Ngâm chân và lợi ích toàn thân

Ngâm chân – lợi chân, lợi toàn thân
Trong Đông y đôi bàn chân được mệnh danh là trái tim thứ 2 của cơ thể vì nó là vị
trí của rất nhiều huyệt đạo quan trọng. Khi ngâm chân đúng cách và thường xuyên
không chỉ tốt cho đôi bàn chân mà còn tác dụng đến cả cơ thể.
Ngâm chân – lợi chân, lợi toàn thân
Trao đổi với phóng viên tạp chí Sức khỏe gia đình, Ths. BS Nguyễn Xuân Giao
(Trưởng khoa Đông y thực nghiệm, Bệnh viện Y học cổ truyền Trung Ương) cho
biết: Ngâm chân là một kinh nghiệm được rút ra từ nền y học cổ truyền phương
Đông. Điều này lý giải tại sao vua Vua chúa quan lại (Vương tôn quý tộc) lại
thường xuyên ngâm chân trước khi đi ngủ. Từ thực tiễn cuộc sống những người bị
cước chân, đau tức chân vẫn thường được khuyên là ngâm chân bằng nước ấm với
muối hoặc một số vị thuốc Y học cổ truyền như lá lốt, ngải cứu để chữa phong tê
thấp ở người già.
Trong Đông y đôi bàn chân được mệnh danh là trái tim thứ 2 của cơ thể vì nó là vị
trí của rất nhiều huyệt đạo quan trọng. Khi ngâm chân đúng cách và thường xuyên
không chỉ tốt cho đôi bàn chân mà còn tác dụng đến cả cơ thể. Bởi khi hai bàn
chân thường xuyên tiếp đất. Đất thuộc âm (-), lại thêm sự ẩm ướt từ môi trường sẽ
làm cho âm càng tăng, trở thành âm tà là nguyên nhân gây ra các bệnh đau nhức
xương khớp…
Đặc biệt là phụ nữ sau sinh, dương khí hao tổn suy yếu rất dễ bị bệnh khi gặp âm tà
(do ẩm thấp). Âm tất thắng dương. Điều này cũng lý giải vì sao ở Việt Nam, phụ
nữ sau sinh thường đi tất suốt thời gian ở cữ (khoảng 3 tháng) cũng chính là nhằm
giữ ấm đôi bàn chân. Bởi suốt thời kì mang thai 9 tháng 10 ngày và khi sinh nở
làm cho người phụ nữ hao tổn khí huyết.
Theo chiều vận hành âm dương của lý luận y học cổ truyền thì âm (-) đi lên và
dương (+) đi xuống, âm phải thăng và dương phải giáng làm cho âm dương giao
hòa. Nhưng khi dương gặp phải âm tà thì sẽ làm hao tổn dương khí vì thế phần
dương rất dễ bị bệnh.
Bởi vậy mà khi ngâm chân chính là việc ôn ấm để làm tăng dương khí. Bởi khí với
huyết như hình với bóng. Khí là động lực để huyêt lưu thông trong lòng mạch
ngược lại huyết là nơi nương tựa khí. Khí hành thì huyết hành, khí ngừng thì huyết

trệ. Khí huyết lưu thông điều hòa thì lục phủ ngũ tạng, cân cơ não bộ được nuôi
dưỡng đầy đủ nhờ đó mà cơ thể cường tráng khỏe mạnh, ngược lại khí huyết
ngừng trệ, dẫn đến mất cân bằng âm dương tất sinh bệnh tật.
Việc ôn ấm của đôi chân chính là nhờ sự tác động bởi nhiệt, khi ngâm chân bao giờ
người ta vẫn bằng nồi nước lá nóng hoặc pha nước ấm là bởi nhiệt sẽ làm dãn nở
mạch máu tại vùng bàn chân được ngâm, làm tăng cường lưu thông tuần hoàn máu,
tăng nuôi dưỡng và đồng nghĩa với việc đó là sự tăng cường sức đề kháng cho cơ
thể. Sở dĩ như vậy là bởi trong máu bao gồm các thành phần hữu hình và hồng cầu
nuôi dưỡng.
Đồng thời, các thành phần miễn dịch nằm trong huyết tương là các kháng thể, miễn
dịch tế bào… cùng với việc đem máu đến nuôi dưỡng là đem các tác nhân bảo vệ
sức khỏe con người, vừa phòng bệnh, vừa chữa bệnh mà khi bị viêm diễm thì nó sẽ
tiêu diệt các ổ viêm và ngăn các ổ dịch khác đến bảo vệ tế bào và tăng cường nuôi
dưỡng cho tế bào.
Chính bởi vậy mà khi ngâm chân xong thường sẽ mang lại cảm giác rất khoan
khoái, dễ chịu, tạo giấc ngủ sâu là vì thế.
Ngâm ngập cổ chân là nguyên tắc phải tuân thủ
Khi ngâm chân một điều hết sức chú ý là phải ngâm ngập cổ chân, trên mắt cá
khoảng 2cm. Đó là vì ở cổ chân có 3 đường kinh dương (túc thiếu dương đởm, túc
dương minh vị, túc thái dương bang quang) 3 đường kinh âm (túc thái âm tỳ, túc
thiếu âm thận, túc quyết âm can).
Đồng thời bàn chân là nơi có rất nhiều các huyệt nguyên, huyệt tỉnh của các đường
kinh thường nằm xung quanh cổ chân và ngón tay. Huyệt tỉnh là nơi khởi nguồn
của dương khí, huyệt nguyên là nơi hội tụ dương khí.
Vì vậy phải để nước ngập cổ chân để thuốc tác động lên các huyệt nguyên, huyệt
tỉnh, các đường kinh, can, tỳ, thận, bàng quang, kinh đởm, kinh vị… làm cho khí
huyết trong kinh mạch này lưu thông. Từ đó tác động lên toàn bộ cơ thể.
Bởi vì mỗi đường kinh thúc đẩy chịu trách nhiệm nuôi dưỡng chức năng của một
tạ phủ nhất định: can chủ cân (nuôi dưỡng gân cơ); thận chủ cốt (nuôi dưỡng về
xương tủy), tỳ chủ về cơ nhục. Vì vậy, khi khí huyết đầy đủ, lưu thông tốt sẽ thúc

đẩy cơ thể hoạt động tốt nên nó không chỉ có tác dụng nâng cao tăng cường sức
khỏe mà còn phòng chữa bệnh rất hiệu quả.
Ngâm chân không chỉ thúc đẩy công năng của tỳ, can, thận mà còn thúc đẩy công
năng của ngũ tạng. Khi công năng của ngũ tạng điều đạt thì chức năng truyền tống
của lục phủ cũng thông suốt. Mặt khác, trong bát mạch kỳ kinh thì bốn mạch
Xung, Nhâm, Đốc, Đới có quan hệ mật thiết với phụ khoa. Hai mạch trọng yếu là
xung nhâm liên hệ trực tiếp đến các chtrức năng sinh lý ở phụ nữ như: Kinh, đới,
thai, sản(Kinh là kinh nguyệt, Đới là đới hạ hay khí hư, Thai là thái nghén, Sản là
hậu sản). Hai kinh mạch can thân lại liên quan với hai mạch xung nhâm cũng
cường thịnh nhờ đó mà những vấn đề về sinh lý như Kinh, đới, thai, sản diễn ra
bình thường.
Một số cách ngâm chân hiệu quả
Có rất nhiều cách đơn giản để có thể tự thực hiện ở nhà vừa không mất thời gian
mà lại mang lại hiệu quả không ngờ sau:
Ngâm chân bằng chút muối ăn với nước ấm. Với cách này không chỉ giúp bạn cảm
thấy khoan khoái và ngủ sâu hơn, thì nó còn là phương pháp chữa bệnh cước chân,
tay vô cùng hiệu quả.
Ngâm chân hoặc xông chân với lá lốt, ngải cứu. Phương pháp này đặc biệt hữu
hiệu cho người già vì nó làm giảm hẳn những triệu chứng đau nhức xương khi thời
tiết thay đổi hay do bệnh tái phát.
Ngân chân với những bài thuốc đơn giản tại nhà như: ngải cứu, lá lốt, gừng tươi,
xả… hoặc kết hợp các nguyên liệu như xuyên khung, ngải cứu, lá lốt, gừng. Mỗi
vật liệu khoảng 20g đổ thêm 1,5 lít nước đun sôi khoảng 15 phút chắt nước pha
thêm nước nước lạnh nhiệt độ khoảng 40-45 độ C (sờ tay cảm thấy nóng già là
được). Sau đó ngâm bàn chân khoản 20-30 phút và chú ý là nước phải ngập trên cổ
chân cũng sẽ rất tốt đặc biệt là xương khớp.
Ngân chân với gừng tươi. Rửa sạch, giã nhỏ gừng ngâm với rượu, mỗi tối chắt ra
một chén nhỏ để ngâm chân cũng rất tốt.