Chuyên đề dẫn xuất halogen

Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

BI GING 1. DẪ N XUẤ T HALOGEN
Biên tậ p : Phm Duy Vit
A – LÝ THUYẾT.
I - ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI, ĐỒNG PHÂN V DANH PHÁP
1. Định nghĩa
Khi thay thế một hay nhiều nguyên tử hiđro trong phân tử hiđrocacbon bằng các nguyên tử
halogen ta được dẫn xuất halogen của hiđrocacbon, thường gọi tắt là dẫn xuất halogen.
2. Phân loi
 Dẫn xuất halogen gồm có dẫn xuất flo, dẫn xuất clo, dẫn xuất brom, dẫn xuất iot v dẫn
xuất chứa đồng thời một vi halogen khác nhau.
 Dựa theo cấu tạo của gốc hiđrocacbon, người ta phân thành các loại sau :
Dẫn xuất halogen no : CH
2
FCl ; CH
2
Cl-CH
2
Cl ; CH
3
-CHBr-CH
3
; (CH
3
)
3

C-I
Dẫn xuất halogen không no : CF
2
= CF
2
;

CH
2
= CH – Cl ; CH
2
= CH-CH
2
–Br
Dẫn xuất halogen thơm : C
6
H
5
F ; C
6
H
5
CH
2
–Cl ; p-CH
3
C
6
H
4

Br ; C
6
H
5
I
 Bậc của dẫn xuất halogen bằng bậc của nguyên tử cacbon liên kết với nguyên tử halogen.
Thí dụ :

3. Đồng phân và danh pháp
a) Đồng phân
Dẫn xuất halogen có đồng phân mạch cacbon như ở hiđrocacbon, đồng thời có đồng phân vị
trí nhóm chức. Thí dụ :
FCH
2
CH
2
CH
2
CH
3
CH
3
CHFCH
2
CH
3

1-flobutan 2-flobutan 1-flo-2-metylpropan 2-flo-2-metylpropan
b) Tên thông thường
Có một số ít dẫn xuất halogen được gọi theo tên thông thường. Thí dụ :

CHCl
3
(clorofom) ; CHBr
3
(bromofom) ; CHI
3
(iođofom)
c) Tên gốc - chức
Tên của các dẫn xuất halogen đơn giản cấu tạo từ tên gốc hiđrocacbon + halogenua :
I
3 2 2
CH CH C H Cl
II
3
|
3
CH CH Cl
CH

3
|
III
3
|
3
CH
CH C Cl
CH

23

|
3
FCH CH CH
CH
33
|
3
CH CF CH
CH


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
CH
2
Cl
2
CH
2
= CH – F CH
2
= CH- CH
2
– Cl C
6
H
5
– CH
2

- Br
metylen clorua vinyl florua anlyl clorua benzyl bromua
d) Tên thay thế


Trong trường hợp chung, dẫn xuất halogen được gọi theo tên thay thế, tức là coi các nguyên
tử halogen l những nhóm thế đính vào mạch chính của hiđrocacbon :

Cl
2
CHCH
3
ClCH
2
CH
2
Cl
1,1-đicloetan 1,2-đicloetan 1,3-đibrombenzen 1,4-đibrombenzen
II - TÍNH CHẤT VẬT LÍ
 Ở điều kiện thường, các dẫn xuất monohalogen có phân tử khối nhỏ như CH
3
F, CH
3
Cl,
CH
3
Br là những chất khí. Các dẫn xuất halogen có phân tử khối lớn hơn thường ở thể lỏng,
nặng hơn nước, thí dụ : CH
3
I, CH

2
Cl
2
, CHCl
3
, CCl
4
, C
2
H
4
Cl
2
, C
6
H
5
Br…
Những dẫn xuất polihalogen có phân tử khối lớn hơn nữa ở thể rắn, thí dụ : CHI
3
, C
6
H
6
Cl
6
…
 Các dẫn xuất halogen hầu như không tan trong nước, tan tốt trong các dung môi không
phân cực như hiđrocacbon, ete,
 Nhiều dẫn xuất halogen có hoạt tính sinh học cao, chẳng hạn như CHCl

3
có tác dụng gây
mê, C
6
H
6
Cl
6
có tác dụng diệt sâu bọ,…
III - TÍNH CHẤT HOÁ HỌC
1. Phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm -OH
Người ta tiến hành thí nghiệm song song với 3 chất lỏng đại diện cho ankyl halogenua, anlyl
halogenua và phenyl halogenua. Cách tiến hành và kết quả được trình bày như ở bảng 8.1.
Bng 8.1. Thí nghiệm thế Cl bằng OH
Dẫn xuất
halogen đã rửa
sạch Cl
-

Lắc với nước, gạn
lấy lớp nước, axit hoá
bằng HNO
3
, nhỏ vào
đó dd AgNO
3

Đun sôi với nước,
gạn lấy lớp nước, axit
hoá bằng HNO

3
, nhỏ
vào đó dd AgNO
3

Đun với dd NaOH,
gạn lấy lớp nước,
axit hoá bằng HNO
3
,
nhỏ vào đó dd
AgNO
3

CH
3
CH
2
CH
2
Cl
(Propyl clorua)
Không có kết tủa
Không có kết tủa
Có AgCl kết tủa


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

CH
2
=CHCH
2
Cl
(Anlyl clorua)
Không có kết tủa
Có AgCl kết tủa
Có AgCl kết tủa
C
6
H
5
Cl
(Clobenzen)
Không có kết tủa
Không có kết tủa
Không có kết tủa
Gii thích
- Dẫn xuất loại ankyl halogenua không phản ứng với nước ở nhiệt độ thường cũng như khi
đun sôi, nhưng bị thuỷ phân khi đun nóng với dung dịch kiềm tạo thành ancol :
CH
3
CH
2
CH
2
Cl + OH
–
CH

3
CH
2
CH
2
OH + Cl
–

propyl halogenua ancol propylic
Cl
–

sinh ra được nhận biết bằng AgNO
3
dưới dạng AgCl kết tủa.
- Dẫn xuất loại anlyl halogenua bị thuỷ phân ngay khi đun sôi với nước :
RCH = CHCH
2
-X + H
2
O  RCH = CHCH
2
-OH + HX
- Dẫn xuất loại phenyl halogenua (halogen đính trực tiếp với vòng benzen) không phản ứng
với dung dịch kiềm ở nhiệt độ thường cũng như khi đun sôi. Chúng chỉ phản ứng ở nhiệt độ và
áp suất cao, thí dụ :


Sơ lược về cơ chế phản ứng thế nguyên tử halogen
Độ âm điện của halogen nói chung đều lớn hơn của cacbon. Vì thế liên kết cacbon

halogen là liên kết phân cực, halogen mang một phần điện tích âm còn cacbon
mang một phần điện tích dương.
Tuỳ thuộc vào bản chất của dẫn xuất halogen và điều kiện tiến hành phản ứng, sự thế nguyên
tử halogen có thể xảy ra theo những cơ chế khác nhau.
Thí dụ : Dẫn xuất halogen no bậc III dưới tác dụng của dung môi phân cực bị phân cắt dị li ở
mức độ không đáng kể (vì chiều nghịch luôn chiếm ưu thế) :

(1)

Cacbocation sinh ra kết hợp ngay với OH
-
tạo thành ancol :

o
t




Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
CH
2
=CH–CH
2
–CH
3
(Sản phẩm phụ)
CH

2
=CH–CH
2
–CH
3
(S¶n phÈm phô)
(2)

Giai đoạn (2) xảy ra nhanh và không thuận nghịch, vì thế nó làm cho cân bằng (1) chuyển
dịch về phía phải, dẫn tới sự thế hoàn toàn Br bằng OH.
2. Phản ứng tách hiđro halogenua
a) Thực nghiệm : Đun sôi dung dịch gồm C
2
H
5
Br và KOH trong C
2
H
5
OH. Nhận biết khí sinh
ra bằng nước brom (hình 8.1).
b) Gii thích : Khí sinh ra làm mất màu nước brom đồng thời tạo thành những giọt chất lỏng
không tan trong nước (C
2
H
4
Br
2
), khí đó là CH
2

= CH
2
(etilen). Điều đó chứng tỏ đã xảy ra phản
ứng tách HBr khỏi C
2
H
5
Br :
+ KOH CH
2
= CH
2

+ KBr + H
2
O
c) Hướng của phn ứng tách hiđro halogenua
Thí dụ :
CH
3
–CH=CH–CH
3
(Sản phẩm chính)

Quy tắc Zai-xép : Khi tách HX khỏi dẫn xuất halogen, nguyên tử halogen (X) ưu tiên tách ra
cùng với H ở nguyên tử C bậc cao hơn bên cạnh.
3. Phản ứng với magie
Cho bột magie vào đietyl ete (C
2
H

5
OC
2
H
5
) khan, khuấy mạnh. Bột Mg không biến đổi gì.
Nhỏ từ từ vào đó etyl bromua, khuấy đều. Bột magie dần dần tan hết, ta thu được một dung dịch
đồng nhất.
CH
3
CH
2
– Br + Mg CH
3
CH
2
–Mg–Br (etyl magie bromua tan trong ete)
Etyl magie bromua có liên kết trực tiếp giữa cacbon và kim loại (C – Mg) vì thế nó thuộc loại
hợp chất cơ kim (hữu cơ - kim loại). Liên kết C – Mg là trung tâm phản ứng. Hợp chất cơ magie
tác dụng nhanh với những hợp chất có H linh động như nước, ancol,… và tác dụng với khí
cacbonic,

IV - ỨNG DỤNG
1. Làm dung môi
Metylen clorua, clorofom, cacbon tetraclorua, 1,2-đicloetan là những chất lỏng hoà tan được
nhiều chất hữu cơ đồng thời chúng còn dễ bay hơi, dễ giải phóng khỏi dung dịch, vì thế được
dùng làm dung môi để hoà tan hoặc để tinh chế các chất trong phòng thí nghiệm cũng như trong
công nghiệp.
22
CH CHH Br

o
ancol,t

0
2 2 3
|
||
KOH, ancol, t
HBr
I II
CH CH CH CH
H
Br
H

  
ete khan



Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
2. Làm nguyên liu cho tổng hợp hữu cơ
Các dẫn xuất halogen của etilen, của butađien được dùng làm monome để tổng hợp các
polime quan trọng. Thí dụ CH
2
= CHCl tổng hợp ra PVC dùng chế tạo một số loại ống dẫn, vải giả
da…, CF
2

= CF
2
tổng hợp ra teflon, một polime siêu bền dùng làm những vật liệu chịu kiềm,
chịu axit, chịu mài mòn,… Teflon bền với nhiệt tới trên 300
o
C nên được dùng làm lớp che phủ
chống bám dính cho xoong, chảo, thùng chứa.
3. Các ứng dụng khác
Dẫn xuất halogen thường là những hợp chất có hoạt tính sinh học rất đa dạng.
Thí dụ CHCl
3
, ClBrCH-CF
3
được dùng làm chất gây mê trong phẫu thuật.
Nhiều dẫn xuất polihalogen có tác dụng diệt sâu bọ trước đây được dùng nhiều trong nông
nghiệp, như C
6
H
6
Cl
6
, nhưng chúng cũng gây tác hại lâu dài đối với môi trường nên ngày nay đã
không được sử dụng nữa.
Rất nhiều chất phòng trừ dịch hại, diệt cỏ, kích thích sinh trưởng thực vật có chứa halogen
(thường là clo) hiện nay vẫn đang được sử dụng và mang lại những ích lợi trong sản xuất nông
nghiệp.
CFCl
3
và CF
2

Cl
2
trước đây được dùng phổ biến trong các máy lạnh, hộp xịt ngày nay đang bị
cấm sử dụng, do chúng gây tác hại cho tầng ozon.
V.ĐIỀU CHẾ.
- Thế halogen vào ankan, aren
- Cộng HX, X
2
vào anken.
- Ancol tác dụng với HX.
A – LUYỆN TẬP.
I. BÀI TẬP TỰ LUẬN
Câu 1. Tại sao rượu etylic cao hơn hẳn so với các anđehit và dẫn xuất halogen của hiđrocacbon
có khối lượng xấp xỉ nhau?
Câu 2. Hãy viết công thức cấu tạo dạng cis, trans và gọi tên các đồng phân ứng với công thức
phân tử.
a. C
2
H
2
ClF.
b. C
3
H
5
Cl.
Câu 3. Hoàn thành các phản ứng :
a. CH
2
= CH

2
A B PVC
b. CH
4
C
2
H
2
X PVC
c. CH CH C
4
H
4
C
4
H
5
Cl cao su clopren
2
Cl

NaOH
etanol

o
xt,t ,P


+HCl


0
xt,t ,p


0
xt,t

HCl
xt

0
xt,t ,p



Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
Câu 4. Từ etilen, hãy viết phương trình phản ứng điều chế các chất sau đây :
a. 1,2 - đibrometan.
b. 1,1- đibrometan.
c. Vinyl clorua.
Câu 5. Hãy phân biệt các chất sau bằng phương pháp hóa học.
a. Hecxylbromua, brombenzen, 1-brombut-2-en
b. 1-clopent-2-en, pent-2-en, 1-clopentan.
Câu 6. A, B là 2 dẫn xuất clo trong mỗi phân tử chứa không quá 5 cacbon, tỉ khối hơi của B đối
với A là 1,818. Trong A có 24,24% cacbon về khối lượng, trong B có 20% cacbon về
khối lượng.
- Tìm công thức cấu tạo của A và B.
- Biết rằng A A

1
PVC. B là hợp chất có cấu tạo lập thể dạng trans
trong không gian.
II. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM.
Câu 1: Thuốc sát trùng là vô cùng hữu ích cho các nông trại để bảo vệ mùa vụ, nhưng cần phải
hết sức cẩn thận khi sử dụng. Các nghiên cứu cho thấy nếu phụ nữ có thai làm việc tiếp xúc với
hóa chất thì dễ bị sẩy thai nhiều gấp 3 lần phụ nữ khác. Nguy cơ cũng gia tăng đối với những
phụ nữ có sử dụng thuốc sát trùng trong nhà hoặc ngoài sân vườn. D.D.T có lẽ là thuốc sát trùng
hữu cơ quen thuộc nhất. Phân tích một mẫu D.D.T cho kết quả C = 47,43%, H = 2,56%, Cl =
50,01%. Công thức nào dưới đây là công thức phân tử của D.D.T. (1,1,1-triclo-2,2bis(4-
clophenyl)eta)
A. C
14
H
11
Cl
5
. B. C
14
H
9
Cl
5
. C. C
14
H
13
Cl
5
. D. C

14
H
15
Cl
5

Câu 2: (ĐH Khối A-2007) Cho sơ đồ:

Hai chất hữu cơ Y, Z lần lượt là
A. C
6
H
5
OH, C
6
H
5
Cl.
B. C
6
H
5
ONa, C
6
H
5
OH.
C. C
6
H

6
(OH)
6
, C
6
H
6
Cl
6
.
D. C
6
H
4
(OH)
2
, C
6
H
4
Cl
2
.
Câu 3: Các chất trong nhóm chất nào dưới đây đều là dẫn xuất của hiđrocacbon ?
A. CH
2
Cl
2,
CH
2

Br-CH
2
Br, NaCl, CH
3
Br, CH
3
CH
2
Br.
B. CH
2
Cl
2,
CH
2
Br-CH
2
Br, CH
3
Br, CH
2
=CHCOOH, CH
3
CH
2
OH.
C. CH
2
Br-CH
2

Br, CH
2
=CHBr, CH
3
Br, CH
3
CH
3
.


trïng hîp
C
6
H
6
(ben zen)
+ Cl
2
(tØ lÖ mol 1:1)
Fe, t
0
X
+ NaOH ®Æc (d)
t
0
cao, p cao
Y
+ axit HCl
Z

Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
D. HgCl
2
, CH
2
Br-CH
2
Br, CH
2
=CHBr, CH
3
CH
2
Br.
Câu 4: Hợp chất hữu cơ nào sau đây không có đồng phân cis-trans ?
A. 1,2-đicloeten. B. 2-metyl pent-2-en. C. but-2-en. D. pent-2-en.
Câu 5: Số lượng đồng phân cấu tạo của C
4
H
8
Cl
2
là
A. 6. B.7. C. 8. D. 9.
Câu 6: Số đồng phân cấu tạo (kể cả đồng phân cis - trans) của C
3

H
5
Br là
A. 2. B. 3. C. 4. D. 5.
Câu 7: Cho sơ đồ phản ứng: But-1-in


A
1


HBr
A
2


o
KOH, ancol, t
A
3

Trong đó A
1
, A
2
, A
3
là sản phẩm chính. Công thức của A
3
là

A. CH
3
-CH(OH)-CH
2
-CH
3
. B. CH
3
-C

C-CH
3
.
C.
CH
3
-CH=CH-CH
3
.
D. CH
2
=CH-CH
2
-CH
3
.

Câu 8: Cho sơ đồ chuyển hoá: CH
3
CH

2
Cl

KCN
X


3
o
HO
t
Y
Công thức cấu tạo của X, Y lần lượt là
A.
CH
3
CH
2
NH
2
,
CH
3
CH
2
COOH. B.
CH
3
CH
2

CN,
CH
3
CH
2
COOH.
C. CH
3
CH
2
CN, CH
3
CH
2
CHO. D. CH
3
CH
2
CN, CH
3
CH
2
COONH
4.
Câu 9: Nhận xét nào sau đây không đúng ?
A. Ứng với công thức C
3
H
5
Br có 4 đồng phân cấu tạo.

B. Anlyl bromua dễ tham gia phản ứng thế hơn phenyl bromua.
C. Vinyl clorua có thể được điều chế từ etilen.
D. Etyl clorua thuộc loại dẫn xuất halogen bậc hai.
Câu 10: Hợp chất (CH
3
)
2
C=CHC(CH
3
)
2
CH=CHBr có danh pháp IUPAC là
A. 1-brom-3,5-trimetylhexa-1,4-đien. B. 3,3,5-trimetylhexa-1,4-đien-1-
brom.
C. 2,4,4-trimetylhexa-2,5-đien-6-brom. D. 1-brom-3,3,5-trimetylhexa-1,4-đien.
Câu 11: Công thức tổng quát của dẫn xuất đibrom không no mạch hở chứa a liên kết  là
A. C
n
H
2n+2-2a
Br
2
. B. C
n
H
2n-2a
Br
2
. C. C
n

H
2n-2-2a
Br
2
. D. C
n
H
2n+2+2a
Br
2
.
Câu 12: Công thức tổng quát của dẫn xuất điclo mạch hở có chứa một liên kết ba trong phân tử
là
A. C
n
H
2n-2
Cl
2
. B. C
n
H
2n-4
Cl
2
. C. C
n
H
2n
Cl

2
. D. C
n
H
2n-6
Cl
2
.
Câu 13: Có bao nhiêu đồng phân cấu tạo có công thức phân tử C
4
H
9
Cl ?
A. 3 đồng phân. B. 4 đồng phân. C. 5 đồng phân. D. 6 đồng phân.
.Câu 14: Có bao nhiêu đồng phân cấu tạo có công thức phân tử C
5
H
11
Cl ?
A. 6 đồng phân. B. 7 đồng phân. C. 5 đồng phân. D. 8 đồng phân.
Câu 15: Cho iso-pentan tác dụng với Cl
2
theo tỉ lệ số mol 1 : 1, số sản phẩm monoclo tối đa thu
được là:
A. 2. B. 3. C. 5. D. 4.
H
2
, Pd với PbCO
3

Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
Câu 16: Iso-hexan tá c dụ ng vớ i clo (có chiếu sáng ) có thể tạo tối đa bao nhiêu dẫn xuất
monoclo ?
A. 3. B. 4. C. 5. D. 6
Câu 17: Khi cho 2-metylbutan tác dụng với Cl
2
theo tỷ lệ mol 1:1 thì tạo ra sản phẩm chính là:
A. 1-clo-2-metylbutan. B. 2-clo-2-metylbutan.
C. 2-clo-3-metylbutan. D.1-clo-3-metylbutan.
Câu 18: Khi clo hóa C
5
H
12
với tỷ lệ mol 1:1 thu được 3 sản phẩm thế monoclo. Danh pháp
IUPAC của ankan đó là:
A. 2,2-đimetylpropan. B. 2-metylbutan. C. pentan. D.2-đimetylpropan.
Câu 19: Khi clo hóa metan thu được một sản phẩm thế chứa 89,12% clo về khối lượng. Công
thức của sản phẩm là:
A. CH
3
Cl. B. CH
2
Cl
2
. C. CHCl
3
. D. CCl

4
.
Câu 20: Cho 4 chất: metan, etan, propan và n-butan. Số lượng chất tạo được một sản phẩm thế
monoclo duy nhất là:
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
Câu 21: khi clo hóa một ankan có công thức phân tử C
6
H
14
, người ta chỉ thu được 2 sản phẩm
thế monoclo. Danh pháp IUPAC của ankan đó là:
A. 2,2-đimetylbutan. B. 2-metylpentan. C. n-hexan. D.2,3đimetylbutan.
Câu 22: Xicloankan (chỉ có một vòng) A có tỉ khối so với nitơ bằng 3. A tác dụng với clo có
chiếu sáng chỉ cho một dẫn xuất monoclo duy nhất, xác định công thức cấu tạo của A ?
A.
CH
3
. B. . C.
CH
3
CH
3
. D.
CH
3
CH
3
CH
3
.

Câu 23: Hai xicloankan M và N đều có tỉ khối hơi so với metan bằng 5,25. Khi tham gia phản
ứng thế clo (as, tỉ lệ mol 1:1) M cho 4 sản phẩm thế còn N cho 1 sản phẩm thế. Tên gọi của các
xicloankan N và M là:
A. metyl xiclopentan và đimetyl xiclobutan. B. Xiclohexan và metyl xiclopentan.
C. Xiclohexan và n-propyl xiclopropan. D. Cả A, B, C đều đúng.
Câu 24: Anken C
4
H
8
có bao nhiêu đồng phân khi tác dụng với dung dịch HCl chỉ cho một sản
phẩm hữu cơ duy nhất ?
A. 2. B. 1. C. 3. D. 4.
HƯỚNG DẪN GII
I. Phần tự luận.
Câu 1. Rượu etylic C
2
H
5
OH có M = 46u, T
s
= 78,3
0
C
Anđehit axetic CH
3
CHO có M = 44u, T
s
= 20,8
0
C

Metyl clorua CH
3
- Cl có M = 50,5u, T
s
= - 23,7
0
C


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
Ta biết rằng khối lượng phân tử xấp xỉ nhau mà liên kết giữa các phân tử mạnh hơn thì
nhiệt độ sôi cao hơn. Giữa các phân tử rượu etylic C
2
H
5
OH có liên kết hiđro nên liên kết
liên phân tử mạnh hơn.
Giữa các phân tử CH
3
-O-CH
3
không có liên kết hiđro nên đimetyl ete sôi ở nhiệt độ thấp.

Giữa các phân tử anđehit axetic CH
3
CHO cũng như giữa các phân tử metyl clorua CH
3
-Cl

đều không liên kết hiđro, nên liên kết liên phân tử yếu hơn.
Vì vậy rượu etylic có nhiệt độ sôi cao hơn hẳn so với các anđehit và dẫn xuất halogen của
hiđrocacbon có khối lượng phân tử xấp xỉ nhau.

Câu 2. a. C
2
H
2
ClF



Cis – 1-clo-2-floeten
trans-1-clo-2—floeten
b. Các đồng phân cấu tạo C
3
H
5
Cl.
CH
2
= CH – CH
2
Cl ; ; ;
Chỉ có : là có đồng phân hình học
;
Câu 3.
a. CH
2
= CH

2
+ Cl
2
CH
2
Cl – CH
2
Cl (A)
CH
2
Cl – CH
2
Cl + NaOH CH
2
= CHCl + NaCl + HOH
H - O
H - O
H - O
C
2
H
5
C
2
H
5
C
2
H
5

C = C
H
H
Cl
F
C = C
H
H
F
Cl
CH
2
= C - CH
3

Cl
CH = CH - CH
3
Cl
CH
2
- CH
2

CH
Cl
CH = CH - CH
3
Cl
C = C

H
H
Cl
CH
3
cis-1-clo-prop-1-en
C = C
H
H
Cl
CH
3
cis-1-clo-prop-1-en


etanol


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

b. 2 CH
4
CH CH + 3 H
2

CH CH + HCl CH
2
= CH – Cl

c. 2 CH CH CH
2
= CH – C CH


Câu 4.
- Điều chế 1,2 - đibrometan:
CH
2
= CH
2
+ Br
2
CH
2
Br – CH
2
Br
- Điều chế 1,1- đibrometan :
CH
2
= CH
2
+ HBr CH
3
– CH
2
Br
CH

3
– CH
2
Br + Br
2
CH
3
– CHBr
2
+ HBr.
- Điều chế vinyl clorua :
CH
2
= CH
2
+ Cl
2
CH
2
= CH – Cl
Câu 6.
a. Nhận biết C
6
H
13
Br, C
6
H
5
Br, CH

3
– CH = CH – CH
2
Br
Trích mỗi chất một ít làm mẫu thử, mỗi lần thí nghiệm.
- Lần lượt cho các mẫu thử vào nước rồi đun sôi, sau đó gạn bỏ lớp chất hữu cơ và tiếp
tục nhỏ dung dịch AgNO
3
vào, chất nào tạo được kết tủa đó là CH
3
– CH = CH – CH
2
Br.
CH
3
– CH = CH – CH
2
Br + HOH CH
3
– CH = CH – CH
2
OH + HBr
HBr + AgNO
3
AgBr + HNO
3
- Lần lượt cho 2 mẫu thử còn lại vào dung dịch NaOH, đun nóng lọc tách bỏ chất hữu cơ.
Phần còn lại được axit hóa bằng HNO
3
sau đó nhỏ tiếp AgNO

3
vào, chất tạo ra kết tủa là
hexylbrom
C
6
H
13
Br + NaOH C
6
H
13
OH + NaBr
NaBr + AgNO
3
AgBr + NaNO
3

CH
2
- CH
Cl
xt, p , t
0
n CH
2
= CH
Cl
n

o

1500 C
l¯m l¹nh nhanh


xt

CH
2
- CH
Cl
xt, p , t
0
n CH
2
= CH
Cl
n

0
xt
t


CH
2
= CH - C

CH
HCl
+

xt
CH
2
= CH - C = CH
2
Cl
CH
2
= CH - C = CH
2
Cl
n
p, xt, t
0
CH
2
- C = CH - CH
2

Cl
n


0
t

0
600 C
xt


0
t



0
t





Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
- Chất không có hiện tượng gì qua hai thí nghiệm là brombenzen.
b. Nhận biết CH
2
Cl – CH = CH – CH
2
- CH
3
; CH
3
– CH=CH-CH
2
-CH
3

Cl-CH

2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
3

-Dùng dung dịch brom : 1-clopentan không làm mất màu
-Dùng dung dịch NaOH đun nóng hoặc dùng H
2
O đun sôi, lọc bỏ chất hữu cơ, axit hóa
bỡi HNO
3
rồi cho hết AgNO
3
chất tạo ra kết tủa là 1-clopent-2-en.
II.Phần trắc nghiệm.
ĐÁP SỐ
1B
2B
3B
4B
5D
6D
7C
8B
9D

10D
11B
12B
13B
14D
15D
16C
17B
18C
19C
20B
21D
22B
23B
24A






Câu 1:
Đặt A là C
x
H
y
Cl
z
; B là
Ta có: = = 1,212

Với = 1,818 . 1,818 = 1,212 =
Vì số cacbon trong mỗi phân tử không quá 5 nên chỉ có một kết quả phù hợp x = 2 và x
’
=
3.
Khi x = 2 C
2
H
y
Cl
3
có C% = = 0,2424 M
A
= = 99
24 + y + 35,5z = 99 y + 35,5z = 75 A là C
2
H
4
Cl
2

A A
1
PVC nên A
1
là vinylclorua.
do đó A : 1,2-đicloetan
- khi x
’
= 3 C

3
H
y’
Cl
z’
có C% = = 0,2 M
B
= = 180
- 36 + y
’
+ 35,5z
’
= 180 y
’
+ 35,5z
’
= 144
- B là C
3
H
2
Cl
4
, B là đồng phân lập thể dạng trans nên có công thức cấu tạo trans
x' y' z'
C H Cl








A
'
B
12x
A cã %C = = 0, 2424
M
12x
B cã%C = = 0, 2
M

B
'
A
12x M
.
M 12x
0,2424
0,2
B
A
M
M

'
x
x


'
x
x
2
3

A
24
M

24
0,2424



x = 2
y=4






trïng hîp
CH
2
= CH
Cl
CH
2

- CH
2

Cl
Cl

B
36
M

36
0,2



z'= 4
y'=2





Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng


Câu 3:
SGK 11 nâng cao – 106 => B đúng
A sai vì có NaCl là chất vô cơ ―Không phải hidrocacbon‖

C sai vì có CH3CH3 là hidrocacbon không phải dẫn xuất.
D sai vì có HgCl2 là chất vô cơ ―Không phải hidrocacbon‖
Chất nào sau đây là dẫn xuất halogen của hiđrocacbon ?
CH
2
ClCOOH
C.
CH
3
MgBr
D.
CCl
4

Câu 4:
A . 1,2 – đicloeten ―ClCH=CHCl ―R1 #R2 và R3#R4 ―Cl # H => có đồng phân hình học‖
B . 2 – metyl pent – 2 –en ― CH
3
- (CH
3
)C = CH- CH
3
―R1 giống R2 ―CH3‖ => không có đồng
phân hh‖
=> B
C. But – 2 – en ―CH
3
– CH = CH – CH
3
=> có thấy R1 # R2 , R3 # R4 ―CH

3
# H‖
D . pent – 2 – en ―CH
3
– CH = CH – CH
2
– CH
3
=> có đồng phân hh R1 # R2 ―CH
3
# H‖ R3 #
R4 ―H # CH
2
– CH
3
‖
Câu 10:
SGK 11 nâng cao – 108. Đánh số thứ tự gần nhóm halogen ―Br‖
2 liên kết đôi => ankandien ―SGK 11 nâng cao – 166‖ => đuôi đien
số chỉ vị trí – tên nhánh tên mạch chính – số chỉ vị trí – đien
6 5 4 3 2 1
(CH
3
)
2
C=CHC(CH
3
)
2
CH=CHBr => CH

3
– (CH
3
)C = CH – (CH
3
)C(CH
3
) – CH = CH – Br
6 số => 6 C => Hexa ―SGK 11 nc 109‖ => D : 1 – brom – 3,3,5 – trimetylhexa – 1,4 – đien.
―Nhớ câu thần trú : Mẹ - Em – Phải – Bón – Phân – Hóa – Hợp - Ở - Ngoài – Đồng
Met – et – prop – but – pen – hex – hept – oct – non – đec ― oct – non – đec ứng với tháng 10-
11-12 ―Tiếng Anh‖
Câu 12:
Công thức có dạng C
n
H
y
Cl
2
―Vì điclo hay 2 Cl‖
Chứa 1 liên kết 3 => 2 không vòng
=> Tổng số  + vòng = 2 = (2n – y +2 -2) /2 => y = 2n – 4 => C
n
H
2n-4
Cl
2
=> B
Câu 13:
C

4
H
9
Cl có k = (2.4 – 9 +2 -1)/2 = 0 ―Tính liên kết pi + vòng – độ bất bão hòa‖
Cl
Cl
C = C
CHCl
2
H


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng
C
x
H
y
O
z
N
t
X
u
Na
v…


k =(2x-y+t+2 – u – v )/2 ―X là halogen‖

 không có liên kết pi hay vòng
CH
2
(Cl) – CH
2
– CH
2
– CH
3
; CH3 – CH(Cl) – CH
2
– CH
3
; CH
2
Cl – CH(CH
3
) – CH
3
;
CH
3
– (CH
3
)CCl – CH
3
; => 4 đp => B
Câu 14:
C
5

H
11
Cl có k = (2.5 – 11 + 2 – 1)/2 = 0 => không có liên kết pi hay vòng;
CH
2
(Cl) – CH2 – CH
2
– CH
2
– CH
3
; CH
3
– CH(Cl) – CH
2
– CH
2
– CH
2
;
CH
3
– CH
2
– CH(Cl) – CH
2
– CH
3
; CH
2

(Cl) – CH(CH
3
) – CH
2
– CH3 ;
CH
2
(Cl) – CH
2
– (CH
3
)CH – CH
3
; CH
2
(Cl) – CH
2
– CH(CH
3
) – CH
3
;
CH
3
– CH(Cl) – CH(CH
3
) – CH
3
; CH
2

(Cl) – (CH
3
)C(CH
3
) – CH
3
;
―Xem theo thứ tự từ trái sang phải‖
Câu 15:
Iso – pentan : iso dạng : CH
3
– CH(CH
3
) – ; pentan => có 5C ―Tính cả mạch nhánh – Nếu là
danh pháp thay thế thì chỉ mạch chính‖
CH
3
– CH(CH
3
) – CH
2
– CH
3
tác dụng với Cl2 => Tạo ra mono hay 1Cl thế 1H
Sp tạo thành có thể là:

CH
3
– CH – CH
2

– CH
3
―4 mũi tên hay 4 chỗ Cl có thể thế được‖ => tối đa 4 sp => D

CH
3


Chú ý một số trường hợp giống nhau : ―2 vị trí kia giống nhau‖
Mẹo : Dạng bài iso - … ―Của ankan => Số monoclo hoặc monobrom tạo thành = số C – 1
Số C là số C trong chất đó.
Câu 16:
Iso – hexan => CH
3
– CH(CH
2
) – CH
2
– CH – CH
3
―Tương tự bài 10‖


CH
3
– CH – CH
2
– CH
2
– CH

3
=> Tối đa 5 sản phẩm => C
CH
3

Câu 17:
Sản phẩm chính => Cl thế vào H ở C bậc cao nhất ―SGK 11 nc – 144‖
2 – metyl butan : CH
3
– CH(CH
3
) – CH
2
– CH
3

I III II I
Viết lại: CH
3
– CH – CH
2
– CH
3
Cl
1 2 3 4


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

CH
3
=> Cl thế vào C bậc III => CH
3
– C – CH
2
– CH
3


CH
3

=> 2 – clo – 2 – metyl butan => B
Câu 18:
C
5
H
12
thế clo tỉ lệ 1 : 1 thu được 3 sản phẩm monoclo ―Tối đa‖
Xét đáp án : ―Làm nhiều sẽ quen về dạng này có thể loại đáp án‖
A. 2,2 – đimetyl propan : CH
3
– (CH
3
)C(CH
3
)- CH
3
―Chỉ tạo ra 1 monoclo‖

CH
3

CH
3
–C – CH
3
―Thế vào 1 trong 4 CH3 đều như nhau hết‖
CH
3

B. 2 – metylbutan : CH
3
– CH(CH
3
) – CH
2
– CH
3
―iso – pentan => 4 sp bài 10 ―ADCT‖
C. Pentan : CH
3
– CH
2
– CH
2
– CH
2
– CH
3

=> 3 sp ―Thỏa mãn‖ => C

D. 2 – đimetyl propan ―Đáp án cho nhầm‖ C
5
H
12
chỉ có 3 đp ―SGK nâng cao 11- 139
Câu 19:
Metan ―CH
4
‖ Pứ clo hóa tổng quát : đối với ankan : C
n
H
2n+2
+xCl
2
=> C
n
H
2n+2-x
Cl
x
+ xHCl
 CH
4
+ xCl
2
=> CH
4-x
Cl

x
+ xHCl => Sản phẩm : CH
4-x
Cl
x

 % Cl(CH
4-x
Cl
x
) = 35,5.x .100% / (16 + 34,5x) = 89,12%  x = 3
 Cách bấm : Lấy 35,5.100/89,12 - 34,5 sau đó lấy 16 chia cho số đó. => C.
Câu 20:
Metan ―CH
4
‖ tạo ra 1 sản phẩm
Etan ―C
2
H
6
hay CH
3
– CH
3
chỉ tạo ra 1sp ―
Propan ―C
3
H
8
‖ hay CH

3
– CH
2
– CH
3
tạo ra 2 sp

n – butan ― n ký hiệu mạch thẳng‖ CH
3
– CH
2
– CH
2
– CH
3
tạo ra 2 sản phẩm

=> Chỉ có 2 chất ―metan và etan tạo ra 2 sản phẩm‖ => B
Câu 21:
Xét A. 2,2 – đimetylbutan : CH
3
– (CH
3
)C(CH
3
) – CH
2
– CH
3

CH
3

CH
3
– C – CH
2
– CH
3
=> 3 sản phẩm thế.=> Loại
CH
3

B.2 – metyl pentan : CH
3
– CH(CH
3
) – CH
2
– CH
2
– CH
3
―iso – hexan => sp = 6 – 1 =5
―ADCT‖ => Loại
C. n – hexan : CH
3
– CH
2
– CH

2
– CH
2
– CH
2
– CH
3
=> 3 sản phẩm thế => Loại


Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

 D đúng ―A,B,C sai‖
 D. 2,3 đimetylbutan ; CH
3
– CH – CH– CH
3
=> 2 sản phẩm thế => D
CH
3
CH
3

Câu 22:
Xicloankan :C
n
H
2n

. M
A
= 28.3 = 84 ―Vì tỉ khối với N
2
= 3‖ = 14n => n= 6

Xét A.
CH
3
=> Có thể tạo ra 4 sản phẩm. => Loại
Xét B. => Có thể tạo ra 1 sản phẩm ―Thế ở vị trí nào cũng giống nhau‖ => B

Xét C.
CH
3
CH
3
=> Có thể tạo ra 3 sản phẩm => Loại ―1 ở CH
3
, 1 ở CH
2
‖

Xét D.
CH
3
CH
3
CH
3

=> Có thể tạo ra 2 sản phẩm => Loại ―1 ở CH
3
, 1 ở CH‖
Câu 23:
M ―xicloankan‖ = 5,25.16 = 84 = 14n => n = 6 ―Vì tỉ khối với CH
4
= 5,25‖
Xét A. metyl xiclopentan‖N‖ và đimetyl xiclobutan‖M‖

N : CH
3
- CH
2
– CH
2
– CH
2
=> Tạo ra 3 sản phẩm mono => Loại ―Vì đề tạo ra 1‖
CH
2
– CH
2


M : CH
3
– CH – CH - CH
3
―Hoặc trường hợp 2 CH3 chéo nhau‖ => Tạo ra 3 sản phẩm.
CH

2
– CH
2

Xét B. Xiclohexan‖N‖ và metyl xiclopentan‖M‖
N . => Có thể tạo ra 1 sản phẩm ―Thế ở vị trí nào cũng giống nhau‖ => B ―Bài 33‖

M. Xét A.
CH
3
=> Có thể tạo ra 4 sản phẩm. => Loại ―Bài 33‖ => Thỏa mãn => B đúng
Xét C. Xiclohexan‖N‖ và n-propyl xiclopropan ―M‖
N thỏa mãn ―ý B‖
M. CH
3
– CH
2
– CH
2
– CH – CH
2
=> 5 sản phẩm => Loại ―Đề 4 sp‖
CH
2



Bi ging được ti trợ bởi : Thành Công Study – www.thanhcongstudy.edu.vn. Địa chỉ: 6A1, Tiểu khu
Ngọc Khánh, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội. Để đăng ký học, quý phụ huynh v học sinh gọi điện tới:
0977.333.961 hoặc gửi email tới hòm thư: Trân trọng

Câu 25:
Pứ tạo anken + HCl tạo ra 1 sản phẩm duy nhất => Anken đối xứng
CH3 – CH =CH –CH3 => có đp hình học => 2 => D