Nghiên cứu hiệu quả của việc tẩy giun định kỳ kết hợp với bổ sung viên sắt axit folic cho phụ nữ tuổi sinh sản ở hai huyện trấn yên và yên bình, tỉnh yên bái

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
oOo



Trần Thị Thương



NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CỦA VIỆC TẨY GIUN ĐỊNH KỲ
KẾT HỢP VỚI BỔ SUNG VIÊN SẮT - AXIT FOLIC
CHO PHỤ NỮ TUỔI SINH SẢN Ở HAI HUYỆN
TRẤN YÊN VÀ YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI






LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC







Hà Nội - 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
oOo



Trần Thị Thương



NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CỦA VIỆC TẨY GIUN ĐỊNH KỲ
KẾT HỢP VỚI BỔ SUNG VIÊN SẮT - AXIT FOLIC
CHO PHỤ NỮ TUỔI SINH SẢN Ở HAI HUYỆN
TRẤN YÊN VÀ YÊN BÌNH, TỈNH YÊN BÁI

Chuyên ngành: Động vật học
Mã số: 60 42 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC


NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. Ngô Đức Thắng
TS. Trần Anh Đức


Hà Nội - 2014
i

LI C

c ht tôi xin gi lc Thng, Vin St
rét  Ký sinh trùng  c, B ng vt
Kng, Khoa Sinh hc, ng i hc Khoa Hc T Nhiên Hà Ni là
i th tng d tôi trong quá trình hc tp nghiên
cu, hoàn thành lu
n PSG.TS. T Th n St rét 
Ký sinh trùng   nhim d ng thiu máu
ti Yên Bái phép c s dng mt phn s liu trong d  hoàn
thành lu thy cô giáo, anh ch và các bn trong B môn
ng vt K, tu kin cho tôi trong sut quá trình
hc tp tng, ti B môn. p th Ban Giám hiu,
i hc, các thy cô trong Ban Ch nhi tôi trong
sut quá trình hc tp.
Cui cùng, tôi xin bày t lòng bi ng nghip,
nh , ng h tôi có th hoàn thành
tt lu

Học viên cao học


Trần Thị Thương






ii

MC LC

M U 1
. TNG QUAN TÀI LIU 3
1.1. m sinh hc và dch t hc c
giun móc 3
1.2. Tác hi ci v i 7
1.3. Khái quát tình hình nhim giun  Vit Nam 9
1.4. Bin pháp phòng bu tr  14
1.5. Vai trò ca st và mi liên quan gia tình trng thiu máu thiu st vi
tình trng nhim giun 15
. M,THI GIAN, 
NGHIÊN CU 19
m và thi gian nghiên cu 19
ng và c mu nghiên cu 21
2.3. u 23
2.4. Các ch  25
c trong nghiên cu 27
. KT QU NGHIÊN CU VÀ BÀN LUN 28
3.1. T l nhim các loa ph n tui
sinh sc và sau can thip  hai huyn 28
3.2. T l thiu máu (thiu Hb), thiu st (thiu SF)  ph n tui sinh sn
c và sau can thip  hai huyn 38
3.3. Hiu qu ca các bin pháp tnh k kt hp vi b sung viên st
axit-folic hàng tun sau can thip 46
KT LUN 52
KIN NGH 53
TÀI LIU THAM KHO 54

iii

DANH MC CÁC BNG

Bng 1.1.   10
Bng 1.2. Phân b s i 15
Bng 2.1. Phân lo nhing rut theo tiêu chun ca WHO 26
Bng 3.1. T l nhim các loi giun truyt  ph n tui sinh s
sau can thip 29
Bca ph n tui sinh sn 
  hai huyn 33
Bng 3.3. T l nhim phi hp các loi giun  ph n tui sinh s
sau can thip 36
Bng 3.4. a ph n hai huyn 39
Bng 3.5. ng Hb 42
Bng 3.6. T lSFng SF trung bình 
 ca ph n  hai huyn 43
Bng 3.7. u s 45
Bng 3.8.  bng thuc ty giun và b sung viên st
hàng tun cho ph n tui sinh sn  hai huyn 48
Bng 3.9. S thay i ca t l nhim giun móc, thiu máu, thiu st và thiu máu
thiu st theo thi gian sau can thip. 49





iv

DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1.   các xã nghiên cu ca huyn Trn Yên 19

Hình 2.2.   các xã nghiên cu ca huyn Yên Bình 20
Hình 2.3. Tr 25
Hình 2.4. Trng giun tóc 25
Hình 2.5. Trng giun móc 25
Hình 3.1. T l nhim các loc và sau can thip  hai huyn 30
 nhic và sau can thip 34
Hình 3.3. T l nhim phi hp các loi giun  hai huyn 37
Hình 3.4. T l thiu máu ca ph n  hai huyc và sau can thip 40
Hình 3.5. T l thiu Ferritin ca ph n  hai huyc và sau can thip 44
Hình 3.6. T l thiu máu có thiu st  hai huyc và sau can thip 45
Hình 3.7. S i t l nhim giun móc, t l thiu máu, t l thiu st và
t l thiu máu thiu st 50


v

DANH MC CÁC CH VIT TT

Hb:
HSHQ:
Hemoglobin
H s hiu qu
nnk:
Nhi khác
SF:
Ferritin
VSR  KST  :
Vin St Rét  Ký sinh trùng  
WHO:
T chc Y t Th gii

1

M U

 là các loi giun truyt gp ph bin
 c nhii và cn nhii, nhn liên quan
cht ch i, v ng th t còn khó
ng nhim giun truyt gây nhiu tác hi thm lng và lâu dài
ti sc khi, thm chí nó còn là nguyên nhân trc tip hay gián tip dn
n t vong. Nhng hu qu tc thi hay lâu dài ca tình trng nhim các loi giun
truyt có th gây ra cho mi la tui và không ch cho mt th h 
thiu máu, thing, còi cc, chm phát trin v th cht và trí tu  tr em,
gây thiu máu, thiu st  ph n t bit là ph n tu 
Vit Nam c có khí hu nhii nóng m, nn kinh t ch yu là nông
nghip, còn nhiu phong tc tp quán lc hy t l nhim các loi
giun truyt khá ph bin vi s khác nhau gia các vùng, các min và các
ng, cao nht  min Bc và  nông dân trng rau màu.
Yên Bái là mt tnh thuc min núi Tây Bc, cách Hà Ni 180 km có u
kin kinh t vn còn nghèo dân trí còn thp, tình trng v ng

t: vn còn to h ng khi tip xúc
vtu kin thun li cho s lan truyn và phát trin
bnh giun truyc s tài tr ca i hc Melbounre - Australia, 
2005 Vin St rét - Ký sinh trùng -  (VSR  KST 
hp tác vi i hc Melbounre  Australia và T chc Y t Th gii (WHO) thc
hin nghiên cu qu và tính kh thi ca vic áp d
sung viên st axit folic hàng tun và tnh k mn cho ph n
 tui sinh sn t n 45 tui ti t u qu sau
p bng ty giun vi Albendazole mt ln và b sung viên
st-axit folic hàng tun. Chúng tôi ti tài: u 
 -axit 
 vi 3 mc tiêu sau :

2

1. nh t l  nhia
ph n  tui sinh sn ti hai huyn Yên Bình và Trn Yên, tnh Yên Bái sau
can thip bng thuc tnh k mt ln kt hp vi b sung viên
st-axit folic hàng tun.
2.  nh t l thiu máu, thiu st ca ph n tui sinh sn  hai
huyn Yên Bình và Trn Yên, tnh Yên Bái sau can thip bng thuc tnh
k mt ln kt hp vi b sung viên st- axit folic hàng tun.
3. u qu p bng thuc tnh k
mt ln kt hp vi b sung viên st-axit folic hàng tun.

3


TNG QUAN TÀI LIU

1.1. Khái quát đặc điểm sinh học và dịch tễ học của giun đũa, giun tóc và
giun móc
Mc dù không thy nhng vt tích gì ca giun truyt trong nhng
ta cht c rong các hóa thch do cu to c giun sán không
bn vng, không tn tc lâu, n có th coi giun sán là nhng ký sinh
trùng có lch s xut hin rt sm ngay t t và các sinh
vt [34].
m sinh hc c
Gi u thuc ngành Giun tròn (Nematoda) [1]
 (Ascaris lumbricoides)

 Ascaroidae, h Ascarididae, ging Ascaris.
Loài A .lumbricoides là loài giun ln ký sinh  rut i, không có môi
trung [1]. ng thành có màu trng sa hong, con cái có kích
c 20-25cm x 0,5-0,6cc 15-17cm x 3-4 cm.  chia
thành ba phn  ng thàn
tiêu hóa: bu giun  là b phngn nhng
vùng có thp theo môi giun là mt ng tiêu hóa bao gm thc qun, rut,
hu môn, giúp giun có kh ng ca rui. 
sinh dc cm: t cung, hai ng dn trng, bung trng và hai vòi
trng. Hai vòi trng gn l sinh dc thì t ra l sinh
dc cái  mt phn ba c ca thân giun. c là mt ng tinh
hoàn gm mt ng nh, cun len dn dn ng này to da
  pht tinh  l hu môn, ngoài ra còn có hai gai sinh dc chìa
 c nh giun cái trong lúc giao hp. n hoàn, bài tit
c gin [2].

4

 trng, trc hình bu dc, v
tr và có hai lp, lp ngoài v xù xì. M mt ngày
 khon 24 vn trng [1, 2].
i ci vt ch i và trng giun
cn mt thi gian phát trin  ng ngoài  i. Trong
quá trình chu du, u trùng có th b lc ch và b gi li  các b phn, các mô ca
. Thi gian sng cng thành  i khong 12-18 tháng
i c it 60-75 ngày [2].
Giun tóc (Trichuris trichiura)
Giun tóc thuc b Trichinelloidae, h Trichuridae, ging Trichuris.
Loài T. trichiura, có gng thành hình ng có màu trng hay hng
nhc con cái dài 35-50c dài 30-45 chia làm hai

phn rõ rt là phu thì nh i tóc và ph c có
mt gai sinh dc và có bao gai sinh dc [2].
Trng giun tóc màu vàng, có hình th c bit gi cau b dc, có
nút  u, v dày [1].
Giun tóc ký sinh  i tràng, ch yu là   ký sinh 
trc tràng. Khi ký sinh chúng cu vào niêm mc ru hút máu và gi nguyên
v trí nh trong lòng rut [2].
ng thành giao h trng trong lòng rut, trng theo
ng ngoài. Giun tóc có kh n th : Mi
ngày mt con giun tóc cái có th  c 2000 trng [3].
 i ca giun tóc  c ki       u
trùng không chu du qua gan, phi, tim mà di chuyn xung  ký sinh
c nh [1, 2]. Có l vì th i ca giun tóc ch khong mi
sng c vt ch khong 5-6 
Giun móc ( Ancylostoma duodenale và Necator americanus)
Giun móc (Ancylostoma duodenale ) và giun m (Necator americanus) thuc
b Strongyloidae, h Ancylostomidae, ging Ancylosides. Hai loài này có th phân

5

bit nhau v mt hình th m khác và tính cht gây bnh, tác hi
ging gi chung là giun móc [1, 2].
ng sa hong, chiu dài con
cái t 10-13  c t 8-11mm chia thành ph u, phn thân và
u giun móc có bao ming phát trin có 4 móc , ming giun m thì có 
Guôi ca ca giun móc chia làm 3 nhánh còn ca giun m
chia làm 2 nhánh [2].
Giun móc ký sinh  ng hp nhim nhiu giun, giun có th ký
sinh  u rut non, khi ký sinh chúng ngom vào niêm mc ru hút máu
và chng lng rut [2].

Trng giun móc hình bu dc, v mng trong sut, nhân chia thành nhiu
phn [2].
    ng thành giao h    trng, trng theo
ng ngoài. Mi ngày mt con giun móc cái có th  c 9.000-
30.000 trng.
    a và giun tóc  i c    n
 có th lây nhim qua da. Th hoàn thành mt
i ca giun móc là 5-7 tu vt ch giun m tn ti 5-
giun móc là 10-
Dch t hc b
Tr 
th ng thành, mun lây truyc chúng phi có mt giai
n phát trin  ngoi cu kin thích hp cho s ng và phát
trin ca trng giun  ngoi cnh là: nhi  pH c2]
Nhi thích hp cho trng giun phát trin là 24  30
o
C. Vi nhi này,
i vi tr- i vi trng giun tóc sau 17- 30 ngày, t
l trng có u trùng lên ti 90%; riêng vi trng giun móc ch sau 24 gi tr
phát trin thành u trùng. Nu nhi thp thì thi gian phát trin kéo dài, có khi
ti vài tháng và t l trng hng cao, nhi càng cao t l trng hng càng nhiu.

6

 nhi i 14
o
C hoc trên 37
o
C trng không phát trin, vì vy vùng có khí
hu lnh t l nhim giun thp [22].

Oxy là yu t cn thit cho trng giun phát tring giun nm
c (trên mt mét chiu sâu) dn dn s b hng. Vì vy trong nhà v
sinh dc trng giun s b hng sau hai tháng [1, 3].
 m t 80% tr u kin tt cho trng giun phát trin. Cht
ng ti s phát trin ca t cát, vùng ven bin, hm
m ng h   t thun li cho u
trùng, trng giun móc phát trin [3, 5, 12, 13].
 vào chu k ci là vt ch duy nht, trng và u trùng
giun s không còn sau mt thi gian nc b sung thêm mm bnh. T
ng  i hay không ph thuc rt nhiu
vào yu t i sng sinh hot ci. T l i nhim s
git nhiu n tái nhim vì giun ch sng  rui mt thi
gian nhnh [13, 16, 17, 36, 37]. Vy nhu kin góp phn ng vào
quá trình trên là do qut ch:
+ Vic s dng phân ngc x lý.
+ S dng h xí không hp v sinh: h xí thùng, h xí m
+ Thói quen phóng u bng xung quanh.
+ Không s dng bo h 
ru
u tra s ô nhim trng giun  ngoi cnh: t 75% - 100% mt có
trng giun, 60% - 80% mu rau có trng giun [16, 26, 27], không nhng th ngun
trng còn có ngay trong bi bm [16]. T l t nhim trng giun  t ti Bc
Giang là  i vi tr a,  i vi trng giun móc. Ti Qung
Ninh:  ngoi thành 1,6 trng giun móct,  gn h xí 4 trng giun móc/10g
t.  trung du 1 trng giun móc i vi trng giun móc  c ging là
55,5% mc có trng giun móc và 1 trng giun móc/c git [22].

7

1.2. Tác hi ci v i

Tác hi c
Nhi    không có biu hin triu chng hoc có biu hin
triu tr        ng hp: có trng hp nhim
nhiu hin lâm sàng nhng hp ch nhiu
chng lâm sàng rt rm r, thm chí phn cp cu. Tác hi c
n phát trin cn ng thành
[2].
n chu du, 
chc mà u hin rõ  phi, gây hi chng Loeffler. Ti phi, u
trùng gây t nang làm chng thi gây viêm, d u
hin lâm sàng c, xy ra  ngày th n ngày th 10 [1, 34].
ng thành trc tip chim chng, gây ri lon chuyn
    c gây nên bin chng ngoi khoa nguy him  c rut,
giun chui ng mt, viêm tc rut tha, tc ng ty. Tr em b nhi  
 nhi49% so vi 32%)
[1, 22].
Tác hi ca giun tóc
Khi ký sinh, giun tóc cm sâu phu vào niêm mc rut làm t
và viêm niêm mc rut. Ni bnh b nhim nh ch thng, bun nôn,
 1974), kim tra nhi nhim giun
tóc m 200 trng/1g phân không có biu hin triu chng lâm sàng, m >
500 trng/1g phân mi có nhng triu chng, chng t có t bnh
hc rõ ràng. Nhng hp nhim trên 20.000 trng/1g phân có hi chng l
nghiêm trng. Ni b nhim nng và kéo dài có th có hing thiu máu
hoc sa trc tràng [1, 34].

8

Giun tóc trc ting thng thy hoi t niêm
mc, r máu. Mi ngày mt con giun tóc hút 0,005 ml máu [1, 34].  

Thái và nnk (1974), nghiên cu  tr em nhim giun tóc thy t l thiu máu  tr
em là 7,7% và t l thiu máu có th lên ti 38,3% khi b nhim giun tóc [34].
Tác hi ca giun móc
Khi u trùng xuyên qua da, ti ch da này có s t men Hyaluronidase
gây nên hing m, ngng viêm da, dân gian gi là bnh
ng din bin t 3-5 ngày ri ht, có th n 2 tun
[3, 22].
     m vào niêm mc ru hút máu,
ng thi gây chy máu tt mt kh
[25y hu qu nghiêm trng nht ca giun móc là gây thiu máu. Thiu
máu do giun móc chim 30% trong các thiu máu nói chung, là thiu máu t t vì
quá trình gây bnh kéo dài (mãn tính), gây thi  c sc: hng cu nh,
hng cu [41, 42]. Bnh giun móc t   c bin là nguyên
nhân gây mt máu ti rut non dn ti tình trng thiu máu thiu st và suy dinh
ng. Thiu máu thiu st do giun móc  m trung bình và nc coi là
bnh do giun móc [51].
Nu s ng giun móc trên 500 con s thiu máu nng. S mt máu dn
n gim th tích ca hng cu, thiu st và ri lon v tun hoàn. Nghiên cu kh
a giun móc khi ký sinh  i, kt qu ca các tác gi u thy
A. duodenale hút máu nhiN. americanus. Theo Adams (1984) và Caberera
(1987) thì giun A. duodenale hút 0,16- 0,34ml máu /1 ngày /1 con; N. americanus
hút 0,03- 0,05ml máu /1 ngày /1 con [4, 46]. Theo Trn Xuân Mai (1995) và Trn
Xuân Mai (1999) thì A. duodenale hút 0,14  0,26 ml máu/1 ngày /1 con,
N. americanus hút 0,02  0,07 ml máu/1 ngày /1 con. Rouche (1984) có nhn xét,
vi nhi nhim 500 con giun móc mi ngày có th mt t 40-80ml máu.
ng máu mt này là yu t n tình trng mt máu ci bnh

9

[1, 22, 23]. N nhim 2000 trng /1g 

ng st m rui vi N. americanus i vi
A. duodenale [1, 23, 50]. i b nhim giun móc có b thiu máu hay không còn
ph thuc vào mt s yu t: s ng giun, thi gian nhim bnh, các d tr st
, ch  st np vào, s hp thu và các nhu cu st sinh lý.
Theo nghiên cu ca Nguy (1995) i b nhim giun
móc (t 02-70 tui) chúng tôi thy: 74,6% ng hp có s ng hng cu gim;
3,4% hematocrit gim, 12,3% st huyt thanh gim,  ng hp bch cu
   ) gim  i nhim giun móc nh là 51,3%. Hàm
ng      i nhim giun móc nng 91% gim Hb, hàm
ng Hb trung bình là 8,8g /dl [10].
Thiu máu do giun móc không nhng gim Hb, gim st mà còn gim
protein, gim Vitamin A, B1, B2.
y, tác ha, giun tóc và giun móc u rt nguy him và
nguy him nht là tác hi ca giun móc vì giun móc gây thiu
máu. Thiu máu trong bnh giun móc có 3 nguyên nhân:
- Giun móc hút máu trung bình 0,2ml máu /1 ngày /1 con.
- Giun móc tit ra chc c ch o huyt.
- Giun móc tit ra cht chy t
máu máu vn tip tc ch ra.
1.3. Khái quát tình hình nhim giun  Vit Nam
Theo WHO (2006)  Vit Nam có trên 65 trii nhi
tóc, giun móc, bnh ph bin khp 64 tnh thành trên toàn quc. Vi t l nhim 
min Bc nhin Trung và min Nam, t l nhit
n nhim giun tóc và t l nhim giun móc th. Tuy nhiên, t l
nhim giun móc  min Trung l l nhim giun móc  min Bc và
min Nam [59].

10

Bng 1.1. n tóc, giun móc m

Loi giun
Khu vc
S i nhim
T l %

Min Bc
24.768.000
68,8%
Min Trung
5.610.000
37,4%
Min Nam
1.234.000
14,6%
C c
31.612.000

Giun tóc
Min Bc
13.212.000
36,7%
Min Trung
1.365.000
9,1%
Min Nam
493.000
1,7%
C c
15.070.000

Giun móc
Min Bc
8.244.000
22,9%
Min Trung
5.145.000
34,3%
Min Nam
5.684.000
19,6%
C c
19.037.000

Tng s nhim ba loi giun
65.755.000

(Ngun: thuvienykhoa.vn)
Tình hình n: T m
 (80--60%)
 (80-- 
[6,34% [33],

11

1- 94,3% [43
-
   
90%                 
 
[1, 9, 39].

Tình hình n   
giun tóc-
-
      35          
(1998) là 42,47% [6   30   -
80,7% [43SR  KST  CT T(1998), 
18].
Tình hình nTheo WHO, 
hành giun móc
m khái quát sau:
T l nhim giun móc ng hàng th  81  83%,
Phm T  (1957): t 32,1- 53,3%, Vin SR  KST  CT (1960  1970)
và 30  40% Phm     1972) [3]. Theo kt qu nghiên cu ca
Hoàng Th Kim và nnk (1998), qua 500.000 mu phân cho thy min Bc: vùng
ng bng nhim: 3-60%, vùng trung du nhim: 58 - 64%, vùng núi nhim: 61% và
ven bin nhim: 67%. Min Trungng bng nhim: 36%, min núi nhim:
66%, ven bin nhim: 69% và Tây Nguyên nhim: 47%. Mi ng bng
nhim: 52%, ven bin nhim: 68% [18, 40].
 nhim giun móc   u tra,
s trng trung bình/1g i 1000 trng [18, 40].
S phân b t l nhim giun  u kin t nhiên,
u kin xã hu kin v sinh canh tác  tng vùng khác nhau. Theo nghiên

12

cu ca Nguy(2013), ti 4 tnh min Trung  Tây Nguyên (Qung
Nam, Qung y t l nhim giun móc chung ca 4
m nghiên cu là 20,88%; tuy nhiên t l nhim giun móc  m Ea Kênh, huyn
K rông Pách chim t cao nht 27,31%, thp nhn Th, tnh Qung Nam
(12,25%). Theo kt qu ngiên cu ca Ngô Th Tâm (2005), ti huy  nh

 l nhim giun móc là 52,7%, nghiên cu ca Thân Trng Quang (2009)
 cng dân tu ca Trn Quang
Phc (2006) ti xã Tic  tnh Hà Tây) cho thy t l nhim giun
móc là 53,5% [7, 25, 29, 31].
Ngh nghip ng ln nhim giun móc: nông dân có t l nhim
i 55%). Vùng trng rau màu có t l nhi
vùng trng lúa (69% so vành th, công nhân m than
 khác [23].
Nhim giun móc liên quan rõ rt vi tui: t l  nhin
theo tui, tr em nhim thi ln (44% so vi ln phi
ng nhiu, tip xúc nhiu vt,].
Liên quan vi gii tính: t l nhim  n  khác bit
này ch có  i ln thu tuc bit ph n  nhng vùng nông
thôn ph bi l nhi nhim giun
o vng [33]. Theo kt
qu nghiên cu ca Cao Bá Li và nnk (2011), trên ph n  ng chè
tnh Phú Th t l nhim giun móc 
ng Thanh Niên ng Tân Phú  P Long là
52,0% [21]. Còn theo nghiên cu c  (2011), trên ph n  tui
sinh sn t n 45 tui thì t l nhim giun móc ca ph n tui sinh sn  tnh
nh Tây Ninh là 45,6% [8]. Theo nghiên cu cng
(2011), ti bn xã ca Lào Cai thì t l nhim giun móc ca ph n tui sinh sn
(t n 25 tui) là 42,12% [44].

13

Nhim giun móc ng phi hp nhim vi các loi giun khác (50 -70%).
T l  tái nhim giun móc thng ca
bnh giun móc vn gi tính cht khu trú  tng gim
 nhiy hoc dép ngày càng nhi

Mùa nhim: qua xét nghit tìm u trùng giun móc vào các tháng trong
 min Bc thy tháng 4 và tháng 7 có kh m cao nht [1, 2].
Tình hình nhii Yên Bái
Ti Yên Bái, tu tra ca VSR-KST-t l nhim giun
móc là 51,56%. u tr ti Lc Yên (Yên Bái) cho thy t l
nhim gim ti 82,3% (t 59% xu nhim gim 100%  các
ng hp nhim trung bình và nng, 60,3% (t 26,7 xung 10,6%)  ng
hp nh.
Còn theo nghiên cu ca Nguyn Trng Phú và nnk (2011), thì t l nhim
giun móc ci dân xã Phù Nham, huyn t
 l nhim giun móc theo gii lên ti 57,9% v
nhim ch yu là nh 93,2% [24].



 phùn
        - 28
o
     -
- 



Tng kê v nhân khu hc cho thi sng nhân dân còn khá
i dân sng ch yu bng ngh  hc vn thu kin v
sinh thp kém: T l h xí t hoi trên h dân th vn dùng nhng h xí

14

ki    xí thùng, h xí m  c phóng u ba bãi ra ngoài môi

i dân vn còn thói quen s d bón rung,
cây trn bo h ng khi làm ving hay
.
1.4. Bin pháp phòng bu tr 

  


1, 2,
20, 28, 32].
Chng tái nhim trng giun  ngoi cnh: qun lý phân cht ch, xây dng
h  ng v sinh [1, 2].
n v bo h ng có tit
xúc vi phât [28].
Biiu tr bnh
Nguyên tu triu tr thuc tc hiu phi kt hp vi ci to
 tránh tái nhim và gim dn t l mc giun. S dng thuc ty giun
ng nhm tc giun và an toàn sc khe ca con
i, chng tái nhim. Trong khi chn thuc ty giun, phc,
giá thành r, có tác dng vi nhiu loi giun và thuc có th sn xuc
m bo chng và hiu qu [1, 32]
Các thu u tr c hiu bnh giun truy  t: Mebendazol
500mg/liu duy nht, Albendazol 400 mg/liu duy nht, Pyrantel pamoat
10mg/kg/ngày x 3 ngày [32].
i vi giun móc vì tác hi ca nó là gây thiu máu thit st, do vy
khi ung thuc ty giun nên kt hp vi ung viên st [1].

15

1.5. Vai trò ca st và mi liên quan gia tình trng thiu máu thiu st vi

tình trng nhim giun
 i, nhu cu s to hng cu là
20-25mg st. Tuy nhiên, h ng st cn thi sn xut hng cu
 c tái s dng t quá trình phân hu hng c     cn 1mg
s bù lng st mc tiu, m hôi và t bào biu mô
bong ra. Nhu cu s s t s ng hp mt máu qua
các chu k kinh nguyt ca ph n có thai, ph n cho con bú, tr em tui dy thì
c bit nhim ].
Bng 1.2. Phân b s i
Các ch s
N st (mgFe/kg)
Gii
Nam
N
Hemoglobin (Hb)
31
18
Ferritin (SF)
12
06
Myoglobin
05
04
Các men có st
02
02
St gn vi transferrin
< 1(0,2)
< 1(0,2)
Tng cng

50
40

(Ngun: thieumau.vn)

Trong tht  i dng ferric (Fe
3+
). St có th  i d
hoc ht có th ni dng hydroxid hoc liên hp v
ng st khác nhau trong tng loi th tht
cha nhiu sc vt, trng hay sa. Khu ph

16

trung bình có cha khong 10-15 mg st. Ch có khong 5-10% sng st
 hp thu (t l này có th n 20-ng hp
thiu st hou s dng s ph n có thai). T l ng
t khoi 5% vi thc vn 16-i vi tht. Khong hai phn
ng s cha trong Hb SF) là dng d tr
thc th, d c và d  to hng cu), và hemosiderin
(hemosiderin thc cht là dng st  ng, không hòa tan, k to HEM
c) trong h liên võng ni mô ti gan, lách, tu c d tr ch yu
trong SF, là mt protein có c, trng 480kDa, cha trung
bình khong 2500 nguyên t si dng hydroxit st III. SF có khuynng
hình thành các oligomer nh. Khi hin din quá nhiu trong t bào c
d trc li hình thành hemosiderin. Còn li mng
st nh có trong thành phn các men có cha s   
peroxidase , trong myoglobin c   n vi protein vn chuyn st là
transferrin. Do t l  thiu sc tiên s ng
n quá trình tng hp Hb ng st d tr còn st có trong các men ca t bào

ng ch gim trong các ng hp thiu st nng [49].
Thing Hb trong máu thp. Thiu máu
do mt máu hoc suy gim hình thành Hb.
Thiu máu thiu st là hi chng thi ng g  u máu
hng cc sc. Hng cu là mt t bào không nhân. Thành phn hóa hc chính
trong nguyên sinh cht ca hng cu chc và Hb (là thành phn chim
mt phn ba trng hng cu). Hb cu to bi globin và heme. Globin bao
gm các chui polypeptide do các axit amin cu to nên. Heme là mt cht
protoporphyrin kt hp vi nguyên t st có hóa tr 2 (Fe
2+
). Chính vì vy, thiu
máu thiu st là thiu s to nên Hb. Biu hiu tiên ca thiu máu thiu st
là SF huyt thanh gim, dn gim st d tr.
Chu máu thiu snh khi có c thiu Hb và thiu st,
s có m nh b  ng SF và Hb [54]. SF huyt

17

thanh là ch s quan trng, khá nh ng st. Mc SF trong huyt
thanh phn ánh d tr s.  ng SF huyt
thanh là 70µg/l  nam và 35µg/l  nng SF là xét nghim có giá tr nht
ng SF thp phn sm ca thiu st và xét nghi
c hiu nht cho thiu st c. ng SF bu gim ngay ti giai
u ca thiu máu nu do thiu st. Tuy nhiên, SF có th   nh
ng ca mt s yu tc bit khi b viêm nhing SF cao không có
ng st t nh nhim trùng c s protein
phn ng  nh nhim trùng m s alpha-1 glucoprotein. Hin nay
ng ca Snh rõ ràng, tuy nhiên SF <30 µg/l c coi là
d tr st thp, khi SF <15µg/l c coi là cn kit d tr st. Mi có hàm
ng SF <12µg/l thì h thiu st [54, 58]. Ch s SF huyt thanh và Hb

c s d chu st. Nu c hai ch s u gim là thiu máu
do thiu st, SF gim và Hb u st. SF ng và Hb gim là
thiu máu không do thiu st [52, 54, 56, 57]. N b thi s
không thu nh  có cm giác mt mi, bn ch
ngp nhanh, sc khe sút kém n các công vic và sinh hot
hàng ngày và các triu chng này ph thuc vào m thiu máu.
u tra toàn quc v tình trng thiu máu trên 7 vùng sinh thái khác nhau
thy t l thiu máu  ph n có thai nhi n
không có thai nhi
thiu máu  ng thing trong cng. Nhim giun móc gây
thiu máu, thiu st  ph n  tui sinh sn thuc hu h
trin, thiu máu thiu sn t l mc bnh và t vong cao  m và tr
c sinh ra. Ph n và tr ng có d tr st thp nh có th
b ng nhiu nht khi b mt máu mãn tính có th là kt qu ca vic b
nhim giun móc. Nhic coi là v ln nhn sc khe
ca ph n ng thành và ph n   tui sinh sn, ng ti thi k mang
thai vì mt trong nhng tác hi do giun móc gây ra là chi vi

18

ph n tui sinh sn thiu máu trc tip n sc khe con cái h. Tình
trng thiu máu do thiu st trong thi k thai nghén có th   non, tr
thiu cân, t vong m và tr 
Nghiên cu ca Nguyen PH và nnk (2006), cho thy nhim giun móc là yu t
thc s n thiu máu, c 1000 trng giun/1g phân ng
Hemoglobin s gi. Có nghiên cu li cho rng ch cn nhim giun móc
nh t hin du hiu thiu máui vi nhng hp nhim nng và
trung bình thì hu có thiu tr giun móc thì tình trng thiu
c ci thin [53].
y, do tác hi mà các loài giun gây ra c bit là tác hi do giun móc

gây thiu máu rt nguy hii vi mng, nht là ph n tui sinh sn.
Chính vì th phòng chng thiu máu cho ph n tui sinh sn do b nhim giun là
rt cn thic khi h c vào thiên chc làm m,  con h sinh ra phát trin
khe mnh c v th cht ln tinh thn.