ÁP DỤNG CÁC NGUYÊN LÝ SÁNG TẠO SCAMPER NHẰM ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐẠI HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC

Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Trong những năm gần đây, đất nước chúng ta chuyển mình trong công
cuộc đổi mới và phát triển. Cùng với sự phát triển về kinh tế, chính trị, khoa học
– kỹ thuật, lĩnh vực giáo dục đã và đang có những thành tựu phát triển đáng kể,
nhu cầu học tập của con người ngày càng nhiều hơn về chất lượng và số lượng.
Hàng năm, nhiều học sinh của Việt Nam đã đạt giải cao trong các kỳ thi
quốc tế, đó là sự nổ lực của bản thân, gia đình và xã hội, đặc biệt là thầy cô giáo,
người đã trực tiếp giảng dạy, truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm cho các em.
Tuy nhiên, bên cạnh những đổi mới giáo dục, những thành tựu đáng tự
hào đó còn có những vấn đề đặt ra là làm thế nào để ngành giáo dục nước ta phát
triển hơn nữa sánh ngang với các nước tiên tiến trong khu vực và trong tương lai
sẽ tiến gần đến các nước tiên tiến trên thế giới. Đó là câu hỏi được đặt ra mà
Đảng, nhà nước ta và những người làm công tác giáo dục đang quan tâm.
Để phát triển giáo dục, cần từ nhiều phía: các em học sinh, gia đình, xã
hội và đặc biệt là người thầy. Ngoài những chuyên môn, phương pháp giảng dạy
của người thầy có vai trò vô cùng quan trọng trong việc truyền đạt kiến thức,
đem lại sự hiểu quả trực tiếp cho các em. Tuy nhiên, hiện nay nhiều trường ở
Việt Nam ta, từ bậc tiểu học đến bậc đại học hiện nay vẫn còn đó những phương
pháp dạy học truyền thống hoặc đã đổi mới nhưng chưa theo hướng tích cực,
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 1
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
chưa đem lại hiệu quả cao. Xuất phát từ thực tiễn, từ những trăn trở của bản thân,
người làm công tác giáo dục tại trường đại học, tôi quyết định chọn đề tài: “Áp
dụng các nguên lý sáng tạo SCAMPER nhằm đổi mới phương pháp dạy học
đại học theo hướng tích cực” để làm đề tài nghiên cứu cho mình. Nghiên cứu đề
tài này đã đem lại nhiều ý nghĩa thiết thực trong lý thuyết cũng như trong thực
tiễn nhằm giúp chúng ta nâng cao kỹ năng giảng dạy, tìm ra phương pháp truyền
đạt tốt nhất, đem lại hiệu quả cao nhất cho các em qua mỗi năm giảng dạy. Điều

đó có ý nghĩa vô cùng lớn lao và thật đáng tự hào cho bản thân và sự nghiệp
trồng người. Tuy nhiên bản thân phải cố gắng hơn nữa và tiếp thu những phương
pháp sáng tạo mới đặc biệt là việc áp dụng phương pháp sáng tạo SCAMPER để
đem lại hiệu quả cao hơn theo hướng tích cực hơn, làm tiền đề cho việc nghiên
cứu và xây dựng công trình nghiên cứu khoa học sau này.
Tuy bản thân đã cố gắng rất nhiều để hoàn thiện đề tài này nhưng chắc
chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, kính mong sự nhận xét,
đóng góp của bạn bè, đồng nghiệp và đặc biệt là thầy giáo hướng dẫn GS. TSKH.
Hoàng Kiếm, người đã tận tình truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm giảng dạy cho
tôi để hoàn thành đề tài này. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn thầy.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 2
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Vận dụng phương pháp sáng tạo SCAMPER để đổi mới việc dạy học
nhằm phát triển tư duy sáng tạo cho sinh viên và nâng cao chất lượng dạy và học
trong nhà trường.
4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu ở một số trường đại học trên địa bàn thành phố.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến phương pháp đổi mới giảng dạy và
tư duy sáng tạo.
- Đề xuất phương pháp giảng dạy mới theo nguyên tắc sáng tạo SCAMPER
nhằm nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường.
6. Giả thuyết nghiên cứu:
Nếu nắm vững chủ trương đổi mới phương pháp giảng dạy, phân tích thực
trạng và nguyên nhân ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp dạy học, từ đó
áp dụng phương pháp sáng tạo SCAMPER thì sẽ giải quyết được tình hình chất
lượng dạy và học.
7. Phương pháp nghiên cứu: Gồm nghiên cứu lý luận và thực tiễn

Nghiên cứu, phân tích tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên
quan đến đề tài.
Phương pháp điều tra bằng phiếu thăm dò, thống kê số liệu.
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 3
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 4
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC ĐẠI HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC
1. Thực trạng của nền giáo dục Việt Nam
Thực trạng chung của nền giáo dục Việt Nam hiện nay là bên cạnh những
thành tựu đã đạt được còn khá nhiều bất cập, trong đó tồn tại lớn nhất tập trung
vào chất lượng đào tạo chưa cao. Phương pháp dạy học là một trong những yếu
tố quan trọng và ảnh hưởng lớn đến chất lượng đào tạo. Phương pháp giảng dạy
khoa học phù hợp sẽ tạo điều kiện cho giáo viên và người học sẽ phát huy hết
khả năng của mình trong việc lĩnh hội kiến thức, truyền đạt và triển tư duy sáng
tạo cho người học.
Những người làm công tác giáo dục đào tạo đã bày tỏ quan điểm của mình
về thực trạng này, đồng thời chỉ ra nhiều nguyên nhân dẫn đến sự bất cập giữa
phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp mới. Trong đó các nguyên
nhân chính tập trung vào sự yếu kém, bất hợp lý trong phương pháp giảng dạy,
đội ngũ giáo viên giảng dạy, chương trình đào tạo, tài liệu học tập, giáo trình…
Với thực trạng chung của giáo dục Việt Nam như nói trên, mục đích việc
nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng công tác dạy học tại nơi công tác qua
đó đề xuất những phương pháp mới góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của
nhà trường.
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm

Trang 5
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
2. Khái niệm phương pháp dạy học (PPDH)
Thuật ngữ phương pháp bắt nguồn từ tiếng Hy lạp (methodos) có nghĩa là
con đường đi đến mục đích. Theo đó, PPDH là con đường để đạt mục đích dạy học.
PPDH là cách thức hành động của giáo viên (GV) và sinh viên (SV) trong
quá trình dạy học. Cách thức hành động bao giờ cũng diễn ra trong những hình
thức cụ thể.
3. Đổi mới phương pháp dạy học
PPDH là một phạm trù của khoa học giáo dục. Việc đổi mới PPDH cần
dựa trên những cơ sở khoa học và thực tiễn giáo dục. Việc đổi mới PPDH cần
được tiếp cận dưới rất nhiều góc độ khác nhau.
Đổi mới phương pháp dạy học là cải tiến những hình thức và cách thức
làm việc kém hiệu quả của GV và SV, sử dụng những hình thức và cách thức
hiệu quả hơn nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực
và sáng tạo, phát triển năng lực của SV.
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 6
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
CHƯƠNG II
PHƯƠNG PHÁP SÁNG TẠO SCAMPER
1. Giới thiệu phương pháp
“Giản dị nhất, tính sáng tạo được định nghĩa là một ý tưởng mới, phù hợp với
thời đại và không gian sinh ra nó, và ý tưởng đó mang lại giá trị”
Sáng tạo là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta, không
phải chỉ có những người làm nghệ thuật mới phải thường xuyên sáng tạo mà
những người ở những ngành nghề khác nhau cũng va chạm với nó trong cuộc
sống hàng ngày. Nghĩ sáng tạo là nhìn một vấn đề, một câu hỏi…theo những
cách khác với thông thường. Tức là nhìn mọi thứ từ các góc độ, tầm nhìn khác
nhau, “nhìn” theo những cách khác không bị hạn chế bởi thói quen, bởi phong

tục, bởi tiêu chuẩn. Sáng tạo đến từ đổi mới hàng ngày từ những nhu cầu cuộc
sống của con người ngày càng tốt hơn và cao hơn.
Nhưng một câu hỏi được đặt ra là liệu sự sáng tạo có một khuôn mẫu hay
không? Câu trả lời là có, có những nguyên tắc và quy luật cho sáng tạo. Để sử
dụng và duy trì khả năng nhận thức rõ sự vật này của trí não, bạn nên hiểu một
vài nguyên tắc suy nghĩ sáng tạo cơ bản. Những nguyên tắc này tạo nên một nền
tảng về thái độ hoặc tâm lý của tất cả các phương pháp khái quát lên được những
ý tưởng có tính sáng tạo cao hơn khi bạn áp dụng những nguyên tắc về cách suy
nghĩ sáng tạo này. Tuy nhiên, để có thể nghĩ ra một ý tưởng được coi là thực sự
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 7
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
sáng tạo là một điều không đơn giản. Do đó, bạn càng hiểu biết về cách thức tư
duy sáng tạo bao nhiêu thì bạn sẽ suy nghĩ sáng tạo hơn bấy nhiêu.
Ai trong chúng ta cũng có sự sáng tạo. Công việc càng khó thì não bạn
hoạt động càng tích cực tuy nhiên trước một vấn đề khó nếu bạn không tĩnh táo
thì bạn dễ dàng đi lạc đường.
Hiện nay, có khá nhiều phương pháp sáng tạo khác nhau nhưng không có
phương pháp nào vượt trội trong mọi tình huống, trong mọi lĩnh vực. Tuy nhiên,
phương pháp sáng tạo SCAMPER tỏ ra có nhiều ưu điểm trong việc phát triển
hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Hai trọng tâm sáng tạo trong doanh
nghiệp là sáng tạo trong phát triển đổi mới sản phẩm và sáng tạo trong tiếp thị
kinh doanh sản phẩm.
Phương pháp sáng tạo SCAMPER được giáo sư Michael Mikalko phát
triển, SCAMPER là ghép các chữ cái đầu của nhóm từ sau: Substitute (thay thế),
Combine (kết hợp), Adapt (thích nghi), Modify (hiệu chỉnh), Put (thêm vào),
Eliminate (loại bỏ) và Reverse (đảo ngược). Phương pháp sáng tạo SCAMPER
dễ lĩnh hội, dễ vận dụng nhưng khá hữu hiệu nên ngày càng được sử dụng phổ
biến rộng rãi, nhất là trong các doanh nghiệp.
2. Nội dung phương pháp

2.1. Phép thay thế - Substitute
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 8
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Nội dung: Thay thế thành tố hiện có của hệ thống bằng thành tố khác.
2.2. Phép kết hợp – Combine
Nội dung: Kết hợp thành tố của các hệ thống khác nhau để
tạo ra hệ thống mới.
2.3. Phép thích ứng – Adapt
Nội dung: Thích ứng hệ thống trong một bối cảnh khác.
2.4. Phép điều chỉnh – Modify
Nội dung: Điều chỉnh qui mô thành tố của hệ thống.
2.5. Phép thêm vào – Put
Nội dung: Thêm thành tố mới vào hệ thống.
2.6. Phép Loại bỏ – Eliminate
Nội dung: Loại bỏ thành tố khỏi hệ thống.
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 9
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
2.7. Phép đảo ngược – Reverse
Nội dung: Đảo ngược trật tự các thành tố của
hệ thống
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 10
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
CHƯƠNG III
ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP SÁNG TẠO SCAMPER TRONG VIỆC
ĐỒI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
1. Áp dụng phép thay thế (Substitute)
- Trong phương pháp dạy học (PPDH) truyền thống lấy hoạt động của

người thầy làm trung tâm, là quá trình chuyển tải thông tin một chiều từ thầy
sang trò, học sinh là người lắng nghe, nhớ, ghi chép và suy nghĩ theo. Giáo viên
là chủ thể, là tâm điểm, học sinh là khách thể. Phương pháp này có thể được thay
thế bằng PPDH học tích cực hơn: lấy người học làm trung tâm, đưa ra các ý
tưởng chính, trang bị phương pháp để người học tự tìm hiểu, tự học. Dạy học
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích
cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người
học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải
là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo
phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương
pháp thụ động.
- Thay thế việc học tập trung trên lớp trong không gian phòng học bằng
việc áp dụng các phương pháp hiện đại là học trực tuyến. Mỗi học sinh, sinh viên
được cấp tài khoản riêng để đăng nhập vào hệ thống lớp học trên mạng. Tuy
nhiên, phương pháp này chỉ thực sự có hiệu quả nếu sinh viên tự giác cao trong
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 11
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
học tập, thể hiện qua việc chủ động hoàn thành các bài tập được giao, tự mình
tìm hiểu nội dung kiến thức bài học, không học thụ động. Ưu điểm của phương
pháp này là: tiết kiệm chi phí, rất linh hoạt về thời gian học, hiệu quả nhanh hay
chậm là do người học, tự định hướng, có tính tương tác cao và dễ tiếp cận.
Thay thế hệ thống học niên chế bằng hệ thống học theo tín chỉ

2. Áp dụng phép kết hợp (Combine)
Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập
luôn là những PP quan trọng trong dạy học. Đổi mới PPDH không có nghĩa là
loại bỏ các PPDH truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để
nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của
các PPDH này người GV trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dung

thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên
lớp, chẳng hạn như kỹ thuật mở bài, kỹ thuật trình bày, giải thích trong khi thuyết
trình, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ
thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các PPDH truyền thống có những hạn
chế tất yếu, vì thế bên cạnh các PPDH truyền thống cần kết hợp sử dụng các
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 12
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
PPDH mới, đặc biệt là những phương pháp và kỹ thuật dạy học phát huy tính tích
cực và sáng tạo của SV. Chẳng hạn có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của
SV trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề.
Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học:
Không có một phương pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và
nội dung dạy học. Mỗi phương pháp và hình thức dạy học có những ưu, nhựơc
điểm và giới hạn sử dụng riêng. Vì vậy việc phối hợp đa dạng các PP và hình
thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để
phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học
nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết
hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn
của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc
phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm.
Trong thực tiễn dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều GV đã cải tiến
bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của GV với hình thức làm việc nhóm,
góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của SV. Tuy nhiên hình thức làm
việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập
nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải
quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng
những PP chuyên biệt như PP đóng vai, nghiên cứu trường hợp, dự án. Mặt
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 13

Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
khác, việc bổ sung dạy học toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết
học mới chỉ cho thấy rõ việc tích cực hoá ”bên ngoài” của SV.
Việc kết hợp các hình thức tổ chức dạy học là phương pháp linh hoạt và
khá phổ biến trên thế giới. Ví dụ sự kết hợp các phương tiện truyền thông trong
đào tạo như công nghệ, các hoạt động, các sự kiện… nhằm tạo ra chương trình
đào tạo tối ưu cho người học.
PPDH truyền thống, nhiều vấn đề còn tồn tại như tính rời rạc như giờ học
lý thuyết và thực hành khác nhau nên hiệu quả vẫn chưa cao. Trong một số môn
học cần thực hành, cần kết hợp giữa lý thuyết và thực hành trong cùng giờ giảng
để dễ đem lại hiệu quả hơn. Ví dụ môn tin học, sinh viên có thể học lý thuyết kết
hợp với thực hành các thao tác giáo viên vừa hướng dẫn và thực hiện trực tiếp
trên máy tính thì dễ nhớ hơn việc thực hành sang ngày khác, hoặc kết hợp bản đồ
tư duy vào trong bài giảng để sinh viên phát triển tư duy sáng tạo.
- Tổ chức, hướng dẫn cho sinh viên cách kết hợp giữa hình thức tự học
(trực tuyến, ngoại tuyến, độc lập về không gian), học giáp mặt trên lớp (học
nhóm, cá nhân, seminar, hội thảo) và học hợp tác qua mạng (chat, blog, forum…)
Sinh viên vừa nghe giảng vừa kết hợp việc ghi âm….
Kết hợp giữa bút chì với cục tẩy tạo nên dụng cụ học tập tiện lợi
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 14
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Trong tin học, cho phép cài kết hợp hệ điều hành trên cùng một máy tính
hoặc sử dụng nhiều phần mềm hỗ trợ học tập như từ điển, trò chơi thư giãn tăng
trí thông minh…trên một máy.
tính.

3. Áp dụng phép thích ứng (Adapt)
Môi trường dạy học ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động dạy học cũng như
kết quả học tập của sinh viên. Xuất phát từ nhận thức đó, trong quá trình dạy học

giáo viên và sinh viên luôn phải thay đổi để thích nghi với môi trường, phải cải
thiện môi trường để cho việc dạy và học thuận lợi hơn. Xây dựng môi trường dạy
học tích cực là một yêu cầu cần thiết và là một thành tố quan trọng tạo nên hiệu
quả dạy học. Trong dạy học, phương pháp truyền thống có những mặt hạn chế
tuy nhiên có thể một số phương pháp tốt có thể giữ lại để thích ứng với chủ thể
trong môi trường mới. Ví dụ việc học bằng giáo trình có thể dễ dàng hơn cho
người học ở nhiều trình độ khác nhau hoặc dùng phấn viết bảng theo phương
pháp truyền thống dễ thích ứng cho người học trong môi trường hiện đại.
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 15
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Giao lưu văn hóa, tham gia các hoạt động vui chơi, học tập ngoại khóa tập
thể là phương pháp mới để sinh viên thích nghi với môi trường và hòa nhập với
bạn bè để mạnh dạn hơn, thích ứng với hoàn cảnh hơn. Trong giờ học ngoại ngữ,
giáo viên nên cho sinh viên giao tiếp bằng tiếng Anh, không được dùng tiếng
Việt để thích ứng tốt với môi trường du học sau này.
Hiện nay trên thế giới đã có nhiều loại mô hình đại học: đại học theo
hướng nghiên cứu, đại học dành cho các công ty tập đoàn, đại học hướng đến số
đông đại chúng, đại học sáng tạo. Giáo dục Việt Nam nên tham khảo mô hình để
phát triển theo các mô hình đó để thích ứng với xu thế toàn cầu.
4. Áp dụng phép điều chỉnh (Modify)
Sửa đổi, điều chỉnh chương trình học phù hợp với hoàn cảnh mới. Ví dụ
các môn học với công nghệ thay đổi theo thời gian như điện tử, viễn thông, công
nghệ thông tin …giáo viên cần điều chỉnh, sửa đổi bài giảng hoặc nâng cấp linh
kiện, phiên bản phần mềm cho phù hợp với môi trường và công nghệ mới.
Điều chỉnh phương pháp học tập
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 16
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Điều chỉnh môn học phù hợp với thời gian học

Một số vấn đề cần sửa đổi lại:
Điều chỉnh sử dụng thời gian hợp lý, điều chỉnh qui trình tham gia buổi
học hoặc trao đổi qua mạng sao cho ít tiêu tốn thời gian của vinh viên, thiết kế
quy trình về việc sinh viên tham gia học tập hoặc thảo luận qua mạng.
Tự kiểm tra, tự điều chỉnh là một yêu cầu đối với SV trong dạy học theo hệ tín
chỉ để giúp SV tự chủ, biết đánh giá kết quả học tập, làm việc của bản thân, dần
hình thành tính độc lập, tính trách nhiệm, tính tự chủ của bản thân. Để giúp SV tự
kiểm tra, tự điều chỉnh, GV có thể sử dụng các hình thức:
- Phân tích một câu hỏi, lập dàn ý trả lời một câu hỏi;
- Làm bài kiểm tra trắc nghiệm khách quan;
- Chuẩn bị bài kiểm tra viết;
- Chuẩn bị bài thi tự luận;
- Học từ các tín hiệu phản hồi.
5. Áp dụng phép thêm vào (Put)
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 17
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
Trước đây, để minh họa nội dung bài giảng, giáo viên chỉ có thể sử dụng
lời nói giàu hình tượng và gợi cảm kèm theo những cử chỉ, điệu bộ diễn tả nội
tâm hoặc có thêm bộ tranh giáo khoa hỗ trợ. Hiện nay, bài giảng hiện đại đang có
khuynh hướng sử dụng ngày càng nhiều các phương tiện công nghệ thông tin,
làm tăng sức hấp dẫn và hiệu quả, như: máy chiếu, băng ghi âm, băng ghi hình,
đĩa CD, phần mềm máy vi tính Tiến tới mọi giáo viên phải có khả năng soạn
bài giảng trên máy vi tính được nối mạng, biết sử dụng đầu máy đa năng để thực
hiện bài giảng của mình một cách sinh động, hiệu quả, phát huy cao nhất tính
tích cực học tập của học sinh.
Kiến thức xây dựng được từ người học qua việc thu thập, tổng hợp và tích
hợp thông tin với các kỹ năng như điều tra, trao đổi cũng như tư duy phê phán và
tư duy sáng tạo.
Nhà trường cần mở các khóa học dành cho người quản lý:

- Khóa học sử dụng phần mềm cho người quản lý
- Khóa học lãnh đạo sáng tạo…
Nhà trường cần mở các khóa học dành cho giảng viên:
- Khóa học sử dụng phần mềm dành cho giảng viên
- Khoá học về tư duy sáng tạo trong dạy học
- Khóa học áp dụng kiến thức sáng tạo vào thực tiễn.
- Khóa học đánh giá sáng tạo trong giảng dạy
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 18
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
- Khóa học tìm hiểu, phân tích và xây dựng giải pháp sáng tạo trong giải
quyết vấn đề.
Nhà trường cần mở các khóa học dành cho SV:
- Khóa học sử dụng phần mềm cho SV
- Khóa học kỹ năng sáng tạo cần thiết.
- Khoá học xây dựng mô hình sáng tạo cho bài toán
- Khóa học sáng tạo trong nghiên cứu khoa học…

Ngoài ra, nhà trường cần tổ chức cuộc thi về sáng tạo, hội thảo, hội nghị
về vấn đề tư duy sáng tạo.
6. Áp dụng phép loại bỏ (Eliminate)
Chương trình, giáo trình giảng dạy: Phải giảm bớt khối lượng kiến thức
nhồi nhét, tạo điều kiện cho thầy trò tổ chức những hoạt động học tập tích cực;
giảm bớt những thông tin buộc SV phải thừa nhận và ghi nhớ máy móc, tăng
cường các bài toán nhận thức để SV tập giải; giảm bớt những câu hỏi tái hiện,
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 19
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
tăng cường loại câu hỏi phát triển trí thông minh; giảm bớt những kết luận áp đặt,
tăng cường những gợi ý để SV tự nghiên cứu phát triển bài học.

Loại bỏ phương pháp “lấy người dạy làm trung tâm” , loại bỏ cách dạy và
học: " Giáo viên nói, học sinh nghe", khuyến khích sự sáng tạo từ giáo viên và
học viên một cách tối đa, đồng thời tạo nên sự thân thiện giữa giáo viên và người
học thông qua việc tăng cường trao đổi, học hỏi qua lại. Phương pháp người học
là trung tâm tập trung sự tham gia nhiệt tình, chủ động của người học trong suốt
quá trình khám phá tìm tòi, đồng thời tạo điều kiện để người học có cơ hội trình
bày, bảo vệ những ý kiến sáng tạo của mình.
7. Áp dụng phép đảo ngược (Reverse)
Việc xét khả năng lật ngược vấn đề, về mặt suy nghĩ, khi giải bài toán cho
trước (bài toán thuận), người giải nên xem xét giải quyết bài toán ngược và khả
năng đem lại lợi ích của việc giải ngược trong những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể
nào, để tận dụng nó. Giáo viên định hướng cho sinh viên, đặt ra câu hỏi bắt buộc
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 20
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
sinh viên đặt câu hỏi đảo ngược vấn đề để tìm ra điều vô lý (trong toán học gọi là
phương pháp chứng minh bằng phản chứng), sinh viên tự tìm hiểu vấn đề và lên
lớp trình bày. Ví dụ:
Chuyện gì xảy ra nếu tôi làm theo theo hướng khác? Nếu tôi lật
ngược trât tự cách làm cũng như cách sử dụng thì kết quả như thế nào?
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 21
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đã thực hiện được mục
đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề ra:
Đổi mới PPDH hiện nay trên cơ sở hoàn thiện và phát triển những phương
pháp truyền thống và tiếp thu các phương pháp tiên tiến nhằm phục vụ chiến
lược đào tạo con người khi nhân loại bước vào nền văn minh mới, nên văn minh

tri thức. Đổi mới PPDH theo hướng tích cực bằng phương pháp tư duy sáng tạo,
sinh viên không chỉ lĩnh hội các tri thức mà quan trọng hơn là chiếm lĩnh cách
thức khai phá tri thức. Đổi mới PPDH theo hướng sáng tạo tích cực là nhiệm vụ
hết sức cấp thiết của ngành giáo dục không chỉ đối với sinh viên đại học mà còn
là các em học sinh các cấp dưới.
Qua việc nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng đổi mới PPDH ở các
trường đại học và vận dụng phương pháp sáng tạo tích cực để đổi mới, đề tài đã
khái quát được bức tranh chung về giáo dục Việt Nam là có những chuyển biến
tích cực nhất định, tuy nhiên, chưa đồng bộ và còn nhiều bất cập nên đòi hỏi phải
có các giải pháp toàn diện và triệt để.
Đổi mới PPDH tích cực trên mô hình đại học sáng tạo, đổi mới nội dung,
môi trường dạy học thông qua phương tiện, công cụ hỗ trợ việc học, đổi mới về
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 22
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
phương thức quản lý, điều hành, thay đổi tư duy nhằm thay đổi giáo dục đại học
với chất lượng cao nhất.
2. Kiến nghị:
Đối với bộ GD&ĐT:
Đầu tư đồng bộ trang thiết bị dạy học cho các trường nhằm đổi mới
PPDH, tổ chức thường xuyên các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý, tổ chức các
lớp tập huấn hoặc hội thảo nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ quản
lý.
Tổ chức hội nghị chuyên đề hàng năm về công tác chỉ đạo đổi mới PPDH,
tổng kết thực tiễn, phát hiện và bồi dưỡng, nhân rộng những nhân tố mới có tính
sáng tạo và phát triển tư duy trong đổi mới PPDH…về thực hiện đổi mới PPDH
ở các trường đại học, tạo điều kiện cho trường khai thác và sử dụng hiệu quả các
phương tiện, thiết bị kỹ thuật hiện đại và vạch ra chiến lược phát triển mô hình
đại học sáng tạo trên nền tảng công nghệ thông tin.
Có văn bản quy định và hướng dẫn cụ thể hơn nữa về thực hiện đổi mới

PPDH
Đối với nhà trường:
Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng đội ngũ GV có trình độ chuyên môn
cao, nhận thức khoa học thoáng, có năng lực sư phạm vững vàng để làm tốt
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 23
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
nhiệm vụ dạy học. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá cán bộ quản lý để kịp
thời điều chỉnh những sai sót.
Tổ chức nhiều hình thức thi đua dạy tốt, học tốt, đặc biệt là ứng dụng công
nghệ thông tin vào việc giảng dạy. Khen thưởng kịp thời giúp GV không ngừng
phấn đấu vươn lên trong công tác.
Hướng dẫn sinh viên biết lựa chọn phương pháp học tập có hiệu quả và
đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá. Đổi mới phương pháp dạy học trên cơ sở kế
thừa có chọn lọc các PPDH truyền thống, thực hiện đồng thời PPDH và kỹ thuật
dạy học hiện đại trên cơ sở áp dụng các thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến
vào dạy học.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1) Giáo trình Phương pháp nghiên cứu khoa học và tư duy sáng tạo – GS.
TSKH Hoàng Kiếm.
2) Mô hình đại học sáng tạo trên nền tảng CNTT GS. TSKH. Hoàng Kiếm
3) Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học
sinh trong quá trình dạy học, Tài liệu BDTX chu kỳhè 1993-1996 cho
GV PTTH.Bộgiáo dục và đào tạo, Vụ giáo viên.
4) Đặng Vũ Hoạt-Hà Thị Đức (1995), Giáo dục học đại cương 2, Hà Nội
5) Hà Thế Ngữ (1989), “Đổi mới tư duy giáo dục – đòi hỏi cấp thiết để
tiếp tục phát triển giáo dục ở Việt Nam”.
6) GS. TS. Lâm Quang Thiệp, “Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp và
quy trình đổi mới phương pháp dạy và học cho đại học Việt Nam”
7) Các trang web:

-
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 24
Tiểu luận Phương pháp nghiên cứu khoa học trong tin học
-
Nguyễn Văn Thọ - Lớp cao học khóa 7 GS. TSKH. Hoàng Kiếm
Trang 25