Bảo hiểm tiền gửi và bảo toàn tền gửi

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời mở đầu

ở Việt Nam hiện nay, nền kinh tế phát triển khá mạnh mẽ và có những bớc
tiến vợt bậc so với những năm 1986 trở về trớc. Việc kinh doanh, hợp tác, đầu t
diễn ra sôi nổi ở khắp mọi nơi. Số lợng các cá nhân, tổ chức tham gia các hoạt
động này với mục đích kiếm lời ngày càng tăng. Tuy nhiên, có một bộ phận dân
chúng không muốn tham gia các loại hình này vì một số nguyên nhân khác
nhau (nguyên nhân chủ yếu là do có sự rủi ro) lại gửi tiền vào các tổ chức tín
dụng. Nhng đó cũng không phải là biện pháp an toàn nhất để đảm bảo cho lợng
tiền gửi vì thực tế cho thấy có sự đổ bể của nhiều qũy tín dụng, sự vỡ nợ của
nhiều ngân hàng đã gây tâm lý e ngại cho ngời gửi tiền. Chính vì vậy việc thành
lập tổ chức BHTG ở Việt Nam là một việc làm sáng suốt trong giai đoạn hiện
nay và cả trong tơng lai. BHTG là loại hình bảo hiểm còn rất mới mẻ ở Việt
Nam. Do vậy, việc đánh giá những tác dụng tích cực cũng nh những hạn chế
của nó cần phải dợc xem xét trong một thời gian dài.
Bên cạnh đó, trong bài viết này, em cũng nêu ramột loại hình bảo hiểm khác
là BTTG mà hiện nay đang đợc hoàn thiện dần để mau chóng đi vào hoạt động.
Trong quá trình thực hiện đề tài, đợc sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của cô cộng
với việc tìm hiểu, tham khảo tài liệu đã giúp em rất nhiều trong định hớng, t
duy. Nhng do còn nhiều hạn chế trong kiến thức chuyên ngành cũng nh kiến
thức xã hội nên bài viết này của em không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất
mong nhận đợc sự góp ý của cô.
Em xin chân thành cảm ơn.

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chơng I: Những lí luận chung về bảo hiểm và
bảo toàn tiền gửi
I. Một số quan niệm về bảo hiểm và bảo toàn tiền gửi:
Trong quá trình tìm hiểu hoạt động của các tổ chức BH và BTTG, ta cần

tìm hiểu một số khái niệm có liên quan nh: thế nào là BHTG, BTTG, tổ chức
BHTG, tổ chức BTTG là gì ?
Bảo hiểm là hoạt động thể hiện việc ngời bảo hiểm cam kết bồi thờng cho
ngời tham gia bảo hiểm trong trờng hợp xảy ra rủi ro thuộc phạm vi bảo hiểm
với điều kiện ngời tham gia nộp một khoản phí nhất định theo yêu cầu của ngời
bảo hiểm.
Bảo hiểm tiền gửi là bảo hiểm trách nhiệm của các tổ chức tín dụng đối với
các khoản tiền gửi.
Tổ chức BHTG cũng là một loại hình bảo hiểm nói chung (tơng tự nh bảo
hiểm tàu thuyền, bảo hiểm nhân thọ..) nhng là một loại hoạt động đặc thù và có
ý nghĩa đặc biệt trong việc bảo hiểm lòng tin của ngời gửi tiền vào các TCTD,
vì vậy mà các TCTD sẽ có điều kiện tăng khả năng huy động vốn để mở rộng
kinh doanh. Tổ chức BHTG là tổ chức tài chính Nhà nớc do Nhà nớc thành lập
và cấp vốn điều lệ, bắt buộc các ngân hàng phải tham gia để bảo hiểm tiền gửi
cho ngời gửi tiền.ở đây tiền gửi đợc bảo hiểm trực tiếp.
Bảo toàn tiền gửi là một trong những hoạt động chủ yếu của Hiệp hội
ngân hàng, nhằm tổ chức viện trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các ngân hàng hội viên
khi gặp khó khăn về tài chính, tránh đợc những rủi ro trong hoạt động tín dụng.
Quỹ BTTG là tổ chức tài chính do bản thân các chủ ngân hàng lập nên,
mang tính tự nguyện, liên kết nhằm hỗ trợ nghề nghiệp giữa các hội viên Hiệp
hội ngân hàng, đảm bảo an toàn vừa cho hoạt động kinh doanh của chủ ngân
hàng, vừa cho ngời gửi tiền. ở đây tiền gửi đợc bảo hiểm gián tiếp.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
II. Đặc trng của BHTG và BTTG:
Qua nghiên cứu, khảo sát hệ thống BHTG và BTTG của một số quốc gia
trên thế giới cho thấy hai loại hình tổ chức này có một số đặc trng cơ bản sau:
1. Mục tiêu hoạt động:
Các công ty bảo hiểm nói chung, cũng nh công ty bảo hiểm tiền gửi thờng
hoạt động vì mục đích kinh doanh, tìm kiếm lợi nhuận qua việc bù đắp thiệt hại

cho ngời gửi tiền sau khi các TCTD bị phá sản.
Còn quỹ BTTG hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận mà là hình thức
liên kết, mang tính tơng hỗ giữa các thành viên của Hiệp hội ngân hàng, tức là
hớng tới quyền lợi của chủ ngân hàng là chính, qua đó đảm bảo cho ngời gửi
tiền. Mục tiêu này cũng phù hợp với tôn chỉ và mục tiêu hoạt động của bản thân
Hiệp hội ngân hàng. Nghĩa là khi hội viên Hiệp hội ngân hàng có nguy cơ mất
khả năng thanh toán thì quỹ BTTG thờng trả tiền gửi cho ngời gửi tiền thông
qua việc trợ giúp TCTD mà họ đã gửi tiền vào.
Tuy nhiên cũng có trờng hợp bảo vệ trực tiếp cho ngời gửi tiền nh hệ thống
BTTG của Hiệp hội Ngân hàng thơng mại Đức: khi xảy ra tình trạng thiếu khả
năng chi trả tại một ngân hàng nào đó (ngân hàng này phải là hội viên của Hiệp
hội ngân hàng) thì Qũy thờng chi trả trực tiếp cho ngời gửi tiền.
2. Nguồn vốn hoạt động:
2.1. Vốn tự có:
Vốn điều lệ của tổ chức BHTG do Nhà nớc cấp.
Vốn tự có của Quỹ BTTG do các ngân hàng thành viên của Hiệp hội ngân
hàng đóng góp từ nguồn vốn tự có của mình.
2.2. Phí bảo hiểm (bảo toàn):
Đặc điểm chung trong việc đóng góp của cả hai hệ thống bảo hộ là phí bảo
hiểm (bảo toàn) của các ngân hàng đợc hạch toán vào chi phí hoạt động.Tuy
nhiên, mỗi hệ thống có cách xử lý riêng:
Đối với tổ chức BHTG:
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phí đã đóng không còn là sở hữu của ngời đóng và không đợc hoàn lại.
Mức phí đóng cho các công ty BHTG thờng rất cao nh các số liệu sau đây cho
thấy: Nhật 0,132%; Tây Ban Nha và Phần Lan 0,15%; Canada, Iran và Đan
Mạch 0,2%; Thụy Điển 0,4 -0,6%. Tuy nhiên, ở nhiều nớc mức trích đều có ng-
ỡng: ở Mỹ, khi vốn bảo hiểm của Qũy lên tới 0,3% tổng tiền gửi thì ngừng, ở
Ailen, khi vốn của Qũy đạt 1% tổng tiền gửi thì không trích nữa; ở Thụy Điển,

khi vốn của Qũy đạt đến 2,5% tổng tiền gửi thì sẽ giảm xuống 0,15% thay vì
0,4- 0,6%.
Đối với Qũy BTTG:
* Vốn để bảo toàn đợc hình thành từ các phần:
Đóng góp dới hình thức phí: ngoài mức phí đóng góp chung còn có chính
sách miễn trừ và khuyến khích nh:
- Quỹ BTTG của Hiệp hội ngân hàng thơng mại Đức có chính sách miễn
giảm cho các ngân hàng gặp khó khăn.
- Công ty an toàn vốn của hệ thống Qũy tín dụng Canada lại có chính
sách khích lệ đối với các qũy hoạt động tốt: qũy nào hoạt động an toàn cao thì
mức phí đóng thấp hơn.
- Xu hớng chung là khả năng tài chính của tổ chức bảo toàn càng cao thì
mức phí càng giảm.
* Đóng góp dới hình thức vốn tơng trợ: Đây là vốn của các ngân hàng
thành viên đóng theo kiểu góp gạo nấu cơm chung. Nghĩa là các ngân hàng
góp một phần vốn huy động đợc để cứu giúp nhau khi gặp rủi ro.
Khoản vốn góp này vẫn thuộc sở hữu của bản thân ngân hàng thành viên
và đợc hởng lãi nh lãi suất tiền gửi.
3. Phơng thức bảo hộ:
3.1. Giới hạn bảo hộ:
Với mục tiêu kinh doanh, khi ngân hàng gặp sự cố, công ty BHTG chỉ bảo
hiểm một phần nhỏ số tiền gửi, tùy theo năng lực tài chính của mình, nên vẫn
không tránh khỏi cơn hoảng loạn của ngời gửi gửi tiền khi có ngân hàng rơi vào
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nguy cơ mất khả năng trả nợ. Bởi vì tâm lý ngời gửi tiền muốn an toàn cả 100%
gốc lẫn lãi.
Trong khi đó, mục tiêu cuối cùng của Qũy BTTG là bảo vệ hệ thống ngân
hàng hoạt động an toàn và lợi ích của ngời gửi tiền. Để minh chứng cho điều
này, ta xét giới hạn hoạt động của Qũy BTTG của Hiệp hội ngân hàng thơng

mại Đức:
Khi ngân hàng thành viên mất khả năng trả nợ nhng cha đến mức phả
sản: Đợc Qũy hỗ trợ bằng hình thức cho vay lãi suất thấp (bằng 50% lãi suất
bình thờng).
Khi ngân hàng hàng có nguy cơ phá sản (cha tuyên bố phá sản): trả
100% tiền gửi cho ngời gửi tiền (gần giống với cách bù đắp của tổ chức BHTG
nhng mức độ bù đắp cao hơn).
Nh vậy, về thời điểm cứu giúp, hệ thống BTTG không chỉ giải quyết chi
trả tiền gửi cho ngời gửi tiền khi ngân hàng đã phá sản và đi vào thanh lý giải
thể nh cách làm của tổ chức BHTG, mà ngay khi ngân hàng gặp nguy cơ ban
đầu, mới mất khả năng trả nợ, Quỹ BTTG đã phải ứng cứu kịp thời, nhằm giải
toả cơn hoảng loạn của ngời gửi tiền, ngăn chặn sự lây lan sang các ngân hàng
khác. Với cách xử lý nh trên, các cuộc khủng hoảng cục bộ trong từng ngân
hàng riêng lẻ đợc giải quyết êm nhẹ, nhanh chóng, tránh đợc sự đổ vỡ dây
chuyền toàn hệ thống.
Về giới hạn bảo hộ còn tính đến yếu tố chỉ nội tệ, hay cả ngoại tệ và nội tệ
đều đợc bảo hiểm (bảo toàn).
3.2. Phơng pháp trợ giúp:
Tổ chức BHTG: với t cách là cơ quan quản lý Nhà nớc, NHNN theo dõi
và giúp đỡ thờng xuyên đối với các ngân hàng cho đến khi đặt họ vào tình trang
kiểm soát đặc biệt. Điều này có nghĩa là, việc hỗ trợ, giám sát, xử lý đợc tiến
hành với t cách Nhà nớc, có tính chất hành chính- kinh tế.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Vì là tổ chức tài chính công nên trong hệ thống BHTG thủ tục bù đắp thiệt
hại cho ngời gửi tiền hết sức chặt chẽ và phức tạp, nhiều khi có sự can thiệp của
Nhà nớc.
Qũy BTTG: thông qua tổ chức kiểm toán độc lập của Hiệp hội ngân
hàng, tình hình khó khăn của các ngân hàng sớm đợc phát hiện. Qua đó, tổ chức
kiểm toán có tiếng nói quan trọng về mức độ giúp đỡ, thời hạn phải trả nợ, nhất

là giải pháp vợt qua khó khăn để hồi phục.
Có thể nói rằng, đặc điểm nổi bật nhất của hệ thống BTTG là gắn kết với
hệ thống kiểm toán độc lập của Hiệp hội ngân hàng. BTTG và kiểm toán là hai
tổ chức đi đôi với nhau nh hình với bóng. Nếu không có kiểm toán thì Hiệp hội
ngân hàng không có cách nào tiếp cận và giúp đỡ có hiệu quả các ngân hàng hội
viên.
Tổ chức kiểm toán của Hiệp hội ngân hàng còn có quan hệ phối hợp với
thanh tra ngân hàng Trung ơng, Bộ tài chính và các tổ chức kiểm toán khác rất
chặt chẽ. Nó còn có khả năng thay mặt cho hội viên đối tác với các cơ quan
thanh tra, kiểm tra trong những trờng hợp các cơ quan này đa ra những kết luận
cha phù hợp.
Với những việc nh trên, một tổ chức BHTG hoạt động mang tính kinh
doanh đơn thuần không thể làm đợc, vì họ không đợc phép kiểm tra các ngân
hàng. Trái lại, đối với các Qũy BTTG thì đây là sự hỗ trợ và kiểm soát trong nội
bộ Hiệp hội ngân hàng
Vì Qũy BTTG là chủ sở hữu, hơn nữa lại vì mục đích tơng hỗ, liên kết
nghề nghiệp nên dễ dàng có các hình thức hỗ trợ, ứng cứu kịp thời, linh hoạt và
thích hợp mà không sợ phải lệ thuộc vào các nguyên tắc hành chính.
III. Vai trò của hai loại hình BHTG và BTTG:
Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển thì việc bảo đảm cho số tiền gửi
của nhân dân tại các ngân hàng có ý nghĩa rất quan trọng, đặc biệt đối với các
nớc phát triển, nơi có lu lợng tiền, của cải rất lớn. Ngời tham gia bảo hiểm (cá
nhân hay tổ chức) đợc trợ cấp, bồi thờng thiệt hại thuộc phạm vi bảo hiểm khi
các ngân hàng, nơi mà họ gửi tiền thiếu hoặc mất khả năng chi trả. Mặt khác,
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhờ có BHTG do những ngời tham gia đóng góp một số phí tạo thành nguồn
qũy bảo hiểm lớn, ngoài chi trả hay bồi thờng còn là nguồn vốn phục vụ cho các
hoạt động ngân hàng.
Bảo hiểm là chỗ dựa tinh thần cho mọi ngời, mọi tổ chức, giúp họ yên tâm

trong cuộc sống, trong sinh hoạt sản xuất kinh doanh.
Bên cạnh vai trò to lớn của tổ chức bảo hiểm tiền gửi, chúng ta cũng cần
xem xét những tác dụng tích cực mà Qũy BTTG mang lại.
Có Qũy BTTG trong Hiệp hội ngân hàng sẽ tạo thêm lòng tin của dân
chúng đối với hệ thống ngân hàng, tạo điều kiện giảm nhẹ rủi ro, đảm bảo an
toàn trong hoạt động của các TCTD, từ đó đảm bảo quyền lợi của ngời gửi tiền,
tạo điều kiện để thu hút các nguồn vốn trong nhân dân phục vụ cho sự nghiệp
công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
Mặt khác, tổ chức BTTG còn góp phần chống độc quyền, đa dạng hoá các
hình thức đảm bảo tiền gửi, nâng cao tính cạnh tranh và chủ động hội nhập với
khu vực và quốc tế. Hơn nữa nó còn góp phần chống ỷ lại và dựa dẫm vào sự
bao cấp của Nhà nớc. Điều đó cũng góp phần nâng cao tính tự chiụtrách nhiệm
trong kinh doanh.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chơng II: Thực tiễn hoạt động của tổ chức
BHTG và BTTG ở Việt Nam
I- Sự cần thiết thành lập tổ chức BH và BTTG ở Việt Nam:
Trong các hoạt động kinh tế, tín dụng là một trong những hoạt động phát
triển khá mạnh mẽ. Mặc dù hoạt động tín dụng đem lại lợi nhuận cao nhng
những rủi ro tín dụng nh: rủi ro mất khả năng thanh toán, rủi ro lãi suất, rủi ro tỉ
giá hối đoái... có thể xảy ra bất cứ lúc nào gây tổn thất cho các qũy tín dụng và
để lại những hậu quả khôn lờng về nhiều mặt.
Đối với kinh tế: hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng có liên
quan trực tiếp đến toàn bộ nền kinh tế quốc dân, các tổ chức, các doanh nghiệp,
ngời gửi tiền. Nếu có rủi ro gây thiệt hại lớn hoặc làm phá sản một vài tổ chức
tín dụng sẽ tạo tâm lý không an tâm đối với nhân dân, họ đua nhau rút tiền làm
phá sản hàng loạt ngân hàng và tổ chức tín dụng, làm cho nhiều doanh nghiệp
mất vốn và ảnh hởng đến nền kinh tế nói chung.
Đối với ngân hàng và các TCTD: rủi ro tín dụng ảnh hởng trực tiếp đến

hoạt động kinh doanh của họ nh: giảm lợi nhuận, thua lỗ hoặc mất khả năng chi
trả.
Đối với khách hàng: có thể mất vốn dẫn đến khó khăn trong sản xuất, kinh
doanh, trong cuộc sống hàng ngày...
Để đối phó với những thiệt hại, tổn thất không lờng trớc đợc do các rủi ro
gây ra, có rất nhiều biện pháp khác nhau nhng biện pháp tốt nhất là lập ra các tổ
chức BH và BTTG. Nh vậy tổ chức BHTG và BTTG ra đời nhằm đảm bảo an
toàn tiền gửi cho những ngời gửi tiền, duy trì sự ổn định của các tổ chức tín
dụng, đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh hoạt động của ngân hàng và các
tổ chức tín dụng.
II- Lựa chọn hình thức bảo hiểm hay bảo toàn:
Điều 17 Luật các tổ chức tín dụng quy định: Các TCTD có trách nhiệm
tham gia tổ chức BH hoặc BTTG . Điều này có thể hiểu nh sau:
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Bản thân các tổ chức BHTG và BTTG đều có thể hoạt động song song,
tuy độc lập với nhau.
Các tổ chức tín dụng có huy động tiền gửi đều đợc lựa chọn và chủ động
tham gia hoặc là Qũy BTTG của Hiệp hội ngân hàng hay công ty BHTG của
Nhà nớc. Không phải đã tham gia tổ chức này thì không đợc tham gia tổ chức
kia. Nếu có điều kiện, các TCTD vẫn có thể cùng lúc tham gia cả hai tổ chức
BHTG và BTTG, bởi vì hai tổ chức này không phủ định nhau và có mặt mạnh
riêng. Đối với tổ chức tín dụng, càng tham gia nhiều hình thức bảo hiểm hay
bảo toàn càng có thêm điều kiện bảo vệ mình và bảo vệ khách hàng. Nó đề cao
ý thức tự cứu mình, không ỷ lại vào Nhà nớc, kể cả đối với Ngân hàng Thơng
mại quốc doanh. Các tổ chức này cũng phải hoạt động theo cơ chế cạnh tranh.
Tuy nhiên không ít các ngân hàng tỏ ý muốn tham gia Qũy BTTG hơn.
Thực tế đối với Việt Nam, việc lựa chọn hình thức nào bảo hiểm hay bảo
toàn tiền gửi không phải là vấn đề quá khó. Điều quan trọng là tìm ra những u
việt của mỗi loại hình để từ đó phát huy vai trò tích cực, hạn chế tiêu cực, nhằm

đáp ứng ngày càng cao đòi hỏi của ngời gửi tiền và TCTD, hỗ trợ đắc lực cho
các TCTD hoạt động ngày càng an toàn và hiệu quả, góp phần ổn định nền tài
chính -tiền tệ quốc gia.
Tuy nhiên ở Việt Nam mới chỉ có tổ chức BHTG ra đời và đang hoạt động
mà cha có sự góp mặt của tổ chức BTTG. Hiện nay và trong thời gian tới, mô
hình tổ chức BTTG đã và đang đợc nghiên cứu, xây dựng để sớm đa vào hoạt
động. Vì vậy trong phạm vi bài viết này chỉ đề cập đến hoạt động thực tiễn của
tổ chức BHTG ở Việt Nam.
III. Hoạt động của tổ chức BHTG ở Việt Nam:
Tổ chức BHTG ở nớc ta mới đợc hình thành và đi vào hoạt động tháng 7/
2000. Quá trình nghiên cứu và cho ra đời tổ chức BHTG cũng là quá trình tiếp
cận với những vấn đề mới trong điều kiện hệ thống ngân hàng ở nớc ta đang
thực hiện việc chấn chỉnh và sắp xếp lại (trớc đó các qũy tín dụng nhân dân đã
tham gia bảo hiểm trong hệ thống bảo hiểm Việt Nam). Với nỗ lực không
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ngừng của Nhà nớc và các cơ quan chuyên môn, tổ chức BHTG cũng đã đợc
thành lập dựa trên một số nội dung sau:
1. Các rủi ro đợc bảo hiểm:
Trong BHTG, các rủi ro sau đây đợc bảo hiểm:
1.1. Sự phá sản của các tổ chức tín dụng:
Phá sản là trờng hợp các tổ chức tín dụng không thể trả nợ một cách đầy
đủ hoặc không thể tiếp tục kinh doanh vì bị thiếu vốn. Trong trờng hợp này, các
công việc kinh doanh của qũy phải đợc giao cho ban thanh lý tài sản xử lý các
tài sản còn lại theo đúng quy định pháp lý về phá sản của Nhà nớc.
1.2. Sự giải thể bắt buộc của các tổ chức tín dụng:
Giải thể bắt buộc do không tuân thủ các nguyên tắc, luật lệ của Nhà nớc
hoặc có thể do chủ nợ đề nghị toà án ra lệnh tuyên bố giải thể vì tổ chức tín
dụng từ chối thanh toán và chỉ có cách này mới hi vọng thu hồi đợc tiền.
1.3. Phải chấp hành lệnh thanh lý vì một lý do khác với việc phá sản hay

mất khả năng thanh toán của tổ chức tín dụng:
Trờng hợp này xảy ra khi cơ quan có thẩm quyền xét thấy qũy mặc dù vẫn có
khả năng thanh toán nhng không đúng mục đích đã đề ra, không muốn toà án can
thiệp mà quyết định thanh lý qũy, không cho hoạt động tiếp. Trong trờng hợp này,
bảo hiểm sẽ giải quyết bồi thờng cho những ngời gửi tiền nhng sẽ đợc thế quyền
để đợc hởng số tiền thanh lý tài sản hay đòi nợ.
2. Các rủi ro loại trừ:
Những rủi ro loại trừ (không thuộc phạm vi bảo hiểm) là những rủi ro gây ra
sự phá sản, thanh lý hay giải thể một tổ chức tín dụng trong các trờng hợp:
2.1. Vi phạm nghiêm trọng các quy định về tiền tệ, tín dụng, thanh toán đã
nêu trong pháp lệnh ngân hàng của TCTD:
Tổ chức tín dụng có điều lệ và quy chế hoạt động riêng nhng cũng phải
tuân theo các quy định hiện hành khác của Nhà nớc. Nếu qũy tín dụng vi phạm
Website: Email : Tel : 0918.775.368