Phân tích các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động thực hiện pháp luật

MỞ ĐẦU
Thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho các quy định
của pháp luật đi vào thực tiễn cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp
của các chủ thể pháp luật. Cũng chính bởi lẽ đó mà có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến
hoạt đọng thực hiện pháp luật. Sau đây bài viết của em xin trình bày vấn đề: “ Phân
tích các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động thực hiện pháp luật. Liên hệ với tình
hình thực tiễn thực hiện pháp luật ở nước ta hiện nay”.
1, Yếu tố kinh tế
Yếu tố kinh tế hiểu bao gồm tổng thể các điều kiện, hoàn cảnh về kinh tế- xã hội,
hệ thống các chính sách xã hội và việc triển khai thực hiện, áp dụng chúng trong thực
tế xã hội. Nền kinh tế- xã hội phát triển năng động, bền vững sẽ là điều kiện thuận lợi
cho hoạt động thực hiện pháp luật, tác động tích cực tới việc nâng cao hiểu biết pháp
luật, ý thức pháp luật của các tầng lớp xã hội. Ngược lại, nền kinh tế- xã hội chậm
phát triển, kém năng động và hiệu quả sẽ có thể ảnh hưởng tiêu cực tới việc thực hiện
pháp luật của các chủ thể pháp luật. Yếu tố kinh tế là nền tảng của sự nhận thức, hiểu
biết pháp luật và thực hiện pháp luật nên có tác động mạnh mẽ tới hoạt động thực hiện
pháp luật của các chủ thể pháp luật.
Thực tế hiện nay cho thấy rằng điều kiện kinh tế- xã hội có ảnh hưởng quan trọng
đến lợi ích và do đó, tác động đến tư tưởng, quan điểm, thái độ, niềm tin của các tầng
lớp nhân dân đối với pháp luật. Khi nền kinh tế- xã hội phát triển, đời sống vật chất
của các tầng lớp dân cư được cải thiện, lợi ích kinh tế được đảm bảo thì nhân dân sẽ
phấn khởi, tin tưởng vào đường lối kinh tế, chính sách pháp luật, sự lãnh đạo của
Đảng và hoạt động điều hành, quản lý của Nhà nước. Khi đó, niềm tin của các chủ thể
đối với pháp luật được củng cố, hoạt động thực hiện pháp luật sẽ mang tính tích cực,
thuận chiều, phù hợp với các giá trị, chuẩn mực pháp luật hiện hành.
1
Khi kinh tế phát triển, đời sống vật chất, tinh thần được cải thiện, các cán bộ, công
chức nhà nước, các tần lớp nhân dân có điều kiện mua sắm cá phương tiện nghe, nhìn,
có điều kiện thỏa mãn các nhu cầu thông tin pháp luật đa dạng và cập nhật. Các
chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật sẽ dễ đàng đến được với đông đảo cascn bộ
và nhân dân; nhu cầu tìm hiểu, trang bị thông tin, kiến thức pháp luật trở thành như

cầu tự giác, thường trực trong suy nghĩ và hành động của họ. Điều đó giúp cho hoạt
động thực hiện pháp luật của các chủ thể mang tính tự giác, tích cực. Còn khi kinh tế
chậm pháp triển, thu nhập thấp, tình trạng thất nghiệp còn gia tăng, lợi ích kinh tế
koong được đảm bảo, đời song của cán bộ, nhân dân gặp khó khăn thì tư tưởng sẽ
diễn biến phức tạp, cái xấu có cơ họi nảy sinh, tác động tiêu cực tới việc thực hiện
pháp luật. Đây chính là mảnh đất lý tưởng cho sự xuất hiện các loại hành vi vi phạm
pháp luật, đi ngược lại các giá trị, chuẩn mực pháp luật, như tệ quan liêu, của quyền,
nhũng nhiễu, tham nhũng trong cán bộ, viên chức nhà nước; buôn lậu, gian lận thương
mại, trốn thuế từ phía các doanh nghiệp; trộm cắp, cướp giật, buôn bán ma túy…trong
các thành phần xã hội bất hảo…
Bên cạnh đó cơ chế kinh tế cũng có ảnh hưởng tới hoạt động thực hiện pháp luật.
Cơ chế kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp trước đây đã tạo ra tâm lý thụ động, ỷ lại;
do đó, nhận thức pháp luật và hoạt động thực hiện pháp luật thường mang tính phiến
diện, một chiều theo kiểu mệnh lênh- chấp hành mệnh lệnh. Cơ chế kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa hienj nay với những mặt tích cực của nó sẽ tạo ra tư duy
năng động, sáng tạo, coi trọng uy tín, chất lượng, hiệu quả của hoạt động kinh tế; từ
đó, sẽ tác động tích cực hơn tới ý thức pháp luật và hành vi thực hiện pháp luật của
các chủ thể trong các hoạt động sản xuất kinh doanh sinh hoạt và tiêu dung. Nhưng
mặt trái của kinh tế thị trường cũng sẽ tạo ra tâm lý sung bái đồng tiền, coi tiền là tất
cả, bất chấp các giá trị đạo đức, pháp luật; đồng thời sẽ tạo ra những quan niệm, hành
vi sai lệch trong thực hiện pháp luật, lấy đồng tiền làm thước đo để đánh giá các quan
2
hệ giữa người với người. Đây là nguyên nhân phát sinh các hành vi trái pháp luật, là
môi trường cho các loại tội phạm nảy sinh và phát triển.
Việc thực hiện chính sách xã hội, đảm bảo các nguyên tắc của công bằng xã hội là
điều kiện cần thiết cho sự ổn định chính trị, tăng cường pháp chế và đoàn kết mọi tần
lớp nhân dân trong xã hội; củng cố ý thức của con người về cái chung trong các ợi ích,
lý tưởng của họ, khơi dậy thái độ tích cực của quần chúng đối với việc tham gia quản
lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật; nhờ đó, ý thức tôn trọng. chấp hành pháp
luật cũng được nâng lên một bước và việc thực hiện pháp luật của các chủ thể trở nên

tự giác và chủ động hơn.
2. Yếu tố chính trị
Yếu tố chính trị là toàn bộ yếu tố tạo nên đời sống chính trị của xã hội ở từng giai
đoạn lịch sử nhất định, bao gồm môi trường chính trị, hệ thống các chuẩn mực chính
trị, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và quá trình tổ chức thực hiện chúng;
các quan hệ chính trị và ý thức chính trị, hoạt động của hệ thống chính trị. Cùng với
đó là nền dân chủ xã hội và bầu không khí chính trị- xã hội. Yếu tố chính trị có ảnh
hưởng mạnh mẽ tới các hiệu quả của hoạt động thực hiện pháp luật của các chủ thể
páp luật, đặc biệt là các cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng pháp luật.
Môi trường chính trị- xã hội của đất nước ta trong những năm qua luôn ổn định,
phát triển bền vững chính là điều kiện thuận lợi đối với hoạt động thực hiện pháp luật,
vì nó củng cố ý thức và niềm tin chính trị của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân
dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, gia tăng lập trường chính trị- tư tưởng của các cá
nhân có thẩm quyền áp dụng pháp luật. Thực tiễn lích sử chứng minh tằng, trong thập
kỷ cuối cùng của thế kỉ XX, khi mà Liên Xô và cá nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu
suy thoái, tan rã, một bộ phần không nhỏ cán bộ, đảng viên, nhân dân có sự hoang
mang, dao động về tư tưởng, tâm lý; nhưng nhờ môi trường chính trị ổn định dưới sự
3
lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam nên chúng ta đã vượt qua thử thách một cách
thành công.
Cương lĩnh chính trị, đường lối lãnh đạo của Đảng có ảnh hưởng rất quan trọng tới
hoạt động thực hiện pháp luật. Ở nước ta, sự vận hành của hệ thống pháp luật trên các
phương diện xây dựng, thực hiện và áp dụng pháp luật luôn được dặt dưới sự lãnh đạo
của Đản Cộng Sản Việt Nam. Đảng ta nhận thức sâu sắc rằng muốn xây dựng được
một bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh vận hành trên cơ sở các nguyên tắc, quy
định của pháp luật thì vấn đề thực hiện pháp luật một cách nhất quán, nghiêm chỉnh từ
phía các bộ, đảng viên và nhân dân phải luôn được đặt lên vị trí hàng đầu. Muốn cho
pháp luật được tôn trọng và thực hiện nghiêm túc thì cán bộ, đảng viên phải là những
người đi trước, gương mẫu thực hiện và có “ năng lực tổ chức và vận động nhân dân
thực hiện đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, công tâm, thạo việc, tận tụy

với nhân dân, biết phát huy sức dân”. Chính vì vậy Đảng ta luôn quan tâm và chỉ đạo
sâu sắc đối với các hoạt động pháp luật, trong đó có thực hiện pháp luật.
Ý thức chinsht rị cũng có ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động thực hiện pháp luật.
Nó phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa các giai cấp, các dân tộc và các
quốc gia cũng như thái độ của các giai cấp đối với quyền lực nhà nước, thể hiện trực
tiếp và tập trung nhất lợi ích gia cấp. Ở nước ta, hệ thống chính trị được thể hiện trong
cương lĩnh, đường lối chinshh trị của Đảng cũng như trong các chính sách, pháp luật
của Nhà nước dựa trên nneef tảng của chủ nghĩa Mác- Leenin và tư tưởng Hồ Chí
Minh, giữ vai trf chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội, thể hiện và vì lợi ích của
đông đảo các giai cấp, tầng lớp nhân dân lao động. Trong hoạt động thực hiện pháp
luật, ý thức chính trị thể hiện trước hết ở việc các chủ thể có chức năng áp dụng pháp
luật quán triệu, thầm nhuần nhiệm vụ chính trị của mình, lãnh đạo, chỉ đạo thường
xuyên, sâu sát quá trình thực hiện, áp dụng pháp luật, giữ nghiêm kỷ cương, phép
nước. Điều đó sẽ giúp cho hoạt động thực hiện pháp luật thực sự đạt được chất lượng,
4
hiệu quả cao, khơi dậy ý thức, trách nhiệm chính trị của các chủ thể khác trong thực
hiện pháp luật.
Tính chất, mức độ của nền dân chủ xã hội cũng có ảnh hưởng quan trọng tới hoạt
độngt hực hiện pháp luật, Trong điều kiện xã hội có nền dân chủ rộng rãi, thông tin đa
dạng, phong phú, nhiều chiều, các tần lớp xã hội có thể thẳng thắn , công khai, cởi mở
bày tỏ chính kiến, quan điểm, nguyện vọng của mình đối với các vấn đề pháp luật và
các cơ quan thực hiện pháp luật hoặc yêu cầu các cơ quan pháp luật trợ giúp, bảo vệ
lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình. Ngược lại, trong điều kiện xã hội thiếu dân
chủ, thông tin nghèo nàn, thậm chí bị bưng bít thì bầu không khí chính trị- xã hội bị
ngột ngạt, gò bó, các công dân không dám nói thật suy nghĩ của lòng mình, không
dám đòi hỏi công lý vì e ngại ý kiến, yêu cầu mà họ đưa ra có thể “ phạm húy” hoặc
không “ hợp khẩu vị” của ai đó.
3. Yếu tố văn hóa- đời sống
Các yếu tố văn hóa- đời sống bao giờ cũng thuộc về một môi trường văn hóa- xã
hội nhất định gắn liền với một phạm vi không gian- xã hội nhất định, nơi các cá nhân

và cộng đồng người tổ chức các hoạt động sống, lao động, sinh hoạt, cùng nhau tạo
dựng, thừa nhân và chia sẻ các giá trị văn hóa, lối sống phong tục tập quán, lễ nghi…
Với những mặt, những khía cạnh biểu hiện của mình, cá yếu tố văn hóa có ảnh hưởng
mạnh mẽ đến hoạt động thực hiện pháp luật, thể hiện trên các điểm sau:
Các phong tục tập quán trong cộng đồng xã hội có ảnh hưởng nhất định tới hoạt
động thực hiện pháp luật của các tần lớp nhân dân, thể hiện đặc biệt rõ nét ở khu vực
nông thôn. Bên cạnh những ưu điểm rất căn bản, các phong tục, tập quán ở nông thôn
cũng đang bộc lộ những nhược điểm nhất định như việc tổ chức hội hè, đình đám, ma
chay, giỗ chạp nhiều lúc nhiều nơi còn cồng kềnh, tốn kém và lãng phisl nhưng hủ tục
lạc hậy, lỗi thời còn tồn taijl trình độ dân trí cón thấp; thói hư tật xấu và tệ nạn xã hội
5