quy định cụ thể của pháp luật liên quan

Lời mở đầu
Trong giai đoạn hiện nay khi mà nền kinh tế sản suât kinh tế hàng hóa hình
thành và phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho nhưng tổ chức tín dụng ngày càng
phát trển cả về số lượng và quy mô. Việc ra đời và hoạt đọng của các tổ chức này
có tác dụng to lớn cho sự phát triển của cả nền kinh tế, một phần nó huy động
được những nguồn vốn nhàn dỗi trong dân giúp cho vốn có cơ hội được xoay
vòng nhanh, một phần nó lại giúp cho rất nhiều các tổ chức kinh tế có điều kiện
tiếp cận nhanh với nguồn vốn để phát triển được sản xuất. Ngày nay hoạt động
của các tổ chức tín dụng rất đa dạng và phong phú không chỉ là các hoat động
huy động vốn và cho vay mà còn là đầu tư, cho thuê tài chính, các dịch vụ thanh
toán .v.v. Tuy nhiên trong quá trình hoạt động thì nguồn vốn chủ yếu của các tổ
chức tín dụng là nguồn vốn huy động, và hoạt động của ngân hàng lại tiềm ẩn rất
nhiều những rủi ro. Những sự rủi do này nếu sảy ra sẽ gây nhưng ảnh hưởng to
lớn trong nền kinh tế, anh hưởng tới quyền và lợi ích của những cá nhân tổ chức
có liên quan, và nghiêm trọng nhất là nó có thể dẫn đến sự sụp đổ dây truyền của
các tổ chức tín dụng. Như gần đây là sự khủng hoảng của ngân hàng AIG, hay
của một số tập đoàn tài chính khổng lồ khác của My là một minh chưng cho tính
nghiêm trọng của nó. Hoạt động của các tổ chức tín dụng một mặt nào đó nó tuân
theo cơ chế thị trường tuy nhiên vì tầm ảnh hưởng to lớn của nó đối với nền kinh
tế cho nên bắt buộc phải có sự can thiệp của nhà nước, chỉ có điều mỗi quốc gia
khác nhau thì lại có những sự can thiệp ở mức độ khác nhau.Vì vậy pháp luật của
hầu hết các quốc gia đều có những quy định để đảm bảo an toàn trong hoạt động
của tổ chức tín dụng nói chung và cụ thể la trong hoạt động huy động vốn. Ở Việt
Nam hiện tại đã có rất nhiều những văn bản điều chỉnh vấn đề nay, như trong luật
các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 1997 và luật sửa đổi bổ sung năm 2004, Nghi
định 89/1999,NĐ-CP ngày 01/09/1999 về bảo hiểm tiền gửi và Nghị định
109/2005/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của nghị định 89, quyết định
1287/2002/QĐ-NHNN ngày 11/12/2002 về việc ban hành quy chế phát hành giấy
tờ có giá để huy động vốn trong nước của TCTD và được thay thế bằng quyết
định 02/2004/QĐ-NHNN ngày 04/01/2004, và nhiều các văn bản khác. Vì vậy
trong nội dung bài làm em sẽ tập trung làm rõ những quy định cụ thể của pháp

luật liên quan đến vấn đề này và thực tiễn áp dụng chúng hiện nay.
1
Nội dung
I/ Khái quát chung về huy động vốn
Nghiệp vụ huy động vốn là nghiệp vụ quan trọng trong cá nghiệp vụ kinh
doanh của các tổ chức tín dụng. Pháp luật quy định các TCTD có thể được phép
huy động vốn thông qua rất nhiều hình thức như : nhận tiền gửi, phát hành giấy
tờ có giá, vay vốn của các TCTD hoặc được vay vốn của ngân hàng nhà nước
(NHNN).
1/ Huy động vốn bằng nhận tiền gửi
Trong các hình thức huy động vốn của TCTD thì hình thức huy động vốn
bằng tiền gửi là hình thức huy động vốn quan trọng và chiếm tỷ lệ lớn nhất trong
tổng nguồn vốn huy động của TCTD. Hoạt động huy động vốn bằng nhận tiền
gửi là hoạt đọng đặc trưng riêng có của các tổ chức tín dụng và câc tổ chức khác
được nhà nước được nhà nước cho phép hoạt đọng ngân hàng. Theo khản 9 điều
20 luật các tổ chức tín dụng thì tiền gửi là số tiền khách hàng gửi lại TCTD dưới
các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm và các
hình thức gửi khác. Tiền gửi có thể được hưởng lãi hoặc không hưởng lãi và phải
được trả lại cho người gửi.
- Tiền gửi không kỳ hạn hay còn gọi là tiền gửi thanh toán lá loại tiền gửi
được khách hàng gửi vào TCTD để thực hiện các khoản chi trả, thanh toán. Ở Mỹ
gọi loại tiền gửi này là tiền gửi theo yêu cầu, còn ở Pháp gọi loại tiền gửi náy là
tiền gửi theo tài khoản séc. Tiền gửi không kỳ hạn là khoản tiền đàng chờ thanh
toán không phải là khoản tiền khách hàng dể dành , nên khách hàng gửi có thể rút
hoặc dùng thanh toán bất cứ lúc nào theo yêu cầu. Thông thường khách hàng gửi
loại tiền nãy không được trả lãi hoặc trả lãi rất thấp. Tiền gửi không kỳ hạn được
quản lý ở các TCTD trên tài khoản tiền gửi thanh toán hoặc tài khoản vãng lai.
Đối với loại tiền gửi không kỳ hạn khách hàng được sử dụng các công cụ thanh
toán như séc, ủy nhiệm chi, và các lệnh chi khác.
- Tiền gửi có kỳ hạn là loại tiền gửi mà khách hàng gửi vào TCTD trên cơ sở

sự thỏa thuận với TCTD nhận tiền gửi về thời hạn rút tiền. Về nguyên tắc ngươi
2
gửi tiền chỉ được rút tiền khi đến thời hạn thỏa thuận. Nhưng trên thực tế để thu
hút khách hàng gửi loại tiện này, các TCTD thường cho phép khác hàng rút tiền
trước hạn (nếu số tiện lớn thì phải thông báo với TCTD một vài ngày) trong
trường hợp này ngươi gửi tiền chỉ được hưởng mức lãi suất thấp.Tiền gửi có kỳ
hạn là nguồn vốn tín dụng mang tính ổn định, nên các TCTD thường áp dụng các
biện pháp khuyến khích để huy động loại tiền gửi này bằng các đưa ra nhiều loại
kỳ hạn phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Đối với mỗi loại kỳ hạn TCTD áp
dụng một mức lãi suất tương ứng trên nguyên tắc kỳ hạn càng dài mức lãi suất
càng cao.
- Tiền gửi tiết kiệm là khoản tiền gửi chỉ dành cho ca nhân, nó là khoản tiên
để dành của ca nhân chư không phải để thanh toán, nó được ký gửi vào TCTD
nhằm quản lý cất giữ hộ hoặc để hưởng lãi theo định kỳ. Tiền gửi tiết kiệm có
hai loại là gửi tiết kiệm không kỳ hạn và gửi tiết kiệm có kỳ hạn.
+ Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn là khoản tiền gửi mà người gửi có thể
rút tiền theo yêu cầu mà không cần báo trươc vào bất kỳ ngày làm việc nào của tổ
chức nhận tiền gửi tiết kiệm. Tuy nhiên, tiền gửi tiết kiêm không kỳ hạn khác tiền
gửi không kỳ hạn ở chỗ: tài khoản tiết kiệm không kỳ hạn không được dùng để
phát hành séc và thực hiện các thanh toán bằng các công cụ không bằng tiện mặt
để chi trả cho người khác.
+ Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn là tiền gửi tiết kiệm mà người gửi có thể rút
tiền sau một kỳ hạn nhất định theo thỏa thuận với tổ chức nhận tiện tiêt kiệm.
Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn tương tự như tiền gửi có kỳ hạn chỉ khác ở chỗ tiền
gửi tiết kiệm có kỳ hạn người gửi chỉ là cá nhân.
Pháp luật Việt Nam hiện hành có quy định các loại tiền gửi và quyền huy
động các loại tiền gửi đối với từng TCTD như sau: Ngân hàng đươc nhận được
nhận tiền gửi của các tổ chức cá nhân cà các tổ chức tín dụng khác dưới các hình
thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và các hình thức tiền gửi khác; Tổ
chức tín dụng phi ngân hàng được nhận gửi có kỳ hạn từ một năm trở lên của tổ

chức cá nhân theo quy định của nhà nước. Để nhận tiện gửi bằng ngoại tệ chỉ
được áp dụng với các tổ chức nhận tiền gửi phải được phép hoạt đông ngoại hối
và phải tuân thủ hiện hành về quản lỳ ngoại hối.
2/ Huy động vốn bằng phát hành các loại giấy tờ có giá
3
Các giấy tờ có giá do TCTD phát hành là một công cụ vay nợ trên thị
trường tiền tệ, thị trường vốn dưới hình thức giấy nhận nợ hoặc chứng chỉ tiền
gửi, trong đó TCTD cam kết trả gốc, lãi cho người mua sau một thời gian nhất
định. Theo pháp luật quy định: giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát hành là
chứng nhận mà TCTD phát hành để huy động vốn trong đó xác định nghĩa vụ trả
nợ một khoản tiền trong một thời gian nhất định, điều kiện trả lãi và các điều
khoản cam kết khác giữa TCTD và người mua. Giấy tờ có giá do tổ chức tín
dụng phát hành gồm giấy tờ có giá ngắn hạn (dưới 12 tháng như kỳ phiếu, chứng
giá dài hạn (thời hạn 12 tháng trở lên như: trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi dài hạn,
và các loại giấy tờ có giá dài hạn khác). Các giấy tờ có giá do TCTD phát hành
có thể thể hiện dưới hình thức chứng chỉ hoặc sổ, có thể là loại có ghi danh hoặc
không ghi danh. Hình thức chứng chỉ có ghi danh dành cho cá nhân, hình thức
chứng chỉ không ghi danh áp dụng với người mua là cá nhân và tổ chức. Hình
thức ghi sổ áp dụng đối với tổ chức có tài khoản tiền gửi tại tổ chức phát hành.
Trường hợp phát hành giấy tờ có giá theo hình thức ghi sổ, tổ chức tín dụng phải
cấp chứng nhận quyền sở hữu giấy tờ có giá cho người mua. Các giấy tờ có giá
do tổ chức tín dụng phát hành được chuyển nhượng quyền sở hữu dười các hình
thức mua, bán, tặng, cho, trao đổi để lại thưa kế, cầm cố …
Tổ chức tín dụng muốn huy động vốn dưới hinh thức giấy tờ có giá phải
thoả mãn các điều kiện mà pháp luật quy định và phải được Thống đốc ngân hành
nhà nước uỷ hoặc người được Thống đốc ngân hành nhà nước uỷ quyền chấp
nhận bằng văn bản. Cụ thể:
Thứ nhất, về điều kiện để được phát hành giấy tờ có giá gồm:
- Phải là tổ chức tín dụng được thành lập và hoạt động theo luật tổ chức tín
dụng gồm: TCTD nhà nước, TCTD cổ phần, TCTD liên doanh, quỹ tín dụng

nhân dân trung ương; các TCTD nước ngoài được phép hoạt động tại Việt Nam.
Riêng công ty cho thuê tài chính chỉ đước phát hành giấy tờ có giá có thời hạn
trên 12 tháng.
- Tuân thủ các quy định về các hạn chế để bảo đảm an toàn trong hoạt động
theo quy định của Luật tổ chức tín dụng và các hướng dẫn của NHNN.
- Có tình hình tài chính lành mạnh theo đành giá của thanh tra ngân hàng.
Trong trường hợp tổ chức tín dụng phát hành giấy tờ có giá theo phương
thức chào bán chứng khoán ra công chúng thì việc phát hành, niêm yết và giao
4
dich giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng tại thị trường chứng khoán tập trung
được thực hiện theo các quy định của pháp luật về chứng khoán và thị chứng
khoán.
Thứ hai, về trình tự thủ tục phát hành giấy tờ có giá của TCTD. Tổ chức tín
dụng muốn phát hành giấy có giá phải lập hồ sơ đề nghị gửi tới NHNN trung
ương (vụ chính sách tiền tệ ) hoặc chi nhánh NHNN tỉnh, thành phố nơi đóng trụ
sở chính đối với TCTD cổ phần trong trường hợp phát hành giấy tờ có giá ngắn
hạn. Hố sơ đề nghị phát hành gốm:
- Đơn đề nghi phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn trong năm tài chính, hoặc dài
hạn.
- Kế hoạch phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn (trong đó nêu rõ mục địch phát
hành, phương án sử dụng, tổng số dư giấy tờ có giá ngắn hạn đầu năm tài chính,
tổng mệnh giá giấy tờ có giá ngắn hạn trong năm tài chính, số đợt phát hành thời
điểm dự kiến phát hành, tên gọi giấy tờ có giá phát hành, đồng tiền phát hành).
Đối với phát hành giấy tờ có giá dài hạn thì phương án phát hành trong đó nêu rõ
mục đích phát hành, phương án sử dụng, tổng mệnh giá phát hành, mệnh giá tên
gọi giấy tờ có giá, thời hạn, lãi suất, phạm vi phát hành, cách thức địa điểm trả
gốc và lãi. Các điều kiện và điều khoản về quyền và nghĩa vụ của tổ chức tín
dụng và người mua. Phương án phát hành giấy tờ có giá dài hạn phải được hội
đồng đồng quản trị thông qua.
- Các báo cáo tài chình của hai năm liên tục gần nhất và tính tới thời điểm nộp

đơn đề nghị phát hành. Các TCTD hoạt động dưới 2 năm nộp báo cáo tài chính từ
khi hoạt động cho đến khi nộp đơn yêu cầu phát hành. Nếu TCtD muốn phát
hành giấy tờ có giá dài hạn thì báo cáo tài chính phải được một tổ chức kiểm toán
được NHNN thừa nhận hoặc thanh tra NHNN xác nhận.
- Kế hoạch kinh doanh trong năm tài chính
- Điều lệ và giấy phép hoạt động ( đối với tổ chức tín dụng phát hành lần
đầu)
- Mẫu giấy tờ có giá phát hành nêu là giây tờ có giá dài hạn.
Trong thời hạn 15 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đầy đủ hồ sơ đề
nghị phát hành giấy tờ có giá của TCTD, NHNN phải có quyết định chấp thuận
hoặc không chấp thuận đề nghi phát hành giấy tờ có giá của TCTD. Trên cơ sở j
xem xét hồ sơ đề nghị và điều kiện phát hành, Thống đốc NHNN hoặc người do
5
Thống đốc NHNN uỷ quyền ra quyết định chấp thuận hoăc không chấp thuận đối
với kế hoach phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn trong cả năm và tứng đợt phát
hành giấy tờ có giá dài hạn của TCTD. Sau khi có quyết định chấp thuận cho
phát hành của nguwoif có thẩm quyền, TCTD tiến hành phát hành giấy tờ có giá,
cụ thể:
- Đối với phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn, TCTD chủ động tổ chức các
đợt phát hành trong phạm vi kế hoach cả năm đã được chấp thuận. Nếu phát hành
vượt quá kế hoạch cả năm đã được chấp thuận thì phải có sự chấp thuận bổ sung
của NHNN nơi đã ra quyết định chấp thuận phát hành. Trước thời điểm phát hành
ít nhất 20 ngày làm việc, TCTD phải gửi thông báo về đợt phát hành dự kiến về
NHNN nơi đã ra quyết định chấp thuận phát hành. Nếu trước ngày phát hành dự
kiến 10 ngày làm việc mà NHNN không có ý kiến bằng văn bản thì TCTD được
tổ chức phát hành giấy tờ có giá. Hàng tháng, TCTD báo cáo bằng văn bản kết
quả phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn chậm nhất vào ngày 10 tháng tiếp theo cho
NHNN nơi ra quyết định chấp thuận.
- Đối với phát hành giấy tờ có giá dài hạn, các tổ chức tín dụng phải công
bố thông báo về phát hành giấy tờ có giá dài hạn trên các phương tiện thông tin

đại chúng trong tối thiểu 5 ngày liên tiếp trước khi phát hành. Thời điểm phát
hành chậm nhất không quá 45 ngày kể từ ngày Thông đốc NHNN ra quyết định
chấp thuận. TCTD chỉ được phát hành quá tổng mệnh giá đã được chấp thuận bổ
sung bằng văn bản của Thống đốc NHNN. Chậm nhất sau 10 ngày làm việc kể từ
khi kết thúc đơt phát hành, TCTD báo cáo bằng văn bản kết quả phát hành giấy
tờ có giá dài hạn về NHNN.
Thứ ba, về mệnh giá của giấy tờ có giá do TCTD phát hành được quy định
như sau: mệnh giá của giấy tờ có giá ngắn hạn được in sẵn hoặc theo thoả thuận
của TCTD phát hành với người mua. Mệnh giá của giấy tờ có giá dài hạn do
TCTD phát hành theo hình thức chứng chỉ bằng đồng Việt Nam thì mệnh giá tối
thiểu là 1 triệu đồng và tối đa là 1 tỷ đồng. Nếu phát hành bằng ngoại tệ thì mệnh
giá tối thiểu là 100USD hoặc ngoại tệ khác tương đương và tối đa là 100.000
USD hoặc ngoại tệ khác tương đương. Các mệnh giá lơn hơn mệnh giá tối thiểu
phải là bội số của mệnh giá tối thiểu. Nếu chứng chỉ là trái phiếu thì mệnh giá
được in trên từng tờ trái phiếu. Nếu chứng chỉ là chứng chỉ tiền gửi dài hạn thì
mệnh giá được in sẵn hoặc theo thoả thuận của TCTD phát hành với ngưới mua.
6
Mệnh giá của giấy tờ có giá dài hạn do TCTD phát hành theo hình thức ghi sổ thì
do TCTD phát hành thoả thuận với người mua.
Tô chức tín dụng huy đông vốn bằng phát hành giấy tờ có gái phải có
trách nhiệm công bố công khai về việc phát hành đúng hạn và đầy đủ cho người
sở hưu giấy tờ có giá và phải thực hiện chế độ báo cáo kết quả phát hành cho
NHNN theo quy định.
3/ Huy động vốn bằng vay vốn giữa các tổ chức tín dụng
Ngoài việc huy đọng vốn của dân cư và của các tổ chức kinh tế - xã hội,
pháp luật còn cho phép TCTD được vay vốn của các TCTD khác ở trong nước và
các TCTD ở ngoài nước. Việc TCTD huy động vốn bằng vay vốn của các TCTD
khác hiện nay được điều chỉnh bởi Quy chế vay vốn giữa các TCTD ban hành
kèm theo Quyết định số 1310/2001/QĐ-NHNN ngày 15/10/2001 của Thống đốc
NHNN. Việc vay và cho vay vốn giữa các TCTD sẽ giúp cho các TCTD điều

hoà, phân phối vốn để tăng cường khả năng thanh toán, đảm bảo an toàn, hiệu
quả cho hoạt động của từng tổ chức tín dụng. Quan hệ vay vốn này được thực
hiện trên cơ sở hợp đòng tín dụng.
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì đối tượng vay và cho vay và tất
cả các TCTD được thành lập, hoát động ở Việt Nam theo quy định của Luật các
TCTD. Về nguyên tắc, khi thực hiện việc cho vay, đị vay các bên phải bảo đảm
các nguyên tắc: bên vay phải hoàn trả nợ gốc, lãi tiền vay và các loại phí ( nếu
có) đúng hạn cho bên cho vay. Việc cho vay, đi vay giữa các bên phải bảo đảm
an toàn, phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam và thông lệ quốc tế. Về
thời hạn cho vay, các bên có thể thoả thuận vay ngắn, trung hoặc dai hạn tuỳ
thuộc nhu cầu sử dụng ốn vay của TCTD đi vay, tính chất vá khả năng nguồn vốn
của TCTD cho vay. Về biện pháp bảo đảm các bên thoả thuận việc áp dụng hoặc
không áp dụng hình thức bảo đảm đối với khoả vay tròng tứng trường hợp cụ thể.
Hình thức bảo đảm cho khoản vay bao gồm bảo đảm bằng tài sản, bảo lãnh của
một số TCTD khác. Việc áp dụng hình thức bảo đảm và sử lý tài sản bảo đảm
tiền vay được thực hiện theo quy định của pháp luật.
Về phương thức cho vay, các bên thoả thuận phương thúc cho vay từng
lần, theo hạn mức tín dụng hoặc các phương thức khác phù hợp với các quy định
của pháp luật. Các TCTD đuoạc thực hiện cho vay, đi vay lẫn nhau bằng đồng
Việt Nam hoặc bằng ngoại tế trên cơ sở phạm vi hoạt động ngoại hối được
7