Kế hoạch hành động về an toàn thực phẩm

Báo cáo s 35231 VN











K hoch Hành ng v An toàn thc phm
và Sc khe nông nghip ca Vit Nam

Tháng 2 nm 2006
ii
Mc lc

Li nói u...................................................................................................................................... v
T vit tt......................................................................................................................................vii
Tóm tt ni dung............................................................................................................................. x
CHNG I. BI CNH ......................................................................................................... 1
1. Bi cnh chung ................................................................................................................... 1
2. Thng mi hàng hóa giá tr cao ........................................................................................ 6
a) Rau và qu................................................................................................................... 6
b) Cà phê, chè, các loi ht và ht tiêu............................................................................ 6
c) Sn phm tht và chn nuôi......................................................................................... 7
d) Thu sn...................................................................................................................... 8
e) Các lnh vc mi cn u tiên m rng xut khu v trung và dài hn ....................... 8
CHNG II. AN TOÀN THC PHM VÀ SC KHO NÔNG NGHIP: T VI!N
CNH T"I HÀNH #$NG .......................................................................................................... 10

1. Khuôn kh% i vi an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p..................................... 10
2. Yêu cu hành ng cp thit............................................................................................. 15
a) Các vn  v s&c kho) con ngi............................................................................ 15
b) Các vn  v thú y và bo v( thc v*t..................................................................... 18
c) Thi(t hi c+a các th trng ...................................................................................... 20
d) Gia nh*p WTO và Hi(p nh SPS............................................................................. 22
3. C s gi nh c+a K hoch Hành ng.......................................................................... 23
4. Ch, o và quyt sách ....................................................................................................... 24
CHNG III. T-NG C.NG PHI H/P VÀ NÂNG CAO N-NG LC PHÂN TÍCH R0I
RO TRÊN CÁC L1NH VC ........................................................................................................ 26
1. C+ng c dây chuyn nông phm....................................................................................... 26
2. Tng cng khung th2 ch................................................................................................ 30
a) Cp trung ng ......................................................................................................... 30
b) Cp t,nh và cp c s................................................................................................ 33
c) Hi(p hi sn xut và ch bin ................................................................................... 33
d) Tr3 giúp c+a cng 4ng quc t................................................................................ 35
e) S cn thit phi phi kt h3p và hài hòa hóa .......................................................... 36
3. Phát tri2n nng lc phân tích r+i ro................................................................................... 38
CHNG IV. T-NG C.NG V SINH AN TOÀN THC PHM.................................... 41
1. H( thng pháp lu*t................................................................................................................ 41
2. H( thng t%ng h3p m bo an toàn thc phm ................................................................... 42
3. Phân tích r+i ro...................................................................................................................... 44
4. Truyn thông......................................................................................................................... 45
Tr3 giúp c+a quc t ................................................................................................................. 45
CHNG V. T-NG C.NG CÔNG TÁC BO V THC V5T...................................... 47
1. H( thng pháp lu*t.............................................................................................................. 48
2. Ki2m dch và ngn ch6n ti c7a khu ................................................................................... 50
3. #iu tra và giám sát dch hi................................................................................................. 52
4. ng phó ................................................................................................................................ 56
a. T%ng quan ................................................................................................................. 56

b. Các gii pháp ki2m soát và qun lý dch hi............................................................. 57
iii
c. Th+ t8c qun lý r+i ro b% sung.................................................................................. 58
d. Truyn thông............................................................................................................. 61
Tr3 giúp c+a quc t ............................................................................................................. 61
CHNG VI. T-NG C.NG CÔNG TÁC THÚ Y.............................................................. 63
1. Ngành chn nuôi ............................................................................................................... 63
a. Pháp lu*t v thú y...................................................................................................... 64
b. Ki2m dch và ngn ch6n ti c7a khu ....................................................................... 65
c. Giám sát và phát hi(n dch b(nh............................................................................... 65
d. Ki2m soát và di(t tr dch b(nh ................................................................................ 66
e. Nng lc ánh giá r+i ro ........................................................................................... 68
f. Sn phm ng v*t i vi s&c kh'e con ngi....................................................... 68
g. Truyn thông............................................................................................................. 69
Tr3 giúp c+a quc t ............................................................................................................. 70
2. Ngành thu sn ................................................................................................................. 70
a. Lu*t Th+y sn.................................................................................................................... 70
b. Phát hi(n và giám sát dch b(nh........................................................................................ 71
c. H( thng chn oán và ch&ng nh*n .................................................................................. 71
d. Ki2m soát và di(t tr dch b(nh ........................................................................................ 71
e. Phân tích r+i ro.................................................................................................................. 72
f. Công tác ki2m tra vi s&c kh'e con ngi........................................................................ 72
CHNG VII. XÂY DNG U TIÊN, YÊU CU V D LIU VÀ KINH PHÍ........... 74
1. Xác nh ni dung u tiên..................................................................................................... 74
2. Cn có thêm thông tin 2 áp &ng yêu cu c+a K hoch Hành ng ................................. 74
3. Nhu cu v ngu4n lc ........................................................................................................... 75
PH9 L9C: MA TR5N K: HO;CH HÀNH #$NG .................................................................. 78
Tài li(u tham kho ........................................................................................................................ 93

Hp

Hp 1: H( thng bo v( nông nghi(p t%ng h3p ............................................................................ 13
Hp 2: Khung phân tích r+i ro ..................................................................................................... 14
Hp 3: By bc c bn c+a quy trình HACCP........................................................................... 15
Hp 4 : D l3ng thuc tr sâu nh hng n xut khu rau c+a Trung Quc sang Nh*t Bn . 17
Hp 5: Th trng sn phm h<u c............................................................................................ 22
Hp 6: Tuân th+ EurepGAP: Kinh nghi(m c+a Maroc và Peru ................................................. 27
Hp 7: Tìm kim các khon vi(n tr3 2 trang b phng ti(n x7 lý sau thu hoch.................... 29
Hp 8. Xut khu mng tây c+a Peru: Bài h=c thành công v thc hi(n chun hóa .................. 30
Hp 9: Vai trò c+a các hi(p hi sn xut và ch bin  Vi(t Nam .............................................. 34
Hp 10: Phân tích r+i ro: ánh giá r+i ro v b(nh l m4m long móng....................................... 39
Hp 11. Chính sách v an toàn thc phm c+a B Y t .............................................................. 41
Hp 12: Kinh nghi(m c+a B Y t trong vi(c nâng cao nh*n th&c cho ngi dân .................... 45
Hp 13. Quá trình phân tích nguy c dch hi.............................................................................. 49
Hp 14. Dch cúm gia cm: Tm quan tr=ng c+a các h( thng &ng phó và cnh báo sm........ 66
Hp 15: Bài h=c rút ra t quan h( i tác gi<a khu vc nhà nc và t nhân trong ngành Thu
sn Vi(t Nam................................................................................................................................. 73


iv
Hình

Hình 1. C cu sn phm, t l( phn trm GDP theo giá hi(n hành ............................................. 1
Hình 2: T l( phn trm dân s nông nghi(p và phi nông nghi(p trên t%ng s dân ...................... 2
Hình 3 Giá tr thng mi nông sn ............................................................................................. 4
Hình 4 Xut khu go và các sn phm nông sn chính khác ...................................................... 5
Hình 5 Kim ngch xut khu sn phm chn nuôi c+a Vi(t Nam (nghìn $) ................................. 7
Hình 6. #nh ngha dây chuyn thc phm .................................................................................. 26
Hình 7. Phân công trách nhi(m m bo an toàn thc phm c+a các B
trong dây chuyn thc phm......................................................................................................... 31

Hình 8. C cu t% ch&c ngành bo v( thc v*t ............................................................................ 47
Hình 9. S 4 h( thng t% ch&c ki2m dch thc v*t...................................................................... 51
Hình 10. S 4 C s d< li(u Ki2m dch thc v*t quc gia ........................................................ 56
Hình 11. S 4 t% ch&c c+a C8c Thú y........................................................................................ 63


Bng

Bng A. T%ng h3p các m8c tiêu, lnh vc u tiên chin l3c và ch, s ánh giá kt qu thc hi(n
c+a K hoch Hành ng v An toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p................................xiii
Bng 1 Tiêu dùng lng thc  Vi(t Nam (Kg/ngi/nm) ......................................................... 2
Bng 2 T l( di(n tích mt s cây tr4ng chính trong t%ng di(n tích gieo tr4ng c+a Vi(t Nam ..... 3
Bng 3. Kh nng cnh tranh c+a mt s thc phm ti sng ch+ cht...................................... 9
Bng 4. T%ng h3p các m8c tiêu, lnh vc u tiên và ch, s ánh giá c+a K hoch Hành ng v
An toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p............................................................................... 11
Bng 5 Tình hình dch b(nh truyn qua thc phm.................................................................... 16
Bng 6 D l3ng thuc bo v( thc v*t trên rau ti và............................................................. 17
chè xanh sy khô ti các ch3 Hà Ni nm 2001 ........................................................................... 17
Bng 7. Tám loài ru4i 8c qu 3c quan tâm nht khi xut khu .............................................. 20
Bng 8: B(nh dch trong chn nuôi và tác ng ti thng mi .................................................. 21
Bng 9. Các trng h3p t chi sn phm m>u c+a Vi(t Nam do FDA phán quyt.................. 21
t tháng 5/2004 n tháng 4/2005 ................................................................................................ 21
Bng 10. H? tr3 hi(n ti và d kin t các nhà tài tr3 .................................................................. 35
Bng 11. Các tiêu chun ki2m dch thc v*t quc t vi Vi(t Nam............................................. 49
Bng 12: D toán kinh phí cho K hoch Hành ng (n v tính: USD)................................... 76
Bng 13: Phân b% chi phí và thc hi(n hot ng gi<a khu vc nhà nc và t nhân................. 77

v
Li nói u
Tng kh nng tip c*n th trng trong nc và xut khu thc phm cht l3ng cao là i2m
mu cht c+a quá trình a dng hoá ngành nông nghi(p Vi(t Nam và nh v*y c@ng là iu ti quan tr=ng
2 duy trì tng trng kinh t nông thôn và xoá ói gim nghèo. Thc phm rau qu có tm quan tr=ng
ngày càng tng òi h'i phi 3c quan tâm nhiu hn ti các vn  v s&c kh'e nông nghi(p và an toàn
thc phm nhAm m bo vi(c tip c*n th trng thc phm trong nc và quc t.
Nâng cao an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p là hoàn toàn phù h3p vi các ch+  chính
trong Chin l3c v xoá ói gim nghèo và tng trng toàn di(n (CPRGS) c+a Vi(t Nam vì nó sB trc
tip (i) to iu ki(n “tng trng cao thông qua quá trình chuy2n dch sang nn kinh t th trng” (ch+
 1); (ii) h? tr3 tng trng kinh t nông thôn, và nh ó óng góp trc tip vào “hình thái tng trng
bình Cng và bn v<ng” (ch+  2); và (iii) h? tr3 “hi(n i hoá h( thng qun lý hành chính, pháp lý và
qun lý nhà nc” (ch+  3). Trong khuôn kh% này, Chính ph+ Vi(t Nam ã  ngh Ngân hàng Th gii
(WB) giúp xây dng mt K hoch hành ng v an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p.
K hoch hành ng này là kt qu h3p tác ch6t chB gi<a Chính ph+ Vi(t Nam, các c quan trong
nc và các t% ch&c tài tr3 quc t. #oàn công tác ban u c+a WB ã ti Vi(t Nam vào tháng 2/2004 và
chun b báo cáo ban u “Tiêu chun, WTO và Phát tri2n kinh t  Vi(t Nam: thách th&c và c hi”. Báo
cáo này a ra các ánh giá chung v h( thng v( sinh và ki2m dch ng, thc v*t (SPS), và rào cn kD
thu*t trong thng mi (TBT)  Vi(t Nam, nghiên c&u m&c  phù h3p c+a các h( thng này vi các
ngha v8 c+a WTO, và nêu b*t mt s các vn  cp bách liên quan ti SPS và TBT cn 3c gii quyt
liên quan ti vi(c gia nh*p WTO.
Trên c s các cuc tho lu*n gi<a B NN&PTNT và WB, hai bên ã quyt nh rAng vi(c a ra
mt k hoch hng v hành ng nhiu hn sB cung cp cho tt c các bên tham gia vào các hot ng
thng mi qua biên gii liên quan ti an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p nh<ng u tiên 4ng
b c8 th2 v các thay %i chính sách và quy ch cui cùng, c@ng nh các u tiên u t c+a khu vc công
cn thit 2 tng kh nng tip c*n th trng quc t, và nh ó áp &ng 3c các m8c tiêu  ra trong
chin l3c phát tri2n hng v xut khu c+a Chính ph+, nh 3c mô t trong k hoch 5 nm 2006 –
2010.
Mt #oàn công tác nhAm xác nh quy mô d án ã sang Vi(t Nam vào tháng 10/2004. Các thành
viên trong #oàn ã khCng nh nh<ng ý kin tho lu*n ban u nêu trên và nht trí rAng K hoch hành

ng (KHH#) cn bao g4m c các u tiên ngn hn và trung hn, nhu cu c+a khu vc công và t nhân,
các vn  v an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p liên quan ti xut, nh*p khu. #oàn ghi nh*n
rAng, nh<ng tr=ng tâm này ch, là mt phn trong yêu cu v qun lý cht l3ng chung và nh<ng yêu cu
v nng lc cnh tranh, và các bi(n pháp khác nh qun lý cht l3ng chung và  tin c*y c+a ngu4n
cung cp c@ng quan tr=ng 2 có th2 tip c*n 3c vi th trng quc t. Ngoài ra, các bên ã thng nht
tr=ng tâm c bn c+a k hoch là các sn phm rau qu và thc phm chn nuôi, ngành thu sn c@ng sB
3c quan tâm tuy  m&c  ít hn vì ngành này ã 3c hng l3i t s h? tr3 rng rãi trong th*p k
va qua và t 3c thành công rt xut sc.
#oàn công tác chính th&c 2 xây dng KHH# ã diEn ra trong khong t ngày 2/3 n 18/3/2005
và thành phn oàn g4m ông NguyEn Th D@ng - trng oàn chu trách nhi(m chung 4ng thi chu
trách nhi(m c8 th2 v các vn  v th2 ch và phát tri2n chung; ông Cees de Haan, iu phi viên c+a
nghiên c&u 4ng thi chu trách nhi(m c8 th2 v các vn  liên quan ti lnh vc thú y; ông Don Husnik
- ánh giá viên c+a lnh vc bo v( thc v*t; bà Clare Narrod - ph8 trách các vn  v thng mi và
phân tích r+i ro; ông Leo Hagedoorn - ph8 trách lnh vc an toàn thc phm; và bà Laura Ignacio - ph8
trách v kinh t nói chung và thng kê.
Mt bu%i tham vn qui mô ln 2 ánh giá d tho K hoch ã 3c t% ch&c Ngày 1 tháng 8
nm 2005 vi s tham gia c+a các bên liên quan chính trong dây chuyn thc phm ti sng. Các i
vi
bi2u tham d vào bu%i tham vn ã +ng h cách tip c*n và  xut, kin ngh c+a d tho K hoch hành
ng, nhng nhn mnh tính cp thit c+a vi(c thc hi(n các  xut, kin ngh, h=  ngh cn phi chú
tr=ng hn n<a vào các vn  thc thi. Nh<ng óng góp quan tr=ng thêm cho KHH# này 3c cung cp
thông qua các nghiên c&u b% tr3 6c bi(t c+a các tác gi nh nghiên c&u c+a
ông #ào Th Anh v c
cu dây chuyn thc phm ti sng  Vi(t Nam, nghiên c&u c+a bà Zhang và ông Van
Meggelen v khung th2 ch, nghiên c&u c+a bà Messrs Hagedoorn, bà V@ Nh QuFnh và ông
Phm Quang Huy v nh<ng bt c*p c+a quy nh pháp lu*t.

Nh<ng ngi ánh giá 4ng Cng ã a ra nh<ng góp ý rt có giá tr v khái ni(m và/ho6c góp ý
vào d tho cui cùng bao g4m: nh<ng ngi bên ngoài Ngân hàng Th gii nh Tin sD David Orden
(IFPRI), Laurian Univehr (#i h=c Illinois), và Tom Billy (Cu Ch+ tch Codex), và nh<ng ngi c+a

Ngân hang Th gii nh các ông Steven Jaffee, Kees van der Meer và Patrice Labaste, cô Marianne
Grosclaude và các ông Stephen Mink, Laurent Msellati, và Rakesh Nangia c@ng óng góp nhiu nh*n xét
có giá tr cho d tho báo cáo. Ông Klaus Rohlvà, Giám c Ngân hàng Th Gii ti Vi(t Nam, ã a ra
nh<ng nh hng và h? tr3 quý báu trong sut thi gian xây dng KHH# này.
Trong toàn b quá trình này, V8 H3p tác Quc t, B Nông nghi(p và PTNT ã h? tr3 mt cách
có hi(u qu s liên lc ch6t chB vi tt c các các bên liên quan. Vi(c này bao g4m s tham gia ch6t chB
và liên t8c c+a các c quan an toàn thc phm và s&c kho) nông nghi(p ch+ cht nh: C8c thú y (DHA),
C8c Bo v( thc v*t (PPD), và C8c An toàn v( sinh thc phm Vi(t Nam (VFA), c@ng nh vi(c tham vn
rng rãi vi các ngành ch bin và sn xut t nhân c+a Vi(t Nam và cng 4ng các nhà tài tr3 quc t.
#oàn c@ng 3c s h? tr3 t nhiu ngu4n khác nhau, ngoài s h? tr3 t Ngân hàng Th gii, D
án RAISE-SPS c+a Vn phòng Thng mi và Phát tri2n Kinh t c+a USAID ã h? tr3 c #oàn công tác
xác nh quy mô và #oàn d tho KHH# v chuyên môn liên quan ti các i tác công cng/t nhân và
BVTV. B Nông nghi(p MD (USDA) ã h? tr3 chuyên môn trong lnh vc ánh giá r+i ro, FAO óng
góp chuyên môn trong lnh vc an toàn thc phm, và Chng trình i tác gi<a WB và Hà Lan óng góp
trong iu phi nghiên c&u và phn bao quát các vn  kinh t chung. Tuy nhiên, kt lu*n và  xut
trong báo cáo là c+a các thành viên trong oàn và không phn ánh quan i2m c@ng nh chin l3c c+a
các c quan liên quan.





vii
T vit tt

AADCP Chng trình h3p tác phát tri2n ASEAN - Ôxtrâylia
ACIAR Trung tâm Nghiên c&u Nông nghi(p Quc t Ôxtrâylia
ADB Ngân hàng Phát tri2n Châu Á
AFF Hi(p hi thu sn ASEAN
AFTA Khu vc m*u dch t do ASEAN

APEC DiEn àn H3p tác Kinh t Châu Á - Thái Bình Dng
APPC U ban Bo v( thc v*t Châu Á – Thái Bình Dng
ASEAN Hi(p hi các Quc gia #ông nam Á
ASEM Hi ngh Th3ng ,nh Á - Âu
ASP Chng trình ngành nông nghi(p
AusAID C quan Phát tri2n Quc t Ôxtrâylia
AVRDC Trung tâm Nghiên c&u và Phát tri2n Rau châu Á
BNPP Chng trình #i tác Ngân hàng Hà Lan
BVQI T% ch&c tiêu chun cht l3ng quc t (Anh)
CABI Trung tâm ng d8ng Công ngh( Sinh h=c Quc t
CCP Ki2m soát i2m ti hn
CEPT Thu quan u ãi chung
CIDA C quan Phát tri2n Quc t Canaa
CIRAD Trung tâm nghiên c&u nông nghi(p vì m8c ích phát tri2n quc t (Pháp)
CLMV Campuchia, Lào, Myanmar và Vi(t Nam
Codex U ban Codex
COMECON Hi 4ng Tng tr3 Kinh t
CPRGS Chin l3c Tng trng và Xoá ói gim nghèo Toàn di(n
CSF B(nh dch t  l3n
DAH C8c Thú y
DANIDA H? tr3 Phát tri2n Quc t #an Mch
DNV Det Norske Veritas (Na Uy)
EC 0y ban Châu Âu
EMHPAI Bi(n pháp khn cp áp d8ng cho Dch cúm gia cm
ERCN Mng li Ch, o phn h4i khn cp
EU Liên minh Châu Âu
EurepGAP Thc tiEn sn xut nông nghi(p tt c+a Nhóm công tác các nhà bán l) rau qu EU
FAL Các phòng thí nghi(m phân tích thc phm
FAO T% ch&c Nông lng c+a Liên h3p quc
FDA C8c qun lý thc phm và d3c phm

FFA Hi(p hi lng thc và thc phm
FSPS Chng trình H? tr3 ngành Th+y sn
FMD B(nh l m4m long móng
FSM Qun lý an toàn thc phm
GAP Thc tiEn sn xut nông nghi(p tt
GDP T%ng sn phm quc ni
GMP Thc tiEn ch bin tt
GOVN Chính ph+ Vi(t Nam
ha Hecta
HACCP Phân tích mi nguy và i2m ki2m soát ti hn
HCMC Thành ph H4 Chí Minh
viii
HPAI Dch cúm gia cm
ICD V8 H3p tác quc t
IEBR Vi(n Tài nguyên Sinh h=c và Sinh thái
IFCA Liên minh các Hi(p hi thu sn quc t
IFPRI Vi(n Nghiên c&u Chính sách lng thc Quc t
IICA Vi(n liên châu MD v h3p tác nông nghi(p
ILRI Vi(n nghiên c&u chn nuôi quc t
IPM Qun lý dch hi t%ng h3p
IPPC Công c Bo v( Thc v*t Quc t
IQ Ch, s thông minh
ISO T% ch&c Tiêu chun Quc t
ISPM Tiêu chun quc t v các bi(n pháp ki2m dch thc v*t
JAS-ANZ T% ch&c ch&ng nh*n liên minh Ôxtrâylia và Niu Dilân
kg Kilôgram
MARD B Nông nghi(p và Phát tri2n nông thôn
MAS H? tr3 tip c*n th trng
MATF Tip c*n th trng và xúc tin thng mi
MFN u ãi ti hu( quc

MHLW B Y t, Lao ng, và Phúc l3i (Nh*t Bn)
MOFI B Thu sn
MOH B Y t
MOI B Công nghi(p
MRA Hi(p nh Công nh*n l>n nhau
MRL M&c d l3ng ti a cho phép
mt Tn
MUTRAP Chng trình H? tr3 Chính sách Thng mi #a biên
NAFIQACEN Trung tâm Ki2m tra Cht l3ng và V( sinh th+y sn Quc gia
NAFIQAVED C8c Qun lý Cht l3ng và V( sinh thú y thu sn
NCD B(nh t gà Newcastle
NFSL Phòng ki2m nghi(m An toàn thc phm Quc gia
NGO T% ch&c phi chính ph+
NIPP Vi(n Bo v( thc v*t
NORAD C quan h3p tác phát tri2n Nauy
NPD C s d< li(u Ki2m dch thc v*t Quc gia
NPPO T% ch&c Bo v( thc v*t Quc gia
NZAID C quan Phát tri2n Quc t Niu Dilân
OIE T% ch&c Thú y Th gii
OECD T% ch&c H3p tác Phát tri2n Kinh k
PAN Mng li Hành ng i vi thuc bo v( thc v*t
PCBP D án tng cng nng lc ki2m dch thc v*t
PCE #ánh giá Nng lc Ki2m dch thc v*t
PEQ Ki2m dch sau nh*p khu
PFA Vùng phi dch hi
PP Bo v( thc v*t
PPC U ban nhân dân t,nh
PPD C8c Bo v( thc v*t
PPI Thanh tra bo v( thc v*t
PQ Ki2m dch thc v*t

PRA Phân tích nguy c dch hi
PROMPEX Hi 4ng xúc tin xut khu Peru
RA Phân tích nguy c
ix
RAISE Thu nh*p nông nghi(p và phát tri2n nông thôn và Môi trng bn v<ng
SARS Hi ch&ng viêm ng hô hp cp
SEAFDEC Trung tâm phát tri2n thu sn #ông Nam Á
SEAFMD Ti2u ban b(nh l m4m long móng  khu vc #ông nam Á c+a OIE
SEAPRODEX T%ng công ty Xut khu Thu sn Vi(t Nam
SEAQIP Chng trình Nâng cao Cht l3ng và Xut khu thu sn
SECO Ban Th ký quc gia v H3p tác Kinh t (ThuG SD)
SME Doanh nghi(p va và nh'
SMTQ Tiêu chun, o lng, ki2m tra và cht l3ng
SOE Doanh nghi(p nhà nc
SOFRI Vi(n Nghiên c&u cây n qu Min Nam
Sp., spp. Loài
SPS V( sinh và Ki2m dch ng thc v*t
SPSCBP Chng trình Nâng cao Nng lc SPS
STAMEQ T%ng c8c Tiêu chun, #o lng và Cht l3ng
STOFA Tng cng Qun lý Thu sn
SUFA H? tr3 nuôi tr4ng thu sn nc ng=t
SUMA H? tr3 nuôi tr4ng hi sn
TA H? tr3 kD thu*t
TBT Hàng rào KD thu*t v Thng mi
TCP D án h3p tác kD thu*t
TSV Hi ch&ng Taura do virus
UK Vng quc Anh
UN Liên Hi(p Quc
UNIDO T% ch&c Phát tri2n Công nghi(p Liên Hi(p Quc
USAID C quan H3p tác Phát tri2n Hoa KF

USDA B Nông nghi(p Hoa KF
VASEP Hi(p hi ch bin và xut khu th+y sn Vi(t Nam
VEGETEXCO T%ng Công ty rau qu và nông sn Vi(t Nam
VFA C8c An toàn v( sinh thc phm Vi(t Nam
VICOFA Hi(p hi cà phê và ca cao Vi(t Nam
VINACAFE Hi(p hi cà phê Vi(t Nam
VINACAS Hi(p hi ht iu Vi(t Nam
VINAFAS Hi(p hi thu sn Vi(t Nam
Vinafruit Hi(p hi trái cây Vi(t Nam
VITAS Hi(p hi chè Vi(t Nam
VLU #n v v*t nuôi thú y
VND #4ng Vi(t Nam
WB Ngân hàng Th gii
WHO T% ch&c Y t Th gii
WHO-RFB Nghiên c&u v vi(c giám sát tích cc các b(nh dch có ngu4n gc t thc phm 
khu vc c+a WHO
WSSV Hi ch&ng m trng do virus
WTO T% ch&c Thng mi Th gii
YHV B(nh u vàng do virus

x
Tóm tt ni dung
1. Ngành nông nghip Vit Nam ang tri qua nhng thay i c cu ln. Tình hình
sn xut và kinh doanh các m6t hàng nh rau qu, tht, cá và hi sn liên t8c tng trng
 m&c 4-6%/nm trong sut th*p k qua, bên cnh ó nh<ng sn phm truyn thng nh
go, cao su và ng tip t8c %n nh. Tuy nhiên, s tng trng c+a ngành rau, qu và
tht hu nh là do nhu cu trong nc chi phi hoàn toàn, bi vi(c tip c*n th trng
quc t v>n còn g6p nhiu khó khn do kh nng cnh tranh c+a Vi(t Nam còn yu, trong
ó phi k2 n tr ngi trong vi(c tuân th+ các tiêu chun cht l3ng, v( sinh và ki2m
dch ng thc v*t c+a các th trng quc t. Nu Vi(t Nam áp &ng 3c nh<ng tiêu

chun này thì các loi trái cây có giá tr cao nh vi, mng c8t và thanh long, rau các loi
và sn phm tht sB là nh<ng m6t hàng mi có tim nng xut khu.
2. Nhu cu cp thit cn phi hành ng ngay. Tuy mt s ngành ã t 3c nh<ng tin
b áng k2, nht là trong lnh vc xut khu thu sn, Vi(t Nam v>n cn phi tri2n khai
thêm các hot ng nhAm tng cng nng lc qun lý an toàn thc phm và s&c kh'e
nông nghi(p. Nh<ng lý do liên quan ch+ yu nh sau:
Y t cng ng
• T l mc các bnh có ngun gc thc phm cao: cht l3ng nc kém, công ngh( sn
xut, ch bin, marketing và bán l) kém, nht là i vi các sn phm tht và rau, là
nguyên nhân gây ra t l( các b(nh có ngu4n gc thc phm cao. Kho sát v sn phm
tht tiêu th8 ti th trng ni a cho thy 1/3 s m>u phm có phn &ng dng tính vi
khun Salmonella, trong ó 6c bi(t cao i vi tht l3n (77% có phn &ng dng tính).
#3t iu tra gn ây cho thy  Vi(t Nam bình quân có 1,5 ca tiêu chy xy ra vi m?i
ngi mt nm, trong ó khong 1/5 s ca là cn tr3 giúp y t, cao hn nhiu so vi vi
m&c bình quân ch, có 0,3 ca m?i ngi mt nm  các nc phát tri2n; và
• D lng cht c hi cao: d l3ng các cht ph8 gia thc phm, thuc bo v( thc v*t
và kháng sinh v3t m&c d l3ng ti a cho phép (MRLs) trên th trng trong nc và
quc t. M6c dù cha có s li(u chính th&c nhng kt qu c+a 2 cuc kho sát ti th
trng Hà Ni và thành ph H4 Chí Minh cho thy khong 10% m>u rau v3t chun
quc gia v d l3ng thuc, 2-3% s m>u có ch&a các loi thuc bo v( thc v*t b cm.
Không có thông tin nh l3ng v vi(c s7 d8ng kháng sinh trong sn phm tht và cá, tuy
nhiên ây c@ng 3c báo cáo là mt vn  ln.
Sc kho nông nghipt
• Dch hi thc vt vi s xut hi(n gn ây c+a mt s loài sâu b(nh l do công tác ki2m
dch ti biên gii yu nên ã gây ra nh<ng t%n tht kinh t ln i vi các m6t hàng nh
ca cao, lúa go, mía và cây n qu.
• Dch bnh ng vt. Các b(nh nh l m4m long móng, dch t l3n (CSF), cúm gia cm
ã gây t%n tht ln cho sn xut trong nc.
Tip cn th trng trong nc và quc t
• Mt c hi thng mi: ru4i 8c qu có m6t ti nhiu vùng ã gây cn tr vi(c xut khu

các loi qu ti cha qua x7 lý sang Úc, Nh*t Bn, Niu Dilân và MD, trong khi ó các
b(nh nh l m4m long móng, cúm gia cm, dch t l3n c@ng là nguyên nhân làm cho các
sn phm tht không xut khu 3c sang hu ht các th trng tim nng.
xi
• Nhu cu ca ngi tiêu dùng v sn phm an toàn hn trên c th trng quc t và
trong nc tng lên. Vi(t Nam gia nh*p T% ch&c Thng mi Th gii (WTO) và vi(c t
do hoá thng mi trong ASEAN òi h'i Vi(t Nam tip t8c ct gim thu quan và tr3 cp
xut khu 4ng thi m c7a th trng trong nc cho các nhà sn xut trên th gii. Do
ó, các nhà sn xut trong nc sB i m6t vi s cnh tranh gay gt t th trng toàn
cu và sB phi nâng cao cht l3ng và  an toàn c+a sn phm mt cách hi(u qu v m6t
chi phí 2 có th2 cnh tranh 3c.
Yêu cu ca WTO
• Tuân th Hip inh SPS  gia nhp WTO v>n còn là mt thách th&c ln. Vi(t Nam
ã cam kt tuân th+ y + các yêu cu SPS ngay sau khi gia nh*p WTO nhng hi(n
nay kh nng thc hi(n v>n còn rt hn ch. Theo yêu cu, #i2m H'i áp và Thông
báo Quc gia ã 3c thit l*p, bên cnh ó v>n t4n ti nh<ng khác bi(t ln (ít nht
mt n7a s quy nh hi(n hành) gi<a các tiêu chun quc gia và quc t trong nh<ng
lnh vc ln v an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p.
3. Gii quyt các vn  v v sinh và kim dch ng thc vt s hn ch nhng tn
tht ln i vi nn kinh t quc gia và góp phn xóa ói gim nghèo.
• M6c dù không th2 c tính chính xác m&c  thi(t hi i vi nn kinh t, nhng có th2
thy chi phí chm sóc y t i vi ngi mc b(nh do thc phm, thi(t hi sn xut do
sâu b(nh và mt th trng tiêu th8 do nh<ng loài sâu b(nh mi gn ây là trên 1 t
USD/nm và chia u gi<a nh<ng an toàn thc phm (s&c kh'e cng 4ng) và s&c kho)
nông nghi(p;
• Cây tr4ng có giá tr cao và chn nuôi to ra nhiu công n vi(c làm tính trên mt n v
di(n tích hn so vi sn xut lng thc. Nh<ng loi cây tr4ng có giá tr cao và chn nuôi
này 6c bi(t có ý ngha i vi nh<ng vùng nghèo nht nc và s phát tri2n nh<ng
ngành này 3c coi là công c8 quan tr=ng giúp xóa ói gim nghèo;
• Nu tháo gH 3c nh<ng khó khn này thì có th2 t 3c kt qu th2 hi(n  s tng

trng ngon m8c nh có xut khu mà các ngành cà phê, ht iu, ht tiêu và thu sn
ã ch&ng minh bAng thc t.
4. Trên c s ó, mc tiêu cui cùng ca K hoch Hành ng v An toàn thc phm
và sc khe nông nghip là nhm nâng cao mc sng ca ngi dân trong và ngoài nc
bAng cách tng kh nng tip c*n vi thc phm v( sinh an toàn, 4ng thi gim thi2u thi(t hi do
dch b(nh có ngu4n gc thc phm gây ra i vi con ngi. Mc tiêu trc mt c+a K hoch
hành ng này là:
a. Góp phn nâng cao m&c sng c+a ngi dân trong và ngoài nc thông qua ci thi(n kh
nng tip c*n ti thc phm v( sinh an toàn và gim thi2u thi(t hi do dch b(nh truyn
qua thc phm gây ra cho con ngi
b. Ti a hoá l3i ích i vi m&c sng bAng cách nâng cao kh nng tip c*n vi th trng
thc phm ni a và quc t;
c. Hn ch s phát sinh dch b(nh hi trên ng thc v*t; và
d. Tng cng nng lc c+a Vi(t Nam 2 m bo thc hi(n hi(u qu nh<ng cam kt v v(
sinh và ki2m dch ng thc v*t khi gia nh*p WTO.
5.
K hoch Hành ng này  xut các hot ng cn thit nhm ci thin vic qun
lý an toàn thc phm và sc khe nông nghip. K hoch hành ng t*p trung vào thng mi
qua biên gii, trong ó B Y t ang xây dng mt chin l3c chú tr=ng vào vi(c gii quyt các
vn  v v( sinh an toàn thc phm trong nc. Bn K hoch hành ng này kin ngh các hot
xii
ng ngn hn (di 18 tháng), trung hn (t 18 tháng n 3 nm) và dài hn (t 3 n 5 nm).
K hoch hành ng t*p trung vào các sn phm có giá tr cao (m6c dù không có ngha là loi tr
các m6t hàng nông nghi(p khác), ngoi tr th+y sn, do ngành th+y sn ã xây dng và v*n hành
h( thng SPS tt và 3c quc t công nh*n.
6. K hoch Hành ng này phù hp vi xu th toàn cu hin nay trong vic t chc
dch v an toàn thc phm và sc khe nông nghip vn c@ng ã 3c các i tác thng mi
chính c+a Vi(t Nam thc thi. #iu này bao g4m 5 nguyên tc:
• Phng thc tip cn t trang tri ti bàn n t*p trung vào vi(c ngn ch6n các mi e
do tim nng và hi(n ti v an toàn thc phm và s&c kho) nông nghi(p trên toàn b dây

chuyn cung cp nông phm  tt c các công on sn xut, ch bin, tiêu th8,
marketing và bán l);
• H thng phòng v sc kho nông nghip tng hp, trong ó l4ng ghép tt c các hot
ng qun lý dch b(nh vào mt h( thng liên t8c, liên kt l>n nhau, ví d8 ngn ch6n sâu
b(nh l và các hot ng iu tra, giám sát, kim soát và di(t tr;
• Phân tích ri ro h? tr3 cho các nhà hoch nh chính sách trong vi(c xây dng chin l3c
và u tiên, có tính n nhiu yêu cu khác nhau trong dây chuyn cung &ng. Khái ni(m
phân tích r+i ro da trên c s (i) ánh giá r+i ro, d tính kh nng r+i ro v an toàn thc
phm và s&c kh'e nông nghi(p; (ii) qun lý r+i ro, bao g4m phân tích chi phí/l3i nhu*n
ho6c phân tích hi(u qu kinh t c+a các bi(n pháp khc ph8c r+i ro; và (iii) thông báo,
truyn thông v r+i ro;
• Tng cng trin khai các h thng kim soát cht lng và an toàn quc t nh h(
thng Phân tích mi nguy và i2m ki2m soát ti hn (HACCP) và các tiêu chun ISO.
#ây là mt phng th&c chuy2n giao trách nhi(m bo m cht l3ng cho khu vc t
nhân; và
• Áp d8ng phng pháp tip cn th ch toàn din, thay vì xây dng k hoch hành ng
cho tng m6t hàng c8 th2.
7.  t c mc  an toàn thc phm trong nc nh mong mun và nâng cao
kh nng tip cn th trng quc t, K hoch Hành ng này kin ngh các hot ng liên
quan !ng b 3c t%ng h3p di ây. Bng A trình bày khái quát các m8c tiêu chính, hot
ng, và ch, s ánh giá kt qu hot ng c+a K hoch Hành ng

xiii






Bng A. Tng hp các mc tiêu, l"nh vc u tiên chin lc và ch# s ánh giá kt qu thc
hin ca K hoch Hành ng v An toàn thc phm và sc khe nông nghip

M$C TIÊU

Hn ch tác ng ca
thc phm i vi sc
kho% ngi dân Vit Nam

y mnh xut khu các
sn phm giá tr cao

Nâng cao sc kho% nông
nghip

m bo iu phi hiu
qu các cam kt SPS
trong WTO
&U TIÊN CHI'N L&(C
Ci thin s phi hp gia các c quan ch cht
Tng cng kh nng phân tích ri ro thông qua vic nâng cao k) nng, xây dng c s* d liu tng hp,
áp ng yêu cu ca các nc nhp khu
 Nâng cao nng lc chn
oán dch b(nh bAng cách
chuy2n %i sang h( thng
giám sát dch b(nh ch+
ng; hi(n i hoá c s
h tng và trang thit b
phòng thí nghi(m; c+ng
c các kênh báo cáo và
ph% bin thông tin.
 Nâng cao nh*n th&c c+a
nh<ng ngi ra quyt
sách, cán b, công ch&c,
nhà sn xut, kinh doanh
và ngi tiêu dùng

 Ci thi(n môi trng
kinh doanh cho các nhà
u t t nhân, chú
tr=ng 6c bi(t n vi(c
t% ch&c thc hi(n theo
úng h3p 4ng ký kt
trong khuôn kh% các
tho thu*n hi nh*p

theo chiu d=c.
 Xây dng dây chuyn
cung &ng t%ng h3p, áp
d8ng h( thng qun lý
cht l3ng và SPS (các
h( thng HACCP)
 Nâng cao nng lc chn
oán dch b(nh thông qua
vi(c chuy2n sang h(
thng giám sát ch+ ng;
hi(n i hoá c s h tng
và trang thit b phòng thí
nghi(m; c+ng c các kênh
báo cáo và thông tin tuyên
truyn gi<a c quan trung
ng và a phng.
 Tng cng ki2m soát ti
biên gii và trang thit b
ki2m dch, kt h3p vi
giám sát và ki2m dch
vùng.
 Xây dng và hoàn thi(n
chin l3c qun lý dch
b(nh hi toàn di(n, trong
ó kt h3p hài hòa các
bi(n pháp ngn ch6n,
ki2m soát, và di(t tr.
 V*n hành Vn phòng
Thông báo và H'i áp
Quc gia v SPS

 Tích cc tham gia các
hot ng c+a Codex,
IPPC và OIE.
 Tng bc áp d8ng các
tiêu chun quc t i vi
các quy nh v SPS.

CÁC CH+ S, ÁNH GIÁ K'T QU- TH.C HI/N
 Gim t l( mc b(nh tiêu
chy và các b(nh khác lây
truyn qua thc phm.
 Gim tình trng ô nhiEm
thuc bo v( thc v*t, vi
sinh v*t và hóa cht trên
rau và các sn phm ch+
cht khác


 Tng t l( các nhà xut
khu thc phm có
ch&ng ch, HACCP
 Tng xut khu trái cây
nhi(t i và tht l3n
 Gim s lô hàng b c
quan h<u quan các
nc nh*p khu t chi

 Gim s l3ng và m&c
 thi(t hi trong sn
xut do các mi e do

sâu b(nh phát sinh.
 #t 3c kt qu thng
mi nh mong mun khi
gia nh*p WTO

xiv
8. Tip theo là phn tóm tt các hot ng 3c  xut liên quan ti các th2 ch, qun lý,
c s h tng, kD nng và nhóm hàng u tiên. Ni dung chi tit c8 th2 hn, bao g4m trách nhi(m,
khung thi gian, h? tr3 hi(n nay và trong tng lai c+a các nhà tài tr3 3c trình bày trong ni
dung chính c+a báo cáo và t%ng h3p trong phn ph8 l8c c+a K hoch Hành ng.
(i) Th ch
• Tp trung h tr cho dây chuyn cung ng và quan h i tác gia nhà nc và t
nhân, tng cng vi(c tuân th+ các h3p 4ng hi(n v>n còn yu kém trong các tho
thu*n v dây chuyn cung &ng, giao cho các hi(p hi các nhà sn xut và ch bin
thc hi(n các hot ng nhAm nâng cao cht l3ng và ki2m soát an toàn thc phm,
4ng thi thit l*p c ch cùng u t cho c s h tng;
• y mnh hi nhp và hp tác khu vc 2 t ó gim bt chi phí cho h( thng qun
lý sâu b(nh trong khu vc, s7 d8ng mt cách hi(u qu các ngu4n lc trong ki2m soát
biên gii, vì trên toàn khu vc ASEAN, tình trng sâu b(nh  hai phía c+a ng
biên gii là tng t nh nhau. Cn lu ý rAng, c@ng chính vì lý do này mà mt s th
trng ln nh EU ã áp d8ng phng th&c tip c*n theo khu vc;
• Tng cng s phi hp liên ngành, y mnh s phi kt h3p gi<a 6 b ngành chu
trách nhi(m qun lý nhà nc v an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p; trc
mt, giao cho các c quan ch+ trì qun lý hot ng thng mi trong nc và qua
biên gii; v lâu dài, cn thành l*p mt c quan c l*p chuyên hoch nh chính
sách và giám sát kt qu thc hi(n công tác an toàn thc phm và s&c kh'e nông
nghi(p, vn là nh hng phát tri2n c+a hu ht các quc gia khách hàng tim nng
c+a Vi(t Nam. Phng th&c này m bo tính kinh t trong s7 d8ng c s v*t cht,
nâng cao hi(u qu ki2m soát dây chuyn cung &ng và m bo lu4ng thông tin nhanh
chóng. Bc quan tr=ng u tiên là cn kt h3p K hoch Hành ng này và Chin

l3c An toàn v( sinh thc phm c+a B Y t thành mt báo cáo t%ng h3p;
• Tng cng liên kt và iu phi theo ngành d!c, hình thành lu4ng thông tin và ch,
o trc tip gi<a trung ng và c s mà không cn n s can thi(p v chính tr, t
ó hn ch tình trng công b dch b(nh ch*m trE làm phát sinh chi phí phòng chng
và di(t tr sau này;
• Lôi kéo s tham gia ca khu vc t nhân vào vic qun lý an toàn thc phm và sc
kh"e nông nghip bAng cách h? tr3 thành l*p các hi(p hi ngi sn xut và ch bin,
s7 d8ng hi(u qu phng ti(n và nng lc c+a các phòng thí nghi(m t nhân, khuyn
khích t nhân tham gia xây dng các tiêu chun, kt h3p các cá th2 nh nông dân,
ngi hành ngh thú y vào h( thng cnh báo sm dch b(nh; và
• Nâng cao hiu qu vin tr bAng cách ci thi(n s phi h3p vn ang rt l'ng l)o
hi(n nay c+a mt s hot ng SPS do nc ngoài tài tr3 và các hot ng an toàn
thc phm  Vi(t Nam, thông qua vi(c chính ph+ ch, o chuy2n dch theo hng
tng cng s iu phi c+a các nhà tài tr3 2 góp phn s7 d8ng hi(u qu ngu4n
nhân lc và tài chính c+a khu vc nhà nc.
(ii) Pháp lut
• Tip t#c hài hoà các tiêu chun quc gia vi tiêu chun quc t, thc hi(n thêm
nhiu phân tích c8 th2 và b% sung v s khác bi(t gi<a các tiêu chun quc gia và
quc t (CODEX, IPPC và OIE), 4ng thi xác nh nh<ng lnh vc cn u tiên hài
hòa trc, nh 3c trình bày trong phn di ây v các quyt sách.
(iii) Các yêu cu v c s h tng và h thng phòng v tng hp
xv
• V ngn ch$n sâu bnh, tin hành phân tích con ng lan truyn 2 ánh giá a
i2m 6t các trang thit b ki2m dch u tiên, và trên c s ó, ánh giá tính kh thi
c+a vi(c thit l*p h( thng ngn nga cp khu vc, xác nh và thc hi(n u t vào
trang thit b ki2m dch;
• V h thng giám sát, chuy2n t h( thng giám sát b ng sang ch+ ng, làm tt
hn n<a vi(c thông tin liên lc gi<a cp trung ng và a phng, xây dng h(
thng &ng phó sm;
• V nng lc chn oán, nâng cp các phòng thí nghi(m lc h*u hi(n có 2 có th2 áp

&ng các tiêu chun ngày càng nghiêm ng6t hn i vi các cht d l3ng, rút ngn
thi hn tr li kt qu i vi nông sn ti tiêu th8 ti th trng ni a c@ng nh
ch&ng nh*n i vi th+y sn xut khu; c@ng nh m bo hi(u qu kinh t thông qua
vi(c t*n d8ng phi h3p ngu4n nhân lc và c s v*t cht c+a nhiu ngành, nhiu cp
i vi các trng h3p chn oán ph&c tp.
• V kim soát và dit tr dch bnh hi
1
xem xét th*n tr=ng và tin hành xây dng các
vùng/i2m phi dch b(nh; trong lnh vc này, ngành chn nuôi (tht l3n) có nhiu c
hi tri2n khai thc hi(n hn ngành rau qu;
• V chng nhn, m rng h( thng ch&ng nh*n hi(n thi theo tiêu chun c+a T% ch&c
Tiêu chun hóa Quc t (ISO), nht là i vi các phòng thí nghi(m thc hi(n công
tác có liên quan s&c kh'e con ngi; ki(n toàn các c quan làm công tác ch&ng nh*n;
và
• V phân tích ri ro, phát tri2n kD nng, ci thi(n kh nng kt ni và c s d< li(u
trong tng ngành 2 tin hành phân tích r+i ro + tin c*y theo yêu cu c+a th trng
quc t và h? tr3 cho vi(c ra quyt sách v lnh vc cn u tiên u t (liên quan ti
hàng hóa và hot ng); ngoài ra, cn phi nâng cao nh*n th&c v an toàn thc phm
và s&c kh'e nông nghi(p không ch, i vi ngh<ng ngi hoch nh chính sách mà
còn cho c công chúng, 6c bi(t là ngi tiêu dùng, 6c bi(t là nh<ng ngi sn xut
quy mô nh', ngi kinh doanh, và ngi tiêu dùng.
(iv) Bt cp v k nng
• V ào to, áp &ng nhu cu nâng cao kD nng ngày càng ln, nht là trong các lnh
vc nh phân tích r+i ro, h( thng giám sát và chn oán nhAm phát huy hi(u qu i
ng@ cán b nhìn chung là + thc hi(n các hot ng SPS; thêm vào ó, 2 t*n d8ng
tt hn n<a ngu4n lc ào to khan him, cn phi thay th các hot ng ào to,
t*p hun manh mún hi(n thi bAng vi(c xây dng và thc thi mt chng trình ào
to 4ng b.
(v) Phng pháp tip cn thông qua hàng hoá
• Trong quá trình trin khai K hoch Hành ng này, có th2 a vào th7 nghi(m các

khái ni(m và hot ng i vi mt s ít m6t hàng có tim nng xut khu nh tht
l3n và trái cây nhi(t i.
9. Nu Vit Nam mong mun bo v sc kho% con ngi, ng vt và thc vt c0ng
nh tip cn c vi th trng quc t thì cn phi thc hin K hoch Hành ng này.
#2 m bo thc hi(n hi(u qu K hoch Hành ng này, bc tip theo cn làm là 6t ra các

1
Liên quan ti vi(c ngn ch6n và ki2m soát sâu b(nh, vi(c hình thành các vùng tr4ng rau qu sch dch
b(nh dng nh không có tính kinh t ho6c kh thi, 6c bi(t ã có các bi(n pháp x7 lý sau thu hoch 2
áp &ng các tiêu chun quc t. Các vùng sch sâu b(nh, ví d8 nh nhà kính, i vi mt s cây tr4ng giá
tr cao có th2 kh thi, tuy nhiên là tuF theo phân tích tng trng h3p c8 th2.
xvi
hot ng u tiên và sp xp c cu t% ch&c. Các nhà hoch nh chính sách có th2 cân nhc mt
s phng án. Yêu cu 6t ra  cp  chính sách là phi phân cp vi(c ra quyt sách v vai trò
c+a khu vc nhà nc và t nhân, m&c  và tc  thay %i v c cu t% ch&c, và u tiên tng
i cho (i) các ngành khác nhau (ii) các yu t khác nhau c+a h( thng phòng v(, và (iii) tng loi
b(nh riêng bi(t. C8 th2, bc tip theo, cn la ch=n các phng án:
Tình hình chung và i vi lnh vc an toàn thc phm:
• Vai trò c+a các khu vc nhà nc và t nhân, m&c  và tc  thay %i th2 ch theo
hng ci thi(n các lu4ng thông tin và iu phi gi<a các c quan trung ng vi nhau,
trong ó xem xét n kh nng thành l*p mt c quan ch+ trì c l*p, và quan tr=ng hn
ht v>n là s phi h3p gi<a trung ng và a phng (xem on 10 di ây v phân b%
tng i các khon chi phí gi<a khu vc công cng và t nhân);
• M&c  áp d8ng các tiêu chun quc t i vi th trng ni a cn da trên s cân
bAng gi<a vi(c làm tng chi phí cho ngi tiêu dùng vi vi(c áp &ng các yêu cu v iu
khon hài hoà hoá; cn u tiên xác nh tiêu chun quc gia nào cn nâng lên cho t
chun quc t trên c s xác nh tm quan tr=ng c+a tiêu chun ó i vi s&c kh'e con
ngi, hi(u lc thc thi c+a tiêu chun và tác ng lên kh nng tip c*n c+a ngi nghèo
vi sn phm 3c áp d8ng tiêu chun mi;
• Tng i chú tr=ng vào các thành phn khác nhau c+a h( thng (các hot ng quc t,

ngn ch6n và ki2m soát dch hi và b(nh, v.v..); và

• Tng i chú tr=ng vào các hot ng cp quc gia và hot ng cp khu vc, phi h3p
trong khu vc vi các nc ASEAN vi h( sinh thái ging nhau và 6c bi(t là vi Trung
Quc, v phng pháp tip c*n tt nht 2 tránh s xâm nh*p sâu b(nh hi t các vùng
khác.

i vi bo v thc vt:
• Ý ngha tng i quan tr=ng c+a vi(c phát tri2n nng lc phân tích r+i ro trong các c
quan nhà nc hn là da vào nng lc t bên ngoài; và

• Ý ngha tng i quan tr=ng c+a vi(c phát tri2n các vùng phi dch hi.

i vi thú y:
• M&c  chuy2n %i t h( thng giám sát th8 ng sang ch+ ng, các khu vc a lý u
tiên cn phát tri2n u tiên (vùng tr=ng i2m chn nuôi, vùng tr=ng i2m xut khu ho6c
khu vc có nhiu h nông dân nghèo), m&c  tham gia c+a khu vc t nhân vào h(
thng giám sát; và

• T*p trung loi tr mt s dch b(nh c8 th2 (cúm gia cm, l m4m long móng b(nh New
Castle và dch t l3n) ho6c phng án xây dng vùng phi dch hi quc gia và các bi(n
pháp ki2m soát dch b(nh…

10. Trong nhiu nhu cu k trên, cn xác nh rõ ni dung u tiên. Xác nh lnh vc và
hot ng u tiên 3c coi là mt quyt sách, m6c dù quá trình này có th2 3c h? tr3 bAng các
phng pháp ánh giá nh l3ng nh phân tích chi phí/l3i ích. Kt qu ánh giá s b và
nghiêng v nh tính trong khuôn kh% K hoch Hành ng này cho thy cn u tiên vào sn
phm chn nuôi, trong ó chú tr=ng tng cng bi(n pháp bo v( và ngn nga các b(nh dch
xvii
chn nuôi (h( thng giám sát), tng cng v( sinh sn phm chn nuôi, phát tri2n các kD nng

phân tích r+i ro. # xut u tiên này da trên c s thi(t hi kinh t ln do b(nh dch gây ra, nh
hng nghiêm tr=ng c+a tác nhân gây b(nh truyn qua v*t phm chn nuôi, tính toán v vn, t
sut chi phí/l3i ích tt hn, và vi(c thc hi(n các bi(n pháp ngn nga dch b(nh ng v*t ti các
khu vc t*p trung chn nuôi.
11. Vic thc hin K hoch Hành ng òi hi phi phân b các ngu!n lc c th. &c
tính s b tng mc u t trc tip t khu vc công lên n khong 50 triu USD trong
giai on 5 nm thc hin K hoch Hành ng. Chi phí hot ng còn khó c tính hn n<a.
Chi phí ch+ yu phát sinh t quá trình chuy2n %i t h( thng giám sát th8 ng sang giám sát
ch+ ng thuc ba lnh vc (an toàn thc phm, thú y, và bo v( thc v*t). Thc cht, b% sung s
l3ng nhân s không phi là nguyên nhân chính làm tng chi phí hot ng, mà là do phi tng
các khon chi thng xuyên ngoài lng dành cho các cán b chính ph+ và khu vc t nhân 2
hot ng hi(u qu. Các khon kinh phí này không bao g4m trong chi phí c+a các dch v8 h? tr3
b% sung (nh khuyn nông, nghiên c&u, tín d8ng). #4ng thi c@ng nh cha tính n chi phí u
t c s h tng cho nông dân và khu vc doanh nghi(p nông nghi(p (kho bo qun lnh, phng
ti(n bn bãi), vn là nh<ng khon kinh phí ln nht, và ngu4n vn liên kt c+a khu vc công. Tuy
nhiên, so vi t%ng thi(t hi hAng nm c tính 1 t USD thì nu thc hi(n tt, K hoch Hành
ng này sB mang li l3i ích kinh t và xã hi ln.
12.  có th phân b kinh phí gia các bên liên quan, cn làm rõ hn na vai trò ca
khu vc nhà nc và t nhân, vn c@ng òi h'i phi nâng cao cht l3ng hoch nh chính
sách v u tiên u t và các chính sách v an toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p. Kinh
nghi(m và các h=c thuyt kinh t cho thy nhà nc nên u t kinh phí cho công tác an toàn
thc phm và s&c kh'e nông nghi(p (phân tích r+i ro, chn oán, h( thng giám sát, ki2m dch và
phòng tr dch b(nh hi), m6c dù phn ln chi phí này có th2 thu h4i 3c thông qua ngu4n thu
t thu và l( phí.



1
CH&1NG I. B,I C-NH
1. Bi cnh chung

Nh s tng trng mnh c+a toàn nn kinh t, ti2u ngành thc phm giá tr cao ã tr thành
ng lc tng trng cho ngành nông nghi(p c+a Vi(t Nam. #2 phác tho bi cnh c+a K hoch
Hành ng v An toàn thc phm và s&c kh'e nông nghi(p, chng này sB tóm tt nh<ng thay %i
chính trong nn kinh t t nc và nh<ng xu hng ch+ yu trong ngành nông nghi(p, 6c bi(t là
i vi dây chuyn thc phm ti sng có giá tr cao và vai trò c+a ngành nông nghi(p trong vi(c
to vi(c làm và gim nghèo.
Bi cnh kinh t v" mô Công cuc #%i mi vi vi(c chuy2n %i tng bc t h( thng k
hoch hoá t*p trung sang nn kinh t th trng theo nh hng xã hi ch+ ngha t nm 1986 3c
coi là khi ngu4n c+a quá trình phát tri2n kinh t xã hi c+a Vi(t Nam. Ci cách kinh t gn lin vi
chuy2n dch t c ch ph8 thuc vào nh*p khu sang c ch nh hng xut khu ã to à cho thi
kF tng trng mnh mB. Trong nm 2004, ch, sau gn hai th*p k, t%ng sn phm quc ni GDP ã
tng gp 3 ln và qui mô c+a nn kinh t t 50 t USD. T l( tng trng GDP trung bình là 7,5%
trong giai on 2001-2005 và d kin t 7,5-8,0% cho giai on 2006-2010 do s phát tri2n nhanh
chóng c+a khu vc kinh t t nhân trong nc và nc ngoài, c@ng nh m&c  hi nh*p kinh t quc
t ngày càng sâu rng sau khi Vi(t Nam gia nh*p WTO. Nm 2003, khu vc t nhân ã óng góp ba
phn nm GDP và 90% s l3ng vi(c làm. Tng trng kinh t mnh mB ã duy trì công cuc xóa
ói gim nghèo nhanh chóng: t l( dân s sng di m&c ói nghèo theo chun quc t gim mt n7a
t 58% vào nm 1993 xung còn 29% vào nm 2004
2
. Tuy nhiên Vi(t Nam v>n là mt trong nh<ng
quc gia nghèo nht  #ông Á vi GDP bình quân u ngi ch, là 600 ô la trong nm 2005.

Hình 1. C cu sn phm, t2 l phn trm GDP theo giá hin hành



0

5


10

15

20

25

30

35

40

45

50

1985

1990

199 5

199 9

2000

2001


2002

2003

N m

Ph?n t rm GDP theo giá hi?n hành

Nông ngh i?p

ICôn g nghi?p

D?ch v?






Ngun: Ngân hàng Phát trin Châu Á,

Tng tr*ng nông nghip. Do phn ln s tng trng c+a Vi(t Nam là nh có ngành công
nghi(p và dch v8 nên t tr=ng c+a nông nghi(p liên t8c gim, t 27% vào nm 1995 xung còn 21%
nm 2005 (hình 1). Tuy nhiên ngành nông nghi(p v>n óng vai trò quan tr=ng trong nn kinh t Vi(t
Nam vì có ti 54 tri(u ngi sng nh nông nghi(p, ông hn hCn dân s phi nông nghi(p ang ngày
càng tng vi 28 tri(u ngi (hình 2)
3
. Trong sut th*p k qua, ngành nông nghi(p bao g4m c lâm
nghi(p và ng nghi(p ã tng trng mnh so vi khu vc và quc t: m&c tng trng trung bình
hAng nm t 4,4% t nm 1996 n 2000 và 3,6% t 2001 n 2005 m6c dù g6p không ít t%n tht

gn ây nh dch cúm gia cm, thi tit bt l3i, giá c nông sn s8t gim và hàng lot tr ngi cho

2
Ngân hàng Phát tri2n châu Á 2005
3
Thng kê c+a FAO 2005
2
xut khu t bên ngoài nh (bao g4m vi(c áp d8ng hn ngch và các v8 ki(n bán phá giá). Vi(t Nam
6t ra m8c tiêu tng trng nông nghi(p trong k hoch 5 nm ti là t 3-3,2%. M&c tng trng va
qua t 3c là xut khu. Mt phn ln các sn phm nông nghi(p c+a Vi(t Nam 3c xut khu
nh go (20%), thu sn (20%), cà phê (95%), ht iu (90%), ht tiêu (98%) và chè (75%). Xut
khu nông sn trung bình tng 14,6%/nm, chim 27% t%ng xut khu c+a Vi(t Nam trong nm
2005. Tng trng trong nông nghi(p trong thi gian qua là nh ci cách th2 ch t nm 1988 (nh
áp d8ng chính sách h3p lý, giao t lâu dài cho các h gia ình và t do hoá th trng nông sn), tích
luD c s v*t cht ph8c v8 sn xut (nh t ai, lao ng, ti tiêu, phân bón và thuc bo v( thc
v*t). Ví d8 t khi thc hi(n %i mi, di(n tích t nông nghi(p ã tng t 20% lên n gn 30%. Tuy
nhiên m&c tng trng này ã gn t ti gii hn c+a nó và tng trng nông nghi(p trong tng lai
sB ngày càng ph8 thuc vào tính a dng hóa, chuyên canh, và chuyên môn hoá ngành nông nghi(p
c@ng nh kh nng c+a nông dân nm bt nh<ng c hi th trng mi.
Hình 2: T2 l phn trm dân s nông nghip và phi nông nghip trên tng s dân

Thay i hình thái tiêu dùng: T
khi %i mi, m&c tiêu th8 thc phm toàn
quc ã tng gp ôi t 6,1 t, USD nm 1988
lên 13,6 t, USD nm 2004 (theo giá tr 4ng
ôla MD nm 1997). Tình hình an ninh lng
thc 3c m bo trên toàn quc. M6c dù
khu phn n hAng ngày i vi phn ln
ngi Vi(t v>n ch+ yu là go, cá và rau
nhng khi thu nh*p tng thì m&c tiêu th8 rau,

qu và sn phm chn nuôi c@ng tng lên
(bng 1). L3ng ng@ cc tiêu dùng c@ng a
dng hn không ch, n thun là go, mà ã
m rng sang các sn phm khác nh ngô và
lúa mì.
4
. Nm 2003, trung bình mt h gia
ình ngi Vi(t chi cho thc phm khong
65% t%ng chi tiêu
5
, vi tc  tng mnh t
m&c nm 1988 i vi l3ng tiêu th8 thu
sn, tht l3n, tht gia cm và rau. Ngi tiêu
dùng thuc tng lp trung lu và giàu có ngày càng òi h'i thc phm an toàn và cht l3ng tt hn.
M6c dù th phn thc phm “an toàn” v>n còn thp bi chi phí cao hn t 30-50%
6
, nhng chc chn
sB tng trong thi gian ti, khi xem xét xu hng c+a các nc trong khu vc.
Bng 1 Tiêu dùng lng thc * Vit Nam (Kg/ngi/nm)

1970 1980 1990 2000 2002
T2 l tng tr*ng
trung bình hng
nm (%)
Tht gia cm
1,6 1,8 2,6 4,7 5,4 24,9
Tht ln
6,3 5,5 10,8 17,1 20,4 21,9
Qu có múi
1,7 1,5 1,7 5,2 5,2 16,4

Rau
45,2 42 46 74,3 80,1 11,6
Sa và các sn phm sa
1 0,9 0,9 1,1 1,4 7,1
Tht bò
2,1 1,9 2,5 2,4 2,5 3,3
Cá và thu2 sn
14,5 10,5 13,2 19 17,7 1,4
Go (qui i thóc)
235,2 200 232,4 254,3 253,3 1,1
Chui
9,7 15 16,6 12,9 11,2 0,3
Ng0 cc (tr bia)
183 157,7 165,2 185,8 186,7 0,0
Khoai lang
22,2 38,8 24,8 6 6,5 -79,8

4
Mai Thi Phuong Anh, và các tác gi 2004.
5
Báo cáo ITS 2004.
6
Sn, và các tác gi 2003.

Ngun: FAOSTAT 2005
.




0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%


80%

90%

1961

1971

1981

1991

2001

2011

2021

Nm

Thay ?i ph?n trm theo
nm

Dân NN

Dân s? phi
NN

3
Ngun: FAOSTAT 2005.

Thay i cách thc cung cp. Nhu cu thay %i ã d>n ti nh<ng thay %i c bn trong lnh
vc cung &ng nông nghi(p, do sn xut ã dch chuy2n t nh<ng sn phm truyn thng nh lúa go
sang nh<ng m6t hàng có l3i nhu*n cao hn nh rau, qu, các loi ht, tht, và thu sn. Nh<ng thay
%i này mt phn là nh có công cuc ci cách kinh t, vn thúc y sn xut nông nghi(p theo 3
hng sau:

• Trc ht, do sn xut phát tri2n và ngu4n cung lúa go trong nc d4i dào, các chính sách
%i mi ã cho phép nhiu h gia ình nông thôn sIn sàng dành mt di(n tích t nht nh
2 tr4ng rau và cây n qu vi mt s bi(n pháp bo m kh nng sn xut ho6c mua go
áp &ng nhu cu trong gia ình;
• Th& hai, khi thu nh*p quc dân tng lên, các chính sách %i mi c@ng giúp tng nhu cu v
rau, qu, tht, cá do ngi tiêu dùng, nht là  khu vc thành th, òi h'i ngày càng cao v
tính a dng và an toàn trong khu phn n.
• Th& ba, do hình thành t giá hi oái thc t và t do hoá xut khu, các chính sách ci
cách ã hình thành nhiu th trng mi cho nh<ng ngi ch bin rau, qu và hi sn.
7


Bng 2 T2 l din tích mt s cây tr!ng chính trong tng din tích gieo tr!ng ca Vit Nam

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Go 67 66 65 65 65 64 62 61
Mía 2 2 2 3 3 3 2 3
Cà phê 2 2 3 3 3 5 5 4
Cao su 3 3 3 3 3 3 3 4
#i2u 2 2 2 2 2 2 2 2
Rau 3 3 3 4 4 4 4 4
Qu 2 2 3 3 3 3 3 4
Cây khác 19 20 19 17 17 16 19 18
Ngun: Trích d>n trong tài li(u c+a tác gi Trn Công Thng, ã d>n, 2005

Phân b a lý và sn xut. Hàng nông sn và thc phm 3c sn xut  Vi(t Nam ch+
yu là cá, go, mía ng, cà phê, cao su, rau, qu, ngô và tht l3n. M6c dù go v>n là m6t hàng chính
vi t l( di(n tích canh tác và sn l3ng ln nhng t tr=ng ngày càng gim và di(n tích nông sn có
giá tr cao tng lên. Ví d8, di(n tích tr4ng rau qu chim 5,3% t%ng di(n tích t nông nghi(p nm
1995 ã tng lên 8,8% vào nm 2002, trong khi lúa go gim t 67,2% vào nm 1995 xung còn
61,2% vào nm 2002 (bng 2). Nuôi tr4ng th+y sn nc ng=t tng 6%, th+y sn nc l3 tng n
248 % t nm 1994 n 2002, và riêng trong nm 2002 thì t l( này là 45% và 77% c+a t%ng di(n
tích tim nng. Nhiu a phng ã phát tri2n phng th&c sn xut hàng hóa vi nhiu m6t hàng c8
th2. Sn xut lng thc và rau t*p trung hu ht  vùng Châu th% sông H4ng  min Bc và 4ng
bAng sông C7u Long  phía Nam. Vùng tr4ng cây công nghi(p t*p trung ch+ yu  Tây nguyên và
min #ông Nam b. M6c dù sn xut rau qu ph% bin hn ti các t,nh phía Bc nhng m&c 
thng mi hoá  phía Nam li cao hn, mt phn là do di(n tích t bình quân h gia ình  min
Nam ln hn
8
. Chn nuôi gia súc, gia cm phát tri2n mnh  vùng châu th% sông H4ng và #ông Bc
b, và phn ln s tng trng c+a àn gia cm gn ây diEn ra c@ng  hai khu vc này. Sn xut cà
phê t*p trung  Tây Nguyên. Nuôi tr4ng thu sn t*p trung phn ln ti các t,nh 4ng bAng sông C7u
Long và duyên hi min Trung.

7
Goletti, và các tác gi 2002
8
Goletti, và các tác gi 2002
4
Nông nghip vi vic làm và gim nghèo. Ngành nông nghi(p óng vai trò quan tr=ng
trong vi(c thc hi(n m8c tiêu xóa ói gim nghèo c+a Chính ph+ vì a s ngi nghèo và lc l3ng
lao ng là trong ngành nông nghi(p. Nm 2001 ngành nông nghi(p to công n vi(c làm cho khong
24 tri(u ngi (chim 70% lc l3ng lao ng), vi 80% trong t%ng s 12 tri(u h gia ình nông thôn
ph8 thuc trc tip ho6c gián tip vào sn xut nông nghi(p

9
. Tuy nhiên, lc l3ng lao ng ang b
thu hút v các vùng ô th ni có nhiu công vi(c mi và 3c tr công cao hn. Nhìn chung tc 
tng thu nh*p c+a khu vc nông thôn v>n còn rt thp, nm 2003, có khong 85% ngi nghèo sng
 nông thôn và 80% s ó làm ngh nông
10
. Dân tc thi2u s và nông dân  vùng sâu vùng xa và
min núi còn nghèo kh% hn n<a.
Trong bi cnh ó, vi(c phát tri2n phân ngành thc phm ti sng có giá tr cao là rt quan
tr=ng i vi xóa ói gim nghèo bi mt s lý do ch+ yu sau:
• To công n vic làm. Các nghiên c&u chi phí sn xut
11
cho thy canh tác cây tr4ng giá tr
cao òi h'i yêu cu lao ng cao hn nhiu so vi sn xut lng thc c bn. Ví d8 chi phí
nhân công 2 tr4ng rau, qu dao ng t 250.000 n 8.510.000 4ng/ha, trong khi ó chi phí
lao ng tr4ng lúa ch, t 470.000 n 790.000 4ng, trung bình là 500.000 4ng/ha. #i vi
các cây lng thc khác nh ngô và khoai lang, con s này ch, trên di 200.000 4ng/ha
12
.
• Tác ng ca phân b a lý. Khi th trng m rng, sn xut trái v8 ngày càng tr nên
quan tr=ng thì các vùng cao Vi(t Nam ni có t l( và khong cách ói nghèo cao nht li có
l3i th so sánh ln trong lnh vc này.
Xut khu Vi chin l3c tng trng theo nh hng xut khu c+a Chính ph+, Vi(t Nam
t mt nc nh*p khu thun tr thành quc gia xut khu hàng u (hình 3). Các sn phm xut
khu ch+ yu là go, cà phê, rau, qu, ht iu, ht tiêu, chè, lc và thu sn. Hàng nh*p khu trong
nông nghi(p ch+ yu là phân bón (628 tri(u USD nm 2003) và bông nguyên li(u (106 tri(u USD).
M6c dù giá nông sn gim sút liên t8c và ri vào kh+ng hong vào cui th*p k 90, nhng giá tr xut
khu nông nghi(p v>n tng gp ba ln (hình 3). #áng chú ý, t tr=ng xut khu nông sn ch bin
trong t%ng l3ng nông sn xut khu ã tng t 8% nm 1991 lên 40% nm 2000.
13

Hình 3 Giá tr thng mi nông sn



0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

1961

1963

1965

1967

1969


1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999


2001

2003

Nm








9
Nông nghi(p và Ng nghi(p Vi(t nam 2001
10
Chin l3c H? tr3 quc gia, Ngân hàng Th gii
11
Có mt tài li(u vi s li(u chi tit v sn xut và xut khu. #2 bit thêm thông tin, xin liên h( vi các tác
gi.
12
Goletti, và các tác gi 2002
13
Thng mi Vi(t nam – http:///www.Vi(t Nam-ustrade.org/eng/major_exports.htm
5
Ngun: FAOSTAT 2005
.

Thay i th trng xut khu T cui nh<ng nm 80 tr v trc, hu ht các m6t hàng
nông sn xut khu c+a Vi(t Nam u sang th trng #ông Âu, trong ó Liên Xô là i tác thng

mi chính c+a Vi(t Nam. K2 t khi khi COMECON s8p %, trao %i thng mi vi Nga ã gim
sút mnh t 21% nm 1996 xung còn 4% nm 2002. Trong nh<ng nm u th*p k 90 ngay sau khi
khi COMECON s8p %, hàng hóa xut khu 3c s7 d8ng 2 thanh toán các khon n3 c+a Vi(t
Nam cho các 4ng minh c@ thay vì trao %i thng mi “bAng hi(n v*t” vn 3c áp d8ng ph% bin
t trc nm 1990
14
. Vi chính sách này, nhiu ngành trc kia luôn có mt th trng m bo nay
tr nên kém cnh tranh hn so vi nh<ng ngành vn ã tham gia cnh tranh trên th trng quc t
trc ó. K2 t th*p k 90, xut khu rau, qu ã 3c khôi ph8c  m&c nht nh thông qua vi(c
tip c*n vi th trng mi  khu vc #ông Nam Á và các ni khác, c@ng nh nh có s u t cho
công ngh( ch bin, áp &ng tiêu chun HACCP và EurepGAP qua ó th'a mãn các tiêu chun v an
toàn thc phm c+a các quc gia giàu có. Quá trình chuy2n dch này còn 3c to iu ki(n bi chính
sách t do hoá xut khu c+a Vi(t Nam, theo ó các doanh nghi(p xut khu t nhân 3c phép tìm
kim th trng mi cho sn phm c+a mình. Xut khu sang Trung Quc c@ng 3c kích thích nh
khong cách a lý gn, ng biên gii chung khá dài, bên cnh ó yêu cu v cht l3ng và ki2m
dch c+a ngi tiêu dùng và thng nhân Trung Quc không cao. (Ng3c li, thc phm nh*p t
Trung Quc c@ng có m&c cht l3ng và an toàn thp). Nông sn ti sng xut sang Hoa KF, EU,
Ôxtrâylia v>n b cn tr bi các hn ch v quy nh SPS và cht l3ng nói chung.
Tng tr*ng xut khu sn phm ti sng Xu hng xut khu gn ây khCng nh tim
nng kinh t c+a Vi(t Nam trong vi(c xut khu nông sn có giá tr cao sang các quc gia giàu có.
Nm 2003 kim ngch xut khu nông sn là 3,7 t USD, tng 78% so vi nm 1997. Nh<ng m6t hàng
xut khu giá tr cao là th+y sn, cà phê, rau, qu và ht iu, h4 tiêu và ng@ cc
15
. Vi(t Nam 6c bi(t
thành công trong vi(c nâng cao th phn trên th trng th gii i vi sn phm có cht l3ng trung
bình nh go và cà phê nhng li tht bi khi tìm n nh<ng th trng cao cp, tr hàng th+y sn.
Hình 4 th2 hi(n s tng trng m*u dch c+a lúa go so vi mt s loi thc phm khác. Xut khu
th+y sn, cà phê, ht iu, ht tiêu mt s loi rau qu (phn ln là óng hp) ã tng áng k2 t gi<a
th*p k 1990 trong khi ó trao %i thng mi i vi các m6t hàng truyn thng nh go và ng
li suy gim ho6c ch<ng li.

Hình 4 Xut khu go và các sn phm nông sn chính khác

0

500

1000

1500

2000

2500

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997


1998

1999

2000

2001

2002

2003

 

   
!"
#$ !  %


14
Stanton và các tác gi 1996.
15
S li(u Hài hoà hoá thng mi c+a Liên h3p quc, 2005.
6
Ngun: Niên giám Thng kê 2000-2005, T%ng c8c Thng kê.

Mt s yu t nh iu ki(n khí h*u thu*n l3i, chi phí lao ng thp và t canh tác hai v8 có
th2 thúc y hn n<a xut khu các m6t hàng có giá tr cao sang các nc có thu nh*p cao, và trái
cây nhi(t i c+a Vi(t Nam c@ng có s&c cnh tranh cao. Tuy nhiên, khí h*u nhi(t i c+a Vi(t Nam
và các nc láng ging làm phát sinh nhiu loài sâu b(nh nguy hi2m gây thi(t hi v kinh t. Phn ln

m&c  tng trng xut khu c+a Vi(t Nam là ph8 thuc vào kh nng cung cp các sn phn an
toàn. M8c tiêu này là tr=ng tâm c+a K hoch Hành ng này. Di ây là phn ánh giá tim nng
tng trng xut khu c+a tng m6t hàng c8 th2.
2. Thng mi hàng hóa giá tr cao
a) Rau và qu

Xut khu Cùng vi s s8p % c+a Liên Xô, th trng xut khu rau qu c+a Vi(t Nam
c@ng b mt, nh<ng th trng mi mà các nhà xut khu Vi(t Nam tìm kim u có yêu cu tiêu
chun cht l3ng và an toàn thc phm cao hn. Vi(t Nam ã t 3c thành công nht nh và ã
tip c*n 3c các th trng mi  khu vc Châu Á, Hoa KF, châu Âu và Canada vi t%ng kim ngch
xut khu rau, qu và ht iu là 415 tri(u USD. Xu hng xut khu c+a các m6t hàng này là tin ti
các loi rau qu giá tr cao hn và a dng hn. #iu này 3c th2 hi(n qua giá tr hàng hóa tính trên
n v tr=ng l3ng. Giá tr rau qu xut khu trong th*p k 80 ch, khong 323 USD/tn ã tng lên
687 USD/ tn trong nh<ng nm 90 và %n nh  m&c 631 USD/tn trong giai on 2000 – 2003. Tuy
nhiên, xut khu rau, qu v>n cha tng x&ng vi tim nng vì vi(c tip c*n vi th trng quc t
ang phi i m6t vi nh<ng tr ngi trong vi(c áp &ng các yêu cu v tiêu chun cht l3ng v v(
sinh và ki2m dch ng thc v*t. Di ây là mt vài d< li(u i vi mt s m6t hàng c8 th2:

Rau Các loi rau xut khu ch+ yu là bp ci, da chut, khoai tây, hành, cà chua, *u, súp
l và t (41 tri(u USD nm 2003, trong ó 90% ã qua ch bin) hu ht xut sang Trung quc; do
yêu cu cht l3ng c+a Trung Quc thp và nh<ng l3i th v m6t logistic (m6c dù theo qui nh hi(n
hành, phi bc dH toàn b lô hàng t xe ti c+a Vi(t Nam sang xe ti Trung Quc và ng3c li);

Qu Trái cây xut khu ch+ yu là d&a, chui, xoài, vi, da hu, nhãn, thanh long, và chôm
chôm (43 tri(u USD nm 2003), hu ht 3c xut sang Trung Quc, và sn phm ch bin t giá tr
20 tri(u USD, ch+ yu xut i Trung Quc và Hà Lan.

Nhp khu So vi xut khu thì rau qu nh*p khu vào Vi(t Nam còn hn ch (14 tri(u
USD nm 2003) nhng khi l3ng ngày càng tng
16

. Phn ln là các sn phm cht l3ng cao có
ngu4n gc ôn i t các nc thuc khi OECD.

K hoch trong tng lai B Nông nghi(p và PTNT d oán kim ngch xut khu rau c+
t 690 tri(u USD và trái cây là 350 tri(u USD vào nm 2010, nh s phát tri2n công tác nghiên c&u
và khuyn nông 2 a vào &ng d8ng các ging cao sn; ph% bin thông tin th trng; nâng cp h(
thng giao thông, các c s bo qun và ch bin; chính sách khuyn khích các doanh nghi(p trong
và ngoài nc u t vào sn xut và ch bin rau, qu xut khu. Theo k hoch, m&c u t cho
ngành sn xut và ch bin rau là 408 tri(u USD và trái cây là 42 tri(u USD. M&c u t này nhAm
giúp áp &ng yêu cu v SPS c+a các i tác thng mi c+a Vi(t Nam.
b) Cà phê, chè, các loi ht và ht tiêu
Xut khu Khác vi rau qu, xut khu các sn phm chè, cà phê và ht tiêu t m&c tng
trng mnh ngay sau khi thc hi(n chính sách m c7a. Giá trung bình mt tn cà phê ã gim do
ngu4n cung trên th trng th gii v3t quá m&c, trong khi Braxin áp d8ng công ngh( ci tin tng
nng sut và các doanh nghi(p Vi(t Nam tip t8c m rng sn xut vi chi phí h3p lý
17
. Giá ht tiêu
v>n gi<  m&c %n nh m6c dù c@ng có mt vài bin ng ln trong nh<ng nm qua. Hi(n nay, Vi(t

16
Có th2 yêu cu các tác gi cung cp s li(u nh*p khu và xut khu chi tit theo tng nc
17
Báo cáo ITS 2004.
7
Nam ang là mt trong nh<ng nc xut khu cà phê vi (robusta) ln nht và là nc xut khu tiêu
en ln nht th gii, trong khi ó xut khu chè ch, chim 3,5% th phn th gii. C8 th2:
•
Cà phê trong giai on 2001-2003, Vi(t Nam ã xut khu cà phê sang trên 60 quc gia t
giá tr 485,3 tri(u USD. Các nc nh*p khu ln nht bao g4m Hoa KF, #&c, Nh*t Bn và
tip n là các nc Châu Âu khác.

•
Ht tiêu Hn 95% sn l3ng ht tiêu dành cho xut khu vi kim ngch trung bình là 91,1
tri(u USD trong giai on 2000-2003. Quc gia nh*p khu ln nht là MD, tip n là
Singapore và #&c;
•
Chè Xut khu chè tng t 9.253 tn nm 1999 lên 26.549 tn nm 2003, vi giá tr trung
bình là 26,8 tri(u USD, hu ht xut sang Nga, #&c và Jn #.
•
Ht Loi ht xut khu ch+ yu là iu
18
(trung bình 183 tri(u USD trong giai on 2001-
2003 trong ó 10% là 3c nh*p khu 2 ch bin và tái xut) ch+ yu xut i MD, Ôxtrâylia,
Hà Lan và Trung Quc là th trng chính nh*p khu da (7 tri(u USD cho giai on 2001-
2003).

Nhp khu Ngoi tr vi(c nh*p khu ht iu 2 ch bin và tái xut khu, vi(c nh*p khu
trong ti2u ngành này là không áng k2.
K hoch phát trin trong tng lai Th+ tng Chính ph+ ã 6t ra m8c tiêu sn xut
450.000 tn ht iu và ch bin 100.000 tn, vi kim ngch xut khu t 400 tri(u USD vào nm
2010. B Nông nghi(p và PTNT ã u t 20 t 4ng (1,3 tri(u USD) 2 tr4ng các ging iu mi.
D kin, di(n tích tr4ng ht tiêu sB tng lên 40.000- 50.000 ha vào nm 2010 2 t m8c tiêu xut
khu là 82.000-100.000 tn vi kim ngch khong 250 tri(u USD
19
. Chính ph+ c@ng  ra m8c tiêu
xut khu cà phê t kim ngch 850 tri(u USD và chè là 200 tri(u USD vào nm 2010
20
.
c) Sn phm tht và chn nuôi
Xut khu Xut khu sn phm chn nuôi ã s8t gim liên t8c t nm 1997, ngoi tr m*t

ong, là do nhu cu tht  trong nc tng mnh, tình trng dch b(nh ph% bin c@ng nh s&c cnh
tranh c+a ngành chn nuôi Vi(t Nam còn yu kém (hình 5) nên nh hng n xut nh*p khu. Cn
tin hành nghiên c&u kh nng cnh tranh c+a ngành chn nuôi nh trình bày di ây.
Hình 5 Kim ngch xut khu sn phm chn nuôi ca Vit Nam (nghìn $)

Ngu4n: FAOSTAT 2005
.

18
Trong ó khong 40,000 tn nh*p khu t Tanzania, 2 ch bin và tái xut
19
Báo cáo kho sát cung và cu thc phm ã qua ch bin và các sn phm nông nghi(p 2001.
20
B Thng Mi Vi(t nam
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
Value in $1,000
20000
40000
60000
80000
100000

120000
140000
160000
180000
200000
Cow Milk, Whole, Fresh
Mutton and Lamb
Chicken Meat
Hen Eggs
Beef and Veal
Pigmeat
s<a bò, s<a nguyên kem, s<a ti
Tht cu
Tht gà
Tr&ng gà
Tht bò và bê
Tht l3n

8
Các nc thuc khi COMECON trc ây hi(n không nh*p khu sn phm t Vi(t Nam
n<a mà chuy2n sang các th trng hp d>n hn. L3n s<a ch+ yu 3c xut sang th trng chính là
H4ng Kông sau ó n Hàn Quc và Malaysia. T%ng giá tr các sn phm chn nuôi dao ng t 50
n 100 tri(u USD. Xut khu gia cm rt hn ch, và hi(n gi ã ngng hCn do dch cúm gia cm.
M*t ong là sn phm xut khu quan tr=ng vi kim ngch khong 20 tri(u USD cho các th trng
MD, #&c và Tây Ban Nha.
Nhp khu Trong nh<ng nm qua, ng v*t và sn phm ng v*t nh*p khu tng nhanh,
6c bi(t là s<a. Nm 2000, giá tr s<a nh*p khu t gn 100 tri(u USD, chim khong 90% t%ng m&c
tiêu dùng. Tht nh*p khu còn khá hn ch ch, khong 2 tri(u USD trong nm 2000. Nguyên nhân là
do thiu phng ti(n bo qun lnh, phân phi n ngi tiêu dùng, 4ng thi hu ht sn phm chn
nuôi chu m&c thu nh*p khu lên ti 40%. Nh*p khu ng v*t sng ngày càng có ý ngha quan

tr=ng, trong ó gia súc ging 3c nh*p ch+ yu t Ôxtrâylia và Niu Dilân, l3n ging nh*p t MD,
#an Mch, B,. Gà con mt ngày tu%i nh*p ch+ yu t Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Pháp 2 ph8c
v8 chn nuôi.
K hoch phát trin trong tng lai B Nông nghi(p và PTNT d tho k hoch phát tri2n
chn nuôi, ci thi(n ging v*t nuôi, xây dng h( thng lò m% hi(n i, nâng cp các tiêu chun, quy
trình ch bin, khai thác ngu4n cung cp th&c n chn nuôi gia súc và gia cm cht l3ng cao, 4ng
thi c+ng c mi liên kt thng mi và kD thu*t gi<a nông dân và doanh nghi(p ch bin thc phm.
M8c tiêu 6t ra c+a B Nông nghi(p và PTNT là n nm 2010, tng àn bò s<a lên 200.000 con, t
sn l3ng s<a 300.000 tn/nm; sn l3ng tht l3n t 2,2 tri(u tn vào nm 2005 tng lên 3 tri(u tn
vào nm 2010; tht gia cm t 330.000 tn vào nm 2005 lên 1 tri(u tn vào nm 2010. Hu ht sn
l3ng tht 3c tiêu th8  th trng ni a. Cn tin hành nghiên c&u sâu hn v kh nng cnh
tranh c+a ngành chn nuôi Vi(t Nam. Nh<ng 6c thù v iu ki(n khí h*u và lao ng cho thy Vi(t
Nam có l3i th so sánh trong chn nuôi l3n nhng li kém thu*n l3i cho chn nuôi gia súc (bò tht và
nht là bò s<a). Kt qu nghiên c&u gn ây c+a FAO
21
và ILRI
22
, s7 d8ng kD thu*t chy mô hình
c@ng khCng nh iu này. Tuy nhiên, Chin l3c Phát tri2n Chn nuôi mi ây c+a B Nông nghi(p
và PTNT tha nh*n ngành chn nuôi thiu s&c cnh tranh, th2 hi(n rõ nht là giá thành tht l3n c+a
Vi(t Nam cao hn 60% so vi Thái Lan. Chin l3c này nhn mnh s cn thit phi gim bt chi
phí th&c n chn nuôi (giá th&c n và th&c n chuy2n %i) và ci thi(n gien.
d) Thu sn
Xut khu Xut khu cá và các m6t hàng thu sn tng khá mnh k2 t nh<ng nm 90. Nm
2003, t%ng sn l3ng xut khu cá, tôm và nhuyEn th2 t 333.000 tn vi t%ng kim ngch 1,6 t
USD, tng hn gp ôi so vi nm 1999 xut khu 134.328 tn, thu v 705 tri(u USD. Trong ó tôm
xut khu óng góp 67% t%ng kim ngch, cá phi-lê và các sn phm cá khác chim 15%, nhuyEn th2
chim 12%. Hoa KF, Nh*t Bn và Hàn Quc là các th trng quan tr=ng nht.
Nhp khu Nh*p khu cá và thu sn tng, ch+ yu là hi sn ông lnh nh cá h4i, thc
phm óng hp, nguyên li(u thô 2 ch bin (khong 60.000 tn/nm).

K hoch phát trin trong tng lai Chính ph+ d kin u t 7,4 tri(u USD cho ngành
thu sn trong ó ngân sách trung ng cp 2 tri(u USD cho hot ng bo t4n (ti khu bo t4n bi2n)
và phát tri2n các sn phm mi (các loài sinh v*t bi2n quý him). Phn còn li sB do ngân sách t,nh
cp, ch+ yu là 2 tng cng nng lc cho a phng. B Thu sn 6t ra ch, tiêu a kim ngch
xut khu t 2,6 t USD nm 2004 lên 4 t USD vào nm 2010.
e) Các lnh vc mi cn u tiên m rng xut khu v trung và dài hn


21
Brian Perry, Alejvàro Nin Pratt, Keith Sones, Christopher Stevens (2005) M&c  r+i ro thích h3p: cân bAng
nhu cu các sn phm chn nuôi an toàn vi tip c*n th trng cho ngi nghèo, PPLFI Working Papers.
FAO Rome.
22
ILRI Tài li(u chính sách và Kinh t xã hi [No. 57]. Kh nng cnh tranh và hi(u qu trong chn nuôi l3n và
gia cm  Vi(t Nam. Akter, S.; Jabbar, M.A. và Ehui, S.K. Nairobi, ILRI. 2003. vii.trang 53.