh tế là một nguy cơ lớn đe dọa đến sự sống
còn của chế độ ta”. Trong nhiều văn kiện Hội nghị của Đảng và Nhà nước ta cũng đã

thể hiện quyết tâm cao trong cuộc đấu tranh với các hành vi tham nhũng, nhằm đẩy lùi,
ngăn chặn, hạn chế đến mức thấp nhất các hậu quả xấu của nạn tham nhũng này. Một
trong những hành vi tham nhũng gây hậu quả nguy hiểm cho xã hội là “Tội nhận hối
lộ”, đây là trong những tội phạm tham nhũng gây thiệt hại lớn về tài sản của Nhà nước,
tổ chức xã hội, làm thoái hóa bản chất của một bộ phận cán bộ, công chức, làm suy
giảm uy tín của Đảng và Nhà nước đối với nhân dân. Với những hậu quả nghiêm trọng
của nạn tham nhũng, hối lộ như vậy, nên Đảng và Nhà nước ta rất xem trọng công tác
đấu tranh phòng chống tham nhũng, hối lộ. Để thực hiện được nhiệm vụ đó thì đòi hỏi
phải có sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong nước và giữa các nước cần phải có
sự hợp tác quốc tế để cùng nhau đẩy lùi tội tham nhũng, hối lộ. Trong những năm qua,
kết quả là đã có nhiều vụ án lớn đã được đưa ra ánh sáng, như vụ: vụ án “con bạc triệu
đô” Bùi Tiến Dũng và “tiêu cực lớn ở Ban quãn lý dự án PMU 18 Bộ Giao thông vận
tải (GTVT), vụ án này khiến Bộ trưởng bộ GTVT Đào Đình Bình bị cảnh cáo và phải
từ chức, và còn có rất nhiều cá nhân có liên quan ở Bộ GTVT đã bị xử lý; vụ việc cán
bộ lãnh đạo thị xã Đồ Sơn - Hải Phòng mang hàng chục mảnh đất có giá trị hàng tỷ
đồng đi chia chác; vụ tiêu cực mua sắm thiết bị ở 38 Bưu điện tỉnh, thành phố trên toàn
quốc, do trùm lừa đảo Nguyễn Lâm Thái cầm đầu, Thái đã hối lộ hơn 1 tỷ đồng cho
giám đốc, phó giám đốc, trưởng phòng của chín bưu điện, đổi lại nhiều lãnh đạo bưu
điện của 38 tỉnh thành đã ký hợp đồng mua bán thiết bị của bưu điện với các công ty
của Nguyễn Lâm Thái gây thiệt hại cho Nhà nước 45 tỷ đồng;…
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Để hoàn thiện sự hiểu biết về pháp luật, cũng như để tìm hiểu kỷ về tội phạm
“nhận hối lộ” trong phạm vi của đề tài “Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam”.
Nay người viết sẽ trình bày những vấn đề sau: vấn đề về lý luận chung của tội nhận hối
lộ, các dấu hiệu pháp lý, các trường hợp phạm tội cụ thể, so sánh tội nhận hối lộ với
một số tội phạm tham nhũng khác, ngoài ra còn xin được trình bày về đặc điểm, tình
hình của tội này ở Việt Nam hiện nay, cũng như các bất cập và biện pháp phòng chống
tội nhận hối lộ này. Qua đó, ta có thể nâng cao được sự hiểu biết của mình về tội phạm
này, để từ đó mới có thể góp phần đấu tranh phòng chống tội phạm, cũng như tuyên
truyền cho mọi người xung quanh tham gia tích cực vào công tác đấu tranh phòng

chống “tội tham nhũng” nói chung và “tội nhận hối lộ” nói riêng.
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 2

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài “Tội nhận hối lộ” này được nghiên cứu trên cơ sở của Bộ luật hình sự
Việt Nam hiện hành, tại Điều 279. Và những tài liệu trên phạm quy pháp luật của Việt
Nam có liên quan đến tội tham nhũng, hối lộ.
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Do kết cấu của đề tài luận văn nên ngưòi viết dựa vào những phương pháp
nghiên cứu như: phương pháp phân tích câu chữ trong luật viết, phương pháp liệt kê,
phương pháp quy nạp, diễn dịch, phương pháp chứng minh và so sánh….Trong các
phương pháp trên thì phương pháp phân tích câu chữ giữ vai trò quan trọng nhất trong
tất cả các phương pháp.
5. Cơ cấu của đề tài
Đề tài này gồm có ba phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận.
Trong phần nội dung gồm có ba chương:
Chương 1: Lý luận chung về tội nhận hối lộ
Chương 2: Các quy định về tội nhận hối lộ trong Bộ luật hình sự Việt Nam
hiện hành
Chương 3: Thực trạng về tội nhận hối lộ ở Việt Nam hiện nay

Mặc dù trong quá trình nghiên cứu đã có sự cố gắng của bản thân, và sự hướng
dẫn nhiệt tình của giảng viên, nhưng do trình độ, khả năng nghiên cứu có hạn nên chắc
chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót và những khuyết điểm của luận văn. Rất
mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô và các bạn để đề tài được hoàn thiện
hơn. Xin chân thành cảm ơn TS. Phạm Văn Beo đã hướng dẫn tận tình cho tôi hoàn
thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Lê Văn Giác





GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 3

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỘI NHẬN HỐI LỘ
1.1 Khái niệm chung tội phạm về chức vụ
Khái niệm tội phạm về chức vụ là một trong những vấn đề quan trọng của lý

luận về tội phạm chức vụ, bởi nó là cơ sở xuất phát để nghiên cứu những vấn đề khác.
Mặc khác, việc làm sáng tỏ khái niệm đó còn giúp cho các cơ quan bảo vệ pháp luật áp
dụng đúng đắn những qui phạm pháp luật hình sự qui định các tội về chức vụ. Vì vậy
việc nghiên cứu làm sáng tỏ khái niệm tội phạm chức vụ chẳng những có ý nghĩa lý
luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng.
Nghiên cứu những quy định của pháp luật hình sự các tội về tham nhũng cho
thấy từ khi thành lập nước cho đến khi Bộ luật hình sự 1985 chính thức thông qua, thì
khái niệm tội phạm về chức vụ chưa đựơc quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật
hình sự. Nghĩa là trong các văn bản pháp luật hình sự được ban hành trước đây chưa có
một quy phạm nào quy định khái niệm tội phạm về chức vụ. Nhưng các hành vi lợi
dụng chức vụ, quyền hạn cụ thể để làm những việc sai trái đều bị xử lý bằng các biện
pháp kỷ luật của Đảng, kỷ luật của Nhà nước hay bằng các biện pháp hành chính.
Trong giai đoạn hiện nay quá trình phát triển xã hội đã làm nảy sinh nhu cầu
phải tội phạm hóa một hành vi vi phạm pháp luật của người có chức vụ quyền hạn, nhu
cầu pháp điểm hóa pháp luật hình sự và điều đó đặt ra yêu cầu khái quát hóa từng loại
tội phạm căn cứ vào một cố dấu hiệu nhất định. Trên cơ sở đó, khái niệm tội phạm về
chức vụ được hình thành từng bước và ngày càng hoàn chỉnh.
Bộ luật hình sự 1999 quy định một cách khái quát về khái niệm tội phạm về
chức vụ ở Điều 277. Đây là khái niệm khái quát được các dấu hiệu chung nhất đặc
trưng cho một nhóm tội phạm cụ thể, căn cứ vào các dấu hiệu khách thể, chủ thể và các
yếu tố lợi dụng chức vụ, quyền hạn.
Theo Điều 277 Bộ luật hình sự 1999 quy định “các tội phạm về chức vụ là
những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức
vụ thực hiện trong khi thực hiện công vụ”. Việc quy định tội phạm về chức vụ là cần
thiết và hoàn toàn phù hợp với yêu cầu khách quan trong đấu tranh phòng chống các tội
phạm về chức vụ. Khái niệm này đánh dấu một bước phát triển mới của luật hình sự và
khoa học luật hình sự nước ta. Nó có ý nghĩa lớn về mặt phương pháp luận, là cơ sở
cho việc nghiên cứu những vấn đề khác (khách thể, chủ thể, các dấu hiệu khách quan,
chủ quan) của tội phạm về chức vụ, những dấu hiệu đặc trưng cho loại tội phạm này.
Đồng thời khái niệm này đã góp phần giải quyết được những vấn đề trong luật, giúp

cho các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự một
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 4

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

cách đúng đắn, có cơ sở tránh sự nhằm lẫn tội phạm về chức vụ với các hành vi vi
phạm pháp luật khác của người có chức vụ, quyền hạn. Như vậy, việc quy định khái
niệm tội phạm về chức vụ ở Điều 277 Bộ luật hình sự có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
quan trọng
1.2 Khái niệm về tội nhận hối lộ
Hiện nay, tham nhũng - hối lộ được xác định là căn bệnh mang tính phổ biến
nhất của quyền lực. Nó xuất hiện trong tất cả cơ cấu của tổ chức quyền lực, đó là lợi
dụng công quyền nhằm mục đích vụ lợi cá nhân hay cho những nhóm lợi ích cục bộ.
Theo quy định tại Điều 279 Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành thì tội nhận hối
lộ được định nghĩa như sau: “Nhận hối lộ là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn
đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình, trực tiếp hoặc qua trung gian đã nhận tiền
hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dưới bất kỳ hình thức nào, để làm
hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ.”
Ở nước ta luôn coi hối lộ là một trong những “quốc nạn” cần phải chủ động
phòng ngừa và kiên quyết trừng trị bằng nhiều biện pháp mạnh mẽ. Vì vậy đấu tranh
chống lại nạn hối lộ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Đảng và Nhà nước ta
quy định từ rất sớm. Cuộc đấu tranh chống lại tham nhũng, hối lộ là cuộc đấu tranh

trên mọi lĩnh vực, trong đó việc xử lý hành vi về nhận hối lộ là một việc rất quan trọng,
góp phần ngăn chặn đẩy lùi và từng bước loại trừ nạn hối lộ ra khỏi đời sống xã hội,
nhưng không thể ngày một ngày hai, chúng ta có thể loại trừ tệ nạn này được thì phải
trãi qua một cuộc đấu tranh lâu dài, gay go và quyết liệt.
1.3 Đặc điểm, bản chất pháp lý của tội nhận hối lộ
Về chủ thể: chủ thể của tội nhận hối lộ là chủ thể đặc biệt, là những người có
chức vụ, quyền hạn trong bộ máy Nhà nước, tổ chức Đảng và trong các tổ chức kinh tế
nhà nước. Chủ thể của tội nhận hối lộ được thể hiện do người có chức vụ, quyền hạn
lợi dụng địa vị của mình để làm trái với nguyên tắc, trái với nội dung công việc được
giao để nhận tiền, tài sản, hoặc lợi ích vật chất khác từ người đưa hối lộ, gây thiệt hại
đến lợi ích của Nhà nước, của nhân dân và thiệt hại đến lợi ích chung của toàn xã hội.
Về khách thể: tội nhận hối lộ xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan
Nhà nước, làm cho cơ quan Nhà nước bị suy yếu, làm mất lòng tin của nhân dân đối
với Đảng và Nhà nước.
Về chủ quan: tội nhận hối lộ được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp, tức là người
nhận hối lộ thấy trước được hậu quả của hành vi đó nhưng vẫn mong muốn và để mặc
cho hậu quả đó xảy ra.
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 5

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Về khách quan: người nhận hối lộ lợi dụng chức vụ, quyền hạn mà mình có để

làm một việc có lợi cho người đưa hối lộ và điều kiện để làm việc đó là sẽ nhận tiền, tài
sản hoặc lợi ích vật chất khác từ người đưa hối lộ.
Tóm lại, nhận hối lộ là hành vi thu lợi bất chính cho bản thân, có sự thỏa thuận
trước giữa người nhận hối lộ với người đưa hối lộ hoặc môi giới đưa hối lộ. Và thời
điểm hoàn thành tội nhận hối lộ tính từ thời điểm người có chức vụ, quyền hạn đã thỏa
thuận và đồng ý sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác.
1.4 Nguyên nhân, điều kiện của tội nhận hối lộ
1.4.1 Nguyên nhân khách quan của tội nhận hối lộ
Nguyên nhân chủ quan là những nguyên nhân bên ngoài tác động đến người
phạm tội, tạo điều hiện thuận lợi thúc đẩy những chủ thể này thực hiện hành vi phạm
tội. Đó là những nguyên nhân và điều kiện kinh tế, xã hội, cơ chế quản lý của Nhà
nước.
Về kinh tế - Xã hội: Kinh tế bị mất cân đối, nghèo nàn lạc hậu, chưa thoát khỏi
hậu quả chiến tranh tàn phá. Về xã hội còn nhiều vấn đề cần giải quyết như nạn thất
nghiệp ngày càng tăng, sự phân hóa giàu và nghèo trong xã hội ngày càng sâu sắc, cơ
sở hạ tầng lạc hậu, chưa có sự phát triển đồng bộ giữa các vùng, hiện tượng mất dân
chủ, vi phạm trật tự kỷ cương, pháp chế xã hội chủ nghĩa ngày càng gia tăng…Bên
cạnh đó, chúng ta đang đứng trước một nền kinh tế xã hội còn thấp kém cùng nhiều
nhược điểm, khuyết tật do xây sựng mô hình xã hội chủ nghĩa cũ. Ngày nay cơ chế
quản lý xã hội kiểu cũ đã dần xóa bỏ nhưng cơ chế quản lý mới chưa được hình thành
một cách đồng bộ. Với nền kinh tế như hiện nay, thị trường hàng hoá phát triển đa
dạng và giá cả tăng vọt, hàng hoá tràn ngập trên thị trường và xã hội phát triển ngày
càng cao thì nhu cầu ngày càng tăng. Nhưng chế độ đãi ngộ, mức lương cho cán bộ,
công chức còn thấp gây ra những khó khăn về kinh tế cho các gia đình cán bộ, công
chức… làm suy giảm mức sống vật chất và tinh thần. Sống trong cảnh thiếu thốn, khó
khăn như thế, một bộ phận cán bộ Đảng viên đã sa sút tinh thần, dễ dàng phát sinh
những tâm lý tiêu cực, chủ nghĩa cực đoan, sự tha hóa trong lối sống đạo đức, lòng
tham ở mỗi người bắt đầu trỗi dậy, cùng vói sự buông lỏng trong việc quản lý, giáo
dục, cùng với nhiều yếu tố khách quan khác tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện
tội phạm.

Về cơ chế quản lý cán bộ: Đa phần cán bộ ở nước ta chưa được đào tạo hoặc đã
được đào tạo nhưng còn ở trình độ thấp, chúng ta chưa xây dựng kịp một đội ngũ cán
bộ cho phù hợp với nhu cầu đổi mới. Cán bộ của ta vừa là những người của cơ chế tập
trung quan liêu bao cấp, vừa lại thực hiện nhiệm vụ quản lý mới khó khăn nên chưa
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 6

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

thoát khỏi những sai lầm và thiếu sót như xưa. Thêm vào đó là lề lối làm việc của một
số cán bộ có thái độ quan liêu, hách dịch, cửa quyền bị tha hóa về bản chất, lối sống.
Một số cán bộ có bằng cấp nhưng chỉ là hình thức chứ năng lực thật sự thì không có.
Công tác đề bạt cán bộ còn mất phải cái nhìn chủ quan, phiến diện, chưa chính xác
trong phương pháp đánh giá, lựa chọn cán bộ. Kết quả là những cán bộ không có năng
lực, bất tài, vô dụng được bố trí vào những vị trí quan trọng, chỉ biết quan tâm đến lợi
ích cá nhân, chà đạp lên lợi ích của người lao động. Chính những yếu kém này là một
trong những nguyên nhân quan trọng làm phát sinh tội phạm tham nhũng, hối lộ.
1.4.2 Nguyên nhân chủ quan của tội nhận hối lộ
Có thể thấy rằng, hành vi phạm tội không chỉ phụ thuộc vào các yếu tố khách
quan bên ngoài mà còn phụ thuộc vào các yếu tố chủ quan bên trong của người phạm
tội với tư cách là những yếu tố bên trong của nhẽng kết cấu phức tạp của tâm sinh lý, ý
thức, hệ tư tưởng. Do vậy chúng ta cần xem xét nguyên nhân của hành vi nhận hối lộ
trong một tổ hợp thống nhất biện chứng giữa chủ thể hành vi với nguyên nhân khách

quan bên ngoài. Nguyên nhân về điều kiện kinh tế - xã hội và cơ chế quản lý là rất
quan trọng, nhưng nguyên nhân xuất phát từ tâm sinh lý, ý thức, hệ tư tưởng của con
người với tư cách chủ thể thực hiên tội phạm mới là nguyên nhân trực tiếp, nguyên
nhân có tính quyết định đến hành vi.
Không phải những người có chức vụ, quyền hạn khi có điều kiện họ đều có
hành vi tham nhũng, hối lộ mà chỉ có một bộ phận cán bộ thực hiện hành vi phạm tội
này. Nếu nói con người là một thực thể xã hội luôn bị tác động và bị phụ thuộc vào
hoàn cảnh khách quan, nếu hiểu như vậy thì tại sao hàng nghìn cán bộ mặc dù chịu sự
tác động của hoàn cảnh khách quan nhưng họ vẫn giữ được phẩm chất cao đẹp. Chỉ khi
nào con người có ý thức sai về con đường thõa mãn nhu cầu mới có thể trở thành
nguyên nhân trực tiếp thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Và nhận thức sai lầm chính
là do lòng tham, khát vọng làm giàu không chính đáng.
Tóm lại, nguyên nhân chủ quan và điều kiện khách quan luôn là điều kiện thúc
đẩy phạm tội. Vì vậy để đấu tranh có hiệu quả với loại tội phạm này, đòi hỏi phải tiến
hành với nhiều giải pháp và vấn đề trước mắt là cần phải khắc phục được những tình
trạng là nguyên nhân dẫn đến việc phạm tội, sao cho chúng không còn tồn tại nữa.
1.5 Ý nghĩa của việc nghiên cứu tội nhận hối lộ
Trong những năm qua, đất nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng
trong công cuộc đổi mới, kinh tế - xã hội không ngừng phát triển, trật tự an nhinh xã
hội được giữ vững, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, chúng ta
vẫn đang đứng trước những nguy cơ và thách thức lớn. Tình hình tham nhũng nói
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 7

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

chung và tội nhận hối lộ nói riêng diễn ra ngày một phức tạp ở nhiều lĩnh vực, các vụ
án được phát hiện và đưa ra xử lý ngày càng tăng với tính chất nghiêm trọng, thể hiện
số lượng tài sản của Nhà nước bị chiếm đoạt, thất thoát, số lượng vi phạm pháp luật
ngày càng nhiều. Trong đó có nhiều cán bộ lãnh đạo đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn
của mình để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác bất hợp pháp để bao che cho
kẻ phạm tội, làm thất thoát đến tài sản của Nhà nước, của tổ chức xã hội, xâm phạm
đến hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức, làm mất uy tín của Đảng và Nhà nước
đối với quần chúng nhân dân.
Nếu trước đây các vụ án tham nhũng, hối lộ thường xảy ra với quy mô nhỏ thì
trong tình hình hiện nay tội pham này xảy ra với quy mô lớn, mang tính tổ chức, có sự
liên kết chặt chẽ. Thủ đoạn phạm tội tham nhũng, hối lộ rất đa dạng và tinh vi. Bọn tội
phạm đều lợi dụng những sơ hở trong chính sách pháp luật để phạm tội, gây thiệt hại
nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước, ảnh hưởng đến cơ chế hoạt động đúng đắn của
cơ quan Nhà nước. Nhận thức được sự nguy hiểm của tội nhận hối lộ Đảng, Nhà nước
cùng toàn thể nhân dân có nhiều cố gắng trong việc phát hiện, đấu tranh phòng ngừa
tội nhận hối lộ. Nhưng tình hình thực tế cho thấy việc xử lý các tội nhận hối lộ chưa
được bao nhiêu, vẫn mang tính nhỏ lẽ, chưa thật sự là cuộc đấu tranh tương xứng với
mức độ nguy hiểm của tội phạm này. Từ thực tế đó, nghiên cứu tội nhận hối lộ nhằm
mục đích đưa ra những giải pháp phòng ngừa, đấu tranh có hiệu quả đối với loại tội
phạm này, nhằm góp phần đẩy lùi và hạn chế đến mức thấp nhất các tội phạm về tham
nhũng, hối lộ.


1.6 Sơ lược về lịch sử hình thành các quy định về tội nhận hối lộ trong pháp
luật hình sự của Việt Nam
1.6.1 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trước
cách mạng tháng Tám

Tham nhũng, hối lộ là một hiện tượng xã hội xuất hiện từ rất sớm từ khi có sự
phân chia giai cấp và hình thành Nhà nước, từ đó cho thấy tham nhũng, hối lộ cũng
được giai cấp thống trị của Nhà nước Việt Nam trong lịch sử đấu tranh chống lại nó.
Từ thế kỷ thứ I trước công nguyên đến thế kỷ thứ X sau công nguyên, đất nước
ta chịu sự đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc, vì vậy ở thời kỳ này pháp
luật Trung Hoa đã được áp dụng ở Việt Nam, chủ yếu là bộ luật Hán và nhà Đường.
Trong khoảng thời gian này các quan lại phong kiến phương Bắc đã có hành vi tham
nhũng gây nên sự phẩn nộ trong dân chúng, làm dấy lên các cuộc khởi nghĩa. Để giải
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 8

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

quyết hậu quả do tham nhũng gây nên, chính quyền đặt lệ phong hầu, cắt đất thưởng
cho những người có công chấn áp phản nghịch. Để hạn chế sự tham nhũng của các
quan lại và hạn chế sự nổi dậy của người dân thuộc địa. Nhà Hán đã ban hành sáu điều
luật qui định cấm các quan lại không được làm một số việc, như dùng thế lực để chiếm
ruộng đất, vơ vét của cải của dân, giết hại dân…
Pháp luật hình sự Việt Nam thời kì nhà họ Khúc, họ Đinh và thời kì tiền Lê, khi
này Nhà nước Đại Cồ Việt mang tính chất của một Nhà nước phong kiến, do Nhà nước
ta trong thời kì này còn yếu và đang bị chiến tranh nên pháp luật hình sự trong thời kì
này chưa được ban hành. Mãi đến thời nhà Lý lên nắm quyền trị nước thì Bộ Luật Hình
Thư mới được ban hành. Đây là bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta, trong bộ luật

này có ghi nhận những hành vi tham nhũng của quan lại chức sắc phong kiến.
Pháp luật nhà Trần từ thế kỷ XIII đến thế kỷ XV, trong những năm đầu nhà
Trần sử dụng Bộ luật Hình Thư của nhà Lý để trị vì đất nước. Sau khi lên ngôi được 5
năm, đến năm 1230 Trần Thái Tông đã ban hành bộ luật mới với tên Quốc triều Hình
luật, pháp luật nước ta trong thời kỳ này đã từng bước được hình thành và phát triển.
Mặc dù, trong thời gian dài chịu sự đô hộ của phong kiến phương Bắc nhưng pháp luật
Việt Nam vẫn giữ được nét riêng.
Pháp luật hình sụ Việt Nam thời nhà Hồ từ cuối thế kỷ XIV, Hồ Quý Ly phế
truất vua Trần lập nên nhà Hồ, pháp luật hình sự nhà Hồ nghiêm khắc hơn pháp luật
của thời kỳ trước rất nhiều, nhưng do triều đại nhà Hồ tồn tại trong khoảng thời gian
ngắn chỉ được 7 năm (từ năm 1400 – 1407) nên chưa ban hành bộ luật hoàn chỉnh
trong thời gian này.
Sau các cuộc khởi nghĩa do nhà Trần lãnh đạo bị thất bại, Lê Lợi dưới sự giúp
đỡ của Nguyễn Trãi đã lãnh đạo nhân dân giành chiến thắng. Sau khi lên ngôi (thế kỷ
thứ XV), Lê Thái Tổ hạ lệnh “từ xưa đến nay, việc trị nước phải có pháp luật, không có
pháp luật thì sẽ loạn”. Vì thế nhà Lê rất coi trọng việc xây dựng pháp luật. Vua Lê Thái
Tông cho rằng xây dựng pháp luật được tiến hành thêm với mộ số quy tắc nhằm xét xử
các vụ kiện cáo và một số qui định cấm nạn nhận hối lộ. Đáng chú ý, hoạt động pháp
luật nói chung, lập pháp hình sự nói riêng của nhà Lê được tiến hành thành công nhất
là dưới thời vua Lê Thánh Tông, cũng ở chính triều đại Lê Thánh Tông đã cho ra đời
Quốc triều hình luật (còn gọi là Bộ luật Hồng Đức) năm 1483 và Hồng Đức Thiện
Chính Thư là văn bản có chứa quy phạm pháp luật hình sự. Quốc Triều Hình luật đã
quy định rất chặt chẽ về hành vi tham nhũng, hối lộ và các biện pháp chế tài rất nghiêm
khắc tại Điều 137 Bộ luật Hồng Đức quy định các tội về chức vụ “Những kẻ đến cầu
cạnh quan chư tư việc trái pháp luật và kẻ vì người khác mà đến cầu cạnh thay đều xử
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 9

SVTH: Lê Văn Giác

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

tội biểm hay phạm”. Tội nhận hối lộ được quy định tại điều 138 với khung hình phạt
hết sức nghiêm khắc: “Quan ty làm trái pháp luật mà ăn hối lộ từ một quan đến chín
quan thì xử tội biếm hay bãi chức, từ mười quan đến mười chín quan thì xử tội đồ hay
lưu, từ hai mươi quan trở lên thì xử tội chém. Những bậc cung thần, quý thần, cùng
những người có tài được dựa vào hạng biếm nghị mà ăn hối lộ từ một quan đến chín
quan thì xử phạt tiền năm mươi quan, từ mười quan đến mười chín quan thì phạt sáu
mươi quan đến một trăm quan, từ hai mươi quan trở lên thì xử tội đồ, những tiền ăn hối
lộ xử phạt gấp đôi nộp vào kho”. Pháp luật hình sự nhà Lê là khá hoàn chỉnh, đã phản
ánh được những đặc điểm của xã hội lúc bấy giờ. Trong công cuộc lập pháp thì Quốc
triều Hình luật được xem là bộ luật quan trọng nhất và có giá trị lịch sử cao.
Ở thế kỷ XVI, XVII và thế kỷ XVIII là các cuộc chiến tranh giữa Trịnh - Mạc,
sau đó đến cuộc nội chiến Trịnh - Nguyễn. Kế tiếp đó quân Tây Sơn đã tiêu diệt ba tập
đoàn Lê, Trịnh, Nguyễn trong nước và đánh thắng quân xam lược Xiêm, Thanh để
thống nhất đất nước. Trong khoảng thời gian triều đại Tây Sơn trị vì đất nước, Quốc
triều Hình luật được sử dụng như một bộ luật chính thống nhưng có sữa đổi trong một
số lĩnh vực kinh tế, tài chính. Những hành vi tham nhũng, hối lộ được coi là tội phạm
vẫn được xử lý theo điều luật được quy định trong Quốc Triều Hình Luật.
Năm 1802 Nguyễn Ánh đánh bại quân Tây Sơn lên ngôi vua trong khoảng thời
gian này Nguyễn ánh rất quan tâm đến việc xây dựng pháp luật. Vua giao cho tiến
quân Bắc Thành Tống trấn Nguyễn quan thành biên soạn Hoàng Việt Luật Lệ (gọi là
bộ luật Gia Long) đến năm 1811 thì hoàn thành và có hiệu lực năm 1813. Để bảo đảm
hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước phong kiến, pháp luật hình sự thời nhà
Nguyễn đã giành tới 9 Điều quy định về tội nhận của đúc lót như Điều 312 quan lại

nhận của tiền, Điều 314 nhận của tiền sau khi xong việc. Đáng chú ý, pháp luật thời kỳ
nhà Nguyễn đã cấm quan lại không được mua sắm ruộng, nhà tại địa phương nơi mình
làm việc. Từ việc phân tích trên cho thấy pháp luật hình sự thời nhà Nguyễn mặt dù
chịu ảnh hưởng của pháp luật hình sự phong kiến Trung Quốc rất nặng nề, nhưng cũng
đã tiếp thu được giá trị lập pháp hình sự của thời kỳ nhà Lê và bên cạnh đó có những
sáng tạo nhất định thể hiện kỹ thuật lập pháp hình sự ở trình độ cao so với các nước
trong khu vực.
Qua đó cho thấy, lịch sử Nhà nước Việt Nam thời phong kiến trên phương diện
pháp luật thì vấn đề đấu tranh chống những hành vi tham nhũng, hối lộ đã được đặt ra
như một yêu cầu để xây dựng bộ máy Nhà nước phong kiến. Tuy nhiên vấn đề này vẫn
còn có một số hạn chế nhất định. Đây cũng là một đặc điểm của Nhà nước phong kiến
của Nhà nước ta mà ở đó tồn tại chế độ người bốc lột người.
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 10

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Thời kỳ thực dân Pháp xâm lược năm 1858, Pháp thực hiện chính sách “chia để
trị”, chia đất nước Việt Nam thành ba sứ với ba chế độ chính trị khác nhau. Nam kỳ là
đất nước thuộc địa, không còn phụ thuộc triều đình Huế; Bắc kỳ là đất nước “nửa bảo
hộ” đặt dưới quyền cai trị của viên thống sứ người Pháp; ở Nam kỳ triều đình bù nhìn
vẫn được duy trì với danh hiệu “chính phủ Nam Triều”, nhưng quyền hành thực tế nằm
trong tay viên khâm sứ người Pháp là chủ tịch Hội đồng bảo hộ Trung kỳ.

Ở Nam Kỳ theo Điều 11 sắc luật ngày 25/7/1884 Bộ luật Gia Long được áp
dụng đối với người phạm tội là người bản xứ, trong sắc lệnh ngày 16/3/1890 thực dân
pháp quy định từ thời điểm này, các tòa án ở Nam kỳ phải áp dụng luật Hình sự của
Pháp thay cho Bộ luật Gia Long, ngoại trừ trường hợp luật Hình sự của Pháp chưa dự
liệu được. Ở Bắc Kỳ, nghị định ngày 02/12/1921 của toàn quân Đông Dương đã cho áp
dụng luật hình An Nam. Còn ở Trung Kỳ, sắc lệnh số 43 ngày 31/7/1893 của Bảo Đại
và Hoàng Việt luật được ban hành.
Trong luật hình An Nam gồm 40 Chươmg với 233 Điều. Ở Chương XI quy định
về những người chức dịch phạm tội, trong đó quy định tội nhận hối lộ tại Điều 71:
“Những người chức dịch nhận những của lót hay nhận lời hứa của người ta, hay là lễ
trình để làm những việc thuộc về chức phận mình phải làm, mà việc ấy chiếu lệ không
được lấy tiền. Hay là đã nhận tiền, nhận lời mà bỏ không làm phận sự mình nên làm,
xét ra quả có chứng cớ, phải phạt giam từ 1 đến 5 năm và phạt bạc từ 80 đồng đến 120
đồng, lại phải cấm quyền công dân”
Như vậy, trong quá trình dựng nước và giữ nước, pháp luật của Nhà nước
phong kiến Việt Nam quy định những hành vi tham nhũng, hối lộ với những hình phạt
rất nghiêm khắc để trừng trị tội phạm này. Điều đó cho thấy tội tham nhũng, hối lộ là
lội tội phạm rất nguy hiểm được Nhà nước Việt Nam trong lịch sử rất quan tâm.
1.6.2 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ sau cách
mạng tháng Tám
Khi cách mạng tháng Tám thành công, chính quyền nhân dân cò non trẻ phải
đối mặt với những khó khăn chồng chắc. Đất nước rơi vào tình trạng một nền kinh tế
nghèo nàn, lạc hậu, lại bị Pháp - Nhật vơ vét xơ xác, hậu quả của chiến tranh và thiên
tai đã tàn phá. Ở miền Bắc có khoảng 2000 quân Tưởng Giới Thạch mượn danh nghĩa
quân đồng minh vào tước vũ khí quân Nhật, nhưng mục đích của Nhật là giúp đỡ bọn
phản động Việt Nam đánh đổ chính quyền nhân dân để lập một chính phủ làm tay sai
cho chúng. Ở miền Nam, quân đội Pháp được quân Anh hổ trợ xâm lược đánh chiếm
Sài Gòn, rồi sau đó đánh mở rộng ra miền Bắc và Nam Trung Bộ.
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 11

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Trong tình hình đó, nhân dân ta phải thực hiện ba nhiệm vụ lớn, đó là: diệt giặc
đói, diệt giặc dốt và diệt giặc ngoại xâm, và giữ vững chính quyền là nhiệm vụ hàng
đầu của Đảng ta. Chính vì vậy ngay từ khi mới hình thành, pháp luật hình sự của chính
quyền nhân dân đã tập trung thực hiện các nhiệm vụ đó. Sau ba ngày Hồ Chủ Tịch đọc
bản tuyên ngôn độc lập lịch sử, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa Nhà nước
ta đã ban hành nhiều sắc lệnh. Trong đó có sắc lệnh số 223-SL ngày 17/11/1946, sắc
lệnh này được ban hành nhằm trừng trị các tội nhận hối lộ, đưa hối lộ, phù lạm hoặc
biển thủ công quỹ. Tuy được xây dựng trong những năm đầu thành lập đất nước nhưng
trong sắc lệnh này đã quy định hết sức tiến bộ về kỹ thuật lập pháp hình sự ở nước ta
lúc bấy giờ.
Trong sắc lệnh số 223/SL ngày 17/11/1946 quy định hướng dẫn các Tòa án
trừng trị một số một số tội phạm liên quan đến tài sản, sắc lệnh số 267/SL ngày
15/6/1956 quy định về việc trừng trị âm mưu hoạt động phá hoại làm thiệt hại đến tài
sản của Nhà nước, của hợp tác xã và của nhân dân, làm cản trở việc thực hiện chính
sách, kế hoạch xây dựng kinh tế và văn hóa. Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc hội
ngày 21/10/1970 quy định về việc trừng trị các tội phạm xâm phạm tài sản xã hội chủ
nghĩa và tài sản công dân bằng việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn của những ngưòi có
chức vụ. Nhìn chung, những văn bản này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đấu tranh
phòng chống tội phạm nói chung, tội tham nhũng nói riêng.
Sau ngày miền Nam giải phóng, năm 1976 sắc lệnh số 03 được Chính phủ cách

mạng lâm thời Miền Nam Việt Nam ban hành ngày 15/3/1976, sắc lệnh này quy định
thêm tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn và quy định tội nhận và đưa hối lộ. Đến năm
1979 trong bối cảnh Mỹ và các nước thù địch khác ra sức bao vây, cấm vận, chúng ta
phải đối phó với hai cuộc chiến tranh quy mô lớn ở biên giới phía Tây Nam và phía
Bắc. Ngoài ra, đất nước ta còn phải đương đầu với những khó khăn khác về kinh tế và
đời sống, tình hình tiêu cực nhất là tội hối lộ vẫn diễn biến hết sức phức tạp. Trước tình
hình đó, Nghị quyết hội nghị lần 06 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IV đã
đề ra chủ trương “Kiên quyết đấu tranh những mặt tiêu cực trong hoạt động kinh tế và
xã hội nhất là tệ nạn ăn cắp, hối lộ ức hiếp quần chúng”, thể chế hóa nghi quyết của
Đảng và trên cơ sở Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1980
ngày 20/5/1981, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành pháp lệnh trừng trị tội hối lộ.
Pháp lệnh này ra đời đã thay thế các văn bản trước đó về tội hối lộ, lần đầu tiên trong
pháp lệnh tội đưa hối lộ và môi giới hối lộ được quy định tại điều luật một cách độc
lập. Sự ra đời của pháp lệnh là một sự kiện pháp lý quan trọng, góp phần giữ vững và
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, động viên mọi công dân tích cực đấu tranh
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 12

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

chống tội hối lộ và các hiện tượng tiêu cực xã hội. Pháp lệnh thể hiện tinh thần đấu
tranh rất mạnh mẽ và triệt để đối với tội nhận hối lộ, trừng trị tội nhận hối lộ dưới
nhiều hình thức, đồng thời thể hiện rõ chính sách phân hóa cao trong xử lý. Cũng trong

pháp lệnh này, tại Điều 9 quy định một trường hợp đặc biệt: “Người nào bị ép buộc
đưa hối lộ, nếu chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì đựoc coi là không có tội”.
Chính sự phân hoá cao độ đối với những đối tượng thực hiện hành vi nhận hối lộ, đưa
hối lộ, môi giới hối lộ có ý nghĩa rất quan trọng nhằm khuyến khích việc phát hiện tội
hối lộ để đấu tranh có hiệu quả đối với loại tội phạm thường rất khó phát hiện này.
1.6.3 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trong bộ
luật hình sự 1985
Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã giành được những thành tựu rất quan
trọng trong một số lĩnh vực, cải tiến đựoc một phần cơ cấu của nền kinh tế xã hội, tạo
ra những cơ sở đầu tiên cho sụ phát triển mới. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó
chúng ta đã gặp không ít những khó khăn và khuyết điểm, như chủ quan duy ý chí, duy
trì quá lâu mô hình kinh tế quan liêu, bao cấp nên không thực hiện được mục tiêu đã đề
ra là ổn định tình hình kinh tế xã hội và đời sống nhân dân, pháp chế xã hội chủ nghĩa
chậm tăng cường, pháp luật kỷ cương bị buông lỏng. Mặc khác, các văn bản quy phạm
pháp luật hình sự hiện hành không thể hiện toàn diện, đầy đủ chính sách hình sự của
Đảng và Nhà nước ta. Chính vì vậy việc ban hành Bộ luật Hình sự trong thời kỳ này là
một vấn đề có tính tất yếu khách quan và cấp thiết, có ý nghĩa góp phần thực hiện hai
nhiệm vụ chiến lược là xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc Việt Nam dân chủ
cộng hòa. Vì vậy, để thực hiện để thực hiện được các nhiệm vụ đó, ngày 27/6/1985 tại
kỳ họp thứ 9, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa VII đã thông
qua Bộ luật Hình sự và đã có hiệu lực ngày 01/01/1986. Bộ luật Hình sự năm 1985 là
bước tiến quan trọng trong lịch sử lập pháp hình sự ở nước ta.
Có thể nói, Bộ luật hình sự năm 1985 đã kế thừa và phát triển những thành tựu
của luật hình sự Việt Nam nhất là từ sau cách mạng tháng Tám. Đây là Bộ luật hình sự
đầu tiên của Nhà nước ta, bộ luật này bao gồm 2 phần: phần chung và phần các tội
phạm, tổng cộng có 20 Chương với 280 Điều, trong đó quy định các tội về tham nhũng
một cách tương đối và đầy đủ tạo điều kiện cho việc xử lý tội phạm tham nhũng trong
thời gian qua.
Riêng trong Bộ luật hình sự năm 1985, thì tội nhận hối lộ được quy định tại
Điều 226 và được sửa đổi, bổ sung tới ba lần: lần thứ nhất vào ngày 12/8/1991, lần hai

vào ngày 22/12/1992 và lần thứ ba vào ngày 10/5/1997. Mặc dù đã sau ba lần sửa đổi,
bổ sung nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của cuộc đấu tranh phòng chống loại
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 13

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

tội phạm này trong tình hình hiện nay. Nhiều trường hợp nhận hối lộ rất nghiêm trọng
thậm chí đặc biệt nghiêm trọng, nhưng do quan điểm khác nhau về đánh giá chứng cứ
hoặc cách xác định các tình tiết của vụ án, về các dấu hiệu cấu thành tội nhận hối lộ,
nên không truy cứu trách nhiệm hình sự, để lọt tội phạm. Vì vậy cần phải có sự sửa
đổi, bổ sung hơn nữa để hoàn thiện hơn.
1.6.4 Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội nhận hối lộ trong bộ
luật hình sự 1999 ( Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành)
Trong những năm qua sự nghiệp đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã
giành được những thành tựu quan trọng trên nhiều lĩnh vực. Đời sống chính trị, kinh tế,
văn hoá xã hội của đất nước có nhiều khởi sắc, được nhân dân ta và bè bạn quốc tế
đánh giá cao. Tuy nhiên trong quá trình chuyển đổi cơ chế, bên cạnh những mặt tích
cực đạt được, mặc khác nền kinh tế thị trường cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề tiêu cực,
trong đó tình hình tội phạm diễn biến hết sức phức tạp. Trong tình hình đó mặc dù Bộ
luật hình sự năm 1985 đã sữa đổi, bổ sung ba lần, nhưng còn nhiều điểm bất cập cần
sửa đổi, bổ sung một cách toàn diện, nhằm đáp ứng nhu cầu đấu tranh phòng chống tội
phạm trong tình hình mới.

Để đáp ứng yêu cầu đó, ngày 24/12/1999 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khóa X tại kỳ họp thứ 6, đã thông qua Bộ luật Hình sự năm 1999. Bộ
luật Hình sự 1999 ra đời là kết quả của sự tổng kết thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội
phạm, Bộ luật hình sự này còn thể hiện toàn diện chính sách hình sự của Đảng và Nhà
nước ta trong giai đoạn hiện nay, nó thực sự là công cụ sắc bén trong đấu tranh phòng,
chống tội phạm, bảo vệ chế độ Xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ
quyền bình đẳng của các đòng bào người dân tộc, bảo vệ lợi ích của Nhà nước…góp
phần vào công cuộc đổi mới của đất nước, nhất là trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước, xây dựng Nhà nước pgáp quyền của dân, do dân và vì dân dưới sự
lãnh đạo của Đảng.
Bộ luật hình sự năm 1999, đã quy định các tội phạm về tham nhũng một cách cụ
thể và chặt chẽ hơn so với Bộ luật hình sự năm 1985. Các tội phạm về tham nhũng
được quy định ở Mục A trong Chương XXI Bộ luật hình sự 1999, gồm 7 Điều, từ Điều
278 đến Điều 284, trong đố Tội nhận hối lộ được quy định tại Điều 279. Ngoài ra Đảng
ta cũng rất quan tâm đặc biệt đến việc giả quyết vấn nạn tham nhũng, hối lộ. Vì thế,
trong Văn kiện Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam nêu rõ “Hiện nay, cán bộ
Đảng viên và nhân dân ta hết sức quan tâm đến cuộc đấu tranh chống tham nhũng. Nạn
tham nhũng diễn ra nghiêm trọng kéo dài gây bất bình trong nhân dân và là nguy cơ
lớn đe dọa sự sống còn của chế độ ta. Phải tăng cường về tổ chức và cơ chế tiếp tục
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 14

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

công cuộc đấu tranh chống tham nhũng trong bộ máy Nhà nước và toàn bộ hệ thống
chính trị ở các cấp các ngành từ Trung ương đến cơ sở”.
Không chỉ dừng lại ở đó, mà trong thời gian gần đây nhất, Quốc hội vừa thông
qua luật Phòng chống tham nhũng ngày 29/11/2005 và đã có hiệu lực ngày 01/6/2006.
Luật phòng chống tham nhũng này đã thay thế cho các văn bản quy phạm về phòng
chống tham nhũng trước đây. Với sự ra đời của Luật phòng chống tham nhũng đã góp
phần ngăn chặn có hiệu quả nạn tham nhũng, hối lộ.

GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 15

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

CHƯƠNG 2
CÁC QUY ĐỊNH VỀ TỘI NHẬN HỐI LỘ TRONG LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM
Tội nhận hối lộ được quy định tại Điều 279 Bộ luật Hình sự 1999
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian đã
nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản, hoặc lợi ích vật chất khác dưới bất kỳ hình thức nào có
giá trị từ năm trăm nghìn đồng đến dưới mười triệu đồng hoặc dưới năm trăm nghìn
đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây làm hoặc không làm một việc vì
lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:

a) Gây hậu quả nghiêm trọng;
b) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;
c) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục A Chương này, chưa
được xóa án tích mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm
đến mười lăm năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Phạm tội nhiều lần;
d) Biết rõ của hối lộ là tài sản của Nhà nước;
đ) Đòi hối lộ, sách nhiễu hoặc dùng thủ đoạn xảo quyệt;
e) Của hối lộ có giá trị từ mười triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng;
g) Gây hậu quả nghiêm trọng khác.
3. Phạm tội thuộc trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười lăm
năm đến hai mươi năm:
a) Của hối lộ có giá trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới ba trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng khác.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù hai mươi
năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Của hối lộ có giá trị từ ba trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác.
5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến
năm năm, có thể bị phạt tiền từ một lần đến năm lần giá trị của hối lộ, tịch thu một
phần hoặc toàn bộ tài sản.
2.1 Các dấu hiệu cấu thành tội nhận hối lộ
2.1.1 Dấu hiệu về mặt chủ thể của tội nhận hối lộ
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 16

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Các dấu hiệu thuộc về chủ thể của tội nhận hối lộ là các dấu hiệu quan trọng
nhất để xác định hành vi phạm tội, là dấu hiệu phân biệt sự khác nhau giữa tội hối lộ và
các tội phạm khác do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện.
Cũng như chủ thể của các tội phạm khác, chủ thể của tội nhận hối lộ cũng phải
bảo đảm các yếu tố, điều kiện về độ tuổi, về năng lực trách nhiệm hình sự quy định tại
các Điều 12, 13 Bộ luật hình sự. Tuy nhiên, đối với tội nhận hối lộ thì chỉ những người
sau đây mới có thể là chủ thể của tội phạm này:
Trước hết, người phạm tội nhận hối lộ phải là người có chức vụ, quyền hạn,
nhưng lại không giống như người có chức vụ, quyền hạn trong tội tham ô tài sản. Nếu
người có chức vụ, quyền hạn phạm tội tham ô tài sản phải là người có liên quan đến
việc quản lý tài sản, thì người có chức vụ, quyền hạn phạm tội nhận hối lộ không nhất
thiết phải là người có trách nhiệm quản lý tài sản. Phạm vi chức vụ, quyền hạn của
người phạm tội nhận hối lộ rộng hơn. Tuy nhiên, người phạm tội nhận hối lộ lại không
lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản do mình có trách nhiệm quản lý mà
là lợi dụng chức vụ, quyền hạn để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác.
Người có chức vụ, quyền hạn là người đã được nêu ở phần khái niệm tội phạm
về chức vụ. Tuy niên, đối với chủ thể của tội nhận hối lộ có tổ chức, ngoài những
nhười có chức vụ, quyền hạn còn có thể có những người không có chức vụ, quyền hạn
là chủ thể của tội phạm nhưng họ có thể chỉ là người tổ chức , người xúi giục, người
giúp sức, còn người thực hành nhất thiết phải là người có chức vụ, quyền hạn.
Người có chức vụ, quyền hạn phải là người có trách nhiệm trong việc giải quyết
những yêu cầu của người đưa hối lộ. Những yêu cầu đó có thể là những yêu cầu về lợi

ích vật chất hoặc phi vật chất của người đưa hối lộ. Tuy nhiên, người có chức vụ,
quyền hạn khi giải quyết những yêu cầu của người đưa hối lộ phải là việc thực hiện
công vụ. Nếu có chức vụ, quyền hạn khi giải quyết yêu cầu cho người khác để nhận
tiền hoặc lợi ích vật chất khác của họ, nhưng không phải là thực hiện công vụ thì không
phải là nhận hối lộ.
Ví dụ: Anh Lê Văn L là Giảng viên của một trường đại học, ký hợp đồng với
công ty trách nhiệm hữu hạn vẽ thiết kế cho một công trình nằm trong dự án phát triển
miền núi. Do muốn thay đổi thiết kế nên bên B (đơn vị thi công) đề nghị anh L vẽ lại
thiết kế, anh L nhận lời và đề nghị phải có sự đồng ý của bên A là Công ty trách nhiẹm
hữu hạn vì anh chỉ là người thực hiện hợp đồng. Để việc thay đổi thiết kế nhanh chóng,
một số cán bộ bên B đã đưa cho anh L nhiều lần với tổng số tuền gần 12 triệu đồng.
Trong trường hợp này, nếu xét về mối quan hệ giữa anh L với đơn vị thi công là mối
quan hệ giữa người giải quyết yêu cầu với người yêu cầu, anh L cũng là người có chức
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 17

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

vụ, quyền hạn nhất định trong việc giải quyết yêu cầu cho bên B, nhưng việc anh L giải
quyết yêu cầu cho bên B không phải là thi hành công vụ mà là thực hiện một nhiệm vụ
tư, vì hoạt động của Công ty trách nhiệm hữu hạn không phải là thi hành công vụ. Do
đó việc anh L nhận tiền của bên B và hứa sẽ giải quyết là sai nhưng không phải là hành
vi nhận hối lộ. Cũng là hành vi này nhưng nếu anh L thực hiện nhiệm vụ do Ban giám

hiệu của nhà trường giao thì hành vi của L lại là hành vi nhận hối lộ. Vì vậy, việc xác
định tư cách chủ thể của tội nhận hối lộ là rất quan trọng.
Người có trách nhiệm đối với việc giải quyết yêu cầu của người đưa hối lộ là
người được giao nhiệm vụ và do nhiệm vụ đó mà họ có quyền đối với việc giải quyết
yêu cầu của người khác. Những người này, chúng ta muốn xác định chỉ cần căn cứ vào
Điều 1 Pháp lệnh cán bộ công chức và Nghị định số 95/1998/NĐ-CP ngày 17-11-1998
của Chính phủ về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức. Việc xác định trách
nhiệm của một người đối với việc giải quyết yêu cầu của người đưa hối lộ là rất quan
trọng, vì trong thực tế không ít trường hợp người đưa hối lộ cứ tưởng rằng người mà
mình đưa hối lộ là người có trách nhiệm giải quyết được yêu cầu của mình.
Ví dụ: Trần Văn B là thư ký của một phiên tòa, biết được chủ trương của Hội
đồng xét xử là sẽ cho bị cáo Lê Thanh K được hưởng án treo. Nên B đã tìm đến K và
gợi ý rằng B quan hệ thân thiết với vị Thẩm phán chủ toạ phiên tòa, có thể xin cho K
được hưởng án treo. K tin là B nói thật nên đã đưa cho B 5 triệu đồng và nhờ B lo giúp,
xong việc sẽ hậu tạ thêm. Sau khi nhận tiền của K, B không hề có tác động nào với chủ
tọa phiên tòa và tin rằng K sẽ được hưởng án treo, nhưng tại phiên tòa do có những
tình tiết khác với hồ sơ vụ án, nên Hội đồng quyết định phạt Lê Thanh K hai năm tù
giam. Vì không đáp ứng được yêu cầu, nên Lê Thanh K đã tố cáo hành vi nhận hối lộ
của Trần Văn B. Trong vụ án này, đúng B là có chức vụ, quyền hạn nhưng không phải
là người có trách nhiệm giải quyết yêu cầu của K, nhưng K tưởng lầm là B có trách
nhiệm giải quyết yêu cầu của mình nên đưa hối lộ cho B. Hành vi của K là hành vi đưa
hối lộ, nhưng hành vi của B lại là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản chứ không phải là
hành vi nhận hối lộ.
Cũng như chủ thể của tội tham ô tài sản, chủ thể của tội nhận hối lộ là chủ thể
đặc biệt, tức là chỉ có những người có chức vụ, quyền hạn mới nhận hối lộ được. Tuy
nhiên, khẳng định này chỉ đúng với trường hợp nhận hối lộ không có đồng phạm, còn
trong vụ án có đồng phạm thì có thể có những người không có chức vụ, quyền hạn
nhưng họ chỉ có thể là người tổ chức, người xúi giục, người giúp sức, còn người thực
hành trong vụ án có đồng phạm thì nhất thiết phải là người có chức vụ, quyền hạn.
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 18

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Tương tự như tội tham ô tài sản, nếu người phạm tội chỉ nhận hối lộ dưới
500.000 đồng thì phải là người trước đó đã bị cử lý kỷ luật về hành vi nhận hối lộ bằng
một, trong những hình thức kỷ luật theo quy định của Nhà nước hoặc theo quy định
của Điều lệ của tổ chức và chưa hết thời hạn được xóa kỷ luật, nay lại có hành vi nhận
hối lộ. Nếu trước đó nhười phạm tội tuy có bị xử lý kỷ luật, nhưng vì hành vi khác
không phải là hành vi nhận hối lộ thì cũng chưa cấu thành tội phạm này.
Ví dụ: Tạ Tôn T là cán bộ tín dụng Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông
thôn đã bị xử lý kỷ luật cảnh cáo về hành vi thiếu trách nhiệm trong việc thẩm định tài
sản thế chấp nên Ngân hàng đã cho vay không đúng với quy định. Trong thời gian
chưa quá một năm kể từ ngày có quyết định kỷ luật, Tạ Tôn T lại nhận 400.000 đồng
của Lê Văn Q để xác định không đúng giá trị tài sản thế chấp để Lê Văn Q được vay
50 triệu đồng của Ngân hàng. Mặc dù Tạ Tôn T đã bị xử lý kỷ luật nhưng không phải
là do hành vi nhận hối lộ mà là do hành vi thiếu trách nhiệm nên hành vi nhận hối lộ
400.000 đồng chưa cấu thành tội phạm tội nhận hối lộ.
Nếu người phạm tội nhận hối lộ giá trị dưới 500 nghìn đồng nhưng đã bị kết án
về trong các tội quy định tại mục A (Các tội về tham nhũng) trong chương này (các tội
về chức vụ), chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì hành vi nhận hối lộ đã cấu
thành tội phạm và người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội nhận hối lộ.
Đã bị kết án về tội được quy định tại Mục A Chương này chưa được xoá án tích

mà còn vi phạm là trường hợp trước khi thực hiện hành vi nhận hối lộ người phạm tội
đã bị Tòa án kết án về trong các tội quy định từ Điều 278 đến Điều 284 nhưng chưa
được xóa án tích theo quy định của Điều 77 Bộ luật hình sự. Nếu người phạm tội bị kết
án về tội phạm khác (không phải là một trong bảy tội trên) hoặc tuy đã bị kết án về một
trong bảy tội trên nhưng đã được xoá án tích thì cũng chưa cấu thành tội nhận hối lộ.
Dù là người có chức vụ, quyền hạn hay người đồng phạm khác trong vụ án thì
họ cũng chỉ trở thành chủ thể của tội phạm này trong những trường hợp sau:
Người đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội nhận
hối lộ thuộc trường hợp quy định tại khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 279 Bộ luật
hình sự, vì các trường hợp nhận hối lộ quy định tại các khoản trên là tội phạm rất
nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. Tuy nhiên, đối với những người này họ chỉ
có thể là đồng phạm trong vụ án nhận hối lộ với vai trò giúp sức, vì những người này
chưa trở thành cán bộ, công chức. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử của những trường hợp
người dưới 16 tuổi lại là người chủ mưu, khởi xướng, giúp sức trong vụ án nhận hối lộ
có đồng phạm như: được người có chức vụ, quyền hạn vụ, quyền hạn giao cho đi nhận
tiền của người đưa hối lộ, được giao đưa thư, đưa tài liệu…
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 19

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Luận Văn tốt nghiệp

Tội nhận hối lộ trong luật hình sự Việt Nam

Người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội
nhận hối lộ thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 279 mà chỉ những người đủ 16

tuổi trở lên mới chịu trách nhiệm hình sự thuộc trường hợp này. Đối với tội nhận hối lộ
quy định tại khoản 1 của điều luật là tội phạm nghiêm trọng.
2.1.2 Dấu hiệu về mặt khách quan của tội nhận hối lộ
Đối với tội nhận hối lộ, các dấu hiệu khách quan cũng là những dấu hiệu rất
quan trọng để xác định hành vi phạm tội, cũng như để phân biệt tội nhận hối lộ với tội
phạm khác.
2.1.2.1 Hành vi khách quan
Người phạm tội nhận hối lộ phải là người có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền
hạn của mình để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của người đưa hối lộ.
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của
người đưa hối lộ là do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện và hành vi nhận tiền, tài
sản hoặc lợi ích vật chất khác của người đưa hối lộ có liên quan trực tiếp đến chức vụ,
quyền hạn đó thì họ khó có thể thực hiện việc nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất
khác của người đưa hối lộ; chức vụ, quyền hạn là điều kiện thuận lợi để người phạm tội
thực hiện việc nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của người đưa hối lộ.
Ví dụ: Lê Văn G là cán bộ tổ chức cơ quan X ở tỉnh Trà Vinh, đã lợi dụng việc
cơ quan giao cho nhiệm vụ tuyển thêm cán bộ vào cơ quan mình làm việc. Anh
Nguyễn Văn H đang công tác ở Cần Thơ có nguyện vọng xin về Trà Vinh công tác,
mặc dù anh H chưa đủ điều kiện vào cơ quan do chưa có bằng tốt nghiệp đại học
chuyên ngành, nhưng G vẫn hứa với anh H là lo được với điều kiện là H phải đưa cho
G một số tiền. Anh H đã đưa cho G số tiền là 10 triệu đồng và hứa khi nào xong việc sẽ
đưa hết cố tiền còn lại là 5 triệu đồng nữa. Sau khi nhận tiền của anh H, G đã báo cáo
với cơ quan lãnh đạo là H có đủ điều kiện, nên thủ trưởng cơ quan đã ra quyết định tiếp
nhận anh H về cơ quan, nhưng sau đó kiểm tra lại hồ sơ thì Trưởng phòng tổ chức cán
bộ mới phát hiện H không đủ điều kiện vào cơ quan công tác.
Tuy nhiên, người phạm tội có lợi dụng chức vụ để nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích
vật chất khác của người đưa hối lộ thì mới bị xem là nhận hối lộ. Nếu hành vi để nhận
tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của người đưa hối lộ do người có chức vụ, quyền
hạn thực hiện mà không liên quan gì đến chức vụ, quyền hạn của họ thì dù họ có chức
vụ, quyền hạn thì cũng không bị xem là nhận hối lộ.

Ví dụ: Trần Thị K quen với Lâm Văn L là phó trưởng phòng kiểm sát án dân sự
của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh. K đặt vấn đề với L giúp đỡ em trai của K là Trần
Thanh C bị công an bắt cề tội mua bán ma tuý, L nhận lời và hứa với K sẽ xin cho C
GVHD: TS Phạm Văn Beo

Trang 20

SVTH: Lê Văn Giác


Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu