GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY BÀI THỰC HÀNH SINH HỌC 8

Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
BẢN TÓM TẮT ĐỀ TÀI
TÊN ĐỀ TÀI: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY BÀI THỰC HÀNH
SINH HỌC 8
Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Hồng Nhạn
Đơn vị công tác: Trường THCS Thị Trấn – Châu thành
I. Lý do chọn đề tài:
Việc trang bị hệ thống kiến thức cho học sinh là vấn đề đang được toàn xã hội quan
tâm. Với mục tiêu phát triển toàn diện, mỗi bộ môn có một vị trí và vai trò nhất định, môn
Sinh học lớp 8 cũng nằm trong hệ thống đó và nó góp phần thực hiện tốt mục tiêu và nhiệm
vụ của bộ môn sinh học. Để thực hiện được mục tiêu trên phải kể đến vai trò quan trọng của
các tiết thực hành. Trong khi đó các tiết thực hành thường bị xem nhẹ, ít được coi trọng chưa
phát huy được vai trò của nó. Vì vậy tôi nghiên cứu đề tài này.
II. Đối tượng và Phương pháp nghiên cứu:
* Đối tượng nghiên cứu:
- Tất cả các yếu tố trong tiết thực hành là đối tượng nghiên cứu của đề tài:
+ Sự nghiên cứu, chuẩn bị của giáo viên.
+ Việc chuẩn bị đồ dùng của học sinh.
+ Sự hướng dẫn thực hành của giáo viên.
+ Nội dung của bài thực hành.
+ Phương pháp tổ chức hoạt động thực hành của giáo viên.
+ Các hình ảnh, mẫu vật liên quan đến bài thực hành.
+ Hoạt động thực hành của học sinh.
+ Kết quả của tiết thực hành (được thể hiện chủ yếu trên sản phẩm của hoạt động
thực hành).
*Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra.
- Phân tích tổng hợp gắn với lý luận thực tiễn.
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
1
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8

- Kiểm nghiệm.
- Tổng kết rút kinh nghiệm.
III. Đề tài đưa ra giải pháp mới:
Tìm ra các biện pháp nâng cao chất lượng khi giảng dạy bài thực hành của môn sinh
học lớp 8.
IV. Hiệu quả áp dụng:
Đa số các em học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo, tìm tòi phát
hiện kiến thức mới khi quan sát làm thực hành. Từ đó cho thấy các em yêu thích bộ môn học
hơn.
V. Phạm vi áp dụng:
Áp dụng trong việc giảng dạy các bài thực hành của môn sinh học lớp 8 nói riêng và bộ
môn sinh học nói chung ở Trường THCS Thị Trấn – Châu thành.
Thị Trấn, ngày 05 tháng 04 năm 2011
Người thực hiện


Nguyễn Thị Hồng Nhạn

Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
2
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
A. MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài:
Ngành giáo dục đã và đang thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực tự giác của học sinh. Trong phương pháp dạy học mới này, học sinh là
người chủ động giành lấy kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đặc biệt là năm học
2010 – 2011: “ Năm học tiếp tục đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục” toàn
ngành đang tích cực thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh”, “ Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” và phong trào
thi đua “xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Phát huy kết quả bốn năm thực

hiện cuộc vận động hai không “Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong
giáo dục”. Cho nên việc trang bị hệ thống kiến thức cho học sinh là vấn đề đang được toàn
xã hội quan tâm. Với mục tiêu phát triển toàn diện, mỗi bộ môn có một vị trí và vai trò nhất
định, môn sinh học 8 cũng nằm trong hệ thống đó và nó góp phần thực hiện tốt mục tiêu và
nhiệm vụ của bộ môn sinh học. Để thực hiện được mục tiêu đó phải kể đến vai trò quan trọng
của các tiết thực hành. Trong khi đó các tiết thực hành thường bị xem nhẹ, ít được coi trọng
chưa phát huy được vai trò của nó.
Vì vậy tôi nghiên cứu đề tài: “Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành
Sinh học 8”. Để tìm ra các biện pháp nâng cao chất lượng khi giảng dạy bài thực hành.
Qua các bài thực hành trong chương trình Sinh học 8 sẽ xây dựng phương pháp tổ chức
những tiết dạy thực hành có hiệu quả. Định hướng cho việc nghiên cứu đó có thể phát triển
một số dụng cụ thực hành, cải tiến một số đồ dùng phục vụ cho tiết thực hành có hiệu quả,
phù hợp với yêu cầu thực tiễn, tình hình cụ thể trong chương trình sinh học và ở địa phương
với điều kiện còn thiếu đồ dùng thực hành cũng như đồ dùng dạy học. Mặt khác, cần cho học
sinh tham quan thực tế tại các cơ sở y tế của địa phương, các hình ảnh mẫu và làm mẫu của
giáo viên giúp học sinh định hướng hình thành kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy quá trình
phát triển tư duy tích cực của học sinh tạo được hứng thú, động cơ học tập và yêu thích bộ
môn.
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
3
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
Đề tài không chỉ áp dụng với môn sinh học lớp 8 mà còn áp dụng với cả bộ môn Sinh
học ở cấp THCS và góp phần đổi mới phương pháp dạy học trong giảng dạy môn Sinh học.
II. Đối tượng nghiên cứu:
Tất cả các yếu tố trong tiết thực hành là đối tượng nghiên cứu của đề tài:
+ Sự nghiên cứu, chuẩn bị của giáo viên.
+ Việc chuẩn bị đồ dùng của học sinh.
+ Sự hướng dẫn thực hành của giáo viên.
+ Nội dung của bài thực hành.
+ Phương pháp tổ chức hoạt động thực hành của giáo viên.

+ Các hình ảnh, mẫu vật liên quan đến bài thực hành.
+ Hoạt động thực hành của học sinh.
+ Kết quả của tiết thực hành (được thể hiện chủ yếu trên sản phẩm của hoạt động
thực hành).
III. Phạm vi nghiên cứu:
- Thực hiện trên hai lớp 8A
1,
8A
3
của trường trung học cơ sở Thị Trấn– Châu Thành.
- Nghiên cứu phương pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các bài thực hành trong
chương trình sinh học 8.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
1. Điều tra :
- Thực trạng công tác giảng dạy các bài thực hành ở nhà trường.
- Kết quả tiếp thu kiến thức, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo của học sinh qua các bài thực
hành.
2. Phân tích tổng hợp gắn với lý luận thực tiễn:
Nghiên cứu kỹ các bài thực hành, xác định rõ mục tiêu: về kiến thức, kỹ năng và thái
độ.
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
4
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
Vận dụng linh hoạt phương pháp sư phạm, vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy
môn sinh học được đề cập trong các bài thực hành. Từ đó xây dựng phương pháp dạy học
mang tính đặc thù đối với các tiết dạy bài thực hành sinh học 8.
Thiết kế những hoạt động dạy học tích cực nhằm đạt được những mục tiêu của bài
thực hành trên cơ sở lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức
dạy học phù hợp với đặc trưng của bài thực hành, nội dung kiến thức và trình độ của học
sinh.

3. Kiểm nghiệm:
- Qua thực tiễn giảng dạy vận dụng phương pháp tổ chức các bài thực hành Sinh học
8, tiến hành kiểm tra kết quả giảng dạy so sánh các mặt:
+ Việc nắm nội dung kiến thức của học sinh được thể hiện bằng các sản phẩm của
hoạt động thực hành.
+ Sự phát triển tư duy khoa học, tư duy khái quát hóa, trừu tượng hóa.
+ Khả năng sáng tạo, vận dụng thực tế của học sinh.
+ Rèn luyện các kĩ năng bộ môn, đặc biệt là kĩ năng cố định xương, cầm máu, hô
hấp nhân tạo, băng bó vết thương và làm thí nghiệm chứng minh vai trò của tủy sống.
- Bằng các hình thức:
+ Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh.
+ Quan sát quá trình hoạt động thực hành của học sinh.
+ Vấn đáp tìm tòi nắm thực tế.
+ Nghiên cứu sản phẩm của hoạt động thực hành như: cố định xương, băng bó vết
thương, cầm máu và hoàn thành bảng thu hoạch chuẩn bị sẵn.
+ Sử dụng phiếu học tập đã được chuẩn bị sẵn.
4. Tổng kết rút kinh nghiệm:
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
5
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
Khắc phục tồn tại để hoàn thiện phương pháp giảng dạy các bài thực hành Sinh học 8
hiệu quả, chất lượng.
B. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận :
Bộ môn Sinh học nói chung và Sinh học lớp 8 nói riêng là bộ môn khoa học thực
nghiệm nằm trong hệ thống khoa học tự nhiên cần có sự kết hợp linh hoạt giữa các phương
pháp, giữa lý thuyết và thực hành.
Qua quá trình giảng dạy Sinh học 8 nhằm cung cấp cho học sinh những hiểu biết khoa
học về đặc điểm cấu tạo, hoạt động của các cơ quan, hệ cơ quan và trong mọi hoạt động sống
của con người giúp cho con người sinh tồn và phát triển. Trên cơ sở đó giáo dục cho học sinh

biết các biện pháp vệ sinh, rèn luyện thân thể, bảo vệ và tăng cường sức khỏe, nâng cao năng
suất, hiệu quả trong học tập góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo những con người lao động
linh hoạt, năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đồng
thời cũng rèn luyện các kĩ năng nghiên cứu bộ môn cho học sinh và cũng góp phần thực hiện
mục tiêu giáo dục THCS.
Để thực hiện mục tiêu trên, việc dạy Sinh học 8 cần phải thực hiện đầy đủ các nhiệm
vụ trang bị các kiến thức, phát triển năng lực nhận thức, rèn kĩ năng và giáo dục tư tưởng cho
học sinh như nhiệm vụ giảng dạy Sinh học 8 đã nêu ở trên. Để có được kết quả đó không thể
không kể đến vai trò to lớn của các tiết thực hành (tuy rằng chúng chiếm thời lượng rất nhỏ
7/70 tiết)
Qua các tiết thực hành giúp học sinh rèn luyện các năng lực sau:
- Khai thác kiến thức từ quan sát, mẫu vật và hình ảnh.
- Rèn kĩ năng bộ môn, đặc biệt là các kĩ năng áp dụng trong thực tế như: kĩ năng sơ
cứu, băng bó gãy xương, cầm máu và hô hấp nhân tạo.
- Rèn luyện kĩ năng làm tường trình, thu hoạch từ đó giúp học sinh bổ sung kiến thức
và kiểm nghiệm kiến thức qua thực tiễn.
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
6
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài thực hành sinh học 8
2. Cơ sở thực tiễn:
Các bài dạy về cấu tạo mô, tế bào, hoạt động của enzim trong nước bọt, chức năng
của tủy sống, … sẽ không sâu sắc, học sinh không được củng cố và kiểm nghiệm kiến thức
nếu như không có các tiết thực hành hỗ trợ và các tiết thực hành cũng không được thực hiện
thành công nếu không có lý thuyết: “Lý thuyết không có thực hành là lý thuyết suông, thực
hành không có lý thuyết là thực hành mù quáng”. Các kiến thức sẽ đầy đủ hơn, sâu sắc hơn
khi học sinh được tự tìm tòi, kiểm nghiệm qua thực hành như: sơ cứu, băng bó, cầm máu, thí
nghiệm, quan sát thiên nhiên sẽ gây hứng thú học tập Sinh học cho học sinh, phát huy tính
tích cực tư duy, chủ động, sáng tạo giúp học sinh tìm ra kiến thức.
Để nâng cao chất lượng giảng dạy các bài thực hành trong chương trình Sinh học 8
kết quả cũng khó. Bởi vì có những bài thực hành thì rất thực tế như: bài Sơ cứu cầm máu ở

người, nhưng có những bài rất khó và vượt xa khả năng của học sinh như: bài phân tích một
khẩu phần ăn - lập khẩu phần ăn cân đối và nhiều yếu tố khác tác động tới hiệu quả các bài
thực hành sẽ không cao.
Qua nghiên cứu sách giáo khoa Sinh học 8, các tài liệu có liên quan và thực trạng
giảng dạy các bài Sinh học 8 hiện nay, kết hợp với vốn hiểu biết kiến thức và kinh nghiệm
tích lũy bản thân tôi đã tìm tòi nghiên cứu đề tài “giải pháp nâng cao chất lượng dạy bài
thực hành Sinh học 8”.
Thông qua nghiên cứu đề tài nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả giảng dạy của bản
thân, đồng thời góp thêm một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy Sinh học 8
nói riêng và bộ môn Sinh học THCS nói chung.
3. Nội dung vấn đề:
a. Vấn đề đặt ra:
* Sự chuẩn bị của giáo viên và học sinh : Đối với bài thực hành nói riêng thì sự
chuẩn bị là rất quan trọng ảnh hưởng tới sự thành công của tiết dạy. Trên thực tế thì sự chuẩn
bị của giáo viên còn nằm trong khuôn mẫu có sẵn ở sách giáo khoa còn học sinh phụ thuộc
Trường THCS Thị Trấn Nguyễn Thị Hồng Nhạn
7