Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cho học sinh Tiểu Học Lớp 5

S GIÁO DC VÀ ĐÀO TO HÀ NI

GIÁO DỤC NẾP SỐNG
THANH LỊCH, VĂN MINH
CHO HọC SINH Hà NộI

DÙNG CHO HỌC SINH tIểu HỌC
LớP 5


NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI
Tài liệu
chuyên đề
2
Mã sô :
Ban Chỉ đạo Thành phố:
Trưởng ban: NGÔ THỊ THANH HẰNG - Phó Chủ tịch UBND Thành phố
Hội đồng Tư vấn khoa học:
Chủ tịch: NGUYỄN TIẾN ĐOÀN
Phó Chủ tịch: NGUYỄN VIẾT CHỨC
Ủy viên: ĐÀO THỊ DUNG, ĐÀO THỊ NGUYỆT THU
ĐỖ THỊ KIM NGÂN, NGUYỄN THỊ MINH HÒA
Hội đồng Biên soạn:
Chủ tịch: NGUYỄN HỮU ĐỘ
Phó Chủ tịch: NGUYỄN THỊ NGỌC BÍCH, NGUYỄN KHẮC OÁNH
Ủy viên: ĐOÀN HOÀI VĨNH, NGUYỄN HỮU HIẾU, NGUYỄN HIỆP THỐNG
PHẠM XUÂN TIẾN, NGUYỄN THÀNH KỲ, TRẦN MINH TRANG
NGUYỄN NGỌC DIỆP, MAI SĨ NHẬT
Tiểu ban Biên soạn Tiểu học:
Trưởng Tiểu ban: PHẠM XUÂN TIẾN
Ủy viên: MAI NHỊ HÀ, NGUYỄN THỊ THU HUYỀN

PHẠM THỊ PHÚC, HOÀNG THU HẰNG, TÔ THỊ HẢI HÀ
Ban Thư ký:
Trưởng ban: HOÀNG HỮU TRUNG
Ủy viên: NGUYỄN PHƯƠNG HÀ, PHẠM KIM THOA
NGÔ HỒNG VÂN, PHẠM THỊ THU TRANG, NGUYỄN TUẤN ĐẠT
3


Đây là tài liệu Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh
cho học sinh Hà Nội. Tập tài liệu này dùng cho học sinh Tiểu học,
là một phần của Bộ tài liệu được soạn cho học sinh của ba cấp
học phổ thông. Tài liệu có tính chất chuyên đề, không phải là sách
giáo khoa. Cùng với tài liệu cho học sinh còn có tài liệu hướng dẫn
giáo viên trong quá trình giảng dạy.
Tài liệu cấp Tiểu học gồm 40 bài chia làm 5 tập dùng cho
5 khối lớp, với 8 chủ đề, chỉ dẫn học sinh thực hiện đúng các
hành vi nói nghe, ăn uống, trang phục, ở, cử chỉ, vui chơi,
giao tiếp, ứng xử. Các bài được chia ra dạy từ lớp 1 đến lớp 5,
mỗi lớp 8 bài, mỗi bài 1 tiết.
Mục đích của tài liệu là giúp học sinh học hỏi, tiếp thu truyền
thống thanh lịch, văn minh - nét đẹp văn hóa đặc trưng của
người Hà Nội. Từ đó làm thay đổi nhận thức, hành vi, góp phần
đào tạo, xây dựng các thế hệ người Hà Nội ngày càng thanh lịch,
văn minh.
Tài liệu này tập trung vào giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh, một khía cạnh của lối sống văn hóa. Nội dung chủ
yếu là chỉ dẫn các hành vi thanh lịch, văn minh trong sinh hoạt
cá nhân, trong giao tiếp, ứng xử giữa người với người, giữa con người
với thiên nhiên, môi trường.
Tài liệu đã đưa vào dạy thí điểm ở một số trường Tiểu học,

sau đó có chỉnh sửa bổ sung. Trong quá trình biên soạn, chắc chắn
không tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp
để tài liệu được hoàn chỉnh hơn.
Trân trọng cảm ơn !
HỘI ĐỒNG BIÊN SOẠN
4


Bài
Chủ
đề
Tên bài
Lớp 1
1
Nói,
nghe
Em hi và tr li
2 Li chào
3
Ăn
Ba ăn trong gia đình
4 Ba ăn bán trú
5
Mc
Trang phc ti trưng
6 Trang phc  nhà
7 C ch Cách đi, đng ca em
8
Vui
chơi

Vui chơi  trưng
Lớp 2
1
Nói,
nghe
Ý kin ca em
2 Tôn trng ngưi nghe
3
Ăn
Ba ăn cùng khách
4 Sinh nht bn
5
Ba ăn trên đưng
du lch
6
Mc
Trang phc khi ra đưng
7 Trang phc th thao
8 C ch Cách nm, ngi ca em
Lớp 3
1
Nói,
nghe
Em bit lng nghe
2 Nói li hay
3

Em luôn sch s
4 Ngôi nhà thân yêu
5 Góc hc tp ca em

6 Ngôi trưng ca em
7 C ch C ch đp
8
Vui
chơi
Vui chơi lành mnh
Bài
Chủ
đề
Tên bài
Lớp 4
1
Giao
tip
Chia s vi ông bà, cha m
2
Trò chuyn vi anh ch em
3 Đn nhà ngưi quen
4
Thân thin vi hàng xóm
5
Nói chuyn vi thy,
cô giáo
6 Trò chuyn vi bn bè
7 Giao tip vi ngưi l
8 Gp ngưi nưc ngoài
Lớp 5
1
ng
x

Kính trng ngưi ln tui
2
Thân thin vi bn bè,
nhưng nhn em nh
3
Thương ngưi như th
thương thân
4
Tôn trng ngưi lao đng
5 Thăm khu di tích
6 Em yêu thiên nhiên
7 Tham gia giao thông
8 Đi mua đ dùng
5
Quan sát tranh

KíNH TrọNG NGườI LớN TuổI
Bài 1
Cm ơn các cháu !
D, bà đi đn ngã ba
ri r trái  !
Cháu ơi !
Ch giúp bà,
nhà C3  đâu ?
Cháu chào
bác  !
Hùng đy à cháu !
Tranh 1
Tranh 2
6

Ch cm ơn em !
Em có nhận xét gì về lời nói, cử chỉ, việc làm của các bạn nhỏ
trong từng bức tranh ?
Ch ơi, khăn ca ch
b rơi  !
Bà ơi, bà cháu
gi biu bà gói
cm Vòng  !
Bà cm ơn cháu !
Cho bà gi li cm ơn
bà cháu nhé !
Tranh 3
Tranh 4
7

1. Em đồng ý với những hành vi nào sau đây :
a) Thi vui v xách giúp bà c hàng xóm túi đ khi lên cùng cu thang.
b) Khi có ngưi hi đưng, vì mi chơi nên Tun tr li không bit.
c) Bà ca bn Hương hàng xóm ca Trang t quê lên chơi nhưng gia đình
Hương không có ai  nhà. Trang mi bà vào nhà mình ngi đi, rót nưc
mi bà ung.
d) Các bn nhit tình tham gia biu din văn ngh chúc mng Ngày Người
cao tuổi  t dân ph.
2. Hãy nêu nhận xét của em về cách ứng xử của các bạn trong từng
trường hợp sau :
a) M bo Mai dn cơm. Mai nói : “Vâng ” nhưng vn ngi xem phim mà
không vào bp giúp m.
b) Bà Tâm bên cnh nhà Lan nhiu tui ri nên mt không còn nhìn rõ
na. Khi rnh ri, Lan thưng xuyên sang nhà bà chơi và đc báo cho
bà nghe.

3. Em sẽ nói gì khi gặp các tình huống sau :
a) Bn ca ông, bà em đn nhà chơi.
b) Em mun mi ông, bà thưng thc mt món ăn.

Đối với những người lớn tuổi, chúng ta chú ý :
– Luôn có thái độ lễ phép, kính trọng, lời nói đúng mực,
hành vi đẹp.
– Sẵn sàng giúp đỡ những việc vừa sức với mình.
8
Quan sát tranh
THâN THIệN VớI bạN bè,
NHườNG NHỊN eM NHỏ
Bài 2
Ch ơi ! Chuyn
kênh hot hình
cho em xem vi !
 ! Ch chuyn
kênh hot hình
cho em xem nhé !
Không  !
Em cm ơn
các ch !
Em có đau không ?
Tranh 2
Tranh 1
9
???
Bút cu b hng à ?
T còn chic bút chì này !
T cm ơn cu !

Ra ch khác chơi !
Đây là ch đá bóng.
Tranh 3
Tranh 4
Em hãy nhận xét về lời nói, cử chỉ, việc làm của các bạn trong
từng bức tranh.
!!!
10

1. Em đồng ý với những hành vi nào sau đây :
a) Trung có mt chic ô tô điu khin t xa. Trung vui v r em trai chơi cùng.
b) Tun đang xem ti vi, em gái chy đn hi bài. Tun gt gng không giúp.
c) Các bn lp 5A hào hng tham gia biu din văn ngh chào mng
ngày Tt thiu nhi 1 – 6.
d) Lan ch cho bn mưn truyn nu bn cho mình mt món quà.
2. Hãy nêu nhận xét của mình về cách ứng xử của các bạn trong từng
trường hợp sau :
a) Bn Vũ ngi cnh Hùng b m. Tan hc, Hùng sang nhà Vũ, ân cn
hi thăm bn.
b) Em Hoa hàng xóm sang nhà Hng chơi. Em mun mưn Hng cô búp bê
Barbie nhưng Hng không cho em mưn.
3. Em sẽ nói gì khi gặp các tình huống sau :
a) Em bé mun chơi cùng vi em.
b) Mt bn trong lp gp chuyn bun.

Đối với bạn bè, em nhỏ, chúng ta chú ý :
– Biết chia sẻ, nhường nhịn.
– Quan tâm giúp đỡ đúng cách, đúng lúc.
– Biết biểu hiện tình cảm quý mến một cách chân thành.
11



Nhà trưng phát đng phong trào ng h đng bào vùng lũ lt. Lp 5B
ca Lan sôi ni hn lên. Bn nào cũng mun đóng góp sc mình, giúp đ
các bn đang gp khó khăn.
Hôm nay, Lan vui v mang đ ng h các bn vùng lũ lt đn lp.
Thy vy, Hùng lin hi :
– Cu mang nhng gì mà gói đp th ?
Lan tr li :
– Mình mang mt s b qun áo và mt ít đ dùng hc tp, nhưng mình
đóng gói cn thn đ th hin tình cm chân thành ca mình dành cho
các bn.
Hùng nghe vy, nói :
– Ôi ! Th à ! Vy thì mình sơ xut quá. Mình ch túm li nhét vào túi thôi.
THươNG NGườI NHư THể
THươNG THâN
Bài 3
12
Lan tr li :
– Vy bn mình cùng đóng gói li cn thn nhng gì cu mang đi
hôm nay nhé !



1. Em đã làm được những việc nào trong các việc dưới đây :
a) T nguyn mua tăm ng h ngưi mù.
b) Vui v đn thăm, giúp đ ngưi già neo đơn, ngưi khuyt tt.
c) Sn sàng chia s, giúp đ đng bào lũ lt. Khi ng h, xp, gói
qun áo, đ dùng cn thn.
d) Có thái đ đúng mc, không kì th vi nhng ngưi khuyt tt, ngưi

có hoàn cnh khó khăn.
2. Em sẽ nói với bạn như thế nào trong từng tình huống sau :
Tình huống 1 : Gia đình bn thân ca em có hoàn cnh khó khăn. Sp
đn năm hc mi, bn vn chưa có đ sách v và đ dùng hc tp, bn
rt lo lng và bun bã. Em mun tng bn mt s sách v và đ dùng
hc tp.
Tình huống 2 : Em và mt bn đang đi trên đưng, thy mt
ngưi khim th đang dùng gy dò dm đưng đi. Bn em lin
bt chưc đng tác dò dm đưng ca ngưi đó ri phá lên cưi.
1. Lan đã hưởng ứng phong trào ủng hộ đồng bào lũ lụt
như thế nào ?
2. Lan đã giúp Hùng hiểu ra điều gì ?
13

Đối với người khuyết tật, người gặp hoàn cảnh khó khăn,
hoạn nạn, chúng ta chú ý :
– Luôn có thái độ thông cảm, thân thiện.
– Ứng xử tế nhị, tránh làm tổn thương.
– Biết chia sẻ và giúp đỡ bằng những việc làm cụ thể.
14



Minh va đi hc v đn sân. Nam  nhà bên nhìn thy lin r :
– Cu có đi đá bóng không ?
Minh nghe vy thích quá lin đi c dép chy vào nhà ly bóng.
Bác Ba giúp vic đang lau nhà nhc Minh :
– Minh b dép ra ch cháu ! Bác va lau sch nhà mà !
Minh bc bi, cáu knh nói :
– Thì bác lau li mt tí đã sao !

TôN TrọNG NGườI LAO độNG
Bài 4
Minh b dép ra ch cháu !
15
M thy vy lin bo :
–
Minh ! Con không đưc làm th ! Bác đã phi mt công lau t nãy đn
gi đy !
Minh nói vi m :
– Bác là ngưi giúp vic ca nhà mình, bác phi làm là đúng ri.
Ti hôm đó nghe m k chuyn v s vic chiu nay ca Minh, b bun,
im lng và suy nghĩ. Hôm sau, nhân lúc bác Ba xin ngh v quê my ngày,
b r Minh :
– Hai b con mình lau nhà giúp m đi !
Lau nhà xong, đng ngm sàn nhà sch bóng, Minh thm nghĩ : “Lau nhà
mt tht ! Vy mà mình t tht đy, c đi dép vào nhà, bt bác lau đi, lau li.
Khi nào bác Ba lên, mình s nhn li ngay vi bác !”.

mình t tht đy !
mình s nhn li
ngay vi bác !
1. Vội đi đá bóng, Minh đã làm gì ?
2. Bố đã giúp Minh hiểu ra điều gì ?
16

1. Em có nhận xét gì về cách ứng xử của các bạn trong từng trường hợp sau :
a) My bn nam đá bóng, thy bác công nhân môi trưng đy xe rác đi
qua lin t v khó chu : “Hôi quá ! Bác đi nhanh lên cho chúng cháu còn
đá bóng !”.
b) Kng đ rác, bn Lan xách hai túi rác đi đ. Mt túi bn b vào thùng

rác, mt túi bn đưa cho bác công nhân môi trưng và nói : “Bác ơi ! Túi
này cháu đ v lon bia và giy vn . Bác thu gom giúp cháu, bác nhé !”.
2. Em sẽ nói với bạn như thế nào trong từng tình huống sau :
Tình huống 1 : Bác lao công va quét dn sân trưng sch s, my bn
hc sinh lp 5 ăn sáng xong, vt v hp sa và giy gói xôi ra sân.
Tình huống 2 : Em sang nhà bn chơi. Em thy ch giúp vic nhà bn
va mi dn nhà sch s, còn bn chơi đ chơi xong, vt ba bãi trên
sàn nhà.

Đối với những người lao động như người giúp việc, bác
lao công, bác bảo vệ,… chúng ta chú ý :
– Luôn có thái độ lễ phép, ứng xử tế nhị, thân thiện.
– Biết tôn trọng thành quả lao động.
17




Hôm nay, Mai, Hùng, Long, Minh r nhau đi thăm khu di tích lch s
Văn Miu – Quc T Giám.
Khu di tích Văn Miu – Quc T Giám có rt nhiu ngưi đn tham quan.
Ngay cng Văn Miu có my em hc sinh nh cùng my nhóm khách du lch
nưc ngoài đang ch đn lưt mua vé. Mai, Minh cùng đng vào xp hàng
ch mua vé.
Long và Hùng thy vy lin nói :
– C chen vào trưc đi, ch đn lưt thì lâu lm !
Hai bn va chen ln va nói chuyn m ĩ làm my du khách nưc ngoài
quay li nhìn. Mi ngưi xung quanh t thái đ không va lòng. Bác bo v lin
nhc nh Long và Hùng phi đng vào hàng ch đn lưt như mi ngưi.
THĂM KHu DI TíCH

Bài 5
Cu không đưc làm th đâu !
18
Đi qua Khuê Văn Các, các bn háo hc vào ngay khu nhà bia.
Hùng nhanh chân chy vào, xoa tay ngay lên đu rùa và nói :
– Các cu ơi ! T thy mi ngưi bo s tay lên đu rùa là hc gii đy !
Mai thy vy lin bo :
– Cu không đưc làm th đâu !
Minh vi vàng nhc :
– Có bin quy đnh “KHÔNG S VÀO HIN VT” kia kìa.
Hùng ngưng nghu nói :
–  ! T hiu ri !
Sau đó, c nhóm tip tc tham quan Sân Rng, nhà Thái Hc. Các bn
luôn nhc nh nhau thc hin đúng ni quy ca khu di tích.


1. Em tán thành với những hành vi nào sau đây :
a) Xp hàng th t mua vé vào ca khu di tích.
b) Vit, v, khc tên mình lên các di vt lch s đ làm k nim.
c) Gi gìn v sinh, cnh quan môi trưng trong khu di tích.
d) Không s tay hay xê dch các hin vt trong khu di tích.
2. Em sẽ nói với bạn như thế nào trong từng tình huống sau :
Tình huống 1 : Em cùng các bn trong lp đi tham quan khu di tích
lch s cu Thê Húc, đn Ngc Sơn. Mt bn ly phn v lên thân cu.
1. Em hãy nhận xét cách ứng xử của các bạn khi ở cổng
Văn Miếu.
2. Vì sao bạn Mai lại góp ý với Hùng không được sờ tay lên
đầu rùa ?
19
Tình huống 2 : Em thy mt nhóm các bn nh ch tr vào bc tưng th

đt trang trng trong khu di tích, nói cưi m ĩ.

Khi tham quan các di tích lịch sử, chúng ta chú ý :
– Lời nói, cử chỉ lịch sự, văn minh.
– Giữ gìn trật tự, vệ sinh.
– Có ý thức giữ gìn, bảo vệ hiện vật.
– Thực hiện đúng quy định của từng khu di tích.
20
Quan sát tranh


eM yêu THIêN NHIêN
Bài 6
Tranh 1
Tranh 2
21
Tranh 3
Tranh 4
22
Nhận xét cách ứng xử với thiên nhiên của các bạn
trong từng tranh.
Tranh 5
Tranh 6
23

1. Em đồng ý với những hành vi ứng xử nào sau đây :
a) Cho chó ăn, dt chó đi do.
b) Ngi trên xe ô tô, vt v bánh ko, v chai nưc xung đưng.
c) Chăm sóc cây, trng cây trong vưn trưng.
d) Quét nhà, ht rác ra ngoài đưng làng, ngõ xóm.

2. Em sẽ làm gì trong các trường hợp sau :
a) Đang do chơi trong sân trưng, em nhìn thy mt chu hoa b đ.
b) Đn nhà bn chơi, em thy bn bt nhc rt to.
c) Trong vưn thú, em nhìn thy nhóm em nh đang ly gy trêu my
chú kh.

Để giữ gìn và bảo vệ môi trường thiên nhiên, chúng ta
chú ý :
– Biết chăm sóc và bảo vệ vật nuôi, chim thú, động vật
quý hiếm.
– Nên tham gia giữ gìn vệ sinh nơi ở và môi trường
xung quanh (không xả rác ra đường phố hoặc xả nước thải

xuống sông, hồ ao, không xả khói, bụi ra môi trường
không khí, ).
– Không hái hoa, bẻ cành cây ở nơi công cộng.
– Không gây tiếng ồn làm ảnh hưởng đến người xung quanh.
24


Tan hc, Huy và Minh r nhau đi b v nhà.
Đn ngã tư, Huy và Minh cùng rt nhiu ngưi đi tín hiu đèn xanh đ
qua đưng. Vn còn tín hiu đèn đ, Minh vi vàng chen lên đ sang đưng
cho nhanh. Mt bác ln tui thy vy, nh nhàng nhc Minh :
– Cháu t t thôi, vi vàng qua đưng như th rt nguy him !
Minh sng li ri lí nhí nói :
– D cháu cm ơn bác !
Hai bn tip tc đi b v nhà, va đi va trò chuyn. Cht nh ra chiu
nay trên VTV3 có b phim rt hay, Minh lin bo Huy :
THAM GIA GIAO THôNG

Bài 7
Cháu t t thôi,
vi vàng qua đưng
như th rt nguy him !
25
– Bn mình chy nhanh v nhà đ xem phim đi !
Nói xong Minh hn h kéo Huy chy tht nhanh. Khi chy vào ngõ, hai
bn va ngay vào mt bn gái đi xe đp làm bn long chong ri ngã văng
cp ra xa. Minh đng nhìn không nói gì. Huy đ bn gái dy, nhc Minh nht
cp, dng xe cho bn. Minh ngưng nghu làm theo.
– Bn mình xin li cu ! Cu có làm sao không ?
Bn gái đng dy tr li :
– Mình không sao. Cm ơn các bn !
Trên đưng v, Huy và Minh bo nhau : “Ln sau, chúng mình s không
vi vàng như th na, rt d xy ra tai nn !”.
1. Bác lớn tuổi nhắc nhở Minh điều gì ?
2. Nhận xét về thái độ ứng xử của Minh và Huy khi va phải
bạn gái đi xe đạp.
xin li cu !
Cu có làm sao không ?