sáng kiến KINH NGHIỆM HUẤN LUYỆN NÂNG CAO THÀNH TÍCH bắn nỏ CHO học SINH THCS

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài:
KINH NGHIỆM HUẤN LUYỆN
NÂNG CAO THÀNH TÍCH BẮN NỎ CHO HỌC SINH THCS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Bộ môn Thể dục ngày càng được xem là bộ môn quan trọng và phát triển
trong các trường học. Đảng và Nhà nước rất coi trọng việc rèn luyện thể chất của
các học sinh trong các bậc học, bởi vậy mà khẩu hiệu “Khỏe để xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc” là điều mà các thầy giáo, cô giáo cũng như các em học sinh luôn ghi
nhớ và từ đó có động lực để thúc đẩy việc rèn luyện thể chất.
Rèn luyện TDTT còn mang lại cho mọi người và thế hệ trẻ cuộc sống vui
tươi, lành mạnh, bổ ích. Nó có nhiều tác động và tác động mạnh mẽ đến các mặt
giáo dục: đạo đức, trí tuệ, lao động thẩm mĩ nhằm góp phần đào tạo cho thế hệ
thanh niên Việt Nam thành những người “phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về
thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”.
Giảng dạy bộ môn Thể dục cũng như các bộ môn khác trong nhà trường có
tác dụng hình thành ở người học những nhân cách sống của con người lao động
mới, trong thời đại mới. Khỏe mạnh về thể chất, minh mẫn về tinh thần, sáng tạo
trong lao động đó chính là mục tiêu mà Đảng đã đề ra để đào tạo con người. Tự
chủ - năng động – sáng tạo, có năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn đặt ra, tự do
được việc làm, lập nghiệp và thăng tiến trong cuộc sống. Qua đó, góp phần xây
dựng đất nước giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
Bộ môn Thể dục giảng dạy ở cấp THCS có rất nhiều nội dung: Chạy nhanh,
Chạy bền, Nhảy cao, Nhảy xa, Ném bóng… Các nội dung này đề có kế hoạch
giảng dạy với mục đích rèn luyện thể chất cho học sinh. Bên cạnh đó cũng giúp các
em nâng cao thành tích của bản thân để từ đó người giáo viên phát hiện ra được
những em học sinh có tố chất năng khiếu vượt trội để lựa chọn, sàng lọc huấn
luyện các em tham gia thi đấu trong các giải TDTT, HKPĐ các cấp.
Là một giáo viên giảng dạy môn Thể dục công tác ở huyện miền núi, tôi cũng
đã được trải nghiệm qua nhiều kì Đại hội TDTT và HKPĐ các cấp với tư cách là
trọng tài hoặc Huấn luyện viên, tôi nhận thấy rằng: đối với các em học sinh miền

núi, việc rèn luyện các tố chất thể lực các em thực hiện rất tốt, nhưng về độ khéo
léo thì còn hạn chế rất nhiều. Điều đó cũng rất dễ nhận biết bởi khi học Thể dục
các em chỉ được học trong giờ chính khóa là chủ yếu, còn lại các em ít được tham
gia tập luyện ngoại khóa. Với các môn thể thao, học sinh miền núi luyện tập, thi
1
đấu so với học sinh miền xuôi thì có thành tích thấp hơn, đối với các môn Điền
kinh thì cũng đã có tiến bộ phần nào. Điều này đã được kiểm chứng trong các kì
HKPĐ cấp tỉnh qua các năm.
Nhưng cũng tùy theo đặc điểm của vùng miền mà có những thế mạnh riêng,
bộ môn Bắn nỏ tuy không được dạy chính khóa trong chương trình Thể dục THCS
nhưng luôn luôn là bộ môn thi đấu bắt buộc trong các kì HKPĐ từ cấp huyện đến
cấp tỉnh. So với học sinh miền xuôi thì thành tích bắn nỏ của học sinh miền núi có
kết quả tốt hơn nhiều, bởi đây là bộ môn đặc thù của miền núi, nó gắn với bản sắc
văn hóa cũng như truyền thống có từ lâu đời của người dân vùng cao.
Khi cầm bút viết SKKN này tôi rất băn khoăn tự hỏi: Nếu đưa ra sự phân biệt
giữa học sinh miền núi và học sinh miền xuôi thì có nên chăng? Bởi khi tập luyện
một cách khoa học, đúng đắn và nghiêm túc thì cũng chưa biết được thành tích của
học sinh vùng miền nào sẽ tốt hơn trong thi đấu môn Bắn nỏ. Là giáo viên giảng
dạy bộ môn Thể dục và cũng đã được luân chuyển công tác khá nhiều trường trong
huyện. Khi tập luyện học sinh để các em tham gia thi đấu trong các kì HKPĐ,
ngoài các môn Thể thao và Điền kinh tôi rất chú trọng đến môn Bắn nỏ. Khi đi sâu
vào tìm hiểu thì tôi nhận thấy rằng các em học sinh vùng sâu vùng xa rất có tố
chất, năng khiếu để rèn luyện và phát triển đạt được thành tích cao trong bộ môn
Bắn nỏ. Bộ môn này chính là thế mạnh của các trường miền núi trong các kì Đại
hội TDTT, các kì HKPĐ các cấp nên tôi nhận thấy thực sự rất quan trọng khi tìm
hiểu, nghiên cứu, huấn luyện để phát triển cho các em đạt kết quả cao trong nội
dung này. Trong SKKN này tôi không đưa ra được vấn đề riêng biệt mà đưa ra một
quá trình tìm hiểu, đúc rút kinh nghiệm qua nhiều năm giảng dạy, huấn luyện học
sinh thi đấu bắn nỏ. Trong quá trình này tôi cũng đã có những kết quả đạt được khi
áp dụng kinh nghiệm của bản thân khi huấn luyện cho học sinh lứa tuổi THCS,

trong đó có những ưu điểm và nhược điểm, với đề tài “Kinh nghiệm huấn luyện
nâng cao thành tích bắn nỏ cho học sinh THCS” tôi muốn các đồng nghiệp cùng
tham gia trao đổi kinh nghiệm để nâng cao nghiệp vụ giảng dạy và huấn luyện
trong bộ môn này.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1. Thực trạng của vấn đề:
Trong nhiều năm giảng dạy qua các trường thuộc địa bàn vùng sâu vùng xa,
thực tế về điều kiện vật chất để các em được hoạt động TDTT cho đúng nghĩa là
không có. Điều kiện sân bãi thì nhỏ hẹp, điều kiện để tiếp cận và giao lưu học hỏi
thì càng hạn chế, điều kiện gia đình thì còn rất nhiều khó khăn. Khi được học môn
Thể dục trong giờ chính khóa mỗi tuần chỉ được 2 tiết, còn lại lúc về nhà lúc rảnh
rỗi các em phải giúp đỡ gia đình để cải thiện cuộc sống vật chất, hơn nữa việc học
các môn văn hóa của các em cần được chú trọng hơn nên cần phải tập trung để học
2
để nâng cao trình độ hơn so với các môn năng khiếu. Trong mỗi gia đình các em,
trung bình mỗi nhà đều có một chiếc nỏ, thường dùng để đi rừng săn bắn những
con thú hoang dã để cải thiện cuộc sống, với các em thỉnh thoảng vẫn được theo
bố, theo ông của mình và cũng chính từ đây các em bắt đầu được tập bắn nỏ.
Nhưng cũng xuất phát từ điều đó dẫn đến việc các em không quen với những quy
định khi thi đấu của bộ môn Bắn nỏ mà chỉ bắn tự do, bắn theo ý thích của mình
mà thôi. Quan sát thấy các em khi săn bắn thì rất chính xác nhưng để thi đấu theo
đúng luật thì các em không làm chủ được bản thân, còn bị tâm lí và luống cuống
dẫn đến kết quả thi đấu không được như ý của mình. Tôi suy nghĩ cần phải bắt đầu
từ đâu, cần phải làm như thế nào để đưa các em vào khuôn khổ nhất định, nhưng
bộ môn Bắn nỏ này nào có ai được đào tạo để huấn luyện cho học sinh, việc này
quả thật là khó khăn. Nhưng để nâng cao được thành tích của các em và giúp các
em từ bỏ thói quen bắn hoang dã chuyển sang một phong thái thi đấu mang tính
chuyên nghiệp hơn tôi đã cố gắng tìm hiểu và đúc rút ra được nhiều kiến thức và
bài học để luyện tập cho học sinh qua nhiều trường mà tôi công tác.
2. Tìm hiểu nguồn gốc và ý nghĩa của Nỏ:

Nỏ được nói đến đây là một vũ khí thô sơ, một công cụ đi săn của người Việt
cổ, trong các thước phim về chiến tranh nhân dân ở Tây Nguyên (Đất nước đứng
lên) nỏ được sử dụng làm vũ khí để tiêu diệt quân thù của người dân yêu nước
chống giặc ngoại xâm. Nỏ được chế tác rất cầu kì, chỉ một số ít nghệ nhân lành
nghề mới có thể làm được nỏ.
Việt Nam chúng ta có rất nhiều tỉnh miền núi từ Bắc vào Nam, trải đề trên các
tỉnh đó là các dân tộc thiểu số khác nhau, bởi vậy mà cách chế tác nỏ cũng khá là
khác nhau. Đến đây, tôi xin mạn phép nói cùng các đồng nghiệp rằng: muốn luyện
tập môn Bắn nỏ thì phải biết nguồn gốc, xuất xứ của nỏ, biết được cấu tạo của nỏ
và biết cách bắn nỏ thì mới có thể đưa ra được phương pháp tập luyện cho học sinh
để nâng cao thành tích của các em.
Từ ngày xưa, người dân tộc thiểu số thường sống tập trung và có thói quen
săn bắn, hái lượm, ngoài làm nương rẫy ra họ xem việc đi săn thú rừng là điều thiết
yếu, dụng cụ bất li thân chính là dao và nỏ. Quan niệm cho rằng người đàn ông nào
trong mỗi bản làng không biết sử dụng nỏ thì coi như là chưa trưởng thành, tuy
nhiên việc sử dụng nỏ rất khó chưa nói đến việc đi săn và làm ra được một chiếc
nỏ gọn nhỏ nhưng bắn chính xác thì không phải là đơn giản.
Các em học sinh dân tộc thiểu số có thói quen khi được nghỉ học hay lúc rảnh
rỗi thì theo bố mẹ, ông bà lên nương rẫy hoặc được đi săn bắn các con thú nhỏ như
chồn, sóc, nhím…trong rừng. Các em cũng được bố, ông… hướng dẫn rồi từ đó
mà làm quen với cách bắn nỏ “gia truyền”. Nhưng cũng chính vì trên thực tế là
3
như vậy, khi đi săn bắn cự li xa gần rất khác nhau, khi tham gia thi đấu cự li bắn cố
định là 20m nên các em còn bỡ ngỡ và lúng túng, chưa đạt được độ chuẩn xác cao.
3. Tìm hiểu cách chế tác Nỏ:
Nghệ An có rất nhiều huyện miền núi, các dân tộc thiếu số khác nhau và phân
bố theo từng vùng. Ở huyện tôi chủ yếu là dân tộc Thái và Thanh, còn ở các huyện
lân cận Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quế Phong thì có thêm các dân tộc Thổ, Mường, Hơ
Mông… nhưng cách chế tác nỏ của họ đều khá giống nhau. Còn nỏ ở Tương
Dương, Kì Sơn thì hơi khác một chút ở phần lẫy (còn gọi là cò), nhìn chung cách

chế tác nỏ của các người dân tộc thiểu số trên các huyện là rất giống nhau.
Trước tiên là công đoạn lên rừng tìm vật liệu làm cánh nỏ, cây May-cần thuộc
họ tre nứa nhưng ruột rất đặc, thân chắc, có độ dẻo dai, sức đàn hồi rất tốt. Làm
được cánh nỏ phải trải qua công đoạn tỉ mỉ. Chia đoạn giữa thân cây được chọn sau
đó gọt hai phần đều nhau, tiếp đó lấy tâm điểm của cánh nỏ làm điểm chuẩn vót
nhỏ dần ra hai bên, đoạn cuối gọt hai khấc nhỏ bằng đốt ngón tay dùng để móc dây
nỏ, lúc này họ lấy một sợi dây cột ở giữa treo lên như chiếc cân dây rồi từ từ chỉnh
cho đều nhau đến khi hai bên phải cân xứng nằm song song với mặt đất.
Công đoạn tiếp theo là làm thân nỏ (là cái báng có rãnh) có chiều dài trung
bình 30 – 40cm, mặt trên bè ra, phía dưới thu nhỏ tạo thành chữ V, báng nỏ có thể
chạm khắc hoa văn. Thân nỏ tuy không cần phải cầu kì chọn gỗ, nhưng thân gỗ
phải chắc, thớ gỗ mịn và dai.Thông thường ở huyện tôi người ta thường tìm các
loại gỗ như Có-mặt (cây Nhâm), có-pục (cây Bưởi) hoặc là cây Phà-vít (cây Cà
phê rừng) để làm thân nỏ.
Tiếp theo là việc khoét lỗ để bỏ lẫy (cò), khoét đường đặt mũi tên, yêu cầu
đường rãnh này có độ sâu và thẳng nhất định, phía cuối đường rãnh họ mài một
thanh kim loại nhỏ bằng cái kim khâu nhưng ngắn khoảng 0,5cm gắn cố định để có
thể giữ cho mũi tên không bị rơi ra.
Việc làm lẫy là yếu tố rất quan trọng không kém, nó không những tinh tế cẩn
thận mà còn thể hiện được bàn tay khéo léo của người làm nỏ. Họ dùng dao đục
một lỗ thông với ba mặt của thân nỏ, tạo thành khe, có một bên rộng hơn bên kia,
tác dụng để nhét lẫy nỏ vào, sau đó lấy sáp ong trộn với tro gắn chặt phía ngoài giữ
cho lẫy không bị rớt. Lẫy nỏ có độ dày khoảng 0,3cm, đa số được làm bằng sừng
hoặc xương động vật, một số thì làm bằn nhôm, có nơi làm bằng sắt nhưng lẫy nỏ
họ có hình chữ J trông giống cò súng. Công đoạn làm lẫy cũng phải tỉ mỉ vì nếu
không đủ kích thước hay độ láng dây nỏ sẽ bị hư hỏng nhanh và không giữ được vị
trí đã kéo căng (dễ bị cướp cò), lẫy bỏ vào nỏ có mặt sát đều với thân nỏ không
được nhô lên quá và cũng không được thấp quá, một phần nằm ở phía dưới thân nỏ
để có thể bóp khi bắn tên. Người có tay nghề cao thì dây nỏ bám rất chắc vào lẫy.
4

Có thể kéo dây gắn vào lẫy và tung lên không trung rồi bắt lại, dây nỏ vẫn nguyên
vẹn trên lẫy, nhưng chỉ cần hai ngón tay kéo nhẹ cò, dây sẽ bật ra đưa mũi tên đi.
Cuối cùng là việc làm dây, chất liệu là một loại cây Có-pàn (cây gai), cùng họ
với mây nhưng dẻo hơn, thân có nhiều gai. Họ ngâm nước để tạo độ dẻo sau đó vót
cho thật nhẵn, hai đầu chẻ ra như hình lưỡi rắn, sau đó cắt hai đọt cây chuối cắm
ngập vào hai đầu này, để chừng một giờ đồng hồ cho nước đọt chuối ngấm vào, lúc
này hai đầu rất dẻo và vặn như vặn lạt gói bánh chưng, làm tơi ra lúc này bện dây
vào nhau như bện tóc đuôi sam, cột một đầu vào đuôi cánh nỏ lấy độ chuẩn, sau đó
bện lại thành vòng tạo thành một móc tròn, đầu dây bên kia cũng làm như vậy
nhưng bện thu vào cách chiều dài của cánh nỏ khoảng 1cm để khi tra dây vào dây
có độ căng tuyệt đối. Khi đã làm xong dây ta dùng một loại lá gọi là bớ-chà-khé
chà dọc vào dây tạo thêm độ dẻo dai, săn chắc. Việc làm dây rất quan trọng, nếu
dây không chắc và bền thì chỉ qua vài lượt bắn rất dễ bị đứt. Ở kì HKPĐ tỉnh năm
2011 tại TP Vinh, học sinh của tôi khi đang thi đấu thì bị đứt dây nỏ giữa chừng,
trong khi đó tôi cũng đã chuẩn bị 2 dây dự phòng, nhưng khi lắp vào bắn thì không
được chính xác như ý muốn. Sau nay tôi mới nghiệm ra trong qua trình luyện tập
các em bắn liên tục quá nhiều làm cho dây nỏ bị chùng cộng thêm lực của cánh nỏ
quá mạnh dẫn đến đứt dây, đây quả thật là một bài toán thật khó giải. Qua một quá
trình tìm hiểu thì tôi mới biết muốn cho dây nỏ bền thì phải để dây có-pàn (dây
gai) héo đi một thời gian, nếu dây con tươi quá rất dễ bị đứt. Có một lần tôi tình cờ
gặp được một nghệ nhân chế tác nỏ ở huyện Quế Phong, tôi đưa ra điểm yếu của
dây nỏ dễ đứt và làm sao khắc phục được nhược điểm này. Ông đã cho biết hiện
nay có một cách là pha trộn dây gai và dây thép sợi nhỏ (lấy từ phanh xe đạp) bện
lẫn với nhau thì dây rất chắc chắn và khó đứt, nhưng chỉ có người giỏi thì mới có
thể bện kết hợp pha trộn như vậy được.
Việc bảo quản nỏ là sau khi bắn xong thường tháo dây ra để cánh nỏ luôn có
một lực nhất định và cũng tạo cho dây nỏ không bị giãn, nơi cấy giữ tốt nhất là trên
giàn bếp, ở đó cũng tránh được mối mọt.
4. Nghiên cứu cách làm tên:
Nỏ muốn bắn được thì phải cần có tên, việc này cần có bàn tay khéo léo để

vót, mũi tên dùng để bắn thường thẳng tắp, được lựa chọn từ những thân cây có-
quắn (cây lùng) già là tốt nhất, trường hợp không có mới tìm đến cây có-hia (cây
nứa) để vót tên, thường thì sau khi tìm được thì về để trên gác bếp khoảng một
tuần đến mười ngày thì mới đưa xuống vót thành tên. Tên phải được vót có độ vát
hình bầu dục nhẵn, vót làm sao để mũi tên gắn khớp được vào rãnh nỏ, mũi tên có
độ dài là tùy thuộc vào kích thước của nỏ (có cách đo độ dài mũi tên theo báng nỏ),
đoạn cuối tên gắn một mảnh lá cọ được cắt thành hình thoi khoảng 2-3cm tạo cho
mũi tên bay không bị lệch hướng. Đầu mũi tên khi bắn trong thi đấu không cần
phải vót nhọn cũng có thể cắm được vào bia một cách dễ dàng.
5
5. Tìm hiều các tư thế bắn quy định trong thi đấu:
Trong các giải TDTT cũng như các kì HKPĐ các cấp quy định rất chặt chẽ
khi thi đấu môn bắn nỏ gồm có hai tư thế:
- Đứng bắn: VĐV phải đứng thẳng bình thường, không được dùng bất kì dụng
cụ nào bổ trợ nào để tì tay khi bắn. Tư thế này được bắn 5 loạt tên thật.
- Quỳ bắn: VĐV một chân quỳ, một chân chống (chỉ được phép 3 điểm chạm
sàn: đầu gối, mũi bàn chân quỳ và bàn chân chống, mông được phép ngồi lên gót
chân quỳ nhưng không được chạm sàn). Tư thế này cũng được bắn 5 loạt tên thật.
- Cự li bắn từ nỏ đến bia là 20m, trong thi đấu thường sử dụng bia 4B, chiều
cao từ mặt đất đến tâm bia là 1,5m.
Căn cứ những quy định trên mà tôi đưa ra những bài tập để các em thích nghi
dần với các tư thế bắn quy định, cự li và chiều cao của bia, phá vỡ được thói quen
bắn thông thường của các em khi đi săn bắn những con chim, con thú nhỏ trong
rừng.
6. Phương pháp tập luyện:
a. Tập ngắm bắn:
Khi sử dụng nỏ thường thì phải có sức khỏe của cánh tay thì mới có thể lên
được dây nỏ. Độ tuổi học sinh THCS mới chỉ là 12-13 tuổi, có một số em khi cầm
nỏ lên ngắm còn rung tay chứ chưa nói đến lên được dây nỏ. Bởi vậy, tôi phải sử
dụng đến các bài tập thể lực để phát triển sức mạnh của cánh tay:

- Cử tạ nhỏ (bằng cả hai tay)
- Kéo dây thun
- Chống đẩy
Trải qua quá trình luyện tập để đem lại sức mạnh cho cơ tay thì các em mới
được cầm nỏ ngắm bắn (chưa lên dây và không có tên). Trong quá trình cầm nỏ lên
ngắm các em thường làm cho nỏ dao động không nằm im. Nhịp thở dồn dập, mạnh
và không đều sẽ là một sự ảnh hưởng rất lớn đến việc ngắm bắn của các em, bài
tập áp dụng:
- Khi ngắm bắn yêu cầu nín thở 15 - 20 giây.
- Ở tư thế đứng bắn – nâng nỏ ngắm bắn (không tên) – nín thở - kéo lẫy (cò).
Bài tập này tập lặp đi lặp lại thật nhiều lần và áp dụng cho cả tư thế đứng bắn
và qùy bắn. Trong bài tập ngắm bắn này chúng ta phải chú ý đến tư thế cầm nỏ.
Hai bàn tay ngửa lên phía trên tạo thành giá đỡ cho thân nỏ, khi nâng nỏ lên tầm
ngắm của mắt, người bắn phải chú ý đến ngón tay cái không được cầm phía trên
6
của báng nỏ. Nếu cầm như vậy thì rất chắc chắn nhưng lại hạn chế tầm ngắm của
mắt, về điểm này cần nhắc nhở người tập khắc phục ngay khi mắc phải.
b. Tập nắn chỉnh tên:
Mũi tên dùng để bắn phải thẳng thì đường bay của tên mới có độ chuẩn xác
cao. Chỉ cần tên bị cong thì lúc bắn đi sẽ bị lạng, thậm chí có những tên quay
ngang xoay như chong chóng. Khi tôi tìm hiều cách làm tên đã nói ở trên thì người
ta thường lấy cây có-quắn (cây lùng) phơi khô, để gác bếp sau đó mới vót thành
tên, tuy vậy mũi tên khi vót xong rồi cũng bị ảnh hưởng của thời tiết mưa nắng,
nóng lạnh nên cũng có thể bị cong đi. Nhưng cũng có thể lúc vội vàng cây có-quắn
chưa khô hẳn mà đã vót thì tên vừa nặng vừa dễ bị cong.
Khi tập cho các em nắn chỉnh tên cho thẳng, tôi dùng thước vạch 12 đường
thẳng. Yêu cầu các em nắn chỉnh 12 mũi tên sao cho khi đặt tên xuống đường
thẳng phải song song, thẳng tắp như nhau. Bài tập này giáo viên phải quan sát tỉ mỉ
để tạo cho các em một thói quen cẩn thận khi sử dụng tên, bởi người biết lựa chọn
và nắn chỉnh tên chuẩn xác thì khi bắn sẽ đem lại kết quả cao hơn.

c. Tập các tư thế bắn:
Trong quy định điều lệ các giải TDTT, HKPĐ đối với môn Bắn nỏ, tư thế
đứng bắn của VĐV phải đứng thẳng bình thường, không được dùng bất cứ vật gì
để làm giá đỡ trong khi bắn. Như vậy, khi tập tư thế đứng bắn cần chú ý đến tư thế
tốt nhất và vững nhất là đứng chân trước chân sau, trọng tâm dồn đều vào cả hai
chân. Chân bước phía sau là chân cùng với tay cầm ở bộ phận lẫy nỏ. Ở tư thế này
tập cho các em cầm nỏ lên ngắm và nín thở trong 10 giây, sau đó hạ nỏ xuống, tập
lặp lại nhiều lần.
Tư thế quỳ bắn quy định VĐV một chân quỳ một chân chống và chỉ được
phép 3 điểm chạm sàn. Vì vậy, người tập căn cứ vào quy định này để tạo nên tư thế
quỳ bắn đúng. Bài tập cho các em vẫn là quỳ đúng tư thế sau đó nâng nỏ lên ngắm,
nín thở 10 giây, hạ nỏ xuống, tập lặp đi lặp lại nhiều lần.
d. Cách lên dây và lắp tên:
Khi chế tác nỏ, người ta xác định rằng nỏ to thì dùng bắn ở cự li xa, lực rất
mạnh, nỏ nhỏ thì bắn ở cự li gần. Điều này đồng nghĩa rằng muốn bắn ở cự li 20m
thì cần phải dùng đến nỏ có lực bắn mạnh thì mới chính xác. Ở độ tuổi THCS đa số
các em chưa đủ sức khỏe để lên dây nỏ, nhưng nếu thực hiện đúng kĩ thuật thì việc
lên dây nỏ cũng khá dễ dàng.
Đầu tiên chúng ta chống một cánh nỏ xuống dưới đất, dùng bàn chân đạp một
lực thật mạnh và dứt khoát vào điểm tiếp giáp giữa cánh nỏ và báng nỏ phía dưới.
Đồng thời một tay níu mạnh cánh nỏ phía trên vào người còn tay kia móc dây vào
vị trí cuối của cánh nỏ còn lại, như vậy dây nỏ đã được lên căng. Tiếp theo xoay nỏ
7
về tư thế cân bằng hướng đầu nỏ xuống đất dùng một bàn chân đạp vào điểm phía
trong cùng của cánh nỏ, hai tay kéo đều dây nỏ để dây nỏ mắc vào vị trí của lẫy.
Lắp tên vào rãnh nỏ sao cho đuôi tên cắm nhẹ vào thanh kim loại đã được mài
nhọn cuối rãnh để tên không bị rơi ra (chú ý khi lắp tên ta vuốt dọc tên theo rãnh từ
trước ra sau). Như tôi đã nói ở trên khi thực hiện giai đoạn này thì người bắn đã
phải kiểm tra và nắn chỉnh tên cho thật thẳng. Điều cần lưu ý đặc biệt là khi người
bắn đã lắp tên vảo nỏ thì phải đưa đầu mũi tên hướng về bia bắn, không được quay

ngang rất nguy hiểm cho những người xung quanh. Trong mỗi tư thế được bắn thử
một tên và bắn thật năm tên trong thời gian 6 phút.
e. Xác định đường bay của tên:
Trong gia đình của các em, người ta làm nỏ có nhiều kích cỡ to nhỏ khác nhau,
thông thường thì các em lấy nỏ ở nhà mình đi tập cho “quen tay”. Trong quá trình
tập của các em tôi nhận thấy rằng:
- Khi ngắm bắn thẳng vào tâm bia:
+ Nỏ to có lực của cánh nỏ rất mạnh, nếu bắn ở cự li 20m thì mũi tên thường
bay lên khoảng 20 – 30cm.
+ Nỏ nhỏ có lực yếu hơn bắn ở cự li 20m tên thường đi xuống khoảng 20 –
30cm.
Ngoài ra, khi bắn tôi cũng phải kiểm tra tên đã được gác bếp khô chưa, nếu
tên còn tươi thì nặng cũng rất dễ bay xuống. Như vậy trong qua trình bắn cần phải
kiểm tra kích thước của nỏ, trọng lượng của tên sau đó bắn thử rồi mới đưa ra
quyết định ngắm bắn ở vị trí nào trên bia 4B. Nếu VĐV được thi đấu trong nhà thì
không bị tác động của ngoại cảnh, nhưng nếu thi đấu ngoài trời thì VĐV cũng phải
tính đến mức độ ảnh hưởng của sức gió. Bởi vậy, sau khi đã thực hiện đầy đủ các
bước kĩ thuật, bắn được thành tích cao hay thấp lúc này phải tùy thuộc vào năng
khiếu thiện xạ của của các em.
7. Những kinh nghiệm rút ra và kết quả đạt được:
Khi giảng dạy chương trình Thể dục ở bậc THCS thì chúng ta luôn đi sâu vào
các nội dung đã được Bộ GD&ĐT quy định, nếu là giáo viên Thể dục giảng dạy ở
miền xuôi thì rất ít quan tâm đến bộ môn Bắn nỏ. Tôi đã từng công tác tại 4 xã trên
địa bàn huyện, các xã đó đều là vùng đặc biệt khó khăn, bản thân các em luyện tập
TDTT trong không gian rất hạn hẹp, điều kiện để tiếp cận với những thông tin
truyền thông còn nhiều hạn chế. Để có được một sân bóng đá, sân cầu lông, sân
bóng chuyền… để các em tập luyện thường xuyên quả là một điều rất khó. Sự khó
khăn về kinh tế cũng làm cho các em phải chia sẻ thời gian lúc rảnh rỗi cùng với
bố mẹ trên nương, trên rừng. Cũng từ đó các em đã được học dần cách bắn nỏ của
ông, của bố mình, lâu dần cũng thành quen. Dựa vào đặc điểm này tôi muốn các

8
em có được sự phát triển mạnh mẽ đối với môn Bắn nỏ, tôi muốn đưa từ việc các
em vào rừng bắn những con chim, con thú hoang dã đến việc các em được thi đấu
ở các giải TDTT, các kì HKPĐ các cấp. Nhưng để lựa chọn được những hạt nhân
tốt tôi cũng phải tìm hiểu người đã dẫn đường đầu tiên cho các em là người ông,
người bố… có giỏi hay không, có truyền thống bắn nỏ như thế nào sau đó mới lựa
chọn, sàng lọc và tập luyện.
Như tôi đã nói ở trên, bộ môn Bắn nỏ không nằm trong chương trình giảng
dạy Thể dục cấp THCS, bởi vậy muốn luyện tập cho các em thì phải cần người có
lòng đam mê, nhiệt huyết, phải có sự tìm tòi, hiểu biết sâu sắc về nguồn gốc và kĩ
thuật bắn nỏ. Cùng với sự hiểu biết qua nhiều năm và trải qua các đợt huấn luyện
hướng dẫn học sinh thi đấu, các em học sinh của tôi đã có những kết quả như sau:
Năm Học sinh Lớp Trường Giải Thành tích
2007 Vi Thị Nhuận 9B THCS Châu Thuận
KHPĐ huyện
HKPĐ tỉnh
Giải nhất
Giải ba
2009 Lữ T. Tú Anh 8A THCS Châu Phong HKPĐ huyện Giải nhì
2011
Lương Thế Tâm
Hà Thị Huệ
9A1
9A3
THCS Bính Thuận HKPĐ huyện
Giải nhất
Giải nhất
2013 Hà Thị Thiết 8A3 THCS Bính Thuận HKPĐ huyện Giải nhất
Trong quá trình huấn luyện, khi vận dụng những kinh nghiệm của mình để
truyền đạt cho các em lúc đầu học sinh rất hào hứng, nhưng trong quá trình tập

luyện nhiều em tỏ ra chán nản bởi không đạt được kết quả như ý muốn. Lúc đó
phải có những phương pháp như thế nào để các em không có ý nghĩ bỏ cuộc. Việc
phối hợp với Nhà trường sắp xếp thời gian, tạo điều kiện cơ sở vật chất là không
thể thiếu. Nhưng nếu có phần thưởng cho dù là nhỏ thì cũng kích thích được sự
hưng phấn của các em hơn. Tôi đã đưa ra những phần quà nho nhỏ cho những em
bắn được điểm tốt qua mỗi buổi tập, động viên khích lệ những em bắn không được
điểm cao. Không những vậy, sự reo hò cổ vũ của các bạn cũng là động lực để các
em thêm sự hứng khởi ham muốn tập luyện bắn nỏ hơn. Còn đối với người huấn
luyện phải có kế hoạch, sắp xếp thời gian hợp lí, chuẩn bị chu đáo về cơ sở vật
chất cho các em.
Với những kinh nghiệm huấn luyện ở bộ môn này tôi muốn phần nào trao đổi
chia sẻ với các đồng nghiệp công tác ở miền núi, nhưng đặc biệt hơn tôi muốn các
đồng nghiệp ở miền xuôi nếu yêu thích môn bắn nỏ thì cũng nên tìm hiểu và áp
dụng. Nếu là một học sinh miền núi đạt giải ở HKPĐ cấp tỉnh thì đó là chuyện
bình thường, còn nếu là một học sinh miền xuôi đạt được giải bắn nỏ cấp tỉnh thì
9
điều đó thực sự đáng hoan nghênh, cổ vũ và trân trọng. Hiện nay sự giao thoa văn
hóa giữa các vùng miền và các dân tộc trên cả nước rất chan hòa và mạnh mẽ. Bởi
vậy mà các đồng nghiệp cũng có thể trao đổi học hỏi kinh nghiệm cùng nhau rất
thuận lợi, việc áp dụng những kinh nghiệm của tôi để nâng cao thành tích môn bắn
nỏ của học sinh lứa tuổi THCS là rất có khả quan. Không những đem lại thành tích
tốt cho các em mà còn tạo nên nét đẹp và giữ gìn văn hóa truyền thống lâu đời của
dân tộc, của quê hương.
III. KẾT LUẬN:
Trong quá trình giảng dạy của các giáo viên Thể dục cấp THCS cũng không ít
người cũng quan tâm đến bộ môn Bắn nỏ, nhưng khi tập luyện cho học sinh để
tham gia thi đấu thì không đạt được kết quả cao. Tôi hi vọng rằng với những kinh
nghiệm đã đúc rút trong nhiều năm qua ở lĩnh vực này đồng nghiệp sẽ tham khảo
và áp dụng để huấn luyện cho học sinh một cách khoa học hơn. Đối với chuyên
môn Thể dục, trong các giải TDTT và HKPĐ các đồng chí có thể được điều động

làm trọng tài trong đó có bộ môn Bắn nỏ, vì vậy qua đề tài này cũng phần nào tăng
thêm sự hiểu biết về bộ môn đối với các đồng nghiệp. Đối với bản thân, khi huấn
luyện cho học sinh tham gia thi đấu tôi cũng muốn các em đạt được thành tích cao,
niềm vui chiến thắng của các em chính là niềm tự hào của người huấn luyện. Tôi
mong muốn bộ môn ngày càng được phát triển mạnh mẽ hơn, rộng rãi hơn và có
nhiều người yêu thích hơn. Trong nhà trường nếu có một Câu lạc bộ Bắn nỏ thì đó
chắc chắn là một sân chơi rất bổ ích cho các em học sinh dân tộc miền núi. Tôi rất
mong Nhà trường và các cơ quan, tổ chức sẽ tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tinh
thần và thời gian để thực hiện được ý nguyện này để giúp thầy trò phát huy hết
được truyền thống và bản sắc văn hóa lâu đời của môn Bắn nỏ.
Đề tài này tuy đã được tôi đúc rút kinh nghiệm trong rất nhiều năm công tác ở
nhiều trường khác nhau, nhưng cũng còn rất nhiều điểm thiếu sót, bên cạnh đó có
những chi tiết nhỏ trong phương pháp huấn luyện mà không thể viết lên chi tiết
được trong đề tài SKKN này. Điều tôi mong muốn chính là sự tham khảo, góp ý
của đồng nghiệp và các thầy cô giáo cùng trao đổi kinh nghiệm để xây dựng đề tài
mới này ngày càng hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn./.
Quỳ Châu, ngày 10 tháng 03 năm 2014
NGƯỜI THỰC HIỆN
Lê Tuấn Anh
10