Qúa trình xây dựng tổ chức đảng các cấp từ trung ương đến địa phương,

Bộ GIáO DụC V ĐO TạO

Học viện Chính trị - Hnh chính
quốc gia Hồ Chí Minh




trần trọng thơ




quá trình xây dựng tổ chức đảNG CáC Cấp Từ
TRUNG ƯƠNG, Xứ Uỷ ĐếN LIÊN TỉNH Uỷ thời kỳ
1930-1945



Chuyên ngành : Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam
M số : 62 22 56 01




Tóm tắt luận án tiến sĩ lịch sử

H Nội - 2008
Công trình đợc hoàn thành
tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh


Ngời hớng dẫn khoa học: GS,TS. Trịnh Nhu


Phản biện 1: PGS,TS. Đoàn Ngọc Hải

Phản biện 2: PGS,TS Phạm Xanh

Phản biện 3: Đinh Thị Thu Cúc



Luận án đợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nớc,
họp tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh,
Hội trờng số 106, nhà A14
Vào hồi 14 giờ, ngày 16 tháng 5 năm 2008





Có thể tìm hiểu luận án tại Th viện Quốc gia
và Th viện Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh

Những công trình khoa học của tác giả đ
công bố có liên quan đến luận án

1. Trần Trọng Thơ (1995), Quá trình khôi phục, củng cố, kiện toàn
tổ chức Đảng ở Trung Kỳ (1939-1945), Tạp chí Lịch sử
Đảng, 63 (5), tr.52-54.
2. Trần Trọng Thơ (1996), Quá trình khôi phục tổ chức Đảng ở Nam
Kỳ (1940-1945), Tạp chí Lịch sử Đảng, 69 (5), tr.17- 19.
3. Trần Trọng Thơ (1997), Quá trình khội phục, củng cố và phát
triển tổ chức Đảng ở Bắc Kỳ (1939-1945), Tạp chí Lịch sử
Đảng, 81 (8), tr.17-19.
4. Trần Trọng Thơ (2005), Đồng chí Phùng Chí Kiên đã hy sinh
nh thế nào, Tạp chí Xa & Nay, 244 (9), tr.15-17.
5. Trần Trọng Thơ (2005), Phơng thức xây dựng hệ thống tổ chức
Đảng trong cuộc vận động Cách mạng tháng Tám, Tạp chí
Lịch sử Đảng, 177 (8), tr.26 -29.
6. Trần Trọng Thơ (2006), Về sự hình thành Ban Chấp hành
Trung ơng Đảng năm1930 Tạp chí Lịch sử Đảng, 188
(7), tr.53-56.




1
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Trong lịch sử đấu tranh cách mạng của Đảng Cộng sản Việt
Nam, thời kỳ 1930 - 1945 thể hiện đậm nét bản lĩnh cách mạng kiên
cờng, sức sống mãnh liệt, trí tuệ sáng tạo, sự trởng thành vợt bậc
của Đảng về t duy chính trị, năng lực xác định đờng lối cách mạng
gắn kết với phơng pháp chỉ đạo thực tiễn sát hợp điều kiện cụ thể
của Việt Nam và xây dựng hệ thống tổ chức. Nhờ vậy, Đảng đã lãnh

đạo nhân dân ta từng bớc trải nghiệm các cao trào đấu tranh cách
mạng, tiến tới đập tan xiềng xích thực dân, phát xít, lật đổ nền quân
chủ thối nát, giành độc lập, tự do, mở đờng phát triển cho dân tộc
trong thời đại mới.
Hoạt động của Đảng trong 15 năm đấu tranh giành chính quyền
(1930-1945) rất phong phú, có ý nghĩa hết sức to lớn về lý luận và
thực tiễn đã thu hút nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu, song đến nay,
vẫn còn nhiều vấn đề, nhất là công tác xây dựng tổ chức cấp Trung
ơng, xứ uỷ, liên tỉnh uỷ cha đợc làm sáng tỏ hoặc cha đợc luận
giải thấu đáo.
1.2. Trong điều kiện hoạt động bí mật, cha nắm chính quyền,
phải đối phó với sự đánh phá ác liệt của đối phơng, việc xây dựng tổ
chức Đảng cấp Trung ơng, xứ uỷ và liên tỉnh uỷ có một vị trí đặc
biệt quan trọng đối với năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của toàn
Đảng và sự thành bại của cách mạng. Nhờ xây dựng tổ chức cấp
Trung ơng, xứ uỷ, liên tỉnh uỷ, Đảng đã tạo dựng đợc hệ thống tổ
chức, cơ sở Đảng rộng khắp trên mọi địa bàn, gắn chặt với quần
chúng, khi thời cơ đến, kịp thời phát động Tổng khởi nghĩa giành
chính quyền thành công, lập nên nớc Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
1.3. Xây dựng Đảng về tổ chức là điều kiện không thể thiếu bảo
đảm cho Đảng thống nhất ý chí và hành động, là nhân tố bảo đảm các
mặt lãnh đạo của Đảng. Trong công cuộc đổi mới đất nớc, Đảng ta
xác định nhiệm vụ xây dựng Đảng về chính trị, t tởng và tổ chức là
nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng và sự nghiệp
cách mạng của nhân dân ta. Để thực hiện tốt nhiệm vụ nâng cao năng
lực, sức chiến đấu của Đảng, cần thiết phải nghiên cứu, đúc kết, vận

2
dụng những kinh nghiệm lịch sử về xây dựng Đảng nói chung, về xây
dựng tổ chức và cán bộ, trong đó có những kinh nghiệm về xây dựng

các cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng thời kỳ 1930- 1945.
Nghiên cứu Quá trình xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ
Trung ơng, xứ uỷ đến các liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945 để phản
ánh hiện thực xây dựng tổ chức, nhân sự các cấp uỷ đó, soi tỏ thêm
đặc điểm, tổ chức, hoạt động của các cấp bộ Đảng, của các nhân vật
lịch sử của Đảng trong quá trình vận động cách mạng trớc khi trở
thành một đảng cầm quyền; đúc kết kinh nghiệm xây dựng, bảo vệ tổ
chức Đảng để cung cấp thêm những luận cứ khoa học cho công tác
xây dựng tổ chức Đảng hiện nay; bác bỏ những luận điệu xuyên tạc,
hiệu chỉnh những nhận định sai lạc, thiên kiến về vai trò lãnh đạo của
Đảng thời kỳ 1930 - 1945.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
2.1. Ngay từ thập kỷ 30 thế kỷ XX, nhiều nhà lãnh đạo của Đảng
đã công bố nhiều bài viết trên báo chí của Quốc tế Cộng sản, của
Đảng Cộng sản Đông Dơngphản ánh truyền thống đấu tranh và
các cơ quan lãnh đạo của Đảng. Từ năm 1960, thực hiện chủ trơng
tăng cờng công tác tổng kết kinh nghiệm và viết Lịch sử Đảng của
Đại hội Đảng lần thứ III (9-1960), nhiều công trình nghiên cứu về
Lịch sử Đảng đợc tiến hành. Những công trình nghiên cứu của Ban
nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ơng (nay là Viện Lịch sử Đảng),
đặc biệt là tác phẩm Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (Sơ thảo), Tập
I (1920-1954), Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, khi đề cập đến vấn đề tổ
chức Đảng đã nêu lên chủ trơng chỉ đạo của Đảng và nhân sự ở một
vài hội nghị Trung ơng.
Một số chuyên khảo về công tác tổ chức của Đảng, nh Trung
tâm nghiên cứu về tổ chức, Lịch sử công tác tổ chức của Đảng Cộng
sản Việt Nam (1930- 2000), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005
trong khi trình bày quá trình lãnh đạo của Đảng về công tác tổ chức
qua các thời kỳ đã đề cập đến việc xây dựng các cấp uỷ Đảng, tuy

nhiên cha đi sâu nghiên cứu về tổ chức Đảng cấp Trung ơng, xứ uỷ
và liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945.
2.2. Đến nay, hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nớc đã biên
soạn và xuất bản lịch sử đảng bộ địa phơng. Những công trình này

3
đã đề cập một số nét về tổ chức Đảng cấp xứ uỷ, liên tỉnh uỷ thời kỳ
1930-1945, song còn tản mạn.
2.3. Một số công trình nghiên cứu lịch sử dân tộc, nh Viện Lịch
sử Đảng, Lịch sử Cách mạng tháng Tám 1945, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1995...; một số chuyên khảo về đấu tranh cách mạng
trong các nhà tù đế quốc, nh Sơn La, Hỏa Lò, Buôn Ma Thuột, Côn
Đảo...đã phản ánh ở những mức độ khác nhau về nhân sự, tổ chức
Đảng cấp Trung ơng, xứ uỷ thời kỳ 1930-1945.
2.4. Các công trình nghiên cứu, kỷ yếu hội thảo khoa học về các
lãnh tụ của Đảng, hồi ký của nhiều đồng chí lão thành cách mạng
cũng phản ánh một số khía cạnh về bộ máy tổ chức của Đảng ở cấp
Trung ơng và cấp xứ trong thời kỳ 1930-1945, nh Ban Nghiên cứu
Lịch sử Đảng Trung ơng, Chủ tịch Hồ Chí Minh- Tiểu sử và Sự
nghiệp, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1980; Trần Phú, Tổng Bí th đầu tiên
của Đảng, một tấm gơng bất diệt (Hồi ký), Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội, 2004; Lê Hồng Phong, ngời cộng sản kiên cờng (Hồi ký),
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002; Nguyễn Văn Cừ, nhà lãnh đạo
xuất sắc của Đảng và cách mạng Việt Nam (Hồi ký), Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2002; Trờng Chinh, một nhân cách lớn, một nhà
lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Việt Nam (Hồi ký), Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2002
2.5.

Một số công trình do các cơ quan nghiên cứu nớc ngoài

tiến hành, nh Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Nhân dân Cách mạng
Campuchia, Lịch sử Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia, biên
soạn, 1990; Ban Chỉ đạo nghiên cứu lý luận và thực tiễn Trung ơng
Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Lịch sử Đảng Nhân dân Cách mạng
Lào, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005đã bớc đầu phản ánh
về công tác tổ chức của hai xứ Đảng bộ Cao Miên và Ai Lao thời kỳ
1930-1945, song cha đi sâu nghiên cứu và luận giải thấu đáo về cơ
quan lãnh đạo cấp xứ của 2 Đảng bộ thời kỳ này.


Một số cơ quan trấn áp của chính quyền thuộc địa, khi tìm kiếm
kế sách đàn áp phong trào cộng sản Đông Dơng đã tìm hiểu lịch sử
hình thành và cấu tạo của tổ chức Đảng Cộng sản Đông Dơng. Đáng
chú ý là tài liệu Contribution à lhistoire des mouvements politiques
de lIndochine Franỗaise, 1925-1933, do Chánh mật thám Đông

4
Dơng L. Marty tổ chức biên soạn năm 1933. Một số công trình của
các nhà nghiên cứu, sử học trên thế giới, nh Révolutionaires
Vietnamiens et Pouvoir colonial en Indochine của Daniel Hémery,
Nxb Franỗois Maspero, Paris, 1975; có đề cập về các cơ quan lãnh
đạo của Đảng thời kỳ 1930-1945. Những công trình trên không đi sâu
khảo cứu về quá trình hình thành, cơ cấu tổ chức Đảng cấp Trung
ơng, xứ uỷ và liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945; chứa đựng nhiều nội
dung xuyên tạc, nhiều nhận định sai lệch với thực tiễn lịch sử.
Nhìn chung, đến nay, nhiều công trình khoa học bớc đầu phản
ánh và thống nhất khẳng định tính đúng đắn trong quan điểm, trong
chủ trơng, trong chỉ đạo của Đảng về xây dựng tổ chức Đảng thời kỳ
1930-1945, tuy nhiên cha có một công trình nào nghiên cứu một
cách toàn diện về quá trình xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ Trung

ơng, xứ uỷ, đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945. Nhiều vấn đề lịch
sử, nhiều sự kiện và nhân vật lịch sử liên quan đến tổ chức của Đảng
cha đợc phản ánh, hoặc nhìn nhận cha xác đáng.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
3.1. Mục đích
Nghiên cứu quá trình xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ Trung
ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930 - 1945 góp phần phát triển
công tác nghiên cứu, giảng dạy Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam,
cung cấp thêm một số luận cứ khoa học cho công tác xây dựng Đảng
về tổ chức hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Xem xét, đánh giá những quan điểm, chủ trơng và biện pháp
xây dựng, khôi phục và phát triển tổ chức Đảng các cấp từ Trung
ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945.
Tái hiện, luận giải quá trình xây dựng khôi phục và phát triển tổ
chức Đảng các cấp từ Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ
1930 - 1945.
Phân tích một cách khoa học những đặc điểm, cách tổ chức, u
điểm và hạn chế của quá trình xây dựng, khôi phục và phát triển của tổ
chức Đảng các cấp từ Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930 -
1945; đúc kết những kinh nghiệm có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.

5
4. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
4.1. Đối tợng nghiên cứu của luận án
Luận án nghiên cứu các quan điểm, chủ trơng, biện pháp của
Đảng, Quốc tế Cộng sản và Nguyễn Aí Quốc về xây dựng tổ chức
Đảng các cấp từ Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ; sự thành lập,
khôi phục, phát triển cơ cấu tổ chức của Ban Chấp hành Trung ơng
Đảng, Ban Chỉ huy ở ngoài, các xứ uỷ, các liên tỉnh uỷ ở Bắc Kỳ,

Trung Kỳ, Nam Kỳ, Ai Lao và tổ chức Đảng ở Cao Miên.
4.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án
Luận án nghiên cứu quá trình xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ
Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ trên phạm vi Đông Dơng (Bắc
Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ, Ai Lao, Cao Miên), từ 1930 đến 1945.
5. Cơ sở lý luận, nguồn tài liệu và phơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Tác giả luận án vận dụng chủ nghĩa duy vật lịch sử và phép biện
chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, các nguyên tắc xây dựng tổ chức
Đảng kiểu mới của Lênin, t tởng Hồ Chí Minh và những quan điểm
của Đảng về xây dựng đảng làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu.
5.2. Nguồn tài liệu
Thực hiện luận án, tác giả chủ yếu sử dụng những nguồn t liệu
sau: các nghị quyết, chỉ thị, báo cáo của Trung ơng, của các xứ uỷ
đã đợc công bố trong Văn kiện Đảng Toàn tập.
Nguồn tài liệu gồm: nghị quyết, chỉ thị, báo cáo, biên bản của
Trung ơng, của các xứ uỷ; các biên bản toạ đàm về vấn đề tổ chức
thời kỳ 1930 - 1945 của các nhân chứng lịch sử; những công văn, chỉ
thị, báo cáo của các cơ quan trấn áp của Chính quyền thuộc địa có
liên quan đến tổ chức Đảng lu tại Cục lu trữ Văn phòng Trung
ơng Đảng; Phòng t liệu Viện Lịch sử Đảng; Ban Tuyên giáo, Ban
T tởng - Văn hoá: Hà Nội, Hồ Chí Minh, Nghệ An,Tác giả cũng
tham khảo những bài nghiên cứu, những hồi ký có liên quan đến đề
tài đã đợc công bố trong các cuốn sách, các kỷ yếu hội thảo khoa
học, trong các tạp chí.

6
5.3. Phơng pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phơng pháp lịch sử, lôgíc, thống kê, so
sánh; chú trọng áp dụng các phơng pháp phê phán sử liệu và phơng

pháp nghiên cứu đặc thù của khoa học Lịch sử Đảng là lấy các văn
bản nghị quyết, chỉ thị gốc của Đảng làm cơ sở đối chiếu với sự kiện,
nhân vật lịch sử trong thực tiễn để phân tích, đánh giá, qua đó tái
hiện quá trình xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ Trung ơng, xứ uỷ
đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930 - 1945.
6. Đóng góp của luận án
6.1. Về t liệu
Su tầm, hệ thống hoá sử liệu thuộc lĩnh vực quan điểm và thực
tiễn xây dựng Đảng về tổ chức thời kỳ 1930 - 1945, trong đó có những
sử liệu mới.
6.2. Về nội dung
Dựng lại quá trình xây dựng, khôi phục và phát triển tổ chức Đảng
các cấp từ Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930 - 1945.
Phân tích phơng pháp xây dựng tổ chức Đảng các cấp từ Trung
ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh thời kỳ 1930 - 1945 .
Đa ra một số nhận định chung về tổ chức Đảng các cấp từ
Trung ơng, xứ uỷ đến liên tỉnh uỷ thời kỳ 1930-1945; nhấn mạnh
tính tích cực, chủ động, linh hoạt của các cấp bộ Đảng, vai trò của
đồng chí Nguyễn ái Quốc; đồng thời, bớc đầu đúc kết một số
kinh nghiệm của công tác xây dựng cơ quan lãnh đạo của Đảng
thời kỳ này.
7. ý nghĩa thực tiễn của luận án
7.1. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần vào việc nghiên
cứu, giảng dạy Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam thêm toàn diện và
sâu sắc hơn.
7.2. Kết quả nghiên cứu của luận án cũng cung cấp thêm luận cứ
khoa học, gợi mở những suy nghĩ có thể vận dụng trong công tác xây
dựng Đảng hiện nay.
8. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và

phần phụ lục, nội dung luận án gồm 4 chơng, 12 tiết.