Nâng cao khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ kế hoạch hoá gia đình cho đồng bào dân tộc tỉnh hà giang

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

NGUY N TH NG C ÁNH

NÂNG CAO KH NĂNG TI P C N VÀ S

D NG

D CH V K HO CH HÓA GIA ðÌNH CHO ð NG BÀO
DÂN T C T NH HÀ GIANG

CHUYÊN NGÀNH: QU N TR KINH DOANH
MÃ S : 60.34.01.02

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C
TS. NGUY N QU C CH NH

HÀ N I, 2013


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan, đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi; các s
li u két qu lu n văn là hoàn toàn trung th c, các thơng tin trích d n trong
lu n văn ñ u ñư c ghi rõ ngu n g c, và chưa t ng ñư c dùng ñ b o v
m t h c v nào,

Hà N i, ngày 09 tháng 11 năm 2013
Tác gi

Nguy n Th Ng c Ánh

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

i


L I C M ƠN

L i đ u tiên, Tơi xin chân thành c m ơn các th y, cô giáo Khoa K
toán và Qu n tr kinh doanh, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã
truy n đ t nh ng thơng tin, ki n th c, kinh nghi m trong q trình tơi h c
cao h c ñ
th c ti n

ng d ng vào n i dung c a b n lu n văn và q trình cơng tác
cơ quan.

ð c bi t, tôi trân tr ng bi t ơn sâu s c t i th y giáo Ti n sĩ Nguy n
Qu c Ch nh, Phó trư ng Khoa K tốn và Qu n tr kinh doanh, Trư ng B
môn Qu n tr kinh doanh, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã nhi t
tình, trách nhi m hư ng d n, tham gia ý ki n q báu, giúp đ , đ ng viên
tơi kh c ph c, vư t qua khó khăn trong q trình nghiên c u đ tơi hồn
ch nh b n lu n văn này.
Tôi xin chân thành c m ơn lãnh đ o cùng tồn th cán b , cơng ch c,
viên ch c T ng c c DS-KHHGð ñã t o m i ñi u ki n thu n l i giúp đ tơi
trong q trình h c t p và nghiên c u; trân tr ng c m ơn Chi c c DSKHHGð t nh Hà Giang ñã t o ñi u ki n thu n l i cho tơi có các thơng tin,
s li u liên quan đ hoàn thành lu n văn này.
Hà N i, ngày 09 tháng 11 năm 2013
Tác gi

Nguy n Th Ng c Ánh

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

ii


M CL C
L i cam ñoan ……………………………………………………………..............i
L i c m ơn………………………………………………………………………..ii
M c l c…………………………………………………………………………..iii
Danh m c b ng…………………………………………………………………..vi
Danh m c vi t t t……………………………………………………………......vii
1.

ð T V N ð .................................................................................... 27

1.1.

Tính c p thi t c a ñ tài ........................................................................ 1

1.2.

M c tiêu nghiên c u ............................................................................. 4

1.2.1.

M c tiêu chung ..................................................................................... 4

1.2.2.

M c tiêu c th ..................................................................................... 4

1.3.

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ......................................................... 4

1.3.1.

ð i tư ng nghiên c u ........................................................................... 4

1.3.2.

Ph m vi nghiên c u .............................................................................. 4

2.

CƠ S

2.1.

Cơ s lý lu n......................................................................................... 6

2.1.1.

Các khái ni m cơ b n v KHHGð ........................................................ 6

2.1.2.

Phương pháp ti p c n d ch v KHHGð .............................................. 12

2.2.

Cơ s th c ti n.................................................................................... 18

2.2.1.

Tình hình ti p c n d ch v KHHGð c a các nư c trên th gi i........... 18

2.1.2.

Tình hình ti p c n d ch v KHHGð

3.

ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U........ 22

3.1.

ð c ñi m t nhiên, kinh t - xã h i ch y u c a t nh Hà Giang ........... 22

3.1.1.

ði u ki n t nhiên............................................................................... 22

3.1.2

ði u ki n kinh t - xã h i.................................................................... 23

3.2.

Phương pháp nghiên c u..................................................................... 25

3.2.1.

Khung phân tích.................................................................................. 25

3.2.2.

Phương pháp thu th p và x lý s li u ................................................ 27

3.2.2.

Phương pháp phân tích........................................................................ 28

3.2.3.

Phương pháp so sánh .......................................................................... 28

LÝ LU N VÀ TH C TI N.................................................. 6

Vi t Nam................................. 19

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

iii


3.2.3.

Phương pháp phân t th ng kê:........................................................... 29

3.2.4.

Phương pháp chuyên gia ..................................................................... 29

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ BÀN LU N.................................... 30

4.1.

Th c tr ng cung c p d ch v KHHGð trên ñ a bàn nghiên c u........... 30

4.1.1.

Th c tr ng d ch v KHHGð t i các cơ s y t .................................... 30

4.1.2.

Nhu c u nhân l c, trang thi t b c n b sung c a các cơ s y t ........... 32

4.2.

Th c tr ng ti p c n dich v KHHGð c a các ñ i tư ng ñi u tra......... 33

4.2.1

ð c ñi m ñ i tư ng ñi u tra................................................................ 33

4.2.2.

Th c tr ng s d ng các BPTT c a ðTðT........................................... 36

4.3.3.

Nh n th c c a ðTðT v KHHGð ...................................................... 49

4.3.4.

Nh n bi t c a ðTðT v các BPTT ..................................................... 52

4.3.5.

Công tác truy n thông v KHHGð ..................................................... 60

4.3.6.

M ng lư i y t cơ s cung c p d ch v KHHGð ................................. 70

4.4.

M t s gi i pháp ch y u nh m........................................................... 74

4.4.1.

Cơ s khoa h c ................................................................................... 74

4.4.2.

M t s gi i pháp ch y u nh m nâng cao kh năng ti p c n và s
d ng d ch v KHHGð cho ñ ng bào dân t c ………………………...82

5.

K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................... 86

5.1.

K t lu n .............................................................................................. 86

5.2.

Ki n ngh ............................................................................................ 87

5.2.1.

V phía UBND t nh ............................................................................ 87

5.2.2.

V phía S Y t t nh Hà Giang............................................................ 87

5.2.3.

V phía Chi c c Dân s - KHHGð t nh Hà Giang: ............................. 87

TÀI LI U THAM KH O……………………………………………………...89
PH L C......................................................................................................... 91

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

iv


DANH M C B NG
STT

TÊN B NG

TRANG

B ng 4.1: D ch v KHHGð ñư c cung c p t i các cơ s y t ............................ 31
B ng 4.2: Nhu c u nhân l c, trang thi t b c n b sung…………………………32
B ng 4.3: Ti n s sinh ñ c a ðTðT................................................................. 34
B ng 4.4. Th c tr ng s d ng BPTT c a toàn qu c, vùng Trung du mi n núi
phía B c và t nh Hà Giang năm 2012. ................................................. 36
B ng 4.5. Th c tr ng s d ng BPTT và BPTT hi n ñ i c a ðTðT chia theo
dân t c ................................................................................................ 37
B ng 4.6. Cơ c u s d ng BPTT c a toàn qu c, Vùng Trung du mi n núi
phía B c và t nh Hà Giang năm 2012 .................................................. 38
B ng 4.7. Th c tr ng s d ng BPTT c a ðTðT chia theo dân t c .................... 39
B ng 4.8: Th c tr ng s d ng các BPTT theo trình đ h c v n ......................... 41
B ng 4.9: T l s d ng các BPTT theo nhóm tu i............................................ 43
B ng 4.10: Lý do s d ng BPTT c a ðTðT...................................................... 44
B ng 4.11: Lý do s d ng BPTT chia theo nhóm tu i ....................................... 45
B ng 4.12. Lý do không ti p c n s d ng BPTT chia theo dân t c ................... 46
B ng 4.13. ðTðT chia theo dân t c, nhóm tu i và trình đ h c v n .................. 47
B ng 4.14: Nh n th c v KHHGð c a ðTðT................................................... 49
B ng 4.15: Nh n th c đúng v l i ích c a KHHGð theo dân t c....................... 50

B ng 4.16: K t qu nh n th c đúng v KHHGð theo trình đ h c v n.............. 51
B ng 4.17. Hi u bi t chung c a ðTðT v s lo i BPTT.................................... 52
B ng 4.18: Nh n bi t chung v các BPTT chia theo trình đ h c v n ................ 54
B ng 4.19: Nh n bi t chung v BPTT chia theo nhóm tu i................................ 56
B ng 4.20. Nh n bi t riêng v t ng BPTT chia theo dân t c.............................. 57
B ng 4.21: Nh n bi t riêng v t ng BPTT theo trình đ h c v n ....................... 59
B ng 4.22: Th c tr ng nghe, bi t v các BPTT.................................................. 60
B ng 4.23: Nhu c u ti p c n chung v tài li u truy n thông KHHGð c a
ðTðT theo dân t c ............................................................................. 61

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

v


B ng 4.24. Nhu c u ñư c ti p c n v các lo i tài li u truy n thông KHHGð
theo dân t c......................................................................................... 62
B ng 4.25: Nhu c u v tài li u truy n thông chia theo trình đ h c v n ............. 64
B ng 4.26: Lý do chưa ñ n cơ s y t c a ðTðT .............................................. 65
B ng 4.27: Ti p c n thông tin v các BPTT chia theo dân t c .......................... 66
B ng 4.28: Ti p c n ngu n thơng tin c a ðTðT chia theo nhóm tu i............... 67
B ng 4.29: Lý do khơng đư c ti p c n thông tin v các BPTT theo dân t c ...... 69
B ng 4.30: Lý do khơng đư c ti p c n thông tin v các BPTT theo h c v n...... 70
B ng 4.31: M c ñích nh n d ch v c a ðTðT chia theo lo i hình d ch v ......... 71
B ng 4.32: ðánh giá ch t lư ng d ch v c a ðTðT chia theo dân t c ............... 73
B ng 4.33: Nhu c u s d ng các d ch v KHHGð chia theo dân t c................. 75
B ng 4.34: Nhu c u s d ng các d ch v KHHGð chia theo nhóm tu i ............ 77
B ng 4.35: Nhu c u s d ng d ch v KHHGð chia theo s con còn s ng.......... 78
B ng 4.36: Nhu c u v PTTT c a ðTðT chia theo dân t c ............................... 78
B ng 4.37: ðTðT ñ n cơ s y t s d ng d ch v chia theo dân t c .................. 80

B ng 4.38: M c đích đ n cơ s y t c a ðTðT chia theo dân t c ...................... 81

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

vi


DANH M C BI U
STT

TÊN BI U

TRANG

Bi u ñ 4.1: Th c tr ng s d ng BPTT chia theo dân t c ..................................41
Bi u đ 4.2: T l khơng s d ng tránh thai theo trình đ h c v n ....................42
Bi u ñ 4.3: Nh n bi t chung v BPTT chia theo dân t c…………….………..54
Bi u ñ 4.4: Nh n bi t v t ng BPTT c a ðTðT ..............................................59
Bi u ñ 4.5: T l ñ n cơ s d ch v KHHGð c a ðYNC theo dân t c.............79

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

vii


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BCS:

Bao cao su

BPTT:

Bi n pháp tránh thai

CBR:

T su t sinh thô

CBYT:

Cán b y t

Cð/ðH/SðH:

Cao ñ ng/ð i h c/Sau ñ i h c

CSSKSS:

Chăm sóc s c kh e sinh s n

CTV:

C ng tác viên

DKT:

T ch c nhân ñ o DKT International

DS - KHHGð:

Dân s - K ho ch hóa gia đình

DS - SKSS:

Dân s - S c kh e sinh s n

ðTðT:

ð i tư ng đi u tra

KHHGð/CððƯ: K ho ch hóa gia đình/Chưa đư c đáp ng
KHHGð:

K ho ch hóa gia đình

KT-XH:

Kinh t - xã h i

MSI:

Marie Stopes International - T ch c phi chính ph
ho t đ ng trong lĩnh v c CS SKSS/KHHGð

PTTT:

Phương ti n tránh thai

PV/PVS:

Ph ng v n/ph ng v n sâu

SKSS:

S c kh e sinh s n

TFR:

T ng t xu t sinh

THCS:

Trung h c cơ s

TLN:

Th o lu n nhóm

TTXH:

Ti p th xã h i

TYT:

Tr m y t

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

viii


1. ð T V N ð
1.1.Tính c p thi t c a đ tài
Cơng tác Dân s - k ho ch hố gia đình (DS - KHHGð) ln đư c Ð ng
và Nhà nư c ta quan tâm, ñư c xác ñ nh là m t b ph n quan tr ng c a chi n
lư c phát tri n kinh t - xã h i, là m t trong nh ng v n ñ kinh t

- xã h i hàng

ñ u c a nư c ta, là m t y u t cơ b n ñ nâng cao ch t lư ng cu c s ng c a t ng
ngư i, t ng gia đình và c a tồn xã h i.
Trong nh ng năm qua, công tác DS - KHHGð c a nư c ta ñã ñ t ñư c nhi u
thành t u to l n. S con trung bình c a m t ph n trong ñ tu i sinh ñ (TFR) ñã
gi m ñư c 4,25 con (t 6,3 con năm 1960 xu ng còn 2,05 con vào năm 2012).
Tu i th bình quân tăng thêm 33 tu i (t 40 tu i năm 1960 lên 73 tu i năm
2012). T l tăng dân s gi m t 3,5% năm 1960 xu ng còn 1,06% năm 2012. T
l sinh con th 3 tr lên có xu hư ng gi m nhanh t 20,8% năm 2005 xu ng còn
14,2% năm 2012. T l s d ng các BPTT hi n ñ i ti p t c tăng t 65,8% năm 2005
lên 68,2% năm 2012 [18], [19]. Cách ñây 20 năm, các nhà khoa h c ñã d báo ñ n
năm 2010, dân s nư c ta s lên t i 105,5 tri u ngư i. Tuy nhiên, trên th c th ,
quy mô dân s năm 2012 ch là 88,5 tri u ngư i, th p hơn so v i d báo là 17
tri u ngư i. S lư ng dân s trong nh ng năm g n ñây tăng thêm m i năm cũng ñã
gi m d n. Bình quân m i năm trong giai ño n 2009-2012, dân s nư c ta tăng
900.000 ngư i. Trong 3 th p k liên ti p g n ñây, ñây là l n ñ u tiên s ngư i tăng
thêm m i năm m c dư i 1 tri u ngư i.
Chính sách dân s c a nư c ta t ng bư c ñư c ñi u ch nh theo hư ng bao
quát toàn di n hơn, chú tr ng nâng cao ch t lư ng dân s và thích ng v i nh ng

bi n ñ i v cơ c u dân s . Nh ng thành t u c a công tác DS - KHHGð đã góp
ph n to l n vào s phát tri n kinh t - xã h i (KH - TX) c a đ t nư c; góp ph n
th c hi n th ng l i các m c tiêu phát tri n thiên niên k , góp ph n đáng k vào
vi c tăng thu nh p bình quân ñ u ngư i, c i thi n ñ i s ng nhân dân, gi m tình
tr ng đói nghèo, tăng cư ng bình đ ng gi i, đóng góp cho s phát tri n b n v ng
c a ñ t nư c.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

1


Bên c nh nh ng thành t u ñã ñ t đư c, cơng tác DS - KHHGð

nư c ta

v n cịn g p nhi u khó khăn, thách th c. M c sinh thay th m i duy trì ñư c 8
năm nhưng còn ti m n nhi u nguy cơ tăng m c sinh tr l i. T s gi i tính khi
sinh có xu hư ng tăng trong nh ng năm g n đây, năm 2009 có 110,5 tr trai/100
tr gái và năm 2012 là 112,3. T l phá thai tuy ñã gi m t 37% năm 2005 xu ng
còn 18% năm 2012 nhưng v n còn r t cao; trong đó kho ng 20% s ca n o phá
thai hàng năm là v thành niên[15]; K t qu ði u tra SAVY năm 2009 cho th y
50% v thành niên, thanh niên tu i t 14-21 ñã t ng có ngư i yêu, kho ng 14,8%
nam và 2,4% n v thành niên đã có quan h tình d c, trong đó 44,1% khơng s
d ng BPTT nào; 5,7% s n v thành niên đã có thai và sinh con l n ñ u. Các
nghiên c u cũng ch ra r ng v thành niên, thanh niên Vi t Nam ñang ph i ñ i
m t v i nhi u nguy cơ, thách th c: thi u thông tin, ki n th c và thi u cơ h i ti p
c n v i các d ch v KHHGð thích h p [14].
Vi t Nam là m t trong nh ng qu c gia trên th gi i có nhi u dân t c nh t,
bao g m 54 dân t c khác nhau. Ngư i Kinh chi m ña s v i 85,7%; 53 dân t c còn

l i chi m 14,3%. Các dân t c

Vi t Nam s ng phân tán và xen k nhau. Tuy nhiên,

các dân t c thi u s cư trú ch y u

các vùng mi n núi và vùng cao chi m 3/4 di n

tích c nư c. Trong nh ng năm g n đây, tình hình KT - XH vùng ñ ng bào dân t c
mi n núi ñã có bư c phát tri n tồn di n, t l h nghèo trong ñ ng bào dân t c
thi u s gi m nhanh (bình quân t 4% - 5%/năm); ñ i s ng v t ch t, tinh th n vùng
ñ ng bào dân t c thi u s ñư c c i thi n rõ r t; cơng tác chăm sóc s c kho nhân
dân có chuy n bi n tích c c. Tuy nhiên, các vùng dân t c và mi n núi, nh t là vùng
sâu, vùng xa, biên gi i v n còn nhi u khó khăn, thách th c, như: trình đ dân trí,
ch t lư ng ngu n nhân l c cịn r t th p; t l đói nghèo cịn cao; ch t lư ng, hi u
qu giáo d c và đào t o, chăm sóc s c kho cịn nhi u h n ch ; cơ s h t ng ch m
phát tri n và chưa ñ ng b ; chuy n d ch cơ c u kinh t , cơ c u lao đ ng cịn ch m,
quy mơ s n xu t nh , manh mún, s c c nh tranh th p và ñ i s ng nhân dân cịn
nhi u khó khăn [16].

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

2


Theo k t qu T ng ñi u tra dân s và nhà

năm 2009, 20 t nh có s ngư i

dân t c chi m trên 20% t ng dân s c a ñ a phương ñư c xem là t nh có đơng

đ ng bào dân t c thi u s sinh s ng, trong đó có t nh Hà Giang.
Là m t t nh mi n núi v i 22 dân t c anh em cùng chung s ng, hơn 90%
dân s làm nông nghi p, t nh Hà Giang có s đa d ng v b n s c văn hóa dân t c
thi u s đư c th hi n qua m th c, trang ph c, l h i, t p quán…ð n nay, 100%
s xã trong t nh đã có đi m Bưu đi n văn hóa xã và thơng tin vi n thơng, Tr m y
t và Trư ng h c kiên c 2 t ng. K t qu ñi u tra bi n đ ng dân s và k ho ch
hóa gia ñình ngày 1/4/2012 c a T ng c c Th ng kê cho th y, Hà Giang có t ng
t su t sinh (TFR) cao nh t trong s các t nh thu c vùng Trung du và mi n núi
phía B c; c th là: Hà Giang (TFR= 2,78 con), ði n Biên (2,76), Lai châu
(2,60), Lào Cai (2,43), Tuyên Quang (2,18), Cao B ng (2,13). T l áp d ng các
BPTT c a Hà Giang th p (71,6%), so v i các t nh trong khu v c ch cao hơn t nh
Lào Cai (70%) ði n Biên (61.2%). T su t ch t tr em dư i 1 tu i cịn cao, đ ng
th 2 trong s các t nh này: Lai Châu (44,2), Hà Giang và ði n Biên) (35,8), Lào
Cai (30,23), Cao B ng (25,2) và Tuyên Quang (18,9). T l sinh con th 3 tr lên
trong tồn t nh là 19,3%, trong đó t l sinh con th 3 tr lên

ñ ng bào dân t c

Mông 24%, dân t c Dao 18%, dân t c Tày 16% [19]. Như v y có th th y, ñ
th c hi n m c tiêu gi m sinh c a t nh Hà Giang còn g p nhi u khó khăn, c n đ c
bi t quan tâm nh t là d ch v KHHGð.
ð n nay chưa có m t nghiên c u nào v th c tr ng ti p c n và s d ng
d ch v KHHGð c a t nh Hà Giang. Do đó, thi u nh ng căn c th c ti n ñ
tham mưu ñ xu t, c i ti n nâng cao ch t lư ng m ng lư i cung c p d ch v
KHHGð ñ i v i nhóm đ i tư ng là ngư i dân t c; cũng như chưa có đánh giá
chính xác, c th nhu c u ti p c n c a nhóm đ i tư ng đ c thù này. Vì v y, h c
viên ch n nghiên c u ñ tài: “Nâng cao kh năng ti p c n và s d ng d ch v
KHHGð cho ñ ng bào dân t c t nh Hà Giang".

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

3


1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu chung
Nghiên c u th c tr ng kh năng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð c a
ñ ng bào dân t c trên ñ a bàn t nh Hà Giang trong nh ng năm qua, ñ xu t các gi i
pháp nh m nâng cao kh năng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð cho ñ ng bào
dân t c trong th i gian t i, góp ph n th c hi n m c tiêu gi m sinh c a t nh Hà Giang.
1.2.2. M c tiêu c th
- H th ng hóa cơ s lý lu n và th c ti n v d ch v KHHGð, kh năng
ti p c n và s d ng d ch v KHHGð.
- Phân tích th c tr ng kh năng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð c a
ñ ng bào dân t c trên ñ a bàn t nh Hà Giang trong nh ng năm qua.
- Phân tích các nguyên nhân nh hư ng ñ n kh năng ti p c n và s d ng d ch v
KHHGð cho ñ ng bào dân t c trên ñ a bàn nghiên c u.
- ð xu t các gi i pháp nh m nâng cao kh năng ti p c n và s d ng d ch
v KHHGð cho ñ ng bào dân t c t nh Hà Giang trong nh ng năm t i.
1.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
1.3.1. ð i tư ng nghiên c u
Th c tr ng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð t i t nh Hà Giang
Khách th nghiên c u
- Cán b cung c p d ch v KHHGð

t nh Hà Giang

- Cán b qu n lý chương trình KHHGð

t nh Hà Giang

- Ngư i dân trong ñ tu i sinh ñ ti p c n và s d ng d ch v KHHGð
t nh Hà Giang.
1.3.2. Ph m vi nghiên c u
1.3.2.1. N i dung:
- Kh năng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð c a ñ ng bào dân t c
t nh Hà Giang.
- Kh năng cung c p d ch v KHHGð t i các ñ a phương thu c t nh Hà
Giang.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

4


- Gi i pháp nâng cao kh năng ti p c n và s d ng d ch v KHHGð cho
ñ ng bào dân t c t nh Hà Giang.
1.3.2.2. Khơng gian
Trên đ a bàn t nh Hà Giang
1.3.2.3. Th i gian ti n hành nghiên c u:
T tháng 10/2012 - tháng 5/2013
1.3.2.4. H n ch c a đ tài
Vì ñi u ki n v th i gian, ngu n nhân l c cũng như kinh phí, nên nghiên
c u chưa ñi sâu ñánh giá v ñi u ki n kinh t h gia đình, v cơ s v t ch t, trang
thi t b cũng như s lư ng và ch t lư ng ñ i ngũ cán b cung c p d ch v
KHHGð, cũng như chưa nghiên c u v s ph i k t h p gi a quân dân y (l c
lư ng b ñ i biên phòng), mà ch t p trung vào các d ch v KHHGð (ch y u là
các bi n pháp tránh thai, tránh ñ ) (n m trong chương trình m c tiêu Qu c gia
DS-KHHGð).

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

5


2 . CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N

2.1. Cơ s lý lu n
2.1.1. Các khái ni m cơ b n v KHHGð
- K ho ch hoá gia ñình: Theo T ch c y t th gi i (WHO), k ho ch
hóa gia đình bao g m nh ng th c hành áp d ng BPTT giúp cho cá nhân hay các
c p v ch ng ñ ñ t ñư c m c tiêu "Tránh trư ng h p sinh khơng mong mu n;
ð t đư c nh ng trư ng h p sinh theo ý mu n; ði u hoà kho ng cách gi a các
l n sinh; Ch ñ ng th i ñi m sinh con cho phù h p v i tu i c a b , m ”.
Theo Pháp l nh Dân s 2003 (Kho n 1, ði u 9): "K ho ch hóa gia đình
là bi n pháp ch y u đ đi u ch nh m c sinh góp ph n b o đ m cu c s ng m no,
bình đ ng, ti n b , h nh phúc". V i quy đ nh này, m c đích chính c a KHHGð
là ñ ñi u ch nh m c sinh, ñ ng th i kh ng đ nh vai trị c a KHHGð là bi n
pháp ch y u.
- Bi n pháp th c hi n KHHGð (Kho n 2, ði u 9, Pháp l nh Dân s ) bao g m:
+ Tuyên truy n, tư v n, giúp ñ , ñ m b o ñ m i cá nhân, m i c p v
ch ng ch ñ ng, t nguy n th c hi n KHHGð;
+ Cung c p các d ch v KHHGð ñ m b o ch t lư ng, thu n ti n, an tồn
và đ n t n ngư i dân;
+ Khuy n khích l i ích v t ch t và tinh th n, th c hi n các chính sách b o hi m
đ t o ñ ng l c thúc ñ y vi c th c hi n KHHGð sâu r ng trong nhân dân."
Chu n m c c a KHHGð ñư c xây d ng và t ch c th c hi n t Quy t
ñ nh 162/HðBT ngày 18/10/ 1988 c a H i ñ ng B trư ng, ñ n nay ti p t c là

chu n m c c a KHHGð trong th i gian t i là "Ph n sinh con trong ñ tu i t
22 ñ n 35; Kho ng cách gi a các l n sinh con là t 3 ñ n 5 năm; M i c p v
ch ng ch nên có 1 ho c 2 con".
- Nhu c u KHHGð khơng đư c đáp ng: Theo quan ni m chung, nhu
c u KHHGð là nh ng ph n trong ñ tu i sinh ñ có ch ng, có kh năng sinh
đ , khơng mu n có con ho c mu n giãn kho ng cách sinh nhưng không s d ng
b t kỳ m t bi n pháp tránh thai nào.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

6


- Bi n pháp tránh thai: Là nh ng phương ti n và bi n pháp giúp cho
ngư i s d ng tránh đư c thai ngồi ý mu n. Có hai lo i bi n pháp tránh thai:
+ Các BPTT hi n ñ i: Tri t s n nam, tri t s n n , ñ t d ng c t cung
(vòng tránh thai), tiêm tránh thai, c y tránh thai, u ng viên tránh thai, bao cao su
tránh thai, dán tránh thai, thu c di t tinh trùng... Các BPTT hi n đ i có hi u qu
tránh thai cao.
Trong các BPTT hi n ñ i l i ñư c chia làm hai lo i: Các BPTT lâm sàng
(Tri t s n nam, tri t s n n , ñ t d ng c t cung, tiêm tránh thai, c y tránh thai)
c n có k thu t c a cán b y t ñư c ñào t o và các BPTT phi lâm sàng (u ng
viên tránh thai, bao cao su tránh thai, màng film tránh thai...) không c n can thi p
c a cán b y t .
+ Các BPTT truy n th ng: Xu t tinh ngồi âm đ o, tính vịng kinh, cho
con bú vơ kinh. Các BPTT truy n th ng có hi u qu tránh thai th p.
- D ch v K ho ch hố gia đình
Khái ni m: D ch v KHHGð bao g m vi c cung c p thông tin, truy n
thông, tư v n v k ho ch hóa gia đình, các BPTT; cung c p các PTTT, can thi p
th thu t s d ng BPTT lâm sàng, phịng ch ng vơ sinh theo quy đ nh c a pháp lu t.

Phân lo i d ch v KHHGð, có 3 cách phân lo i:
(1) Phân lo i theo n i dung, bao g m:
+ D ch v tránh thai: Cung c p các k thu t d ch v ho c các BPTT lâm
sàng (ñ t DCTC, tri t s n, tiêm, c y tránh thai), cung c p các PTTT phi lâm sàng
(viên u ng tránh thai, bao cao su, dán tránh thai, màng film tránh thai…)
+ D ch v tránh ñ : Th c hi n k thu t phá thai b ng thu c ho c b ng th
thu t c a cán b y t . Phá thai khơng đư c coi là bi n pháp KHHGð nhưng d ch v
này v n ñư c pháp lu t cho phép ñ ñáp ng nhu c u có ít con c a các c p v ch ng.
+ D ch v khám và ñi u tr vô sinh: Tư v n, xét nghi m khám phát hi n và
đi u tr vơ sinh; th tinh nhân t o…
+ D ch v tư v n: Cung c p thơng tin, trao đ i, hư ng d n cho ngư i dân
hi u bi t các lo i BPTT ñ t l a ch n m t BPTT thích h p.
(2) Phân lo i theo ch ñ cung c p, bao g m:

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

7


+ D ch v mi n phí: Tuỳ theo t ng th i kỳ và ñi u ki n kinh t , văn hố,
xã h i mà có các d ch v mi n phí thích h p như: d ch v ñ t d ng c t cung,
viên u ng tránh thai, tiêm tránh thai, c y tránh thai, bao cao su, khám ch a ph
khoa trong các chi n d ch truy n thông l ng ghép cung c p d ch v KHHGð cho
ñ ng bào dân t c các vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn.
+ D ch v mi n phí có khuy n khích: Tri t s n nam, tri t s n n . Ngồi
vi c cung c p mi n phí các d ch v , khách hàng cịn đư c c p th b o hi m y t ,
ñư c c p ti n bù ñ p m t ph n thu nh p do ph i ngh vi c ñ th c hi n tri t s n.
+ D ch v có tr giá c a nhà nư c (Ti p th xã h i): “Nh m tăng tính s n
có, kh năng đáp ng nhu c u d ch v , ñáp ng ñ y ñ , k p th i nhu c u PTTT
ngày càng cao v s lư ng và ch t lư ng c a ngư i dân, hư ng t i s công b ng

trong vi c chi tr các d ch v KHHGð, phù h p v i kh năng t chi tr , phù h p
v i ñ c ñi m kinh t - xã h i c a các vùng mi n và s phát tri n kinh t - xã h i
chung c a ñ t nư c”, Nhà nư c tr giá m t ph n các chi phí d ch v ho c chi phí
mua phương ti n tránh thai.
+ D ch v c a th trư ng: Bán các phương ti n tránh thai, các s n ph m ph c
v d ch v KHHGð theo giá t do trên th trư ng. D ch v này ñáp ng nhu c u
thu n ti n, s n có, s d ng s n ph m có ch t lư ng cao phù h p v i nh ng ñi u ki n
khác nhau c a khách hàng, c ngư i có thu nh p th p và ngư i có thu nh p cao. Tuỳ
theo kh năng chi tr mà có các lo i phương ti n và d ch v tương ng.
(3) Phân lo i theo ch s h u c a ngư i cung c p d ch v , bao g m:
+ D ch v c a nhà nư c: Các d ch v KHHGð t i các cơ s cung c p d ch v
do Nhà nư c qu n lý như Tr m Y t xã/phư ng; Khoa s n B nh vi n ða khoa huy n,
t nh; Trung tâm Chăm sóc SKSS t nh, B nh vi n Ph s n t nh; B nh vi n Ph s n
Trung ương đ u có các d ch v tránh thai, tránh ñ , th tinh trong ng nghi m, hư ng
d n, chăm sóc bà m mang thai, sàng l c trư c sinh, sàng l c sơ sinh ...
+ D ch v c a tư nhân: Các d ch v KHHGð do tư nhân qu n lý dư i s
theo dõi, giám sát c a Nhà nư c như các Phòng khám tư nhân, B nh vi n tư nhân
cung c p các d ch v tránh thai, tránh ñ , chăm sóc bà m mang thai…; các cơ s

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

8


s n xu t, kinh doanh, bán buôn, bán l các phương ti n tránh thai ph c v cho
d ch v KHHGð.
+ D ch v c a nư c ngoài: Các d ch v do t ch c nư c ngoài qu n lý như
T ch c DKT, Gedon-Richter, Organon... cung c p d ch v tư v n chăm sóc s c
kho bà m tr em, tuyên truy n, tư v n và cung c p các phương ti n tránh thai
phi lâm sàng như bao cao su, viên u ng tránh thai v.v.

ð c ñi m c a d ch v KHHGð
(1) D ch v KHHGð có liên quan ñ n s c kh e con ngư i:
+ Có tác đ ng đ n hành vi s d ng các bi n pháp tránh thai, tránh ñ ñáp
ng nhu c u c a ngư i s d ng v s an toàn, hi u qu , thu n ti n và ña d ng các
lo i d ch v và phương ti n tránh thai.
+ Vi c cung c p các d ch v tránh thai, tránh ñ ph i ph thu c vào tình
tr ng s c kho c a m i cá nhân và c a m i c p v ch ng.
(2) D ch v KHHGð có liên quan đ n gi i, trình ñ h c v n và nh n th c
c a ngư i dân: Nam, n hay các c p v ch ng có trình đ h c v n cao hơn
thư ng có t l s d ng các bi n pháp tránh thai (BPTT) cao hơn nam, n hay
c p v ch ng có h c v n th p. Tùy theo nh n th c c a ngư i dân ñ t ch c các
ho t ñ ng ph c v công tác KHHGð phù h p.
(3) D ch v KHHGð do nhi u cơ quan, t ch c th c hi n: D ch v cung c p các
BPTT lâm sàng ph n l n là do các cơ quan y t nhà nư c th c hi n; m t ph n do t
ch c phi Chính ph th c hi n như các Phịng khám c a H i KHHGð, t ch c MSI....
D ch v cung c p các BPTT phi lâm sàng do nhi u cơ quan th c hi n như t ch c
DKT, H i KHHGð, H i Liên hi p ph n , Tr m y t xã, Cán b Dân s - KHHGð xã,
các c a hàng bán l trên th trư ng v.v.
(4) D ch v KHHGð ph i ñư c ti n hành thư ng xuyên, liên t c: Khách
hàng có nhu c u cung c p d ch v KHHGð thư ng xuyên, liên t c đ tránh có
thai ngồi ý mu n; do đó, cơ quan, t ch c, th trư ng cung c p d ch v cũng
ph i ñáp ng thư ng xuyên, liên t c. Th c hi n KHHGð là quy n, nghĩa v và
trách nhi m c a m i c p v ch ng; nhưng ñáp ng d ch v KHHGð là trách
nhi m c a các cơ quan, t ch c cung c p d ch v KHHGð.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

9

(5) D ch v KHHGð địi h i ph i thu n ti n, g n dân, có hi u qu cao: D ch
v KHHGð càng thu n ti n, càng g n dân, càng có hi u qu cao thì càng an tồn và
có nhi u khách hàng s d ng d ch v và duy trì s d ng lâu dài.
(6) D ch v KHHGð không ch cung c p các BPTT, tránh đ mà cịn giúp
các c p v ch ng hi m mu n có con.
- Ch t lư ng cung c p d ch v KHHGð
Ch t lư ng cung c p d ch v KHHGð là t ng th vi c cung ng phương ti n
và k thu t d ch v c a h th ng phân ph i trong các ñi u ki n k thu t nh t ñ nh và
th a mãn s an toàn, hi u qu , thu n l i, d tìm ki m đ i v i ngư i s d ng. ðánh
giá ch t lư ng cung c p d ch v KHHGð, d a vào 6 tiêu chu n sau:
(1) ð m b o l a ch n r ng rãi các BPTT: ð m b o s n có, đa d ng các
BPTT và đa d ng các lo i hình cung c p BPTT, phương ti n tránh thai ñáp ng
nhu c u, m r ng kh năng l a ch n c a ngư i s d ng. ðây là y u t cơ b n c a
ch t lư ng d ch v ñư c cung c p. T i các cơ s d ch v , khi có đa d ng các
BPTT thì tăng thêm kh năng l a ch n c a khách hàng và s thu hút khách hàng
ñ n ti p c n s d ng d ch v nhi u hơn.
(2) Cung c p ñ y đ thơng tin và hư ng d n cho khách hàng m t cách
khách quan, khoa h c các BPTT, giúp khách hàng ch ñ ng t l a ch n s d ng
m t bi n pháp phù h p, bao g m: Thông tin v các d ch v và phương ti n tránh
thai hi n có, các ch đ nh, l i ích, cách s d ng, các ưu như c ñi m, thu n l i và
không thu n l i, các tác d ng khơng mong mu n, các tác đ ng đ i v i ho t đ ng
tình d c,.. Ngày nay, khơng ch có nhu c u cung c p thơng tin mà khách hàng
c n ph i ñư c tư v n v d ch v v i nh ng quy trình có tính chun nghi p cao.
(3) ð m b o k thu t và cung c p phương ti n tránh thai thu n ti n, an toàn,
hi u qu : Ngư i cung c p d ch v c n có k thu t và k năng chuyên nghi p ñ
cung c p các d ch v KHHGð cho khách hàng. Các k thu t d ch v và các
phương ti n tránh thai ph i ñ m b o thu n ti n, an toàn, hi u qu t o ni m tin l n
cho ngư i s d ng d ch v . Năng l c k thu t và ch t lư ng phương ti n tránh thai
là m t y u t c a ch t lư ng d ch v mà khách hàng có th d dàng phán xét;
chính khách hàng là ngư i ch u h u qu c a k thu t kém hay ch t lư ng phương

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

10


ti n tránh thai khơng đ m b o dư i d ng ñau ñ n, nhi m khu n hay nh ng tác
d ng ph nghiêm tr ng, đơi khi có th gây t vong.
(4) ð m b o s tin c y c a khách hàng ñ i v i ngư i cung c p d ch v thơng
qua thay đ i m i quan h “th y thu c - b nh nhân” b ng quan h “ngư i cung c p
d ch v - khách hàng”. Ngư i cung c p d ch v c n có m i quan h t t và bình đ ng
ñ i v i m i khách hàng. Khách hàng c n đư c hài lịng, có ni m tin v i ngư i cung
c p d ch v ngay c khi d ch v có đư c cung c p hay khơng.
(5) Cơ ch theo dõi đ ng viên khuy n khích ti p t c s d ng tránh thai c a
khách hàng: Có ch đ theo dõi ñ ng viên sau khi khách hàng s d ng d ch v s
làm tăng kh năng ti p t c s d ng bi n pháp tránh thai. Khách hàng c n đư c
chăm sóc liên t c, đư c khám và ñi u tr b t c lúc nào n u th y c n thi t.
(6) ðáp ng k p th i và thu n ti n nhu c u c a khách hàng thông qua h
th ng d ch v h tr thích ng: Các đơn v cung c p d ch v ph i ñư c b trí m t
cách thu n ti n, k p th i, d ch p nh n ñ i v i khách hàng. Các d ch v h tr
ñư c phân c p phù h p v i ñi u ki n ñ a lý, phong t c t p quán và nhu c u cung
c p d ch v c a khách hàng. Ch t lư ng cung c p d ch v cho bi t m c ñ ph c
v c a h th ng phân ph i và cung ng d ch v KHHGð th a mãn các nhu c u
c a ngư i tiêu dùng nhưng ch t lư ng d ch v cịn địi h i ph i b o ñ m các
quy n c a khách hàng.
- M ng lư i cung c p d ch v KHHGð
M ng lư i cung c p d ch v KHHGð là h th ng các cơ s cung c p d ch v
KHHGð c a Nhà nư c t trung ương ñ n ñ a phương và các d ch v c a tư nhân
nh m th c hi n m c tiêu c a chương trình KHHGð và c a khách hàng. M ng lư i
cung c p d ch v KHHGð bao g m 3 lo i cơ b n sau:

+ M ng lư i theo kênh cung c p. Ho t ñ ng cung c p d ch v KHHGð
th c hi n ch y u theo 2 kênh:
o Kênh cung c p d ch v KHHGð lâm sàng: Bao g m các cơ s d ch
v KHHGð thu c ngành y t t Trung ương ñ n ñ a phương, th c hi n các d ch
v k thu t y t v KHHGð t i các cơ s y t nhà nư c nh m cung c p các
BPTT lâm sàng cho ñ i tư ng s d ng bao g m: ñ t d ng c t cung, tri t s n

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

11


nam, tri t s n n , tiêm tránh thai, c y tránh thai; th c hi n các th thu t phá thai;
khám và đi u tr vơ sinh, th tinh nhân t o (t tuy n t nh tr lên). Ngồi ra, các t
ch c phi chính ph (H i KHHGð), t ch c nư c ngoài t i Vi t Nam cũng có th
cung c p các BPTT lâm sàng t c p huy n tr lên.
o Kênh cung c p BPTT phi lâm sàng d a vào c ng ñ ng (CBD): Là
kênh cung c p d a vào các thành viên không ph i là nhân viên y t , ñư c ñào t o
t i c ng ñ ng nh m cung c p các BPTT phi lâm sàng t i tay t ng ñ i tư ng s
d ng t i c ng ñ ng. Các thành viên không ph i là nhân viên y t là các c ng tác
viên dân s , tuyên truy n viên H i K ho ch hố gia đình, cán b chi h i ph n
t i các thơn, xóm, b n làng, h th ng thương m i bán l ….
+ M ng lư i theo phương th c cung c p. Có 3 phương th c cung c p d ch
v KHHGð, đó là:
o Phương th c cung c p mi n phí t i các cơ s d ch v y t c a Nhà
nư c th c hi n các th thu t d ch v KHHGð lâm sàng cho khách hàng theo ch
ñ do B Y t quy ñ nh.
o Phương th c cung c p d ch v tr ti n giá r do m ng lư i cung
c p phương ti n tránh thai ti p th xã h i th c hi n. Nhà nư c tr giá s n xu t,
nh p kh u, v n chuy n, b o qu n m t ph n giá tr các phương ti n tránh thai.

o Phương th c cung c p theo giá th trư ng do các cơ s bán buôn,
bán l , qu y thu c trên th trư ng bán PTTT theo giá th trư ng.
+ M ng lư i tư nhân: Cung c p d ch v KHHGð có
trên tồn qu c c thành th , nông thôn nhưng t p trung ch y u

h u kh p các nơi
các khu đơ th ,

thành ph cung c p d ch v khám ch a ph khoa, bán PTTT phi lâm sàng, phá
thai, khám ch a đi u tr vơ sinh (đư c c p phép hành ngh và ch u s qu n lý
giám sát c a nhà nư c).
2.1.2. Phương pháp ti p c n d ch v KHHGð
2.1.2.1. Khái ni m
Ti p c n là t ti ng Vi t tương ng v i t "acessibility" trong ti ng Anh.
Nó đư c dùng đ mơ t m c đ s lư ng nhi u ngư i nh t có th có đư c m t

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

12


s n ph m hay d ch v nào đó (như các lo i thi t b , d ch v , mơi trư ng khơng
gian...)
Ti p c n đư c hi u là có th t i đư c v m t ch c năng c a m t ho c tồn
b h th ng nào đó.
Ti p c n k ho ch hóa gia đình (KHHGð) là quy n cơ b n c a con ngư i,
mang t i nh ng l i ích cho q trình phát tri n kinh t , góp ph n làm gi m s ca
t vong m trên ph m vi toàn c u [45].
Hi n nay chưa có khái ni m nói v kh năng ti p c n d ch v KHHGð
nhưng có th hi u là kh năng có ñư c d ch v KHHGð c a ngư i có nhu c u.

Khi nhu c u v KHHGð c a m t cá nhân nào đó chưa đư c ñáp ng nghĩa là h
chưa ti p c n ñư c d ch v KHHGð.
2.1.2.2. Các phương pháp ti p c n d ch v KHHGð ch y u
- Ti p c n thông qua h th ng m ng lư i y t
Theo cách ti p c n này, các ngư i dân có th ti p c n và s d ng d ch v
KHHGð thông qua h th ng b nh vi n, tr m y t , các cơ s y t tư nhân. Ngư i
dân có th t tìm đ n các cơ s y t đó đ đư c đáp ng nhu c u v KHHGð c a
b n thân và c a gia đình mình.
- Ti p c n thơng qua đ i ngũ cán b y t , nhân viên y t cơ s , c ng tác
viên DS-KHHGð.
B ng phương pháp ti p c n này, ngư i dân có th ti p c n d ch và s d ng
v KHHGð thơng qua đ i ngũ cán b y t , nhân viên y t thôn b n, c ng tác viên
DS-KHHGð, tuyên truy n viên cơ s ... Các l c lư ng cán b này s ñ n t ng h
gia đình, t ng cá nhân đ tun truy n, tư v n, v n ñ ng các ñ i tư ng s d ng
d ch v KHHGð, cũng như tư v n cho ñ i tư ng bi t tìm đ n các cơ s y t
thu n ti n và phù h p v i mình ñ ñáp ng nhu c u v KHHGð.
- Ti p c n thông qua các d ch v y t
Thông qua th trư ng, các ñ i lý d ch v KHHGð, các qu y thu c, các c a
hàng bán l trên th trư ng có kh năng cung c p các s n ph m KHHGð. Ngư i
dân có nhu c u và có kh năng chi tr chi phí d ch v KHHGð có th s d ng
các s n ph m d ch v KHHGð phù h p v i s thích, nguy n v ng c a cá nhân.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

13


- Ti p c n thông h th ng truy n thông
Qua h th ng phương ti n thông tin: m ng lư i Internet, Tivi, loa ñài, tranh
l t, t rơi, áp phích... , ngư i dân có th bi t đư c các thơng tin v chăm sóc s c

kh e nói chung, t chăm sóc s c kh e cho b n thân, bi t các lo i d ch v , ch t lư ng
d ch v y t cũng như các cơ s y t mà h không c n m t nhi u th i gian tìm ki m
cũng có th đư c s d ng d ch v KHHGð t t nh t và phù h p nh t.
2.1.2.3. Các y u t

nh hư ng ñ n kh năng ti p c n d ch v KHHGð

Có nhi u y u t

nh hư ng ñ n kh năng ti p c n d ch v KHHGð như:

có nh ng y u t thu c v ngư i s d ng hay còn g i là khách hàng (gi i tính, đ
tu i, trình ñ h c v n, ñi u ki n kinh t , ñ a bàn, phong t c t p quán...), có nh ng
y u t thu c v ngư i cung c p (s lư ng, trình đ chun môn, ý th c trách
nhi m c a ngư i cung c p, cơ s v t ch t, trang thi t b d ch v , phương ti n
tránh thai…), có nh ng y u t thu c v cơ ch chính sách c a chương trình
KHHGð (cơ ch cung c p d ch v KHHGð mi n phí, mi n phí m t ph n hay
thu ti n toàn b , cung c p d ch v KHHGð thư ng xuyên hay ch t ch c chi n
d ch, cơ ch cung c p d ch v theo vùng mi n hay theo k t qu ñ t ñư c m c
tiêu…).
- ð i v i ngư i s d ng/khách hàng: H u h t ngư i dân k c gi i nam
hay n trong ñ tu i sinh đ đã k t hơn đ u có nhu c u ti p c n và s d ng d ch
v KHHGð. Ngày nay, trong ñi u ki n kinh t th trư ng, m c a h i nh p v i
các n n kinh t th gi i thì làn sóng văn hóa th gi i cũng du nh p, c ng v i s
phát tri n kinh t - xã h i c a nư c ta thì v thành niên, thanh niên hay ngư i
trư ng thành khơng k t hơn cũng có nhu c u ti p c n và s

d ng d ch v

KHHGð. Nhưng v i m i gi i, m i đ tu i, m i trình đ h c v n và ñi u ki n

kinh t mà ngư i s d ng/khách hàng l i có nhu c u ñư c ti p c n và s d ng
các d ch v KHHGð khác nhau. Bên c nh ñó, ngư i s d ng/khách hàng

m i

vùng mi n ñ a lý khác nhau, ñi u ki n giao thơng đi l i khác nhau và do phong
t c t p quán b n ñ a hay nh ng ñi u c m c a l giáo ñ u có nh hư ng đ n ti p
c n và s d ng d ch v KHHGð.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

14


V ñi u ki n kinh t b n thân và gia đình ngư i dân: khi có đi u ki n kinh
t , ñ i s ng v t ch t ngày càng nâng cao, nhu c u c a con ngư i càng cao, ñ c
bi t là v n đ s c kh e, h s tìm ñ n v i nh ng d ch v KHHGð t t nh t ñ b o
v s c kh e cho mình.
V trình đ h c v n c a ngư i s d ng d ch v : khi trình đ h c v n con
ngư i càng cao thì nh n th c, s hi u bi t c a h v KHHGð càng nhi u, h s
quan tâm ñ n s c kh e hơn và tìm m i cách đ chăm sóc t t cho b n thân và như
v y h s tìm m i cơ h i ñ ti p c n và ñư c s d ng các d ch v KHHGð t t nh t.
V ñ a bàn: H u h t, các cơ s y t l n (b nh vi n, trung tâm ch a tr ch t
lư ng cao...) ñ u t p trung

nh ng thành ph l n như Hà N i, H Chí Minh, H i

Phịng, ðà N ng...) nơi mà ñi u ki n cơ s v t ch t, trang thi t b y t , h th ng
thông tin, tư v n t t hơn, ñ c bi t là cán b y t trình đ chun mơn cao, nhi u
kinh nghi m. Vì v y, ngư i dân s ng

thành th s có nhi u cơ h i ti p c n v i

các d ch v KHHGð có ch t lư ng cao t t hơn ngư i dân s ng

vùng nông

thôn, mi n núi xa xôi, nơi mà c v ñi u ki n cơ s v t ch t, trang thi t b y t ,
cũng như bác sĩ r t thi u th m chí là y u kém, đi u ki n giao thơng đi l i khó
khăn và r t khó khăn.
V phong t c t p quán:

nh ng vùng mi n núi, ngư i dân thích đ nhi u

con đ có lao đ ng và ph i có con trai n i dõi tơng đư ng, v n còn t n t i nh ng
hành vi l c h u như: m thì m i th y cúng, th y mo ch khơng tìm đ n d ch v y
t ; ngư i ph n trong q trình mang thai khơng đ n cơ s y t đ khám thai,
hay tiêm phịng... h khơng mu n ngư i khác bi t ñ n ”cái c a h ”, ngo i tr
ch ng và m , h t sinh con

nhà, tr em sinh ra khơng đư c tiêm ch ng...

- ð i v i ngư i cung c p d ch v

KHHGð: Vi c cung c p d ch v

KHHGð lâm sàng địi h i ph i có cán b y t và cán b đó ph i ñư c ñào t o k
thu t cung c p d ch v KHHGð. Kh năng cung c p d ch v KHHGð cịn ph
thu c vào trình ñ chuyên môn c a ngư i cung c p, là n h sinh, y s s n nhi
hay bác s chuyên khoa s n …. Nơi nào có cơ s v t ch t t t, có đ y đ các

phịng ch c năng đúng quy đinh, có đ y ñ trang thi t b chuyên ngành (b d ng
c đ t vịng, b tri t s n nam, tri t s n n , b khám ch a ph khoa …) làm th

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

15


thu t d ch v KHHGð thì vi c ti p c n và s d ng d ch v KHHGð c a ngư i
s d ng thu n ti n hơn.
S phát tri n c a các d ch v truy n thơng: cơng tác truy n thơng có nh
hư ng r t quan tr ng ñ i v i cơng tác KHHGð, truy n thơng chính là hư ng
ngư i tiêu dùng ñ n v i d ch v , truy n thông t t là cơ s ñ t o nhu c u ti p
c n, s d ng d ch v KHHGð. Có nhi u hình th c truy n thông:
+ Truy n thông tr c ti p: là tương tác tr c ti p gi a các cá nhân v a là
ngư i truy n v a là ngư i nh n, giúp cho ngư i nh n t quy t ñ nh hành vi s
d ng d ch v KHHGð cho mình (Th o lu n nhóm, tư v n, đ n thăm t i nhà...)
+ Truy n thơng đ i chúng: là s tán phát thơng đi p v d ch v KHHGð
di n ra trên m t di n r ng thông qua các phương ti n in n (báo, t p chí, panơ, t
rơi, sách…), phát thanh truy n thanh, truy n hình và phim nh… đ n cơng
chúng. Các thơng ñi p truy n thông truy n t i trên các phương ti n truy n thơng
đ i chúng đư c xây d ng có tính chun mơn đ phù h p v i t ng phương ti n
truy n thơng và t ng nhóm ngư i s d ng d ch v . M t s phương ti n thơng tin
đ i chúng khác: Băng Video, băng catset, phim ñèn chi u, nh, In ternet…
Càng ña d ng các hình th c truy n thơng, đa d ng các phương ti n truy n
thơng, các thơng đi p truy n thơng v KHHGð thì ngư i s d ng càng bi t nhi u
và ñ n v i d ch v KHHGð nhi u hơn.
S phát tri n c a m ng lư i y t : các cơ s y t càng nhi u, càng g n dân
thì ngư i tiêu dùng s ñ n v i d ch v nhi u hơn, ñ c bi t là ch t lư ng và giá c
d ch v , ñây là y u t ñ c bi t quan tr ng nh hư ng tr c ti p ñ n vi c ti p c n

và s d ng d ch v c a ngư i dân s d ng d ch v . N u d ch v t t, giá c phù
h p, v trí thu n ti n cho vi c đi l i thì s thu hút đư c đơng đ o ngư i s d ng
d ch v KHHGð.
- ð i v i cơ ch chính sách c a chương trình KHHGð: Tùy theo ñi u ki n
phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c, tùy theo ñi u ki n vi n tr c a các T
ch c Qu c t và tùy theo k t qu ñ t ñư c m c tiêu gi m sinh c a t ng ñ a
phương, t ng vùng mi n và theo t ng th i kỳ mà chương trình KHHGð đư c
các nhà qu n lý t ch c th c hi n cung c p d ch v KHHGð mi n phí, mi n phí

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t

16