Tải bản đầy đủ (.pdf) (89 trang)

Tình hình hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản (PRRS) ở lợn năm 2012 phân tích những yếu tố nguy cơ làm lây lan và phát dịch PRRS tại huyện kiến thụy thành phố hải phòng

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (846.36 KB, 89 trang )

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NƠNG NGHI P HÀ N I
----------------------------

HỒNG ð C VI T

TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ
SINH S N(PRRS)
Y UT

L N NĂM 2012. PHÂN TÍCH NH NG

NGUY CƠ LÀM LÂY LAN VÀ PHÁT D CH PRRS

T I HUY N KI N TH Y THÀNH PH

H I PHÒNG

LU N VĂN TH C SĨ

HÀ N I -2013


B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NƠNG NGHI P HÀ N I
----------------------------

HỒNG ð C VI T

TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ
SINH S N(PRRS)


Y UT

L N NĂM 2012. PHÂN TÍCH NH NG

NGUY CƠ LÀM LÂY LAN VÀ PHÁT D CH PRRS

T I HUY N KI N TH Y THÀNH PH

H I PHÒNG

CHUYÊN NGÀNH: THÚ Y
MÃ S

: 60.64.01.01

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
TS. TR NH ðÌNH THÂU

HÀ N I -2013


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan r ng, đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi, s
li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c s
d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã
ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñã ñư c ch rõ
ngu n g c.


Hà N i, ngày 20 tháng12 năm 2013
Tác gi lu n văn

Hoàng ð c Vi t

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

i


L I C M ƠN

ð hoàn thành lu n văn này, ngoài s c g ng c a b n thân, tơi ln
nh n đư c s quan tâm giúp ñ c a các th y cô giáo và b n bè ñ ng nghi p.
Nhân d p này, trư c tiên tôi xin chân thành c m ơn s giúp ñ c a các
gi ng viên khoa Thú y trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã gi ng d y tơi
trong su t th i gian h c t p t i Trư ng.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i th y hư ng d n: TS.Tr nh ðình
Thâu gi ng viên b mơn gi i ph u- t ch c trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà
N i đã t n tình giúp đ , hư ng d n tơi trong q trình th c hi n và hồn
thành lu n văn.
Tơi xin trân tr ng c m ơn Lãnh ñ o Tr m thú y Ki n Th y, Phòng
D ch t Chi c c Thú y và các b n ñ ng nghi p đã giúp đ tơi trong su t th i
gian qua.
Tôi xin g i l i c m ơn t i ngư i thân trong gia đình đã ln giúp đ ,
đ ng viên giúp tơi hồn thành lu n văn này.
Hà N i, ngày 20 tháng 12 năm 2013
Tác gi lu n văn

Hoàng ð c Vi t


Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

ii


M CL C

L I CAM ðOAN............................................................................................... i
L I C M ƠN.................................................................................................... ii
M C L C ........................................................................................................iii
DANH M C CÁC B NG ..............................................................................vii
DANH M C CÁC HÌNH ..............................................................................viii
DANH M C CÁC BI U ð .......................................................................... ix
DANH M C NH NG CH VI T T T.......................................................... x
M ð U ........................................................................................................... 1
1.Tính c p thi t c a ñ tài .................................................................................. 1
2. M c đích c a đ tài........................................................................................ 3
3. Ý nghĩa khoa h c c a ñ tài........................................................................... 3
Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................ 4
1.1. L ch s b nh ............................................................................................... 4
1.1.1. Hi u bi t căn b n v PRRS...................................................................... 4
1.1.2. Tình hình b nh trên th gi i..................................................................... 5
1.1.3. Tình hình b nh t i Vi t Nam.................................................................... 6
1.2. Căn b nh ..................................................................................................... 9
1.2.1 .Hình thái, c u t o c a virus...................................................................... 9
1.2.2. Phân lo i: ............................................................................................... 12
1.2.3. S c ñ kháng c a virus .......................................................................... 13
1.2.4. ð c tính ni c y virus trong mơi trư ng t bào.................................... 14
1.2.5.Kh năng gây b nh ................................................................................. 14

1.3 D ch t h c................................................................................................. 15
1.3.1. Loài v t m c b nh.................................................................................. 15
1.3.2. ð ng v t môi gi i mang và truy n virus................................................ 16

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

iii


1.3.3. Ch t ch a m m b nh.............................................................................. 16
1.3.4. ðư ng truy n lây ................................................................................... 17
1.4. Cơ ch sinh b nh....................................................................................... 19
1.5 Tri u ch ng, b nh tích ............................................................................... 21
1.5.1. Tri u ch ng:........................................................................................... 21
1.5.2. B nh tích................................................................................................ 22
1.6. ðáp ng c a v t ch ñ i v i PRRS........................................................... 23
1.6.1. ð c trưng ñáp ng mi n d ch d ch th v i PRRS .................................. 23
1.6.2. ð c trưng ñáp ng mi n d ch qua trung gian t bào c a PRRS ............. 24
1.7. Ch n đốn ................................................................................................. 24
1.7.1. Ch n đốn lâm sàng............................................................................... 25
1.7.2. Ch n đốn trong phịng thí nghi m........................................................ 25
1.7.3. Các vi khu n k phát.............................................................................. 26
1.8. Phịng và đi u tr b nh .............................................................................. 26
1.8.1. Phòng b nh ............................................................................................ 26
1.8.2. V sinh phòng b nh ............................................................................... 27
1.8.3. Phòng b nh b ng v c xin ....................................................................... 28
1.8.4. Ki m d ch v n chuy n ........................................................................... 30
1.9 ði u tr b nh .............................................................................................. 30
1.10. Ch ng d ch.............................................................................................. 31
1.10.1. Khai báo và x lý ñ i v i d ch ñ u tiên nghi m c b nh .................... 31

1.10.2. Các bi n pháp x lý ñ i v i d ch ...................................................... 32
1.10.3. V sinh, tiêu ñ c kh trùng .................................................................. 33
1.10.4. Các bi n pháp x lý ñ i v i các ñàn l n chưa b b nh trong vùng d ch..33
1.10.5. Ki m soát v n chuy n.......................................................................... 33
1.11. Y u t nguy cơ........................................................................................ 34
1.11.1. Khái ni m............................................................................................. 34
1.11.2. Phương pháp xác ñ nh y u t nguy cơ ................................................. 34

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

iv


1.11.3. T s chênh l ch OR(Odd Ratio) và nghiên c u (ñi u tra) h i c u..... 35
Chương 2. N I DUNG, NGUYÊN LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
C U ................................................................................................................ 36
2.1. N i dung, ñ i tư ng nghiên c u ............................................................... 36
2.1.1. N i dung nghiên c u.............................................................................. 36
2.1.2 ð i tư ng nghiên c u ............................................................................. 36
2.1.3 Nguyên li u nghiên c u .......................................................................... 36
2.2 Phương pháp nghiên c u ........................................................................... 37
2.2.1 ði u tra tình hình chăn ni l n, tình hình h i ch ng r i lo n hô h p và
sinh s n

l n t i Ki n Th y năm 2012 .......................................................... 37

2.2.2 Nghiên c u h i c u ñ xác ñ nh m t s y u t nguy cơ liên quan ñ n vi c
làm phát sinh và lây lan d ch b nh................................................................... 37
2.3 Phương pháp x lý s li u ......................................................................... 38
2.4. Phương pháp tính m t s t n s ño lư ng d ch b nh ................................ 39

2.4.1. T l ch t vì m t b nh ........................................................................... 39
2.4.2 T l t vong........................................................................................... 39
2.4.3. T l ch t theo nhóm tu i ...................................................................... 40
Chương 3. K T QU VÀ TH O LU N ....................................................... 41
3.1. Tình hình chăn ni t i huy n Ki n Th y................................................ 41
3.1.1. ði u ki n t nhiên.................................................................................. 41
3.1.2 Tình hình chăn ni ................................................................................ 41
3.2. ð c ñi m d ch t c a h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n t i Ki n Th y
......................................................................................................................... 47
3.2.1. Phân b d ch theo th i gian.................................................................... 47
3.2.2. Tình hình h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n l n t i Ki n Th y năm
2012 ................................................................................................................. 49
3.2.3. Tình hình h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

các lo i l n t i Ki n

Th y năm 2012................................................................................................ 52

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

v


3.3. M t s y u t nguy cơ làm phát sinh và lây lan d ch PRRS t i Ki n Th y
......................................................................................................................... 54
3.3.1. ðư ng giao thơng chính......................................................................... 54
3.3.2. Chăn nuôi g n ch buôn bán gia súc, gia c m s ng............................... 55
3.3.3. Khơng tiêm phịng các b nh truy n nhi m nguy hi m khác .................. 56
3.3.4. Mua con gi ng


ñ a phương khác v ni trong th i gian có d ch ....... 57

3.3.5. Khơng s d ng thu c sát trùng đ v sinh tiêu ñ c ñ nh kỳ................... 58
3.3.6. S d ng nư c ao h cơng c ng đ chăn ni l n trong th i gian có d ch 60
3.3.7. Bán ch y l n khi đang có d ch............................................................... 61
K T LU N VÀ ð NGH ............................................................................. 63
1. K t lu n........................................................................................................ 63
2. T n t i ñ ngh ............................................................................................. 64
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................... 65
PH L C ........................................................................................................ 71

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

vi


DANH M C CÁC B NG
STT

Tên b ng

Trang

B ng 1.1. Protein c u trúc c a PRRSV............................................................ 11
B ng 1.2. S tương ñ ng v nucleotide c a các ch ng PRRS khi so sánh v i
ch ng B c M VR2332 ................................................................................... 13
B ng 1.3. S c ñ kháng c a virus v i ñi u ki n ngo i c nh............................ 13
B ng 1.4. M t s m m b nh k phát thư ng g p trong ca nhi m PRRS ......... 26
B ng 3.1. T ng ñàn l n c a huy n Ki n Th y( t i th i ñi m 1/10/2012)........ 44
B ng 3.2. Quy mô chăn nuôi l n t i Ki n Th y năm 2012.............................. 45

B ng 3.3. T l l n / h chăn nuôi t i 05 xã nghiên c u huy n Ki n Th y năm
2012 ................................................................................................................. 46
B ng 3.4. Tình hình b nh (PRRS) t i 5 xã t i huy n Ki n Th y ..................... 51
B ng 3.5. Tình hình h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n theo các lo i l n t i
Ki n Th y năm 2012 ....................................................................................... 52
B ng 3.6. K t qu phân tích nguy cơ t đư ng giao thơng chính .................... 54
B ng 3.7. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan d ch t vi c chăn nuôi
g n ch buôn bán gia súc, gia c m s ng.......................................................... 55
B ng 3.8. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan t vi c khơng tiêm
phịng các b nh truy n nhi m nguy hi m khác................................................ 56
B ng 3.9. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan d ch t vi c mua con
gi ng

ñ a phương khác v nuôi..................................................................... 58

B ng 3.10. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan d ch t vi c không
s d ng thu c sát trùng ñ VSTð ñ nh kỳ....................................................... 59
B ng 3.11. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan d ch t vi c s d ng
nư c ao h cơng c ng đ chăn ni l n........................................................... 60
B ng 3.12. K t qu phân tích nguy cơ phát sinh và lây lan d ch t vi c bán
ch y l n khi đang có d ch ................................................................................ 61

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

vii


DANH M C CÁC HÌNH

STT


Tên hình

Trang

Hình 1.1. B n đ d ch th gi i ........................................................................... 6
Hình 1.2. C u trúc h t c a PRRS virus............................................................ 10
Hình 1.3. C u trúc b gen c a PRRS virus ...................................................... 10
Hình 1.4. B gen c a virus PRRS.................................................................... 12
Hình 1.5. Virus PRRS xâm nh p và phá h y t bào ñ i th c bào.................... 20

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

viii


DANH M C CÁC BI U ð

STT

Tên bi u ñ

Trang

Bi u ñ 3.1 T l l n / h chăn nuôi t i 05 xã nghiên c u huy n Ki n Th y,
năm 2012. ........................................................................................................ 46
Bi u ñ 3.2. Phân b d ch PRRS theo th i gian t i Ki n Th y năm 2012...... 47
Bi u ñ 3.3. S h có l n m c PRRS theo ngày t i Ki n Th y năm 2012 ...... 48
Bi u ñ 3.4. B n ñ phân b xã có d ch PRRS t i Ki n Th y – H i Phịng năm
2012 ................................................................................................................. 50

Bi u đ 3.5. T l m c PRRS c a các xã t i huy n Ki n Th y năm 2012 ...... 51
Bi u ñ 3.6. T l m c trên các lo i l n t i Ki n Thu năm 2012................... 52

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

ix


DANH M C NH NG CH

Ch vi t t t

VI T T T

Ch vi t ñ y ñ

ARN

Axit ribonucleic

AND

Axit deoxyribonucleic

CSF

Classical Swine Fever

DTL


D ch t l n

IF

Immunofluorescence

INF

Interferon

IFAT

Immunofluorescent Antibody Test

ELISA

Enzyme linked immuno-sorbent assay

PRRS

Porcine respiratory and rerpoductive syndrome

PRRSV

Porcine respiratory and rerpoductive syndrome virus

PCR

Polymerase Chain Reaction


THT

T huy t trùng

RT - PCR

Reverse transcription - polymerase chain reaction

OIE

World Organisation for Animal Health
Office International des Epizooties

LCL

Lower Confidence level

HCL

High Confidence level

MR

Mortality rate

CFR

Case fatality rate

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p


x


M

ð U

1.Tính c p thi t c a đ tài
Trong nh ng năm g n đây, ngành chăn ni đang ngày càng phát tri n
m nh và gi m t v trí quan tr ng trong n n kinh t c a nư c ta. ð c bi t,
chăn nuôi l n đã có nhi u thay đ i đáng k , ñáp ng ñư c ph n l n nhu c u
v th c ph m cho ngư i dân. S n ph m c a ngành chăn nuôi l n cung c p
ngu n th c ph m ch y u cho nhân lo i.

nhi u nư c trên th gi i, m c tiêu

th th t l n tính trên đ u ngư i chi m t l cao so v i các lo i th t khác.
Vi t Nam , t l th t l n hơi tính theo đ u ngư i chi m 72,94% trên t ng s
các lo i th t ñư c tiêu th hàng năm. Chăn ni l n đã tr thành ngu n thu
nh p quan tr ng ñ i v i các h nông dân và là m t trong nh ng ngh góp
ph n chuy n d ch cơ c u kinh t trong nông nghi p.
Cùng v i s phát tri n c a chăn nuôi, lưu lư ng ñ ng v t và s n ph m
đ ng v t l n, kèm theo đó là s gia tăng v tình hình d ch b nh. ðã có r t nhi u
b nh du nh p vào nư c ta theo con đư ng lưu thơng, v n chuy n trong đó có
h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (PRRS), ñây là m t b nh truy n

nhi m nguy hi m gây thi t h i l n cho ngành chăn nuôi.

H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (PRRS, Porcine

reproductive and respiratory syndrome) hay còn g i là b nh Tai xanh - là m t
b nh truy n nhi m nguy hi m, lây lan nhanh và làm ch t nhi u l n nhi m
b nh. Nguyên nhân gây b nh do virus PRRS gây ra, ñây là m t lo i virus thu c
h Arteriviridae, thu c gi ng Nidovirales. Virus PRRS (PRRS) là lo i virus có
v b c bên ngồi, có c u trúc h gen là ARN s i ñơn dương, có tính thích ng
nhân lên r t cao v i ñ i th c bào, ñ c bi t là ñ i th c bào ho t ñ ng

ph i.

Virus phát tri n, tăng nhanh v s lư ng trong ñ i th c bào, phá h y t bào ñ i

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

1


th c bào, làm suy gi m nghiêm tr ng s c ñ kháng c a l n b nh; t o ñi u ki n
thu n l i cho các vi khu n th phát gây b nh viên ph i như b nh D ch t l n,
suy n l n, liên c u khu n, T huy t trùng (Pasteurella multocida)… phát
sinh, phát tri n và làm cho b nh ngày càng tr m tr ng hơn, l n b nh ch t ch
y u do các vi khu n k phát.
H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n (PRRS) hay còn g i là b nh Tai
xanh

l n l n ñ u tiên x y ra


nư c ta vào tháng 3/2007 t i H i Dương, t đó

đ n nay d ch ñã xu t hi n nhi u ñ t d ch

c 3 mi n B c – Trung – Nam, ñã

gây t n th t l n cho ngành chăn ni l n nói riêng và ngành chăn ni nói
chung.
T i H i Phịng H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n ñã x y ra l n ñ u
tiên vào tháng 3 năm 2007 ñ n tháng 4 năm 2010 d ch xu t hi n tr l i t i 07
xã, phư ng thu c 04 huy n, qu n có d ch làm m ch t nhi u l n b nh và gây
thi t h i không nh cho ngành chăn nuôi c a thành ph .
Ki n th y là m t huy n ngo i thành thành ph H i Phịng nơng dân
s ng b ng ngh s n xu t nông nghi p là ch y u. M ng lư i giao thông thu n
l i cho vi c v n chuy n và bn bán, ngồi quy mơ chăn ni trang tr i cịn
có nh ng h gia đình chăn ni nh l manh mún mang tính t cung t c p,
con gi ng khơng đ m b o…, khơng đ m b o an tồn sinh h c trong cơng tác
chăn ni thú y đã d n đ n nh ng khó khăn trong cơng tác ki m sốt d ch
b nh. ðây cũng chính là các y u t gây b t l i làm d ch b nh phát sinh và lây
lan m nh h i ch ng r i lo i hô h p và sinh s n

l n. T năm 2010 đ n nay

m c dù khơng x y ra thư ng xuyên và r ng nhưng trên ñ a bàn huy n Ki n
th y v n x y ra

m t s xã làm m và ch t nhi u l n, gây thi t h i l n v

kinh t cho toàn huy n.


Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

2


Do v y, vi c nghiên c u h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n và phân
tích nh ng y u t nguy cơ làm lây lan và phát d ch t i đ a phương có ý nghĩa
quan tr ng trong cơng tác phịng ch ng d ch b nh t i ñ a phương.
Xu t phát t nhu c u thưc ti n trên, tôi ti n hành th c hi n đ tài:
“Tình hình h i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n (PRRS ) l n năm
2012. Phân tích nh ng y u t nguy cơ làm lây lan và phát d ch PRRS t i
Ki n Th y thành ph H i Phịng”.
2. M c đích c a đ tài
- ðánh giá đư c tình hình b nh r i lo n hô h p và sinh s n (PRRS) t i
huy n Ki n Th y thành ph H i Phịng.
- Xác đ nh đư c các y u t nguy cơ gây bùng phát d ch r i lo n hô h p
và sinh s n (PRRS).
3. Ý nghĩa khoa h c c a ñ tài
K t qu t ñ tài này có th ñư c s d ng ñ ñ nh hư ng cho các
nghiên c u sau này và giúp cho vi c xây d ng các chương trình kh ng ch
d ch trong huy n và tồn thành ph .

Trư ng ð i H c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

3


Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U

1.1. L ch s b nh

1.1.1. Hi u bi t căn b n v PRRS
H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (Porcine respiratory and

reproductive syndrome - PRRS) còn g i là “b nh Tai xanh”, là m t b nh
truy n nhi m nguy hi m ñ i v i l n, gây ra do virus. B nh lây lan nhanh v i
các bi u hi n đ c trưng viêm đư ng hơ h p r t n ng như: S t, ho, th khó và
l n nái là các r i lo n sinh s n như: s y thai, thai ch t lưu, l n sơ sinh ch t y u.
B nh ñư c ghi nh n l n ñ u tiên t i Hà Lan năm 1986 và sau đó

M ,

t i vùng B c c a bang California, bang Iowa và bang Minnesota vào kho ng
năm 1987. Th i gian ñ u do chưa xác ñ nh ñư c nguyên nhân và chưa có
nh ng hi u bi t rõ ràng v b nh nên các tri u ch ng lâm sàng và b nh tích đã
đư c s d ng ñ ñ t tên cho b nh v i nh ng tên g i khác nhau như sau:
- H i ch ng hô h p và vô sinh c a l n (SIRS).
- B nh bí hi m

l n (MDS) như

châu M .

- H i ch ng hô h p và s y thai

l n (PEARS).

- H i ch ng hô h p và sinh s n


l n (PRRS).

- B nh Tai xanh như

châu Âu.

Năm 1992, t i H i ngh Qu c t v H i ch ng này ñư c t ch c t i
Minesota (M ), T ch c Thú y th gi i (OIE) ñã th ng nh t tên g i là H i
ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (ti ng Anh: Porcine respiratory and

reproductive syndrome - PRRS).

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

4


1.1.2. Tình hình b nh trên th gi i
B nh ñư c phát hi n l n ñ u tiên

Hà lan năm 1986 và sau đó t i Hoa

Kỳ năm 1987 (Keffaber, 1989); (Loula, 1991). B nh có t c ñ lây lan nhanh,
ñã có hơn 3.000

d ch ñư c ghi nh n t i CHLB ð c vào năm 1992. Sau đó,

H i ch ng tương t cũng đã xu t hi n


nhi u nư c chăn nuôi l n

quy mô

công nghi p như Canada, các nư c vùng châu Âu: Hà Lan, Tây Ban Nha, B ,
Anh, Pháp năm 1991 (Baron và cs, 1992) và ðan M ch, Hà Lan năm 1992.
T i Châu Á, năm 1988 b nh xu t hi n t i Nh t B n (Hirose và cs, 1995),
1991 t i ðài Loan (Chang và cs, 1993).
Ch tính riêng t năm 2005 tr l i ñây, 25 nư c và vùng lãnh th thu c
t t c các châu l c trên th gi i đ u có d ch PRRS lưu hành (tr châu Úc và
Newzeland). T i H ng Kông và ðài Loan đã xác đ nh có c hai ch ng Châu
Âu và B c M cùng lưu hành; d ch Tai xanh cũng đư c thơng báo

Thái Lan

t các năm 2000 - 2007.
T tháng 6/2006, ñàn l n t i các tr i chăn nuôi v a và nh t i Trung
Qu c ñã b

nh hư ng nghiêm tr ng b i: “H i ch ng s t cao

l n”: v i bi u

hi n s t cao và t l t vong cao (50%) trong vòng 5-7 ngày k t khi xu t
hi n tri u ch ng lâm sàng b nh. H i ch ng th y

l n các l a tu i nhưng

l n con b nh n ng hơn (Kegong Tian và cs, 2007).

Tháng 7/2007, Philippines là nư c th

3 (sau Trung Qu c và Vi t

Nam) báo cáo có d ch PRRS do ch ng virus ñ c l c cao gây ra (Laarni; Azul,
2007). Ti p theo, vào tháng 9/2007, Nga cũng ñã báo cáo có d ch b nh PRRS
do ch ng virus ñ c l c cao này gây ra.
Hi n nay, H i ch ng này ñã tr thành d ch ñ a phương

nhi u nư c trên

th gi i, k c các nư c có ngành chăn ni l n phát tri n như M , Hà Lan,
Anh…và ñã gây ra nh ng t n th t r t l n v kinh t cho ngư i chăn nuôi.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

5


Hình 1.1. B n đ d ch th gi i
1.1.3. Tình hình b nh t i Vi t Nam
Virus PRRS (PRRSV) ñã xu t hi n và lưu hành t i nư c ta năm 1997,
trên ñàn l n nh p t M vào các t nh phía Nam, 10 trong s 51 con có huy t
thanh dương tính v i PRRSV và c ñàn ñư c tiêu h y ngay. Tuy nhiên, theo
ñi u tra

m t s ñ a bàn thu c thành ph H Chí Minh và các t nh lân c n

cho th y 25% m u huy t thanh l n có kháng th virus PRRS (596/2308 m u)
và 5/15 tr i (chi m 33%) nhi m PRRS (Nguy n Lương Hi n và cs, 2001).

M t nghiên c u khác cũng cho th y t l nhi m

m t tr i chăn nuôi công

nghi p t i TP H Chí Minh là 5,97% (Tr n Th Bích Liên và Tr n Th Dân,
2003). Năm 2003, t l nhi m PRRS trên l n nuôi t p trung

C n Thơ là

66,86% (La T n Cư ng, 2005).
Năm 2007: D ch Tai xanh xu t hi n t i 405 xã, thu c 75 huy n c a 21
t nh, thành ph . T ng s gia súc m c b nh là 88.945 con, s ch t và ph i tiêu
h y là 19.217 con, c th :
ð t d ch th nh t: Ngày 12/3/2007, l n ñ u tiên d ch PRRS xu t hi n
t i nư c ta trên ñàn l n t i H i Dương. Do vi c buôn bán, v n chuy n l n
khơng đư c ki m sốt tri t đ nên d ch đã lây lan nhan. Sau đó d ch đã lây lan

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

6


nhanh và phát tri n m nh t i 146 xã, phư ng thu c 25 huy n, th xã c a 9 t nh
là: H i Dương, Hưng Yên, Qu ng Ninh, Thái Bình, B c Ninh, B c Giang,
B c K n, Nam ð nh và H i Phòng. S l n m c b nh là 31.928 con, s l n
ch t và x lý là 7.464 con.
ð t d ch th 2: Ngày 25/6/2007, d ch b t ñ u xu t hi n t i t nh Qu ng
Nam và ñã lây lan ra di n r ng. Trong ñ t d ch này, d ch ñã lây lan ra 178 xã,
phư ng c a 40 huy n, th xã thu c 14 t nh, thành ph là: Cà Mau, Long An,
Bà R a - Vũng Tàu, Khánh Hồ, Bình ð nh, Qu ng Ngãi, Qu ng Nam, ðà

N ng, Th a Thiên Hu , Qu ng Tr , L ng Sơn, Hà N i, Thái Bình, H i
Dương. T ng s l n m là 57.0177 con, s ch t và x lý là 11.753 con.
Năm 2008: Ngày 20/3/2008, d ch xu t hi n nhi u xã thu c t nh Hà Tĩnh
và Thanh Hóa. Sau đó d ch đã xu t hi n

949 xã, phư ng c a 99 huy n, th xã

thu c 28 t nh là: B c Liêu, Lâm ð ng, Qu ng Nam, Th a Thiên Hu , Hà Tĩnh,
Ngh An, Thanh Hố, Ninh Bình, Nam ð nh, Thái Bình, Thái Nguyên… T ng
s l n m c b nh là 298.095 con, s ch t và ph i tiêu hu là 286.351 con.
Năm 2009: T ñ u năm 2009 ñ n nay d ch x y ra

49 xã thu c 14

huy n c a 8 t nh, thành ph : Hưng Yên, Qu ng Ninh, B c Giang, Qu ng
Nam, Gia Lai, B c Liêu, Bà R a - Vũng T u và ð k L k v i 5.044 l n m c
b nh và 4.363 l n bu c ph i tiêu hu .
Năm 2010: ð t d ch th nh t/2010 (t i mi n B c): D ch PRRS ñã x y
ra t ngày 23/3/2010 t i H i Dương. Tính đ n h t tháng 6/2010, toàn qu c ghi
nh n các

d ch t i 461 xã, phư ng thu c 71 qu n, huy n thu c 16 t nh, thành

ph : H i Dương, Hưng Yên, H i Phòng, Thái Bình, B c Ninh, B c Giang,
Thái Nguyên, L ng Sơn, Hà N i, Nam ð nh, Hà Nam, Ngh An, Qu ng
Ninh, Hịa Bình, Cao B ng, Sơn La. T ng s l n m c b nh là 146.051 con
trong đó s tiêu h y là 65.911 con.
ð t d ch th 2/2010 (t i mi n Nam): theo k t qu ñi u tra, ñ t d ch
này b t ñ u t ngày 11/6/2010 t i Sóc Trăng. Trong đ t d ch này d ch x y


Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

7


ra t i 42.080 h chăn nuôi c a 1.517 xã, phư ng, th tr n thu c 215 qu n
huy n c a 36 t nh, thành ph : Sóc Trăng, Qu ng Tr , Ti n Giang, Lào Cai,
Long An, Bình Dương, B c Liêu, Qu ng Nam, ð ng Nai, Bình Phư c, ðà
N ng, Vĩnh Long, Khánh Hòa, ð k L k, H u Giang, Bà R a-Vùng Tàu,
Lâm ð ng, Tây Ninh, ð ng Tháp, An Giang, C n Thơ, Kiên Giang, B n
Tre, Cà Mau, KomTum, ð c Nơng, Gia Lai, Trà Vinh, Bình Thu n, Qu ng
Ninh, Ninh Thu n, Phú Yên, Sơn La, Nam ð nh, Thanh Hóa, Hà Tĩnh.
T ng s l n trong ñàn m c b nh là 968.115 con, s m c b nh là 666896
con, trong đó s ch t, tiêu h y là 372.788 con.
Năm 2011:
ð t d ch th nh t: D ch x y ra t ñ u năm ñ n ngày 10/6/2011 t i
127 xã, phư ng, th tr n c a 20 qu n, huy n thu c 7 t nh là B c Ninh, H i
Dương, Thái Bình, Ngh An, Hà Tĩnh, Qu ng Tr và Bình Dương. T ng s
l n m c b nh là 14.759 con (trong đó có 1.468 con l n nái 5.346 con l n th t
và 7.665 con l n con); t ng s l n ph i tiêu h y là 14.158.
ð t d ch th hai: D ch x y ra t ngày 30/8/2011 t i t nh Tây Ninh, ñ n
h t năm 2011 toàn qu c ghi nh n các

d ch PRRS t i 137 xã, phư ng, th

tr n c a 29 qu n, huy n thu c 8 t nh là Tây Ninh, Long An, Ti n Giang, Sóc
Trăng, Qu ng Nam, C n Thơ, Khánh Hịa và Hà N i. T ng s l n m c b nh
là 27.558 con; t ng s l n ph i tiêu h y là 12.361 con.
Năm 2012: d ch PRRS b t ñ u x y ra t ngày 11 tháng 1, t i t nh Lào
Cai, t i cu c h p c a B Nông Nghi p và Phát Tri n Nơng thơn chi u ngày

12/6/2012,lãnh đ o c c thú y cho bi t t ñ u năm t i th i ñi m hi n t i, d ch
l n tai xanh ñã x y ra t i 123 xã, phư ng, th tr n c a 27 qu n, huy n thu c 11
t nh là ði n Biên, Yên Bái, Nam ð nh, Phú Th , Lào Cai, Lai Châu, B c Ninh,
Qu ng Ninh, Hịa Bình, L ng Sơn và B c Liêu làm 33.778 con l n b m c
b nh, s l n ph i tiêu h y là 21.708 con. ð ng Nai là t nh th 12 có d ch.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

8


Ban ch đ o qu c gia phịng ch ng d ch b nh trên ñàn gia súc, gia c m
trong cu c h p ngày 12 tháng 6 kh ng ñ nh, so v i cùng kỳ năm 2011, thì d ch
PRRS năm 2012 gây thi t h i n ng n hơn cho nghành chăn nuôi khi mà t ng
s l n m c b nh g p 2.5 l n, v i 33.778 con ( năm 2011 là 14.759 con), s l n
tiêu h y cũng nhi u hơn năm 2011 r t nhi u, là 21.708 con ( năm 2011 là
14.158 con).
T tháng 2/ 2013 ñ n nay, d ch l n PRRS ñã x y ra t i nhi u t nh trên c
nư c g m Long An, Qu ng nam, Qu ng Tr , ðăk Nơng, Thanh Hóa, Ngh An,
Hà Tĩnh, Thái Bình, Nam ð nh, B c Ninh. T i Nam ð nh, d ch l n PRRS ñã
lây lan ra 17 xã c a c 2 huy n Xuân Trư ng và Tr c Ninh làm g n 11.000 con
l nb

m. B c Ninh hi n cũng ñã phát hi n hơn 200 con l n b nh.
Trong nh ng ngày qua, d ch l n PRRS liên ti p bùng phát t i nhi u t nh

thành. D ch b nh khơng nh ng khơng đư c ki m sốt mà còn lây lan trên di n
r ng. ð x y ra tình tr ng trên, ngun nhân do chính quy n đ a phương đã
khơng phát hi n k p th i, ch quan trong vi c khoanh vùng


d ch. C ngư i

dân và chính quy n đ u th ơ trong vi c phòng ch ng d ch b nh và gi t m
b a bãi. Tình tr ng trên n u khơng đư c kh n trương ki m soát và ch n ch nh,
nguy cơ bùng phát d ch b nh trên c nư c là r t l n.
1.2. Căn b nh
1.2.1 .Hình thái, c u t o c a virus
* C u trúc h t: PRRSV là m t virus có hình c u, ñư ng kính 50 70nm, ch a nucleocapsid cùng kích thư c có c u trúc đ i x ng 20 m t, đư ng
kính 35nm, đư c bao b c bên ngoài b i m t l p v b c dính ch t v i c u trúc
b m t gi ng như t ong, trên b m t có nh ng gai nhơ ra, v có ch a lipid.
B gen c a virus PRRS là chu i dương ARN có kích thư c t 13- 15kb. S i
ARN c a virus có đ u 5’ và đ u 3’. Gen ARN polymeraza chi m kho ng 75% ñ u
5’ c a b gen, gen này mã hoá cho các protein c u trúc c a virus n m đ u 3’.

Trư ng ð i H c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

9


Hình 1.2. C u trúc h t c a PRRS virus
H t virus bao g m 1 protein nucleocapsid N có kh i lư ng phân t
1.200bp, 1 protein màng khơng có đư ng glucose hình c u M v i kh i lư ng
phân t 16.000bp, 2 protein peplomer N – glycosylate là GS có kh i lư ng
phân t 25.000bp và GL có kh i lư ng phân t 42.000.
Acid Nucleic: S nhân lên c a virus không b

nh hư ng khi dùng h p

ch t c ch t ng h p ADN là 5-bromo-2-deoxyuridin, 5-iodo-2-deoxyuridin và
mitomycin C ch ng t axit nucleic đó là ARN. S i ARN này có kích thư c

kho ng 15kb

Hình 1.3. C u trúc b gen c a PRRS virus
C u trúc h gen c a PRRSV bao g m 7 khung ñ c m (ORF), g m:
ORF1, ORF2, ORF3, ORF4, ORF5, ORF6 và ORF7. Trong đó, ORF1 đư c
chia làm hai ph n bao g m ORF1a và ORF1b, chi m t i kho ng 80% t ng s
ñ dài h gen c a virus, ch u trách nhi m mã hố ARN thơng tin t ng h p các
enzym ARN polymerase c a virus. ORF2, ORF3, ORF4, ORF5, ORF6,

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

10


ORF7 là các ph n gen t o nên khung đ c m mã hố các protein tương ng,
đó là GP2 (glycoprotein 2), GP3, GP4, GP5 (hay còn g i là glycoprotein v
(E, envelope), protein màng M (membrane protein), và protein c u trúc
nuclêocapsid N (nHCLeocapsid protein). Các protein ñư c glycosyl hóa (là
hi n tư ng g n thêm hydrat cacbon vào m t v trí axit amin xác ñ nh) là: GP2,
GP3, GP4, GP5, và các protein không ñư c glycosyl hóa là M và N.
B ng 1.1. Protein c u trúc c a PRRSV
Protein

KL phân t

Gen mã hố

Vai trị

GP 3


45 KD

ORF 3

Quan tr ng trong mi n d ch

GP 4

31 KD

ORF 4

Quan tr ng trong mi n d ch

GP 2

29 KD

ORF 2

Quan tr ng trong mi n d ch

GP 5

25 KD

ORF 5

Bám dính t bào đa d ng nh t


M

19 KD

ORF 6

Có tính b o t n cao nh t

N

19 KD

ORF 7

Tính kháng nguyên cao

Các nghiên c u đã d a vào phân tích trình t axit amin c a virus ch ng
2332 và ch ng Lelystad cho th y r ng các virus này ñang ti n hóa do đ t bi n
ng u nhiên và tái t h p trong gen.
Nh ng nghiên c u c a Benfield, Wensvoort và cs (1992) k t qu th y
các ch ng virus thu c dòng Châu Âu tương t nhau v c u trúc kháng nguyên
nhưng chúng có nh ng sai khác nh t đ nh so v i ch ng virus c a Châu M .
Tương t , dịng virus Châu M cũng có s tương ñ ng nhau v c u trúc
kháng nguyên.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

11



Hình 1.4. B gen c a virus PRRS
(www.porcilis-prrs.com/pathogenesis-prrs.asp)
Ghi chú: GP - Glycoprotein màng; M - Protein gian màng;
N - Protein c a capsid nhân; E - Protein v .
Trong các t bào b nhi m virus PRRS, virus sinh ra 6 ARNm. T t c 6
ARNm có trình t s p x p chung

ñ u 5' c a h gen ARN và t t c chúng

đ u có đi 3' polyA. Muelenberg k t lu n r ng d a trên chu i nucleotit, t
ch c h gen, cũng như cách nhân lên c a virus thì có th x p chúng vào nhóm
virus (Arterivirus) m i (Meulenberg và cs, 1993).
1.2.2. Phân lo i:
Virus PRRS là m t virus ARN chu i đơn, có màng b c, thu c gi ng
Arterivirus, h Arteriviridae, b Nidovirales (Cavanagh và c ng s , 1997).
Hi n nay có 2 ki u gen PRRS chính đư c cơng nh n là:
Ki u gen 1 (Nhóm 1): Các nhóm virus thu c dịng Châu Âu v i tên g i
ph thông là virus Lelystad (Meulenberg và cs, 1993).
Ki u gen 2 (Nhóm 2): Các nhóm virus thu c dòng B c M mà tiêu bi u
cho ch ng này là ch ng virus VR-2332 (Nelsen và cs, 1999).
Khi so sánh v di truy n ñã th y s khác nhau rõ r t (kho ng 40%) gi a
2 ki u gen này. Nh ng nghiên c u g n đây cịn cho th y có s khác bi t v

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

12


tính di truy n trong các virus phân l p ñư c t các vùng ñ a lý khác nhau. B n

thân các virus trong cùng m t nhóm cũng có s thay đ i v nuclucleotit khá
cao (đ n 20%), ñ c bi t là các ch ng virus thu c dòng B c M .
B ng 1.2. S tương ñ ng v nucleotide c a các ch ng PRRS khi so sánh
v i ch ng B c M VR2332
Ch ng

Nư c phát hi n

T l % tương ñ ng

VR2332

Hoa Kỳ

100

Taiwan

ðài Loan

97

807/94

Canada

92

Olot


Tây Ba Nha

66

110

Hà Lan

66

1.2.3. S c ñ kháng c a virus
B ng 1.3. S c ñ kháng c a virus v i ñi u ki n ngo i c nh
ði u ki n mơi trư ng

Kh năng đ kháng

Virus trong b nh ph m:
- 700C ñ n -200C

Nhi u năm

1 tu n

40C

Gi m 90% hi u giá

1 tháng

40C


V n phát hi n ñư c virus

20-210C

ð kháng t t

24 gi

370C

ð kháng t t

20 phút

560C

ð kháng t t

6 ngày

pH = 6,5 -7,5

ð kháng t t

pH<6,5 ho c pH>7,5

ð kháng kém

Virus trong huy t thanh:

72 gi
72 gi

250C

V n phát hi n ñư c virus

40C ho c – 200C

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

13


×