Nghệ thuật tiểu thuyết cuốn theo chiều gió của Margaret Mitchell

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
_________________



Ngô Như Quỳnh



NGHỆ THUẬT TIỂU THUYẾT
CUỐN THEO CHIỀU GIÓ
CỦA MARGARET MITCHELL





LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC




Thành phố Hồ Chí Minh – 2009
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
_________________


Ngô Như Quỳnh

NGHỆ THUẬT TIỂU THUYẾT
CUỐN THEO CHIỀU GIÓ
CỦA MARGARET MITCHELL



Chuyên ngành : Văn học nước ngoài
Mã số : 66 22 30


LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC


NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN THỊ ANH THẢO


Thành phố Hồ Chí Minh – 2009




LỜI CẢM ƠN

Công trình này đã hoàn thành trong sự nỗ lực của bản thân và sự
giúp đỡ của những người mà tôi hằng kính trọng. Xin được cảm ơn cô
Anh Thảo – người đã tận tình lắng nghe và hướng dẫn tôi theo suốt quá
trình lên ý tưởng và viết Luận văn, cảm ơn Thư viện ĐH Sư Phạm
TPHCM đã hỗ trợ tôi về nguồn tư liệu, cảm ơn thầy cô, gia đình và bạn bè

đã động vi
ên tinh thần để tôi hoàn thành tốt công việc và học tập, đặc biệt
là Luận văn này.
Dù đã rất cố gắng nhưng với nhiều yếu tố chi phối, Luận văn chắc
chắn còn không ít thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý từ quý thầy cô
và bè bạn.
Xin trân trọng cảm ơn!

TPHCM, tháng 12/2009
Ngô Như Quỳnh
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG CỐT TRUYỆN........................ 19
1.1. Tình huống ............................................................................................... 20
1.1.1. Tình huống làm hoán đổi vai trò................................................... 20
1.1.2. Tình huống ước mơ bị thực tế hủy hoại ....................................... 26
1.1.3. Tình huống hiểu lầm thay đổi số phận.......................................... 27
1.1.4. Tình huống trở về.......................................................................... 33
1.1.5. Tình huống kết hôn ứng phó......................................................... 34
1.2. Chi tiết ..................................................................................................... 38
1.2.1. Chi tiết biểu tượng ........................................................................ 39
1.2.1.1. Cánh cửa đóng (closed door) và những bí mật
................ 39
1.2.1.2. Giấc mơ sương mù........................................................... 46
1.2.1.3. Chiếc áo cooc –se của Scarlett......................................... 48
1.2.2. Chi tiết đối lập trong sự thống nhất .............................................. 51
1.2.2.1. Sự chia cắt nhưng thống nhất của đất nước trong

chiến tranh ...................................................................... 51
1.2.2.2. Sự đối lập nhưng thống nhất trong tính cách Ashley
và Rhett........................................................................... 51
1.2.2.3. Sự dung hòa những đối nghịch trong tính cách
Scarlett ............................................................................ 52
1.3. Kiểu kết thúc ............................................................................................ 53
Chương 2: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT ............................. 59
2.1. Thế giới nhân vật...................................................................................... 59
2.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật ................................................................. 62
2.2.1. Qua miêu tả ngoại hình ................................................................ 62
2.2.2. Qua miêu tả cử chỉ hành động ...................................................... 68
2.2.3. Qua miêu tả tính cách ................................................................... 70
2.2.4. Qua khắc họa nội tâm ................................................................... 77
2.3. Thành công của M.Mitchell với kiểu nhân vật “lệch chuẩn” .................. 85
2.3.1. Scarlett .......................................................................................... 85
2.3.2. Rhett .............................................................................................. 89
Chương 3: NGHỆ THUẬT TRẦN THUẬT............................................... 95
3.1. Trần thuật khách quan vô nhân xưng....................................................... 96
3.2. Trần thuật nửa trực tiếp.......................................................................... 100

3.3. Trần thuật bộc lộ tình cảm bằng trữ tình ngoại đề................................. 104

KẾT LUẬN .................................................................................................. 111
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 119
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 126



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Năm 1936, sự ra đời đột ngột của một cuốn tiểu thuyết từ một tác giả
gần như vô danh trong giới tiểu
thuyết – Margaret Mitchell, với cái
tên tựa đề tác phẩm nghe khá nên thơ
lấy ý từ câu thành ngữ nổi tiếng của
người Mỹ, “Gone with the wind”, tức
“Cuốn theo chiều gió”, đã lập tức tạo
nên niềm hứng khởi tột độ cho độc
giả Mỹ. Họ đón nhận cuốn tiểu
thuyết với đủ mọi cảm
xúc say mê,
bồi hồi, và cả chê bai, dè bỉu, nhưng
sẵn sàng thâu đêm suốt sáng theo
đuổi cho kì hết câu chuyện chỉ để
biết kết cục của nó ra sao.
Một năm sau, tác phẩm tiếp tục làm một phát “chỉ thiên” vào những
độc giả còn ngờ vực về sức hút của nó với việc đoạt giải thưởng Pulitzer, giải
tiểu thuyết x
uất sắc nhất của Hiệp hội phát hành sách Hoa Kỳ năm 1937 (giờ
là Giải thưởng sách toàn quốc), rồi huy chương kỷ niệm Carl Bohnengerger
của Hiệp hội Thư viện Florida, và huy chương vàng của Cộng đồng Nam
New York. Đến lúc cuốn tiểu thuyết được chuyển thể thành phim vào 1939,
để lại gây kì tích thắng 8 giải Academy Awards, thì độc giả mới thôi ngỡ
ngàng trước cuốn tiểu thuyết có một không hai này [73, tr.34].
Tuy thế, trước thực tế là không ít tác phẩm khi ra đời “gióng t
rống khua
chiêng” nhưng sau đó lặng yên không kèn trống và bị vất vào nhà kho, nên
không riêng những độc giả khó tính mà ngay cả những độc giả cuồng tín,

cũng đã lo ngại việc một cuốn tiểu thuyết mà nổi lên nhanh chóng, ồn ào và
gây hiệu ứng với tốc độ tên lửa như “Cuốn theo chiều gió”, có thể rồi một
thời gian sẽ bị những hiện tượng khác che mờ trong sớm muộn. Đặc biệt là
khi có không ít những bài phê bình phân tích của các cây bút sắc sảo nghiêng
về trường phái “mổ xẻ’ đã không hề nương tay khi công kích tác phẩm này,
rằng nó là một tác phẩm xoàng xĩnh, dễ đọc, và chỉ “dụ dỗ” nổi những bà nội
trợ dễ dãi. Ấy là chưa kể đến hàng loạt hạt sạn xung quanh vấn đề phân biệt
chủng tộc và tính lãng mạn thái quá trong hư cấu lịch sử.
Nhưng đến lúc này,
70 năm có lẽ đã trôi qua, cùng lúc hàng loạt tác
phẩm xuất sắc khác đã ra đời, tính cả những cuốn hậu, làm mới “Cuốn theo
chiều gió”, nhưng không tác phẩm nào hạ gục ngôi vị của nó, ít ra là về c
on
số xuất bản, chuyển ngữ, và sự yêu mến trong lòng độc giả từ nước Mỹ đến
ngoài biên giới.
Nhân đó, mới nhắc lại những kì tích đáng khâm phục mà cuốn tiểu
thuyết dày 1024 trang bản tiếng Anh (bản của Nhà xuất bản Avon) này làm
được. “Cuốn theo chiều gió” đã tự tạo ra lịch sử ngay khi được xuất bản, khi
doanh số của nó phá vỡ mọi kỷ lục ở Nhà xuất bản lừng danh Macm
illan.
Trong vòng một tháng họ đã in 200 ngàn cuốn, trong 2 tháng bán được 6000
cuốn một ngày, trong 6 tháng, 1 triệu cuốn đã bị “Cuốn theo chiều gió”.
Tháng 8 năm 1936, 2 nhà in và 2 xưởng đóng sách làm việc cả ngày lẫn đêm.
Người ta làm một phép toán và kết luận: “Cuốn theo chiều gió” sẽ vượt cao
hơn cả Manhattan, và cao gấp 50 lần toà Empire State nếu tất cả các cuốn
sách bán được chồng lên nhau, và nếu chúng được xếp nối đuôi nhau thì

chúng sẽ bao vòng quanh xích đạo gần 3 lần, như thể chứng tỏ “Cuốn theo
chiều gió” vòng quanh thế giới như thế nào [73, tr.34].
“Cuốn theo chiều gió” cũng từng “làm mưa làm gió” sau đó ở châu Âu

hậu chiến. Hitler cấm cuốn này khi chiếm đóng châu Âu vì Scarlett là một


biểu tượng nguy hiểm của sự kháng cự. Ngày nay, “Cuốn theo chiều gió” đã
thành một hiện tượng toàn cầu, đã bán hơn 30 triệu bản và 200 ấn bản đã
được phát hành ở 40 nước. Cuốn sách (và cả phim) tiếp tục được đón nhận
rộng rãi ở châu Âu, đồng thời cũng được gieo trên những mảnh đất văn hoá
màu mỡ với những ấn bản tiếng nước ngoài đã được xuất bản ở những nơi có
thị trường sách tương đối nhỏ, n
hư Czechoslovakia, Bugari, Etiopia, Latvia,
và cả Việt Nam.
Với những con số đáng kinh ngạc như thế, “Cuốn theo chiều gió” đã
trở thành huyền thoại trong lịch sử ngành xuất bản, tiểu thuyết Mỹ bán chạy
nhất mọi thời đại. Hàng loạt nhà phê bình văn chương và những cây bút nổi
tiếng của các báo lớn đua nhau lao vào cuộc để lý giải sức h
út của tác phẩm
có doanh số kỷ lục 50.000 bản một ngày này. Nhiều lí do được đưa ra để rồi
kết luận chung vẫn chỉ là ở dạng giả thuyết. Điều đó cũng không có gì đáng
ngạc nhiên, vì chính Margaret Mitchell, người trong cuộc, cũng bị choáng
ngợp bởi kì tích của đứa con tinh thần mình viết nên. Bà thật sự bất ngờ và
sau đó là hỗn loạn trước tiếng tăm của “
Cuốn theo chiều gió”. Bà bị bao vây,
cuộc sống riêng tư của bà bị những kẻ xâm phạm tàn phá, người lạ mặt gọi
điện liên miên, gửi những thư từ kỳ quặc, lôi bà vào những vụ kiện tụng, lấy
tên tiểu thuyết đặt tên cho một trò thoát y… Vào tháng 8 năm 1936, Margaret
Mitchell đã viết cho Harold Latham, người đàn ông khiến nàng thành công:
“How did you know six months ago that “Gone with the wind” would be a
success…? I do not see how you anticipated the enomous sales which have
been so unexpected and bewildering to me” (“Làm sao mà sáu tháng trước
ngài có thể biết được “Cuốn t

heo chiều gió” sẽ thành công như thế?... Tôi
không hiểu được làm sao ngài có thể dự đoán được một doanh số khổng lồ
như vậy trong khi đối với tôi nó thật sự quá bất ngờ và khó hiểu”) [48, tr.3].


Sự thành công của “Cuốn theo chiều gió” về mặt doanh thu xuất bản và
tiếng tăm, lại còn đi kèm với một hoàn cảnh sáng tác khá đậm tính giai thoại
của tác giả: viết để giải khuây những ngày bị bệnh, viết trên cơ sở những kí
ức thời cha ông để lại và từ những kiến thức bà có từ thời còn làm báo cộng
thêm quá trình tra cứu tư liệu, càng làm cho tác phẩm trở nên kinh điển.
Với tất cả kì tích đó, chúng ta hãy khoan vội bàn về hai phạm
trù khen
chê từ những cây bút phê bình rất giàu kinh nghiệm và sắc sảo trên toàn thế
giới, để khẳng định chắc chắn một điều: “Cuốn theo chiều gió” là một tác
phẩm có sức hấp dẫn đặc biệt. Không ai phủ nhận được điều đó. Do vậy, việc
nghiên cứu về điều gì, yếu tố nào đã làm nên cái hay đó, chính là vấn đề cốt
lõi m
à chúng tôi theo đuổi. Chúng tôi đã quyết định bắt tay vào đề tài “Nghệ
thuật tiểu thuyết Cuốn theo chiều gió” từ nguyên cớ ấy – cho điều chính
mình say mê mà không hề để hội chứng “bầy đàn” hay best-seller ảnh hưởng,
và cho điều đáng được dành thời gian để nghiên cứu một cách có “đầu đũa”
chứ không chỉ là một vài bài cảm nhận đơn thuần.
Đề tài cũng là sự thỏa mãn cá nhân trong quá trình tra cứu tư liệu, khi
điểm
qua số lượng công trình nghiên cứu ít ỏi tại Việt Nam về “Cuốn theo
chiều gió” và nhận thấy: chưa có tác phẩm nào bàn một cách cụ thể về vấn đề
này. Quá trình chuyên sâu tra cứu, thống kê, nghiên cứu, phân tích cũng giúp
chúng tôi vận dụng những kĩ năng đã được học trong chương trình Cao học để
ứng dụng, và làm cơ sở tư liệu cho những công trình cao hơn, cũng như cho

công việc giảng dạy trong tương lai.
2. Lịch sử vấn đề
Đối với một tác phẩm nổi tiếng mang tầm vóc toàn cầu như “Cuốn theo
chiều gió”, số lượng tác phẩm nghiên cứu phê bình về nó là nhiều không đếm
xuể. Nhất là từ sau khi bộ phim được chuyển thể thành phim vào 1939, cùng
với việc thu hút một lượng lớn độc giả, hàng loạt bài nghiên cứu, đánh giá về


tác phẩm cũng ra đời. Theo đánh giá bước đầu của chúng tôi thì dư luận khen
hay chê, tâng bốc hay lên án các khía cạnh trong tác phẩm cũng khá phong
phú. Vì đây là tác phẩm văn học nước ngoài, nên chúng tôi sẽ xem xét lịch sử
vấn đề dưới hai điểm nhìn: của những tác giả nước ngoài và tác giả trong
nước.
2.1. Các công trình, bài nghiên cứu, bài báo của các tác giả nước ngoài
“Khai sinh” trên đất Mỹ để rồi vượt biên giới đi khắp năm châu, nếu
dùng một con số chính xác để thống kê số lượng tài liệu nghiê
n cứu về “Cuốn
theo chiều gió” e là một việc không tưởng. Do vậy, những tác phẩm tiếng
Anh chúng tôi đề cập dưới đây chỉ là một phần nhỏ trong nguồn tư liệu về
“Cuốn theo chiều gió” mà chúng tôi có được, và đồng thời giúp ích chúng tôi
trong việc tiếp cận cuốn tiểu thuyết lừng danh này dưới góc độ khoa học.
2.1.1. Trước hết, liên quan đến tầm ảnh hưởng sâu rộng của Cuốn
theo chiều gió, không thể không chú ý đến những tác phẩm viết tiếp “C
uốn
theo chiều gió”
Nổi tiếng có thể kể đến là phần hậu
“Scarlett” của Alexandra Ripley (1991) và
Rhett Butler’People (tạm dịch là “Người
của Rhett Butler”) của Donald McCaig
(2007). Đây là 2 tác phẩm được viết dưới sự

ủy thác của chính tác giả Margaret Mitchell,
tuy thành công nhất định về mặt doanh thu
nhưng đáng tiếc, cả hai tác phẩm đều đi
ngược lại với
mong muốn của Margaret
Mitchell. Cả hai tiểu thuyết gia miền Nam
nổi tiếng giàu kinh nghiệm này đều xoay sở
để làm mờ đục đi tính cách nhân vật, một phần là để tránh đi vấn đề chính trị


còn nhiều bàn cãi của tác phẩm gốc. Trong “Scarlett”, câu chuyện được
chuyển thẳng đến Iceland, cách xa khỏi những năm Tái thiết đầy bạo động
chủng tộc của miền Nam, trong khi ở “Người của Rhett Butler” thì nhân vật
Rhett Butler trở thành một người đấu tranh về quyền lợi chủng tộc không chê
vào đâu được, một người bảo vệ dũng cảm của phụ nữ hoạn nạn và người tán
thành nền giáo dục cho người da đen.
Anne Edwards, người viết tiểu sử Margaret Mitch
ell đầu tiên, đã viết
phần tiếp theo, “Tara”. Tác phẩm đã bị người hâm mộ Margaret Mitchell tẩy
chay. Năm 1995, Emma Tennant, nhà văn người Anh duy nhất được trao
quyền, đã viết ra phần hậu tuân thủ đàng hoàng các luật lệ của Quỹ di sản
Margaret Mitchell về việc né tránh các vấn đề chính trị và chủng tộc nhạy
cảm. Phản ứng của những nhà biên tập viên người Mỹ là tức giận trước sự
không đủ t
ính miền Nam, không có độ nhạy cảm của người Mỹ. Bản thảo này
cũng bị cấm không được đọc hay thảo
luận công khai.
Vài năm trước khi cuốn sách của
Donald McCaig được viết, tiểu thuyết gia
miền Nam Pat Conroy được mời để kể

câu chuyện từ góc nhìn của Rhett. Tác
phẩm song hành hiện đã bị bỏ dang dở
này có lẽ sẽ giết chết Scarlett O’Hara với
“cái chết trong văn chương đáng ghi nhớ
nhất từ khi Anna Karenina quăng mình
trước xe lửa” [91
].
Năm 2001, hai năm sau khi Quỹ di
sản Margaret Mitchell kiện thành công
nhà văn Pháp Régine Desforges đạo văn “Cuốn theo chiều gió”, họ tiếp tục


với tác phẩm The Wind Done Gone (tạm dịch là “Ngọn gió đã đi”) của nhà
văn Mỹ - Phi Alice Randall, kết tội nó đã đạo văn trắng trợn chủ đề và nhân
vật của Margaret Mitchell, và được chấp thuận. Cuốn “Ngọn gió đã đi” đã
viết nhiều chi tiết kinh khủng: nhân vật chính, Cynara, từng là một nô lệ máu
lai, con gái của người địa chủ da trắng (Gerald O’Hara) và bà vú, vì vậy là chị
em cùng cha với “Other” – tên của Randall đặt cho Scarlett. Như Pat Conroy
đã dự tính, Randall cũng giết chết “Other”, và vì thế Cynara cưới người đàn
ông goá vợ “R” (Rhett) – nhưng quan hệ của họ bị lụi tàn bởi những bí mật
trong gia đình về tì
nh dục dị chủng. Sự trào phúng của Randall đã thể hiện
một góc nhìn không mấy lãng mạn về những bí mật về chủng tộc và tình dục
của miền Nam và sự đạo đức giả. Tuy nhiên, cuốn tiểu thuyết đã kết thúc có
hậu, với khu đồn điền được truyền lại, dù là từ một “R” giờ đã điên loạn, cho
người quản gia da đen của ông – và tất cả những thành viên gia đình bất kể
chủng tộc đều được chôn chung một chỗ. Nhà phê bình Marjorie Garber đã
nói rằng cuốn tiểu thuyết có thể là một “sự trả đũa văn hoá”, cất tiếng nói cho
phụ nữ và nô lệ bị bắt phải im
lặng [91].

2.1.2. So sánh “Cuốn theo chiều gió” với các tác phẩm khác cũng là
một khía cạnh được các nhà phê bình chú ý
So sánh thú vị nhất là của tác giả Harriett Hawkins và bài viết với nhan
đề ấn tượng “The sins of Scarlett” (tạm dịch là “Tội lỗi của Scarlett”) đem lên
bàn cân 2 tác phẩm “Cuốn theo chiều gió” và phần hậu “Scarlett” của
A.Ripley. Bài viết này đã thẳng tay chỉ trích mạnh mẽ cách xây dựng một
nhân vật Scarlett mới quá khác lạ, đến mức phủ nhận nhân vật Scarlett vốn đã
được yêu thích của Margaret
Mitchell. Việc Ripley làm cho nàng Scarlett
bỗng chốc yêu thích con trẻ, thích làm mẹ, biết bất bình với tầng lớp bị áp bức
của Iceland là một điều gì đó không tưởng. Tác giả không ngần ngại gọi việc
“biến hóa” nàng Scarlett thành mẫu tính cách mới này là cách giết chết


Scarlett một cách nhanh nhất, và đó là
một tội lỗi không thể mặc xác được.
“As Margaret Mitchell reminds us,
what people think they want and what
they really want are two different
things. People do tend to believe
fashionable fictions, not only because
they want them to be true, but because
it is the fashion to believe them. This is
why, regrettably, we have to give a
damn about the sins of Scarlett.” (Như
Margaret Mitchell đã nhắc chúng ta,
cái mà người ta nghĩ người ta muốn và
cái mà người ta thật sự muốn là hai thứ
khác nhau. Người ta có xu hướng tin vào tiểu thuyết thời thượng, không chỉ vì
người ta muốn nó thành hiện thực, mà còn bởi vì tin như thế là thời thượng.

Đó là lý do vì sao mà chúng ta không được mặc xác những tội lỗi của
Scarlett, thật đáng tiếc) [50
].
Bài viết của Chris Vials với nhan đề “Erskine Caldwell’s Challenge to
Gone with the Wind and Dialectical Realism” (tạm dịch “Thách thức của
Erskine Caldwell với “Cuốn theo chiều gió” và Chủ nghĩa hiện thực biện
chứng”) đã làm một cuộc so sánh giữa “Cuốn theo chiều gió” và God’s
Little Acre (tạm dịch là “Đồng cỏ nhỏ của Chúa”). Bài viết phân tích và so
sánh hai tác phẩm để thấy được xu hướng chính trị của hai tác giả. Margaret
Mitchell và Caldwell viết từ hai tư tưởng chính t
rị đối lập trong khoảng thời
gian từ thập niên 1930 và 1940, và vị trí chính trị của họ cho nhau biết chân
dung của chính mình trong tác phẩm. Hình ảnh về miền Nam mà Caldwell


xây dựng cho dân chúng cả nước giữ một ngụ ý chính trị khác hoàn toàn với
“Cuốn theo chiều gió”. Bối cảnh của tác phẩm “Cuốn theo chiều gió” đã cho
những độc giả thời kỳ khủng hoảng một quá khứ thiên đường để nhìn về. Tác
phẩm khắc hoạ người Mỹ da đen như những người đơn giản và yếu ớt, và
người Mỹ da trắng nghèo như là những kẻ xảo nguyệt. Tác p
hẩm đã xem xét
lại cả quá khứ của chế độ nô lệ và sự cần kíp một tầng lớp chủ nô cầm lái
trong hiện tại. Tiểu thuyết Đồng cỏ nhỏ của Chúa, ngược lại, đã tránh né tầng
lớp chủ nô để tập trung sự chú ý vào những người da trắng nghèo cố gắng
chạy ăn từng bữa ở vùng thôn quê đang héo tàn của Georgia và những thị trấn
kiệt quệ của miền Nam
Carolina trong thời kỳ Đại khủng hoảng. Quan niệm
của Caldwell về miền Nam đã trái ngược hẳn với Margaret Mitchell [71].
So sánh “Cuốn theo chiều gió” và “Absalom, Absalom!” của
W.Faulkner, thì có nhiều bài viết sắc sảo, có thể kể đến như: bài viết “What

else could a southern gentleman do?”:
Quentin Compson, Rhett Butler, and
Miscegenation” (tạm dịch là “Một quý
ông miền Nam còn có thể làm gì
khác?”: Quentin Compson, Rhett
Butler,và sự pha trộn chủng tộc) của Ben
Railton; hay “The Frontier Plantation:
Failed Innocence in Gone with the Wind
and Absalom, Absalom!” (tạm dịch
“Đồn điền m
iền khai hoang: Sự trong
trắng bị đánh mất trong “Cuốn theo
chiều gió” và Absalom, Absalom!”) của
Matthew Roberts Martin.


Bài viết của Ben Railton chú trọng vào 2 nhân vật Rhett và Quentin, về
xu hướng chính trị và sự phát triển tính cách. Sự phát triển tính cách của nhân
vật Quentin Compson từ một cậu bé miền Nam ngoan ngoãn trở thành một
sinh viên Harvard bắt đầu nghi ngại đến một tâm hồn già cỗi và dày vò, đã
song hành với sự phát triển về sự hiểu biết của anh đối với vai trò trung tâm
của sự pha trộn chủng tộc đối với văn hoá miền Nam và tội lỗi của người da

trắng miền Nam khi chối bỏ sự tồn tại của nó. Tương tự, nhân vật Rhett
Butler đã phát triển từ một kẻ hay chỉ trích, đầy cay độc và chỉ quan tâm đến
bản thân của miền Nam cũ trở thành một quý ông miền Nam hoài cổ là do
chính sự phát triển ý thức về những khả năng và những hiểm nguy kéo theo từ
sự pha trộn chủng tộc ở miền Nam trong công cuộc Tái thiết [64]
.
Khi Quentin Compson chối bỏ sự căm ghét của anh với vùng đất đầy

những kẻ đạo đức giả, sự xâm lăng và định kiến, thì Rhett đã nhận ra được
toàn bộ sự kinh hoàng của miền Nam trong công cuộc Tái thiết, và bắt đầu
hiểu đúng giá trị của lối sống của miền Nam cũ và sự hoàn hảo của nó. Anh
đã nhận ra rằng điều mà anh thực sự muốn là “cuộc sống yên bình đường
hoàng mà những người dịu dàng đã sống trong những ngày đẹp đẽ ôn hoà đã
qua” [92]
. Anh biết rõ rằng những ngày cũ đã ra đi, và anh có thể cũng đã
biết, trong trong góc nào của tiềm thức rằng, chúng tuy lỗi thời thật, nhưng
chúng đã tốt hơn nhiều cái cuộc sống của công cuộc Tái thiết này. Và vì thế,
anh đi “săn tìm những thị trấn cổ xưa và những đất nước cổ xưa, nơi mà

những ngày cũ vẫn còn nương nán lại” [92]. Sự hiểu biết của Quentin đã đẩy
anh khỏi miền Nam xa hơn, trong khi của Rhett đã đưa anh lại gần hơn.
Trọng tâm của bài viết Martin là hai huyền thoại tranh đấu với nhau:
huyền thoại miền Nam của “đồn điền địa đàng”, một nơi của cái đẹp và bình
yên tuyệt đối và huyền thoại chung của nước Mỹ về “tự lập tự cường” ở vùng
khai hoang. Cả hai, theo Martin, là huyền thoại của sự trong trắng, và cả hai


tiểu thuyết đã đập vỡ cái trong trắng đó, mang hai huyền thoại đó đến với
nhau và cho thấy sự xung khắc căn bản của chúng. Martin đã tập trung vào
thảo luận hai nhân vật đã cố gắng sống qua những huyền thoại trong trắng đó
là Scarlett O’Hara và Thomas Sutpen [55].
2.1.3. Chiếm một con số khá lớn là những tài liệu chuyên sâu nghiên
cứu về tác giả Margaret Mitchell và tác phẩm “Cuốn theo chiều gió” của
bà, có thể kể tên vài tác phẩm t
iêu biểu như:
Trước hết là cuốn sách nổi tiếng về tác giả Margaret Mitchell của Anne
Edwards “Road to Tara: the life of Margaret Mitchell” (tạm dịch “Đường
về Tara: cuộc đời của Margaret Mitchell”). Trong tác phẩm này, Edwards đã

cặn kẽ miêu tả những bất an và mặc cảm thua kém trong suốt cuộc đời của
Margaret Mitchell, tuy nhiên tác giả đã không đi sâu vào giải thích tâm lý cho
những điều đó. Cái giá cao phải trả cho tiếng tăm – mất đi sự riêng tư – và
những m
âu thuẫn về tiếng tăm và những gì nó đem lại đã trở thành nội dung
chủ yếu của phần sau quyển sách. Tương tự với sự quyết tâm của Margaret
Mitchell không viết thêm nữa và những cách bà cố dùng để thuyết phục bản
thân là bà đằng nào cũng không có thời gian. Cuốn sách không có chú giải, và
phần tham khảo thì sơ sài và không đầy đủ. Nhiều lần Edwards thâm nhập
vào suy nghĩ của Margaret Mitchell mà không dựa trên một chứng cớ nào.
Tuy nhiên, sự kiện và lời giải thích có vẻ thuyết phục.
Trong cuốn “Tara Tw
enty Years Later” (tạm dịch “Tara 20 năm
sau”), Robert bày tỏ: “I know of no other Civil War novel with as much
‘breadth’ in conception as Gone With the Wind. What it lacks in ‘depth’ and
in ‘art’ it compensates for in the clarity and vitality of its presentation of the
diverse and yet unified issues involved, in sustained narrative interest, and in
the powerful simplicity of its structure. The conflict which it dramatizes is as
old as history itself. It has been presented more skillfully before, and no doubt


will be again. But it will never be done more excitingly or appealingly than it
is here.” (“Tôi chưa thấy tiểu thuyết nào về nội chuyến mà phóng khoáng
trong quan niệm như “Cuốn theo chiều gió”. Điều nó thiếu ở chiều sâu và
nghệ thuật được đền bù bằng sự rõ ràng và sức sống của việc nó biểu lộ,
trong việc duy trì thích thú tường thuật, và trong sự đơn giản cấu trúc đầy
quyền năng của nó. Mâu thuẫn mà nó kịch tính hóa đã xưa như trái đất. Cả
trước và sau “Cuốn theo chiều gió”, mâu thuẫn này đã được miêu tả rất tốt,

nhưng không ở đâu mà nó được miêu tả hấp dẫn hơn ở truyện này” [65].

Gần gũi với chúng ta là bài viết của
Mart
Stewar
t
, “Teaching Gone with
the Wind in the Socialist Republic of VietNam” (tạm dịch là “Dạy “Cuốn theo
chiều gió” ở Việt Nam”). Bài viết kể về những kinh nghiệm của tác giả có
được trong khoảng thời gian tham dự học bổng Fullbright ở thành phố Hồ Chí
Minh. Từ những buổi tổ chức thảo luận chuyên để cho sinh viên Việt Nam,
tác giả đã rút ra những kết luận thú vị về tiếp nhận trên góc độc văn hóa. “Đối
với đa số độc giả tha
m dự chuyên đề, các nhân vật của cuốn tiểu thuyết là sự
hấp dẫn chính. Mặc dù họ nhận ra rằng những nhân vật đó đôi lúc mờ nhạt,
và chỉ có Rhett và Scarlett có nhiều đất diễn hơn, họ chỉ ra cái mà họ cho là
xu hướng chung của hành vi con người đã được đại diện bởi bộ tứ Scarlett,
Melanie, Rhett và Ashley. Nhìn chung, thay vì ngợi ca đặc trưng của từng
nhân vật một, những người tham dự hội thảo chuy
ên đề Hoa kỳ học của tôi
tìm kiếm những tính chất có liên quan với nhau khi phân tích giọng văn và
nhân vật trong truyện và tiểu thuyết. Họ nhận ra tố chất của những nhân vật
chính mà tất cả độc giả đều nhận ra, nhưng họ hiểu những tố chất ấy dựa
trên nền văn hoá của họ. Hành vi và phẩm chất của Scarlett được soi sáng
bằng hành vi và phẩm chất của Melanie, và ngược lại, tương tự với Rhett và
Ashley. Cả bốn người đều đại diện cho những sự kết hợp và trao đổi
khác
nhau của đạo đức và cả thói xấu căn bản của con người. Sự phân loại của họ


là quen thuộc với hầu hết độc giả: Melanie là người phụ nữ hoàn hảo, hình
tượng tiêu biểu của tình yêu vị tha và tấm lòng thương cảm dành cho người

khác, người sẵn sàng chiến đấu vì người thân những dễ dàng bị khó khăn cản
trở. Cô ấy là “người mà phụ nữ muốn trở thành”, một học trò của tôi đã nói
vậy.
Với độc giả, Scarlett là một “cô gái xấu”, ích kỷ, nhẫn tâm, không
được giáo dục tốt, nhưng thực tế, mạnh mẽ đầy sức sống (
trái ngược với sự
thụ động của Melanie) và có khả năng vượt qua khó khăn bằng sự khôn
ngoan và ý chí kiên cường; nàng chính là người mà “phụ nữ phải trở thành”.
Ashley với những độc giả này là hình tượng của danh dự, sự can đảm, kết quả
của một nền giáo dục tốt, có lý tưởng quý tộc, mặc dù anh cần Melanie để thể
hiện những lý tưởng này với sự nhiệt tình và nhân đạo. Rhett, dĩ nhiên l
à một
kẻ bất lương điển hình – dễ dàng thích nghi, lanh lợi, quyến rũ, vô liêm sĩ,
mạnh mẽ, tinh ranh, nam tính, tự tin – một người nhìn thấy thế giới như nó
vốn có chứ không theo cái mà anh muốn thấy. Tuy nhiên, điều quan trọng
nhất với những người đọc này lại là những nguyên tắc về cảm xúc mà những
nhân vật t
rong “Cuốn theo chiều gió” biểu hiện phải được xem như toàn thể
một xã hội hữu cơ nhằm đem lại cho nó ý nghĩa” [68].
Helen Taylor, một chuyên gia lỗi lạc về “Cuốn theo chiều gió” cũng có
tài liệu về tác phẩm này là: “Scarlett’women: Gone with the wind and Its
femail fans” (tạm dịch “Những phụ nữ của Scarlett: “Cuốn theo chiều gió” và
giới nữ hâm mộ”). Trong công trình chuyên sâu này, bà thể hiện cái nhìn của
một nhà phê bình uyên bác và am hiểu với những nhận định sâu sắc về giá trị
tư tưởng cũng như nghệ thuật thể hiện của nó [70].
Bài viết “Gone With the Wind in American Culture” (tạm dịch
“Cuốn theo chiều gió” trong văn hóa Mỹ”) của Darden Asbury Pyron tập hợp
nhiều bài viết có giá trị khi nhì
n nhận cuốn tiểu thuyết của Margaret Mitchell

dưới nhiều góc độ khác nhau: chiến tranh, tình yêu, nữ quyền, vấn đề chủng
tộc… Tác giả này cũng có nhiều bài viết như “Southern Daughter: The Life of
Margaret Mitchell”; “Gone with the Wind and the Southern Cultural
Awakening”…thể hiện quan điểm đánh giá sắc sảo và am hiểu về “Cuốn theo
chiều gió” [63].
2.1.4. Các đánh giá, nhận xét của những nhà phê bình uy tín trên
các báo, tạp chí Mỹ thì cũng có nhiều ý kiến khen chê trái chiều.
Những nhà phê bình chính của cả miền Bắc lẫn miền Nam đã phù hợp
với hứng t
hú của cộng đồng về “Cuốn theo chiều gió”. J. Donald. Adams viết
trên New York Times Book Review ngày 5/7/1936 rằng ““Cuốn theo chiều
gió” là một trong những tiểu thuyết đầu tay nổi bật nhất từng được văn hào
người Mỹ viết”, và tiếp tục “Nó là một, vâng là một trong những quyển tuyệt
nhất về quyền năng tường thuật, tính dễ đọc mà chưa có một cuốn truyện nào
trong nền tiểu thuyết Mỹ qua được” [73, tr.6]. Theo ý Henry Steele
Commager, Jr. viết t
rong cuốn NewYork Herald Tribute Book ngày 5/7/1936,
“câu truyện được kể với chân thật và đam mê, được soi sáng bởi sự thấy hiểu,
được dệt bằng tư liệu lịch sử và sự tưởng tượng có sắp xếp, sẽ luôn luôn hấp
dẫn” [73, tr.9].
Hai tác giả nổi tiếng miền Nam cũng khen ngợi cuốn sách. Ellen
Glasgow cho rằng nó là “một bức họa can trường, lãng mạn mà không ủy mị,
về một truyền thống và lối sống đã mất đi,” [73, tr.11]
và mong nó “luôn được
đọc và trân trọng”. Stephen Vincent Benet cũng nói “Margaret Mitchell đã
viết một câu chuyện về chiến tranh và tái thiết vững vàng và sinh động hấp
dẫn, với chi tiết thực tế và góc nhìn độc đáo, nó nên được đọc rộng rãi như nó
đáng được”[73, tr.12].
Không phải nhà bình luận nào cũng cho rằng “Cuốn theo chiều gió”

hấp dẫn, những lời ra tiếng vào không ngớt dành cho tác phẩm do quan niệm


lịch sử không thống nhất của Margaret Mitchell. Geogre S.Schuyler viết vào
7/1937 là “Cuốn tiểu thuyết dày 1024 trang của Margaret Mitchell có thể
đoạt giải Putlizer của người da trắng, nhưng nó cũng chỉ là một bài luận
tuyên truyền chống đối người da đen, những người biết rõ lịch sử của đất
nước” [73].Tờ New Republic tiếp tục phản đối “Cuốn theo chiều gió”, và
Malcom Cowley cho rằng “Cuốn theo chiều gió” là “một bách khoa toàn thư
về truyền thuyết di dân [
…] Nhưng mặc dù truyền thuyết này sai một phần,
ngớ ngẩn một phần và xấu xa trong hiệu quả chung với xã hội miền Nam
ngày nay, nó vẫn còn giữ được những cảm xúc căn bản.” [42].
2.2. Các công trình, bài nghiên cứu, bài báo của các tác giả trong nước
Dù “Cuốn theo chiều gió” là một tác phẩm nổi tiếng và phổ biến tại
Việt Nam, nhưng những công trình nghiên cứu thì lại khá hạn chế. Trong quá
trình t
hu thập tài liệu chúng tôi chỉ thấy có vài tác phẩm sau:
Nguyễn Thị Tuyết Nga (2004), Khuynh hướng hiện thực chủ nghĩa của
Margaret Mitchell trong tác phẩm Cuốn theo chiều gió”, Luận văn Thạc sĩ,
Đại học sư phạm TPHCM [28].
Phương Diễm Hương (2007), Chiến tranh Nam Bắc Mỹ trong tiểu
thuyết Cuốn theo chiều gió” của Margaret Mitchell, Luận văn Thạc sĩ, Đại
học sư phạm TPHCM [19].
Hoàng Thị Hậu (2009), Dấu ấn thời đại trong t
ác phẩm Cuốn theo
chiều gió” của Margaret Mitchell, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Văn hiến
TPHCM [16].
Luận văn của tác giả Tuyết Nga tiếp cận tác phẩm ở phương diện
khuynh hướng hiện thực, đi sâu vào lý giải sức ảnh hưởng từ thời đại và chính

cuộc đời của Margaret Mitchell đã làm nên một “Cuốn theo chiều gió” đậm
chất hiện thực. Phần chính của luận văn này đi lý giải những yếu tố làm nên
khuynh hướng hiện thực của “
Cuốn theo chiều gió”, bao gồm: nghệ thuật xây


dựng cốt truyện, bối cảnh, xây dựng nhân vật điển hình cũng như làm rõ mối
tương quan giữa hoàn cảnh điển hình và nhân vật điển hình. Nhìn chung công
trình này bước đầu có nhiều gợi ý về nghệ thuật tiểu thuyết “Cuốn theo chiều
gió”, nhưng hướng tiếp cận còn bao quát, chưa cụ thể, thiên hướng “kể
chuyện” nhiều hơn là phân tích, làm rõ bằng luận cứ luận chứng.
Luận văn của tác giả Diễm Hương thiên về nội dung, m
à trọng tâm là
về đề tài “Chiến tranh Nam Bắc Mỹ”. Tác giả đã dành thời gian điểm qua
những nét chính trong cuộc đời tác giả, từ đó đi sâu khai thác sự thể hiện của
chủ để “chiến tranh” trong tác phẩm qua sự thăng trầm của đời sống nhân vật
dưới những biến chuyển của thời cuộc. Chương về nghệ thuật chỉ ở dạng khái

quát, trong đó tác giả quan tâm đến bút pháp hiện thực, nghệ thuật xây dựng
nhân vật, nhấn mạnh vào yếu tố tâm lí nhân vật, làm rõ bằng việc phân tích
các nhân vật tiêu biểu của tác phẩm như Scarlett, Rhett.
Khóa luận tốt nghiệp của tác giả Hoàng Thị Hậu cũng đi theo con
đường của các công trình trên, đi từ bối cảnh đất nước, cuộc đời tác giả, đến
việc khẳng định yếu tố “thời đại” có vai trò quan trọng trong việc tạo nên sự
thành công của t
ác phẩm. Chương về nghệ thuật cũng đi khai thác một số yếu
tố chính yếu như nghệ thuật xây dựng bối cảnh, nhân vật, trần thuật, nhưng
còn ở mức độ chung chung, sơ lược, chưa đi sâu phân tích cụ thể.
Dĩ nhiên còn có thể kể đến một số bài báo giấy và báo mạng có liên
quan đến “Cuốn the

o chiều gió”, nhưng các tác giả chỉ chủ yếu lướt qua đặc
điểm cuộc đời, sự nghiệp sáng tác của Margaret Mitchell (như “Margaret
Mitchell một tác phẩm đủ làm nên bất tử” của Lê Nguyễn; “Giới thiệu về
tác giả, tác phẩm và bộ phim Cuốn theo chiều gió”, cuộc nội chiến Nam –
Bắc Mĩ của Phạm Văn Tuấn…), chỉ một vài bài có để cập đến nhân vật,

nhưng chỉ mới tập trung vào nhân vật chính Scarlett (như “Vấn đề phụ nữ
qua Cuốn theo chiều gió” của Đặng Thanh Lê, “Cuốn theo chiều gió và cô


gái ba chìm bảy nổi trong bối cảnh nội chiến” của Hữu Ngọc…). Các diễn
đàn trên internet về tác phẩm này khá phong phú, nhưng không chuyên sâu
mà chủ yếu là các cảm nhận, đánh giá về nhận vật, cốt truyện, về sức hấp dẫn
của tác phẩm này v.v… Vì tính chưa chính xác của thông tin nên chúng tôi
không trích dẫn ở đây các nguồn tư liệu này.
Với cái nhìn bao quát kể trên, chúng tôi nhận thấy tại Việt Nam vẫn
chưa có một công trình nào khai thác đề tà
i “Nghệ thuật tiểu thuyết Cuốn theo
chiều gió”. Các đề tài chủ yếu xoay quanh nội dung, khuynh hướng sáng tác
(chiến tranh, dấu ấn thời đại, tính hiện thực). Trong cả 3 công trình nghiên
cứu chuyên về “Cuốn theo chiều gió” mà chúng tôi có đến thời điểm này, đều
có 1 chương nói về nghệ thuật, nhưng do quy mô chỉ trong 1 chương, đồng
thời chỉ để bổ sung cho phần chính của từng công trình, nên các chương này
cũng được thực hiện một cách
khái lược vào những nét cơ bản: nhân vật,
không gian – thời gian, nghệ thuật kể chuyện v.v…
Từ quá trình khảo cứu tư liệu, tiếp thu những điểm đóng góp của các
tác giả, đồng thời nhận thấy những yếu tố còn bị “bỏ ngỏ” của việc nghiên
cứu tác phẩm, chúng tôi đã quyết định đi vào khai thác đề tài “Nghệ thuật tiểu
thuyết Cuốn theo chiều gió”.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Tác phẩm
“Gone with the wind” tiếng Anh xuất bản tại nhà sách Avon,
Mỹ và bản dịch “Cuốn theo chiều gió” của cả 2 tác giả Dương Tường (NXB
Văn học 1987, đăng trên ebook) và Vũ Kim Thư (NXB Văn học, 2001).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Với đề tài “Nghệ thuật tiểu thuyết “Cuốn theo chiều gió” của Margaret
Mitchell”, chúng tôi sẽ đi trực tiếp vào việc tì
m hiểu đặc điểm nghệ thuật của
cuốn tiểu thuyết trên các bình diện:


- Nghệ thuật xây dựng cốt truyện
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật
- Nghệ thuật trần thuật
4. Phương pháp nghiên cứu
Xuất phát từ giới hạn đề tài, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, chúng
tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
4.1. Phương pháp tiếp cận lịch sử văn hóa
4.2. Phương pháp so sánh đối chiếu văn bản
4.3. Phương pháp phân tích tổng hợp
4.4. Phương pháp hệ thống
5. Đóng góp và bố cục luận văn
Từ những nghiên cứu có tính chất cơ sở được đề cập trong phạm v
i
nghiên cứu, chúng tôi sẽ cố gắng chỉ ra những thành công của Margaret
Mitchell trong nghệ thuật viết tiểu thuyết, cũng như góp phần lý giải cho sức
hấp dẫn của tiểu thuyết “Cuốn theo chiều gió”.
Luận văn ngoài phần Dẫn nhập và Kết luận, phần Nội dung sẽ gồm 3

chương và phân bổ nội dung như sau:
Chương 1: Nghệ thuật xây dựng cốt truyện
Chương 2: Nghệ thuật xây dựng nhân vật
Chương 3: Nghệ thuật trần thuật



Chương 1: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG CỐT TRUYỆN

Cốt truyện được hiểu là “hệ thống sự kiện cụ thể được tổ chức theo yêu
cầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định, tạo thành bộ phận cơ bản, quan trọng
nhất…trong tác phẩm tự sự” [14 tr70-71]. Hiểu một cách đơn giản, cốt truyện
chính là toàn bộ các biến cố, sự kiện mà nhà văn kể ra, là cái mà người đọc có
thể đem kể lại.
Đồng thời khi hiểu theo cách này thì cốt truyện không chỉ là
một dạng nội dung, mà bản thân nó là một yếu tố nghệ thuật có giá trị kiến tạo
và quy định nghệ thuật của tác phẩm.
Trong bài báo Thanh niên số phát hành tại Việt Nam ngày 11/1/2009
với nhan đề “Cuốn theo chiều gió đã cuốn tôi đi”, Tiến sĩ người Mỹ Jernifer
Dickey đã khẳng định thành công lớn nhất của “Cuốn theo chiều gió” bên
cạnh tuyến nhân vật là ở cốt truyện: “chí
nh sức mạnh của cốt truyện đã làm
cho việc nó viết dưới ngôn ngữ nào đã không còn quan trọng nữa”. Bản thân
sự thu hút của tác phẩm với người đọc toàn thế giới ngay từ Mỹ sang châu
Âu, rồi châu Á và khắp thế giới, từ lúc ra đời cho đến bây giờ là minh chứng
rõ ràng nhất sự hấp dẫn của cốt truyện.
Không thể không nhắc lại vài chi tiết quan trọng t
rong quá trình sáng
tác của Margaret Mitchell (bắt đầu từ 1926). Đầu tiên, bà viết các chương một

cách rời rạc, mãi đến khi giao kịch bản bà vẫn chưa viết… chương đầu. Càng
thú vị hơn khi được biết đoạn đầu tiên chắp bút lại chính là đoạn cuối cùng
của tác phẩm. Câu văn ở cuối truyện “Tomorrow is another day” cũng đã
được chọn làm tiêu đề tác phẩm. Ấy thế nhưng khi hoàn tất và xuất bản
(1936), kể cả độc giả kĩ tính nhất cũng khó t
hấy dấu hiệu ráp nối nào. Điều
này tự thân cho thấy tính chặt chẽ của cốt truyện mà Margaret Mitchell đã chủ
tâm tạo ra trong “Cuốn theo chiều gió”.


Vậy điều gì làm nên điều kì diệu ấy? Để trả lời câu hỏi này, chúng tôi
sẽ đi vào lý giải và phân tích những khía cạnh độc đáo nhất trong nghệ thuật
xây dựng cốt truyện của Margaret Mitchell mà theo chúng tôi là nắm giữ bí ẩn
của sức hút từ cốt truyện, bao gồm: hệ thống tình huống, chi tiết và kiểu kết
thúc truyện.
1.1. Tình huống
Tình huống truyện là thời điểm một sự việc, một sự kiện xảy ra với
nhân vật, đặt trong t
ình thế đó nhân vật buộc phải thể hiện thái độ, hành động
và có giải pháp cụ thể. Tình huống được xây dựng không chỉ nhằm thúc đẩy
phát triển hành động nhân vật mà còn đóng vai trò khơi nguồn, châm ngòi, lý
giải nguyên cớ, nguồn cơn của những tâm trạng, những biến đổi vi diệu trong
tâm hồn nhân vật.
Đặt nhân vật vào một tình huống nào đó dưới dạng những điều kiện
xúc tác để mô
tả chiều sâu đời sống tâm linh con người, chớp lấy những
khoảnh khắc đặc biệt để khắc họa tính cách, số phận, cuộc đời nhân vật là
cách mà Margaret Mitchell đã làm và làm một cách hết sức uyển chuyển.
Cùng với chi tiết, tình huống tạo cho mạch truyện một đường dây chặt
chẽ với sự logic trước sau của sự kiện có liên quan tới số phận, tính cách

nhân
vật đặt trong bước đi của lịch sử. Dưới đây chúng tôi đi vào những tình huống
được tác giả sử dụng lặp lại dưới dạng motip, như là một chủ đích trong việc
bộc lộ tư tưởng nghệ thuật của tác phẩm, góp phần tạo nên sự thành công của
cốt truyện.
1.1.1. Tình huống làm hoán đổi vai trò
Có một điều m
à khi đọc tác phẩm chúng tôi lấy làm thú vị, đó là sự đổi
vai của các nhân vật trong tác phẩm. Từ hiện tượng nổi bật là việc người tình
trong mộng suốt đời Scarlett theo đuổi và tôn thờ như một vị thánh với tâm
hồn cao khiết, Ashley, bỗng chốc sau một biến cố - cái chết của Melanie - đã