Động lực hình thái cửa sông ven biển đồng bằng bắc bộ việt nam phục vụ khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên môi trường cửa sông ven biển

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (43.92 MB, 100 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

HOA MẠNH HÙNG

Động lực hình thái cửa sông ven biển
đồng bằng Bắc bộ Việt Nam phục vụ
khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên
môi trường cửa sông ven biển

Hà Nội - 2001
MUC LUC
Mò dau
Chuong
IrTong quan
ve cac
Ioai
cùa
song
vìét

nainvà
khai
quàt
dOng lue phiU trién
ciVa
song Bàc
Bò 8
1.1. Lich su nghién
ciru viìng eira song
ven bién 8
1.2. Khài
niém eira song va giói
han nghién
citii 11
1.2.1.
Già
song 11
1.2.2.
Phàn vCing eira song 12
1.3.
Càc
Ioai
eira
song ven bién Viet Nam
18
1.3.1.
Tó
bop
mól
so'

yév\
td
Irong
phAn
Ioai
eira
song
Viél
Nam 20
1.3.2.
Cac Ioai
eira
song Viet Nam 24
1.4. Khài
qiiàt
dòng
lire
phàt
trién eira song
ven bién
dóng bang Bàc Rò
3!
1.4.1.
Cùa Nam Triéii
34
1.4.2.
ara Vàn
Oc 35
1.4.3.
CiraThài

Bình 36
1.4.4.
Ora Tra
Ly 37
1.4.5.
CiraBa Lai
38
1.4.6.
Cùa Day
va eira
Lach Giang 39
•e*
Ké't luàn chirdng
1 39
Chuang
2 :
Fhan
tich mot
so
cac nhan
tu
anh
hiioiig den
cac qua
(rình
dong
lue
phàt
trién
vùng cùa song ven bién

ddng
bang Bac BO 41
2.1.
Càc nhàn
tdkhf bau
vùng
eira
song ven bién dóng
bang Bàc
Bò 41
2.1.1.
Che dò
gió
41
2.1.2.
Ch^
dò
mira
42
2.1.3.
NhCrng
dang
nhiéu
dóng
klii
bau -
Ihòi tiCfl
dae
biCl
43

y>
^
nr
2.2.
Càc nhàn to' thuy vàn, hai vàn vùng
eira song
dóng
bang Bàc
Bò 43
2.2.1.
Qié'dò
dòng chày
song
ngòi '. 44
2.2.2. Quy
luàt dièn
bién dòng chày vùng cùa song dóng bang Bàc Bò 49
2.3.
Mot so dac tnrng
vài
1;^
cùa
niróc ò
vùng
cùs.
song
ven bién
dóng
bang
Bàc Bò 62

2.3.1.
Nhiei
dò cùa nuore bién vùng
eira song
dóng
bang Bile
Bò 62
2.3.2. Dò man
cùanuóc
vùng
eira song
dóng
bang
Bàc Bò 63
2.3.3.
Do
diic
vùng
eira song
66
2.4. Dac diém dia
chat va tram lich
bién dai 69
2.4.1.
Dac diém dia
chà'l kliii virc
69
2.4.2. Dac diém
tram tich hién
dai

làng
mal
eira song
dóng bang Bàc Bò 71
2.5.
Dac diém dia mao khu
vue
nghién
cù^u
79
2.5.1.
Dia
bình dóng
bang tich
tu tuoi
Q-^,v
79
2.5.2.
Diahình lich
tu hién dai bài
Iriéu
83
2.5.3.
Dia
hình lich
tu ngàm hién dai 86
2.6.
Hoat dòng nhàn sinh 87
Kéft luàn chirong
2 8S

Chu'oTig
3: Dac diém dòng
luc
hình
thài vùngcù*a
song ven bién
dóng
bang
Bac Bò 91
3.1.
Dòng
lire
bùn
cài
vùng
ciia
song ven bién dóng
bang BSc
Bò 93
3.1.1.
Dièn
bién
bùn
cài
Irong
song
vùng dóng
bang
93
3.1.2. Vàn chuyén bùn

cài kliu virc eira song
97
3.2. Dòng
lire
hình thài
va
càn càn
bÓi tich
vùng cùa
song
ven bién
dóng
bang
Bàc Bò
112
3.2.1.
Bòi tich eira song
ven bién dóng
bang
Bàc Bò
113
F'/
3.2.1.
Dong
lue hinb thài
va bòi lich
o
vùng
eira
song dòng

bàni:
Bàc
Bó 116
3.3
^uà irình phai irién
bài bòi cùa
song
dóng bang Bàc Bó 125
3.3.!
Xu the
bién
dóng càc bài boi
eira song
dai ven
bién 125
3.3.1
Qua
irình phàl irién
cùa vùng cùa
song
ven bien Bàc Bó 134
Kéì luànchuofng
3 143
Chuang 4:
Dinh huóng
khai thàc,
sii
dung
hgp
ly

tal nguyén va
bào ve mòi
truòng
cura song ven bién dong
bang
Bàc Bo 145
4.1.
NhOng ihuàn
lai
va
khó khan irong khai thàc
va su
dung
hgp
ly
lai
nguyén
thiénnhién òvùng cùa song
dóng
bang
Bàc Bò 147
4.1.1.
Nhùngthuàn
lai 147
4.1.;.
NhQng khó
khan 148
4.2.
Mot so
vSii

de
co linh ben
vung, hiéu
qua
trong khai thàc
lai
nguyén
ihién
nhién a vùng
etra song
dóng
bang
Bàc Bó 150
4.3.
Phuong huófng
khai thàc su dung hap
ly
tài nguyén
va
bào ve
mòi truòng
òvìing eira song
dóng
bang
Bàc Bò 152
4.3.1.
Tài nguyén
dal bài bòi
va
vàri déquai de là'n

bién 152
4.3.2.
Phàl trién giao thòng
va
xày dung 159
4.3.3.
Phuc vu thoàt
lu
161
4.3.4
Khai thàc
lai
nguyén sinh
vài
163
Két
luàn
chuang 4 164
Két luàn va kién nghi 166
Tài
liéu tham
khào
»
170
Phuluc
181
MO
DAI!
1.
Tinh cap

thiét
cùa luàn àn
Cùa
song \'en
bién
\^iei
Nam nàm irong vùng
nhièl
dai gió mùa
chiù
ành huòng
manh me cùa bào va xoày thuan
nhiéi
dai vào
Ioai
manh
irén
the
gioi.
Han
nùa
linh da
dang
ve
hình thài. phuc tap ve dòng lue
ò
vùng
cùa song
phàn ành rò day là noi quy tu
cùa càc

qua tiình
ngoai lue
va nói lue
tàc dóng qua lai vói nhau mól càch manh me
nhàl
giùa
lue dia va bién. Do vày
co thè
nói vùng cùa
song
ven bién là
mot
màt
xich
quan
irong, là noi nhay càm irong vòng luàn hoàn
nuóc giùa
dai duang -
khi
quyén -
lue
dia,
cùa ngò nó'i
lién
giua bién
va lue
dia.
Qua
trình dóng lue thành
lao va

phàt
Irién
cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc
Bó là
mòi
qua
irình
vò
ciìng phùc
tap, song chùng
luón
gàn chat vói
qua
trình phàt
trién, thành tao cùa
dói
bò bién nói chung
va
Delta cùa
song
nói riéng. Do
dò vièc
nghién
cùu
dóng lue hình thài cùa
song

ven bién dóng
bang
Bàc Bó
\'ièi
Nam nhàm
góp phàn
làm
sàng
lo
quy
lual
phàt trién cùa
song
phuc vu cho càc cóng trình giao
ihóng
thuy,
ihoàl lù va su
dung, khai thàc hap ly tài nguyén
ihién
nhién, bào ve mói
truòng
mot
cach
co
hiéu qua nhà't là nhièm vu quan Irong
va
cap bàch trong giai
doan hién nay, nò vùa
co
y

nghla
ve
ly
luàn
va
thuc tién.
2.
Muc dich
va
y nghla cùa
luqn ón
Làm sàng tò dac diém dóng
lue
hình thài cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc
Bò
irén
ca sa phàn lich dành già càc nhàn lo tàc dóng
dén
qua
irình
phàt trién vùng
cùa
song
ven bién.
Viéc nghién cùu dòng lue
va

hình thài cùa
song
ven bién Viél Nam duac tàp
Irung
chù yéu vào càc cùa
song
dóng
bang
Bàc Bò, vói nói dung xàc dinh hién trang
va
ca che phàl trién cùa
mot
so' cùa song ven bién dóng
bang
Bàc Bó phuc vu cho
quy hoach
va
dinh huóng khai thàc càc
Ioai
cùa
song
trong mói lién quan mat
thiét
tói viéc
su
dung
hgp
ly tài nguyén thién nhién
va
bào ve mói truòng.

-2
Két
qua cùa luàn àn góp phàn làm co so cho viéc hoach dinh càc ké hoach
va
bién phàp
su
dung hap ly
làu dai
dói vai viéc phàt
irién
kinh té ò vùng cùa
song
ven
bién dóng
bang
Bàc Bó.
3. Phqm vi, dói
taqng va nhiénn
vu cùa luqn àn
- Trén co sa phàn
Ioai
mot so' cùa song Viét Nam
va
khài quàt
qua
trình phàl
trién mot
so
cùa
song

dién hình,
luan
àn tap trung phàn
tich
dành già càc cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bò.
- Dó'i
tupng
nghién
cthi
là phàn
tich
càc nhàn tó dóng lue, dac diém hình thài,
luang
boi
tich
thành tao bài càc cùa
song
Ba
Lai,
cùa
Day,
cùa
Tra
Ly, cùa Thài
Bình, cùa Lach Giang
lién

quan tói
qua
trình phàl trién cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bó.
Nhiém vu
cùa
luan àn:
+ Nghién cùu càc nhàn lo ành huòng tói qua trình dóng
lue
phàt trién cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bò.
+ Dành già hién trang
va tinh loàn
xàc dinh dóng
lue
hình thài, luang boi
tich
thành tao bài boi a
mot
so'
cùa song dóng
bang
Bàc Bó nhàm làm
sàng tò qua trình dóng lue phàl

trial
cùa
song.
+ Xàc dinh, dành già xu the phàt trién cùa càc
Ioai
cùa song ven bién dóng
bang
Bàc Bó trong giai doan hién lai
va
làu
dai,
góp
phàn
phuc vu phàt
trién kinh té xà hói cùa vùng.
Nói dung
ade vàn de
càn giai
quyét
cùa
luqn
àn bao góm:
+
PChài
quàt lich
su
nghién cùu ve vùng cùa
song,
khài niém vùng cùa
song

va
phàn chia càc don vi, yéu tó ành huòng dén qua trình phàt trién cùa
song
phuc vu cho viéc phàn Ioai cùa
song
ò Viet Nam.
+ Khài quàt dóng lue phàl trién cùa
mot
so cùa song dién hình ò Viet Nam
3-
+ Di
sàu
phàn
lich
càc yéu tó tu nhién (càc nhàn tó khi
hàu.
thuy vàn. hai
vàn, dia
chat,
dia mao)
va
càc tàc dóng cùa con nguòi co
Hèn
quan lai
dòng
lue
phàl trién cùa
song
ven bién dóng
bang

Bàc Bó.
H-
Xàc dinh luang
bòi
tich.
càc dac trung hình thài, dièn bién, quy
luài
phàt
trién
va
hình thành bài
bòi
cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bó.
+
Kién nghi, de xuà't phuong huóng khai thàc
va su
dung hap ly tài nguyén
mói truòng cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bò.
4.
Càc phuong phàp nghién
cùu
Dóng

lue
phàl trién cùa
song
ven bién là két
qua
tàc dóng
luang ho
làu
dai va
phùc tap giua càc nhàn tó nói sinh
va
ngoai sinh, noi
iranh
chà'p manh me cùa bón
quyén: thach quyén, thuy quyén, sinh quyén,
khi
quyén duói su tàc dóng
tich circ
cùa con nguòi. Qua trình dóng
lue
vùng cùa
song
ven bién là
qua
trình luang tàc
giiìa
càc yéu tó dóng lue cùa hai khói nuóc man
va
nuóc
ngol,

giua dòng chày
song
va
bién, giua càc yéu tó dóng lue
song
bién
lói
càc thành tao dia hình
(qua
trình
lich
tu - mài mòn), van chuyén bùn
cài
trong
song va
dòng di cu
bòi lich
ven bò, dóng
lue
phàl trién
long
dàn cùa
song va
thành tao bar,
vai
ngàm cùa
song.
Do
dò
phuang phàp nghién cùu phài dal trén ca sa phàn

tich long
hap
trén quan diém he
Ihóng
cùa càc phuang phàp dia chat, dia mao, thuy - thach
dòng lue,
phuong
phàp bàn
dò,
vién thàm, phuong phàp
ihóng
ké, so sành
- Phuang phàp dia mao - dia chà'l duac két hap vói càc dot khào sàt cùa de àn
''Diéu
tra ca bàn tài nguyén mói truòng nhàm khai thàc
hgp
ly dal hoang hoa càc
bai boi ven
bién
cùa
song
Viét Nam
"
tu 1996 -
1998,
Phuang lién khào
sài
duói
nude là làu "33". Càc
luyén

khào
sài
duac bó tri chù yéu ò càc cùa
song
lù Càt Bà
dén Kim San. Tu dò sàu 20 m nuóc
irò
vào sàu trong cùa
song.
Dung cu do dia
hình day bién là mày do sàu hói àm
"Furuno"
cùa Nhàl. Dung cu
là'y
màu duac
su
dung hai
Ioai dò
là gàu kép
"Ocean
- 0.25" cùa Lién Xó cu
va
óng phóng trong
lue
vói nhùng dung cu này dò sàu là'y màu tram
tich
tàng mal
co thè
dal lù 15 cm dén
50

cm. Ngoài viéc khào
sài
dia
hbh day
va
là'y
màu tram
lich day con
tién hành do
dac thuy
hai
vàn.
d^
dò
due.
nhièi
dò,
dò
man nuóc Khào
sài irén
bò'
là do
ve
dia
hình bò
va
bài bién.
lày
màu
tram lich

bài va do càc yéu tó ve thach
ùònii
lue.
- Phuang phàp vién
ihàm va
bàn dò là mot trong nhùng phuang phàp cho
phép dành già su
biài
dói dia hình theo khóng gian
va
thòi gian
bang
càch chóng
xép,
so sành càc bàn
dò,
ành mày bay, ành ve tinh ò
nhOng
thòi gian khàc nhau. Vói
tu liéu bàn
dò
eó
tu
nàm 1905 dén nay vói càc ty le
lan
1/50.000, 1/25.000,
ành
ve tinh Lansat (My), Priroda (Lién Xó cu)
va
Spot (Phàp) cho phép dua ra

mòi
so
dién bién cùa bò bién qua càc thòi ky khàc nhau. Phuang phàp vién thàm
con
giùp
cho viéc
vach
ranh
«iói
dia hình
va
tram lich
mot
càch nhanh
chón«,
han the nùa nò
con
cho phép khói phuc lai càc dòng
song va
càc lach
iriéu
co, càc
con
cài,
càc
lóp
phù
ihuc
vài,
càc

ludi
sa bòi trong càc mùa,
-
Phuang phàp tinh loàn dòng
bòi
tich ven bién. Trong luan àn này, tàc già dà
su
dung cóng thùc linh cùa Beloshapkov A.V [77]
de
xàc dinh dòng
bòi
tich ven
bién.
Luan àn duac xày dung trén ca sa xù ly, phàn tich
va
long hap nhiéu tu
héu
khàc
nhau cùa càc ca quan Trung uong va dia phuong. Dóng thòi tàc già luan àn dà lién hành
nhiéu chuyén khào sàt thuc dia a càc vùng
lành ihó
nghién
ciru de
kiém tra, thu thap, bó
sung du héu, so liéu phuc vu cho càc muc tiéu nghién cùu cùa luan àn.
5. Càc luqn
diénn
bào ve
- Cùa
song

\'en bién dóng
bang
Bàc Bò là dói
luang
dia ly tu nhién dac biet,
nguyén nhàn thành tao
va
phàl trién cùa chùng là su chi phói phùc tap giua càc yéu
tó tu nhién lù nhiéu phia, eó ành
huong
tàc dóng cùa con nguòi, trong dò dóng
lue
song
- bién dòng vai
irò
chù yéu nhung yéu lo dòng lue
song
(dòng chày, dòng boi
lich) trói han hàn dòng lue bién.
- Dóng lue hình thài, luang
bòi
tich
va
toc dò phàl trién ò càc doan cùa
song
dóng
bang
Bàc
Bó
phu thuóc chat che vào

che
dò phàn phói nuóc theo mùa ò thuang
nguón
va chiù
tic dòng manh cùa
che
dò nhàl
iriéu
eó bién dò khà
lon.
Qua trình
phàn phói nuóv qu\
et
diinh
sir
phàn bó cùa bòi tich cùa
song,
boi tich dièn ra khóng
déu ò càc cùa
song
dà dua dén
qua
trình phàl trién cùa
song
co cuòng dò khàc nhau,
song xu
ihé
phàl
irién làn
bién

ihuòng
trói vào mùa lù.
- Trén ca so xàc dinh
qu}'
luài va
bàn
chat
phàl trién bài bòi cùa
song
dóng
bang
Bàc Bó
de
xuà't phuang huóng khai thàc
va su
dung hap ly
lai
nguyén mói
truòng cùa
song
ven bién
6.
Nhung
dòng góp mói cùa
lècinvàn
%
- Luàn àn dà phàn
Ioai
cùa
song

Viét Nam dua trén lo bop càc
nhàn
lo tàc
dòng dén
qua
trình phàt trién cùa
song
- Luàn àn dà xàc dinh cuòng
dò,
toc dò phàt trién cùa
song bang
viéc xàc
djnh lugfng bòi
lich tao bài
va
càc dac trung dóng lue hình thài a vùng cùa
song
ven
bién dóng
bang
Bàc Bó
- Nguyén nhàn thành tao phàt trién cùa càc cùa
song
thuóc he thòng
song
Hong -
song
Thài Bình chù yéu
là
do nguón bùn càt

song
cung cap vào mùa mua lù
(chiém
lói 75
-=-
80
%
long
lupng
bùn
cài).
- Luàn àn dà dành già khà nàng quai
de làh
bién, thoàt lù
va
kién nghi dinh
huóng, khai thàc
su
dung bop ly tài nguyén thién nhién vùng cùa
song va
bào ve
mói truòng ven bién dóng
bang
Bàc Bó.
7.
C<3 SO
tài liéu
Luan àn
duge
xày dung trén co sa tài liéu cùa chinh tàc già thu thap

dugc
trong qua trình tham
già
càc de tài cap Nhà nuóc: 48b-02-01(1986-1990) "Dóng lue
càc
\-ung
cùa
song \^iét
Nam". "Nguyén nhàn
va
giai phàp phòng chóng sa bòi
luóng
làu vùng càng Hai Phòng" (1993-1997). "Diéu tra co bàn tài nguyén mói
truòng nhàm khai thàc
su
dung hap ly
dà'l
hoang boa càc bài bòi ven bién cùa
song
\'iét
Nam" (1996-1998). Càc de
lai
cap
Tinh,
Thành phó : "Xàc dinh nguyén nhàn
bién
làii
dào
Cài
Hai

va
buóc dau de xuà't càc bién phàp phòng chóng chù yéu"
(1984-1986). "Co sa khoa hoc quai
de là'n
bién Con Vành va khai thàc
su
dung bop
ly
vùng cùa song Ba
Lai"
(1986-1990).
"Dàc
diém càc
qua
trình dóng lue
va
hién
irang
boi
xói
ven bién dóng
bang song
Hóng'^
« j
994).
"Khai thàc va su dung hgp ly
6-
tài nguyén va bào
ve
mói truòng càc bài bòi ven bién cùa

song
Tinh Thài Bình"
(1995-1997). "Diéu kién tu nhién,
lai
nguyén
va
mói truòng dai ven bién dóng
bang
song Hong tu Hai
Phòng dén Kim San" (1997).
De lai
cap ca sa: "Nghién cùu bién
dang
long
dàn cùa
song
Ba
Lai
nhàm khai thàc
long
hgp
long
song"
(1995). "Xày
dung sa dò phàn
Ioai
cùa
song
ven bién phàn mién Bàc Viél Nam" (1996).
Ngoài ra tàc già

con su
dung
mot
so
lai
liéu dà cóng bó cùa tàc già
va
dóng
nghièp
trén càc tap
chi,
luyén
tap cóng trình nghién cùu
va
tham khào nhiéu
lai
liéu,
tu liéu khàc eó lién quan dà dugc cóng bó hoàc dang
Imi irir
lai Vién Dia
L5^
va
càc
caquan
khàc.
8.
Càu
trùc
cùa
luqn ón

Luan àn góm 147 trang, 37 sa
dò va
bàn dò, 42 biéu bang,
va
117
lai
héu
tham khào cùa càc tàc già trong
va
ngoài nuóc.
Ngoài phàn ma dàu
va
phàn két luàn, nói dung cùa luàn àn dugc trình
bay
irong 4 chuang nhu sau:
Chuang I : Tóng quan
ve
càc hai
cùa song
Viét Nam va khài quàt
dang
lue
phàt trién cùa song ven bién dóng
bang
Bàc Bó
Chuoìig
II : Phàn tich càc nhàn tó ành huòng dén
qua trình
dóng
lue

vùng cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bó
Chuang HI: Dac diém dóng
lue
hình thài cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bó
Chuang
IV:
Dinh huóng khai thàc
su
dung hgp ly tài nguyén
va bào
ve
mói truòng cùa
song
ven bién dóng bang Bac Bó
Luan àn dugc hoàn thành vói su huóng dàn khoa hoc cùa PGS. TSKH.
Nguyén Vàn Cu - Phó vién
truòng
Vién Dia
ly,
Trung làm Khoa hoc Tu nhién
va
Cóng nghé Quó'c

già va
PGS. TS. Nguyén Hoàn - Truòng phòng Khoa hoc Cóng
nghè
va
Dào tao sau Dai hoc, truòng Dai hoc KHTN - Dai hoc Quóc
già Ha
Nói.
»
^
Trong qua
irinh
thu thap tài liéu
va
viél luàn àn. tic già dà nhàn dugc
su
quan
làm
^à
giùp dò làn
linh.
eó hiéu qua cùa Ban giàm hiéu
inròng
DHKHTN va Ban
lành
dao Vién Dia ly - Trung làm KHTN & CNQG. Su giùp da
chi tinh
cùa càc nhà
khoa hoc, tap
thè
giào vién khoa Dia ly, lo bó món Dia mao, tap

thè
càn bó phòng
Tài nguyén nuóc cùa
song va
bién, Phàn vién Tài nguyén nuóc
va
Mói truòng,
\'ièn
Dia
1\
dà góp phàn khóng nhò vào thành cóng cùa luan àn.
Tàc già
con
nhàn dugc nhùng y kién dóng góp
qui bau
cùa càc giào su
va
càc
dóng nghiep. Nhàn dip này tàc già xin chàn thành càm
on
càc co quan, càc thày
co,
càc dóng nghiep dà giành su giùp dà
qui bau
ve linh
thàn
va
vài
chà'l trong thòi gian
ihuc

hién luàn àn.
p
*-*
Chuong 1. TÓNG QUAN
VE
CÀC
LOAI
CÙA SONG VIÈT NAM
^ À
KHÀI QUÀT DONG LUC PHÀT TRIÉN CÙA SONG
\'EN
BIÉN DÓNG
BANG
BÀC BÓ
LI.
LICH
Sir NGHIÉN
CÙU
WNG
CÙA
SONG
VEN BIÉN
Cùng nhu lich
su
phàt
trién
cùa càc ngành khoa hoc nói chung, vàn
de
nghién
cùu cùa

song
ven bién lù làu dà eó
sue
hap dàn. thu hùt dugc su chù y cùa nhiéu nhà
nghién cùu tu nhién. Nhùng nghién cùu mang
linh chat
phuang phàp luàn dugc dành
dàu
bang
càc cóng trình cùa N.Ya. Danilevski (1869) [79], V.V. Doculraev (1978)
[80].
G.R. Credner (1878)
[114],
F.R
Gullive (1899)
[115],
J. Barrel (1912)
[113],
E.M.
Marion (1945) [95],
RJ.
Russell (1936
-
1958)
[116], [117]
Dành già su phàl trién
va
hình thành cùa
song
theo diéu kién dia

chat,
kién
tao,
dia tàng, thach hoc phài ké dén cóng trình cùa
I.X.
Shukin (1938, 1960, 1974)
[110], [111], [112].
O.C. Leontrev [90]. [91], [92], V.P. Zencovich [84],
[85]
Con
bang
phuang phàp do dac càc dac trung thuy
vàn a
cùa
song
phài ké dén cóng trình
cùa N.X. Leliaski (1896) [89], P.X. Trekhovich (1904)
[107],
B.A. Apollov (1930)
[78] ;
bang
phuang phàp dành già càc dac trung bài vàn (muc nuóc, song, dòng bòi
lich
) cùa X.O. Macarov (1894) [93], N.N. Zubov (1947
-
1955) [86],
[87]
Nhìn
chung càc cóng trình trén chù yéu dùng lai ò mó là hoàc
bang

càc thòng so ky thuat
do dac thuy vàn
de
dành già hién trang
va
xu the phàl trién cùa
song,
chua chi ra
dugc ca che hình thành
va
vai
irò
tàc dóng qua lai cùa càc yéu tó
song va
bién.
Móc quan trong trong lich
su
nghién cùu cùa
song
dà dugc I. V. Xamoilov
[101] tóng két trong càc cóng trình nghién cùu cùa mình vào nàm 1952. Òng dà
Ihiéì lap
sa dò tuang tàc giua nuóc
song va
nuóc bién trong càc diéu kién song gió
khàc nhau
de
mmh chùng cho su hình thành dia hình cùa
song
cùng vói qua trình

phàt trién mang
luói
song,
long
dàn cùa song theo thòi gian. Sa do này dà dugc
A.I.
Simonov
[104], [105],
[106] phàt trién
va
àp dung cho vùng thém cùa
song.
Trén ca
sa phàn
tich
nhùng so
liéu
quan
trac
nhiéu nàm vói viéc
su
dung phuang trình càn
bang
dòng lue, óng dà dua ra sa dò hoàn
luu
ò vùng cùa
song
irong diéu kién gió
9-
nhe dóng thòi

de
nghi nhùng phuang phàp
linh
loàn toc
dò
dòng
chà)'
va dò man
cùa nuóc. Cóng trình cùa V.N.
Mikhailo\
dà
de
cap
dén
mò hình ly
thuyéi
qua
ifinh
tuàn hoàn cùa nuóc a vùng thém vói viéc
tinh
càc he qua cùa dòng
mài
dò.
Óng dà
xày dung thành cóng mò hình dòng chày phàn tàng
va
nhùng thay dói càc dàc trung
dòng chày trong
y\mg
chày

tran
cùa nuóc
song
ra bién.
T^ùng
phàt minh trong ly
thuyél dòng chày do gió a vùng ven bò cùa V.M. Altsyler [73], N. F. Sadrin
[108]
dà dàt nén mòng cho hàng
loai
nhùng két qua
dai
dugc trong nghién cùu qua trình
vàn chuyén cùa nuóc. su lan truyén cùa
song
vào trong cùa
song,
hién
lugng "né/n
man'\
su vàn chuyén bòi
lich
cùng nhu
mot loal
càc thành
luu
trong càc cóng
trình nghién cùu hình thài bar cùa
song
cùa V.N. Mikhailov (1958 -1967) [96], [97],

A.M.
Simolov (1958)
[104],
V.P. Zencovich (1960 - 1962) [84], [85], O.C Leontrev
(1955 - 1961) [91], [92],
N.I.
Makkaveev [94], X.X.
Baidm
(1962) [74], M.M.
Pogov
(1957)
[100].
O
nuóc la càc cóng trình nghién cùu vùng cùa song duói càc triéu dai phong
kién
Ihuòng
dugc gàn lién vói càc cóng trình quai
de
làn bién lap àp ma róng vùng
dal mói ven cùa
song.
Nhìn chung
dò
là nhùng cuóc chinh phuc
long
song,
quai
de
làn bién mò róng dóng
bang va

buóc dàu tìm hiéu
qu)'
luat
phàt trién vùng cùa
song
con
mang tmh chat dinh
imh,
ròi rac, chua hình thành dugc
mot
he thòng hoàn
chinh.
\^iéc
khào sàt nghién cùu vùng cùa
song
ven bién nói riéng bay vùng bién
\*ièt
Nam nói chung dugc dành dàu
bang
chuyén khào
sài
dàu tién dgc
\aing
bién
\'iéi
Nam
tu
vinh Bàc Bó tói vinh Thài Lan vói làu DeLanessan 300
tàii
vào nàm

1925,
cùng vói viéc nguòi Phàp xày dung mot so tram thuy vàn ò khu vue cùa
song
nhàm muc
dich
phuc
\ai Igi fch
khai thàc tài nguyén.
Tu
nàm
1954 NTià
nuóc ta dà tap trung xày dung mang luói thuy vàn, hai vàn
^nJng
cùa
song
va ven bién. Song song vói càc tram do dac co dinh chùng ta dà
thành lap càc doàn khào
sài
vùng cùa
song
ven bién, tó chùc hgp tàc khào
sài
nghién
cùu vùng ven bién nuóc ta vói càc chuyén
già
Lién Xó, Trung Quóc Két qua là
chùng la dà thành lap dugc càc bàn
dò
dia hình khu
\arc

cùa song, thém lue dia, do
dac thu
ihàp
dugc nhiéu lai héu song, gió, dòng chày
ò
càc khu
\vc
cùa
song
ven
bién nuóc la. Dàc bièt trong 20 nàm gàn day, viéc nghién cùu khai thàc vùng cùa
V
h
10-
sóng
cùa nuóc ta dà dugc chù y nhiéu han, mot so ngành dà di sàu vào nghién cùu
dugc
mot
vài phuang dién nào do
de
ùng dung cho viéc khai thàc hgp ly cùa ngành
mình, nhu Vién
Thiét
ké giao thòng, Trung tàm Khoa hoc Tu nhién va Cóng nghé
Quóc
già,
truòng Dai hoc Thuy
Igi,
truòng Dai hoc Khoa hoc Tu nhién Dai hoc
Quóc

già Ha
Nói v.v
cìing
vói su ra dòi cùa hàng loal càc
de lai
cap Nhà nuóc, cap
Bó.
Dàc
biél
càc chuang trình nghién cùu bién mang tmh Quóc
già
dà dugc lién
hành lù nàm 1980 cho lói nay da góp phàn làm sàng tò quy luat
va
co che cùa càc
giai
doan phàl trién bar cùa song,
qua
trình kéo
dai long
dàn,
dò
là nhùng màt xich
quan trong ca bàn nhàl cùa càc
qua
trình thành tao
va
phàt
irién
Delta. Dàng chù

5^
nhàl là két
qua
mang
tinh chat
chuyén sàu cùa PGS. TSKH. Nguyén Vàn Cu
ve
*'Dóng lue
vùng ven bién
va
cùa song Viét Nam" nàm 1990, "Dgc diém dia mqo
va
tram
tich tàng mat ven bién Thài Binh" trong Chuang trình mói truòng (52.02) cùa
PGS.
TS Nguyén Hoàn
va
nhùng nguòi khàc nàm 1986.
Mae dù càc cóng trình nghién cùu cùa
song
trong va ngoài nuóc dà dal
dugc nhùng thành tuu nhàl dinh, dugc ùng dung róng rài trong viéc thiét ké càc
cóng
irình:
thuy
Igi,
giao thòng, quai
de
làn bién, khai thàc
lai

nguyén thién
nhién vùng ven bién cùa
song.
Song chùng la cung càn thày ràng nhùng vàn
de
ly
ihuyét ve
dòng
lue
a
\Tjng
cùa
song
cho dén nay vàn chua dugc nghién cùu
hoàn chinh, chua xàc dinh dugc bàn chat co hoc eó
linh
quy
luàt
cùa su hình
thành
va
phàt trién cùa càc chàu thó. Dò là càc vàn
de ve
dia mao, dóng lue
dòng chày, càn càn bòi
lich,
ành huòng càc boat dóng cùa con nguòi dén dòng
lue vùng cùa
song
Do

dò
nghién cùu dóng
lue
hình thài cùa song ven bién Viét
Nam phuc vu cho khai thàc hgp ly tài nguyén thién nhién vùng cùa
song con
là
mól nhièm vu bel
sue
nàng né trong
luang
lai.
De góp phàn làm sàng lo phàn nào
ve
quy luàt
va
su hình thành phàt trién cùa
song
ven bién Viét Nam, luan àn dà tàp trung vàn
de
nghién cùu dòng lue hình thài,
càn càn bòi
lich,
xàc dinh nguyén nhàn phàt trién cùa
mot
so cùa
song
ven bién
dóng
bang

Bàc Bó
\^ièl
Nam.
il
L2.
KHÀI
NIÈIVl
CÙA
SONG VA
RANH
GIOÌ
VÙNG CÙA SONG
1,2.1.
Cùa
song
Cùa
song
là noi nuóc
song
dò ra bién bay là doan cuòi cùng cùa mot con
song
- mól dói
tugng
dia ly dàc biet, noi chuyén tiép
giùa song va
bién.
Cùa
song
là noi tranh chàp giùa nuóc bién
va

nuóc
song,
dò là su thay dói tu
che dò thuy vàn
song
trong su tiép nhàn che dò thuy vàn bién, xày ra trong khoàng
khóng gian tuang dói khóng lan -
mot
vi tri thuan
Igi
cho nuóc
song
dò ra bién dua
dén su thay dói ca bàn ve che dò thuy dóng lue, hoà
ly va
sinh hoc trong mói truòng
nuóc,
dóng thòi xuà't hién hién tugng xói mòn
day va
dòng
bòi lich
dàn dén viéc
thành tao bar cùa
song.
Do vày giói han cùa
song
ihuòng dugc xàc dinh nhu sau:
-
Giài
han

pina
trong cùa
song:
0 vi tri
day Iruc long
dàn
song
dat
dò
sàu lan
nhàl, noi bé màt muc nuóc
song dai
tói do dò'c nhò nhà't, ranh giói cuoi cùa
\àing
khóng hi nhiém man.
- Giài han phia ngoài cùa song: 0 ranh giói ngoài cùa càc bar dào cùa
song,
noi dòng chày, dòng bòi
tich song
bi tàt dàn.
Che
dò
thuy vàn cùa
song là
che dò thuy vàn
song
bién. Chùng phu thuóc
vào che do thuy vàn loàn
luu \arc song
(dòng chày, dòng bùn càt, qua trình dòng

dàn )
va
che dò thuy vàn bién (dòng chày, song ven bò, dòng triéu, dao dóng muc
nuóc ).
Dò là, ành huòng cùa bién truyén sàu vào trong
song
dugc biéu hién qua su
dao dóng
mire
nuóc (thuy triéu
va
nuóc dàng) gay
dòn
ù nuóc
song
kèm theo
qua
trình truyén man. Anh huong cùa
song
dugc
thè
hién ò vùng ven bò, noi gap
gò
giùa
nuóc
song va
nuóc bién, làm giàm dò man, tao diéu kién
làng
dong tram
tich.

Dòng lue phàt trién
long
dàn cùa song dugc dac trung bòi tmh chat xói mòn
Clic
bò a day
long
dàn
song
dóng thòi xuà't hién dòng
bòi tich
dugc dem ra bién,
duói su tàc dóng cùa dòng
song,
dòng triéu dàn dén thành tao
dai
càt ngàm, bar
ngàm dugc phàn bó
ò
cùa
song
hoàc dgc ven bò tao nén càc
con
càt, bài triéu, tién
thàn cùa dóng
bang Deha
cùa
song.
12-
Duòi góc dò
dóng

lue
thuy vàn
ibi
ranh giói trén cùa vùng cùa
song
là noi
khóng
con
ành huòng cùa càc yéu lo bién (ành huong cùa thuy
iriéu)
trong mùa kiét
va
giói han duói cùa vùng cùa song là khu
vue lì chiù
ành huòng cùa
yéu
lo
song
trong mùa lù eó
thè
lày lai duòng bién man
22%u.
1,2.2.
Phàn
vùng cùa song
Trong nghién cùu thuy vàn cùa song cùa
lA'.
Xamoilov
[101],
G. A

Saphianov [102] càc tàc già dà chia vùng cùa
song
ra làm ba
phàn;
phàn thuóc
song,
cùa
song va
cùa
song
ven bién. Ba phàn cùa
vìmg
cùa
song
nà}'
dugc xem nhu là
mot
he Ihóng nhà't, nò tón lai khóng
chi
eó càc dàc
irung
hình thài khàc nhau,
ma
con co
che
dò
thuy dóng lue
va
diéu kién cành quan tu nhién cùng
rat

khàc nhau.
Theo càch phàn chia cùa X. X. Baidin [75],
ihì
vùng cùa
song
góm co ba phàn
chùih,
mói phàn lai dugc chia ra càc don vi dàc trung nhò. Chùng dugc minh boa cu
thè
nhu sau:
- Doan sau cùa
song,
doan này dugc chia làm hai dang: mot nhành
song va
nhiéu nhành
song.
- Doan cùa song ( vùng
nguòng
cùa song): Doan này
con
dugc ggi là vùng
thém bién nóng cùa
song,
theo thòi gian phàl trién cùa cùa
song,
doan cùa
song
dugc phàn làm hai dang: dang
kin va
dang ha. Dang

kìn
ùng vói cùa
song
dang phàt
trién a giai doan dàu, giai doan lap day vùng vinh
va
hình thành dóng
bang
Delta.
Dang ha ùng vói cùa
song
phàt trién
co
qua trình trao
dói
tu do giùa nuóc song
va
nuóc bién
va chiù
ành huong manh cùa càc yéu tó dóng lue bién (cùa
song co
dang
lói).
- Doan ngoài cùa
song
Ihuòng dugc ggi là vùng
ria
ven bién cùa
song,
noi

tranh chà'p manh me cùa càc qua trình dóng lue
song
- bién, dac trung cho su hình
thành phàl trién càc
vai,
bar
Dira
vào quan diém phàn vùng cùa song cùa V.N. Mikhailov [96], [98] dugc
két hgp vói nhiéu cóng trình nghién cùu phàn
Ioai
vùng cùa
song
cùa càc tàc già
trong
va
ngoài nuóc [6], [9], [10], [13], [14], [33], [37], [41], [49], [52], [75],
[101],
[104].
luàn àn dà xàc dinh vùng cùa
song \'ièi
Nam
co
giói han phia irong là noi
khóng
chiù
ành huòng cùa che
dò
thuy triéu
va
nuóc dàng trong mùa kiét, giói han

phia ngoài là duòng bién man
22%o
trong mùa mua lù. Vói nhàn dinh này. vùng cùa
song
ven bién dóng bang Bàc Bó dugc xàc dinh
va
phàn chia nhu sau (hình 1.1) :
Phàn
ihuòc song co
giói han trén
irùng
vói giói han (nguòng) trén cùa vùng
cùa
song,
là noi khóng
chiù
ành huòng cùa thuy triéu
va
nuóc dàng vào mùa kiét. là
noi
song bài
dàu phàn nhành dò là noi phàn nhành cùa
song Hong
sang
song
NTiué.
Giói han duói cùa phàn này dugc xàc dinh bòi duòng bién man
4%o
vào mùa kiét.
Phàn cùa

song
dugc nói tiép kéo
dai
cho tói giói han duói
ìà
duòng mép nuóc
bay
ria
ngoài cùa càc bar cùa
song
vào thòi diém chàn triéu rùt
ihàp
nhà't (duòng
mire
nuóc "0" bài do).
Phàn cùa
song
ven bién là vùng dugc kéo
dai
ra
phia
bién eó giói han dugc
xàc dinh
bang
duòng bién man
22%^»,
trùng vói
nguong
duói cùa vùng cùa
song,

tuang ùng vói dò sàu
6
m nuóc tra vào,
day
là vùng
chiù
ành huong cùa
song,
dòng
chày, thuy triéu
Giói han cùa vùng cùa
song
nhu dà trình
bay
ò trén cho chùng ta thày cùa
song
eó
che
dò dóng lue
rat
phùc tap, the hién mói tuang tàc càc yéu tó lù nhiéu
quyén: thuy quyén, thach quyén,
khi
quyén, sinh quyén
va
tàc dóng cùa con nguòi.
Do
dò
viéc nghién cùu dóng lue vùng bién cùa
song,

phài dua trén ca sa nghién cùu
long hgp càc yéu tó xàc dinh càu trùc dóng
lue
vùng cùa
song
eó lién quan
hOu
co
vói nhau, tuang tàc qua lai làn nhau trong mot he Ihóng nhàl [7].
So dò
tuong
tàc giùa càc
yéu
tó tu nhién
va
con nguòi trong càc
qua
trình
dong lue vùng ven bién cùa
song
dugc the hién 4 nhóm yéu tò co bàn là:
NTióm
càc
yéu tó
song
ngòi, nhóm càc yéu tó bién, nhóm càc yéu tó tu nhién khàc
va
nhóm càc
yéu tó nhàn smh (hình 1.2). Trong dò nhóm yéu lo
song

ngòi
va
bién
co
tàc dung
truc tiép tói càc
qua
trình dòng lue vùng ven bién cùa
song,
con
nhóm yéu tó tu
nhién khàc Ihuòng gay ành huòng ò hai dang: tàc dóng truc tiép
va
giàn tiép
co
nhùng tàc dóng dièn ra nhanh manh
va
eó nhùng tàc dóng lù lù làu
dai
nhung eó vai
Irò
quan trong.
14-
OScm€>6ng
HÌNH 1.1 SO
BÒ
CÀC DON
Vj
VÙNG
CITA

SONG
BÀC
BÒ
(I :
Phan
thuòc
song;
Il : Cùa song; Ut : Phan cùa song ven bien)
15-
NHOM
CAC YEU TO SONG
NGOI
NHOM
CAC YEU TO
NHAN SINH
• !
VÙNG CÙA
SONG
VEN BIEN
1
A
; '
NHÓM CÀC
YÉU TÒ
TU NHIÉN KHÀC
NHOM CAC YEU TO BIEN
Hình
1.2
Sa do tuang tàc giùa càc nhàn lo ò vùng cùa
song

Trong 4 nhóm
yéu
tò
trén,
nhóm
yéu
lo
song
ngòi
va
bién eó tàc dóng truc
tiép lói càc qua trình dóng
lire
cùa
song
ven bién.
Duófi
day là càc ành
huàng
cùa
liìng
nhóm yéu lo lai vùng cùa
song
ven
bién.
1.2.2.1. Nhóm càc yéu
tò song
ngòi
Co
vai

Irò
rat
lón
trong
qua
trình phàl
trién \^ùng
cùa
song
nói chung va doan
cùa
song
nói riéng. Trong
dò
dòng chày
va
dòng bùn
cài
là
nhinig
yéu lo' co bàn
quyét dinh lói
qua
trình phàt trién cùa
song va
luói thuy vàn vùng cùa
song.
Lugfng
dòng chày càng
lón.

cùa song càng duac mò róng.
qua
trình lién hoà cùa
song va
thành tao chàu thó dién ra càng nhanh. Dòng chày là chi liéu dành già
nàng
luang
cùa
qua
trình
long
dàn
va
khà nàng van chuyén bùn càt, no eó ành huong truc tiép
lói loàn bó luói thuy vàn cùa song
va
khà nàng giù nuóc trong dóng
bang
Delta.
Dòng bùn
cài
trong
song
là mot trong nhùng yéu tò quan irong quyét dinh cuòng do
bién dang
long
dàn cùa
song.
Lirotig
bùn

cài
càng
ló-n
thì toc dò boi làng boi
dàp
cùa
song
càng nhanh, càng làm làng khà nàng kéo
dai
cùa
song
nói riéng va Della nói
chung ve
phia
bién.
Ngoài ra,
mire
nuóc song cung eó vai
irò
nhàl dinh, nhung it quan trong han
yéu lo dòng chày
va
bùn càt. Tuy vay dao dòng muc nuóc lai co vai trò quyét dinh
tói qua trình phàt trién
long
dàn. Tri so dao dóng muc nuóc càng
lón,
toc
dò
dòng

chày bién thién càng manh
va qua
trình xói la boi lap
long
dàn xày ra càng nhanh.
0 chùng
mire
nào
dò,
dòng chày - muc nuóc
va
luu luang bùn
cài
eó quan he hùu co
vói nhau. Dòi vói vùng cùa
song co
thuy triéu lón thì dao dóng muc nuóc lù trong
-16-
sóng giàm dàn tri so khi ra gàn phia cùa. thay
vàt>
dò dao dóng do thuy triéu
thucfng
trói han
va
dóng vai
irò
chinh.
1.2.2.2.
Nhóm càc yéu
tò bién

- Bién dóne muc nuóc bién
va
dai
duons
vói chu ky
dai
co ành buone lón
khóng nhùng dén lién trình phàt trién cùa
song
nói riéng
ma
tói cà luói thuy vàn
va
dóng
bang
nói chung. Càc dao dóng chu ky ngàn nhu hién tuang nuóc
dàng,
thuy
triéu, lù
thuòng
tàc dóng tói
qua
trình bién dói dia hình Ihóng qua càc yéu lo dòng
chày,
song
va
vàn chuyén bùn
cài.
-
Song

bién
va
dòng chày
song:
là càc
\'éu
tò bién quan trong nhàl trong
qua
trình dong
lue
vùng ven bién nói chung
va
vùng cùa
song
ven bién nói riéng. Bàn
chà'l
vai
ly cùa qua trình tuang tàc giùa
song
bién
va
dia hình bò trong
qua
trình tich
tu - xói la, di chuyén bùn
cài
là
khu3Tih
huóng diéu chinh lai su càn
bang

dòng lue,
tao ra dò dò'c
hgp
ly, phu thuóc vào cuòng do
song
tàc dòng cùng nhu càu tao
vài
lieu
day.
Dòng chày vùng ven bò dóng vai trò rat lón trong
qua
trình phàn phòi lai
bùn càt
va
van chuyén bùn càt vùng bò. Dòng chày chi phòi rat lich cuc tói huóng
phàl trién cùa
song.
- Thuy triéu luón dóng vai trò quan trong trong càc
qua
trình dóng lue vùng
bién cùa
song:
iruóc
hét tao ra dòng chày toc dò
rat
cao vùng cùa
song
(dàc biél ò
càc kénh lach sàu hep), day nuóc man xàm nhap vào sàu trong
song,

gay ra hien
tuang don
ù
nuóc ò cùa
song
trong mùa
10.
Ngoài ra, dao dóng thuy triéu vói
bién
do
lón con
tao ra dai
song
vò khà róng truóc cùa
song.
1.2.2.3, Nhóm
càc
yéu to
tu
nhién khàc
-
Khi
bau dóng vai
irò rà'l
lón,
co
ành huòng quyét dinh dén che dò gió,
song
va
dòng chày ven bò cùng nhu dac diém

thó nhuong va
thàm thuc
vai
vùng ven
bién cùa
song.
Ngoài ành huòng truc tiép dén càc yéu lo trén,
khi
bau
con
gay ành
huong giàn tiép tói
che
do dòng lue vùng cùa song ven bién Ihóng qua che do thuy
vàn
va
dòng chày bùn càt
song
ngòi.
Co
the nói càc yéu tò thuy vàn trong
song
chinh là
san
phàm
inrc
tiép cùa
khi
bau khu
\arc

thóng qua càc yéu lo mua - àm -
dòng chày.
17
- Thàm
ihuc vài
vùng cùa
song
ven bién: Dóng vai trò
''ào
giàp'
bào ve dói
bò truóc càc tàc nhàn phà huy nhu
song va
dòng chày. Ngoài ra, thàm thuc
vai con
2Óp phàn làm tàng nhanh
qua irình
làng dong
va lich
tu bùn càt.
Nguge
lai, diéu
kién thó nhuong se quyét dinh
gióng,
loài
thuc
vai
phàt trién trong vùng cùa
song
day bién dóng.

- Diéu kién dia
chat,
dia hình. dàc diém dia mao, chuyén dóng tàn kién tao
eó vai trò nhàl dinh trong
qua
trình dòng lue phàt trién vùng cùa
song
ven bién. Càc
ành huong cùa chùng Ihuòng là giàn tiép, dién ra
tu
lù làu
dai,
nhung quyét dinh xu
thè
phàt trién chung cùa vùng cùa
song
ven bién. Truóc
héi
là ành huong lói
qua
trình hình thành
va
phàt trién luói
song,
phàn phòi lai dòng chày
va
dòng bùn càt
trong
song.
Càc

qua
trình chuyén dòng nàng
-
ha cuc bó vò
trai
dàt ihuòng gay ra
hién tuang
dói
huóng dòng
chày,
phàn nhành
song
hoàc lap
day long
song.
1.2.2.4. Nhóm yéu
tó'
nhàn sinh
Ngày nay vói nhip
dò
phàt trién manh me cùa khoa hoc ky thuat, tàc dóng
cùa con nguòi tói thién nhién nói chung
va
dóng lue vùng cùa
song
ven bién nói
riéng ngày càng sàu sàc. Càc tàc dóng này ành huòng truc tiép
va
giàn tiép tói vùng
cùa song.

Anh huang truc tiép
gay
ra vói vùng cua
song
ven bién là viéc xày dung càc
cóng trình diéu
tiél
nuóc ò dóng
bang
(de,
dàp, kè, cóng, kho nuóc.) dà làm thay
dói
che dò
dòng chày
va
bùn càt
song
ngòi. Viéc nao
vél
luóng lach cùa
song,
dào
kénh dàn, xày dàp chàn
song,
dàp chàn dòng tàc dóng truc tiép lói
che
dò thuy vàn
- thuy lue cùa dòng song, ành huong tói
qua
trình xàm nhàp man, làng dong bùn càt

cung nhu xói lo
bò
làm cho càn
bang
dòng lue tu nhién bi phà va.
Ngoài càc tàc dóng truc tiép, con nguòi
con
gay ra nhùng tàc dóng giàn tiép
dén vùng cùa
song
thóng qua càc yéu tò dóng
lue song
- bién: nan phà rùng phòng
bó dàu nguón, xày dung càc kho nuóc lón a thugng nguón làm thay dói
che
do
thuy vàn
song
ngòi. Rùng dàu nguón bi tàn phà dà
gay
tàc hai ghé góm trong khà
nàng chò'ng lù, diéu
liei
dòng chày. Càc ho chua, kho nuóc lón hình thành làm thay
dói
che
do thuy vàn
song,
mói truòng sinh thài
^và-cuó'i-eùng co

tàc
-dóng
ành
I
\r"l rryrri
!
- 18
huong lói che dò dóng
lue
vùng cùa
song
ven bién thóng qua
che dò
dòng chày
va
bùn càt
song
ngòi.
Dò chinh là càc nhàn lo cùa 4 nhóm yéu tò co bàn thuòng xà}' ra ò vùng cùa
song
ven bién se
dugc
luan àn de cap
va
dành già chi tiél ò phàn càc nhàn tò tu
nhién chi phói càc qua trình dòng lue phàt trién càc cùa
song
ven bién dóng
bang
Bàc Bò.

1.3. CÀC LOAI CÙA SONG VEN BIEN VIET NAM
Cùa
song
ven bién Viét Nam là vùng cùa
song co
thuy
iriéu,
noi dién ra càc
qua
trình dòng lue phùc lap, noi thuòng xuyén xày ra tranh chàp mành
liét
giùa càc
nhóm yé'u tò nói lue
va
ngoai
lue.
Do vày, viéc phàn
Ioai
cùa
song
ven bién Viél
Nam mang mot y nghla quan trong trong viéc àp dung càc phuong phàp nghién cùu
phù bop nhàm phuc vu cho càc chuyén ngành, dòi tugng lién quan tói viéc khai thàc
su
dung hap ly eó hiéu qua lành thó cùa
song
ven bién.
Trong nhiéu cóng trình nghién cùu ve cùa
song
trén

thè
giói [75].
[96],
[101],
[103],
càch phàn
Ioai
cùa song rat khàc nhau, chùng hoàn loàn phu thuóc vào muc
dich
nghién cùu
va
càc chi liéu
su
dung trong phàn
Ioai,
co
the néu
mot
càch tóng
quàt càc phuong phàp phàn
Ioai
cùa
song
trén
thè
giói nhu sau:
1) Dua trén càc dàu hiéu dja mao ca bàn, càc cùa
song dugc
phàn làm hai nhóm
chinh:

• Cùa
song
Delta chàu thó.
• Esluary (cùa
song
hình phèu)
2)
Dira
theo chi tiéu phàn vùng
khi
bau, càc cùa
song
phàn chia ra càc nhóm:
• Cùa
song
vùng cuc dai.
• Cua song vùng ón dai.
• Cùa
song
vùng nhiét dói
va
càn nhiét dói.
3) Dua trén hình dang cùa
song va
duòng bò bién, chia ra càc
Ioai:
• Cùa
song
dang thàng
va

dang phéu.
19
• Cùa song dang
kin va
dang
ho.
• Cùa
song
dang
lòm,
lói
va
phàng.
4) Dua trén ca
so
giai doan phàl trién (theo
tuoi)
chia ra càc
Ioai:
• Cua
song
tre.
• Cua
song
dang phàt Irién.
• Cùa
song
dà truòng thành.
5) Dua trén dàc diém tàc dóng
cùa che dò

thùy -
hai
vàn chia ra hai nhóm:
• Cùa
song
ven bién ha (bay dai duang).
• Cùa
song
ven bién kin (bay bién nói dia).
6) Dua theo
che
dò dòng bùn càt
(lién
quan lói
toc dò
phàt trién cùa
song va
Della)
chia ra càc nhóm:
• Cùa
song
co dòng bùn càt dói dào.
• Cùa
song
eó it (hoàc rat it)
bìm
cài.
7) Theo
che dò va
dac tinh thuy triéu phàn ra càc

Ioai:
• Vùng cùa
song
eó triéu.
• Vùng cùa
song
vò triéu.
8) Dua trén dà'u hiéu hoat dóng kién tao khu
vue:
• Vùng cùa
song co
boat dòng kién tao manh (sul
lùn,
nàng - ha, tàch dàn ).
• Vùng cùa
song
il (hoàc khóng eó) boat dóng kién tao.
9) Dua theo dà'u hiéu hình thài càc
vai,
bài
bòi
ngàm
(bar).,
co thè
chia ra càc
Ioai:
• Cùa
song
eó bar phàt trién dang ludi
liém.

• Cùa
song
eó bar phàl trién dang dào chàn.
• Cùa
song
eó bar phàt trién dang doi kéo
dai.
• Cùa song co bar phàl trién dang huóng làm phàn
cliia long
dàn chinh
20
10) Dua trén chi tiéu dành già cuòng dò cùa càc yéu tò dóng lue
song
- bién.
co thè
chia ra cùa
song chiù
tàc dóng cùa càc yéu tò bién là chinh
va
cùa song
chiù
tàc
dóng cùa càc yéu tò
song
là chinh.
Nhìn chung, trong
bft cu
càch phàn chia nào cùng it nhiéu déu de cap dén
càc yéu tò dóng lue vùng ven bién cùa
song mot

càch truc tiép bay giàn tiép.
Ò
nuóc ta
hàu
bel cac cùa
song
phàl trién a vùng
chiù
ành huong cùa thuy
Uiéu
vói
che
do thuy thach dóng lue
rat
phùc tap
va
da dang. Do vày viéc phàn
Ioai
cùa
song
mot càch co
he
thóng thì bau nhu chua duoc chù y, ngoài két
qua
nghién
cùu dòng
lue
cùa
song
trong khuòn khó de tài 48B. 02. 01 do PGS. TSKH. Nguyén

Vàn Cu làm chù nhiém là co de càp dén viéc phàn
Ioai
cùa
song.
Trong cóng trình
này ò phàn phàn
Ioai
cùa
song
Viet Nam càc tàc già dà
su
dung chù yéu hai phuang
phàp co bàn, dò là phàn Ioai theo dà'u biéu dia chat
;
dia mao
va
hình thài dóng lue
thuy vàn,
va
phàn
Ioai
theo mùc dò
tac
dòng cùa càc yéu tò dóng
lue.
Thuc chà'l hai
nguyén tàc phàn
Ioai
cùa
song

a
irén
chù yéu dua vào he qua
va
mùc dò tàc dòng
cùa càc yé'u tò dòng
lue,
song cùng dà chi ra
dugfc
10 dang cùa
song
thuòc 3
Ioai
cùa
song
chinh
a
Viét Nam là cùa song lòm (Estuary). cùa
song
phàng (Liman)
va
cùa
song
lói (Della).
1.3.1.
To
hop
nnot so
yéu
to'

trong phan
loqi
cùa song Viet Nann
Xuàt
phàt trén quan diém nghién cùu he thòng, càc nhàn tò tu nhién tàc dóng
qua lai làn nhau Irong mot he thòng nhà't ò vùng cùa song cùng nhu trén ca so phàn
Ioai
cùa nhiéu tàc già trén
thè
giói [75], [96],
[101],
dàc biél là hai phuang phàp
phàn
Ioai
cùa
song
Viet Nam cùa PGS. TSKH. Nguyén Vàn Cu [14], viéc phàn
Ioai
cùa
song
a Viet Nam duac xàc dinh
bang
lo
hgp
cùa càc yéu tò nhu sau (hình 1.3):
1.3.1.1.
Phàn lue
dia
kécan
cùa

song
(doan sau cùa song): càn eù hình thài
va
qua
trình phàl trién cùa
long
dàn cùa
song
chia
làm
hai dang:
- Mot nhành
song
phàt irién trén vùng dói, nùi hay dóng
bang
chàu thó
chua hoàn thién - Al.
<o-
!
CI
i
U
!
"<
o
i
&^
o
2
O