Quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển môi trường văn hoá quân sự

Bộ giáo dục và đào tạo Bộ quốc phòng

Học viện chính trị
[]


đỗ văn ngoan




Quan hệ thống nhất - đa dạng trong
phát triển môi trờng văn hoá quân sự
ở các trờng sĩ quan quân đội nhân dân
Việt Nam hiện nay




Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng
và duy vật lịch sử
Mã số: 62 22 80 05





Tóm tắt luận án tiến sĩ triết học

H nội 2009
Công trình đợc hon thnh tại
Học viện chính trị - bộ quốc phòng


Ngời hớng dẫn khoa học: 1. PGS, TS. Văn Đức Thanh
2. TS. Đào Văn Tiến

Phản biện 1: PGS, TS Lê Quý Đức


Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh


Phản biện 2:

PGS, TS Nguyễn Vĩnh Thắng


Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn quân sự

Phản biện 3: PGS, TS Đặng Hữu Toàn


Viện Triết học


Luận án đã đợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án tiến sĩ
cấp Nhà nớc theo Quyết định số 4133/QĐ-BGDĐT

ngày 16 tháng 6

năm 2009, họp tại Học viện Chính trị
vào hồi 08 giờ ngày 15 tháng 8 năm 2009




Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Th viện Quốc gia
- Th viện Học viện Chính trị
danh mục công trình khoa học của tác giả
đ công bố có liên quan đến đề ti
1. Đỗ Văn Ngoan (2002), Phát triển nhân cách học viên đào tạo ở
trờng sĩ quan Lục quân 2 hiện nay từ góc độ văn hoá,
Thông tin khoa học giáo dục - huấn luyện, Trờng sĩ quan
Lục quân 2, số 1, tr 16-17.
2. Đỗ Văn Ngoan (2003), Xây dựng thế trận lòng dân trong chiến
tranh bảo vệ Tổ quốc trong tơng lai Thông tin khoa học giáo
dục - huấn luyện, Trờng sĩ quan Lục quân 2, số 4, tr 30-33.
3. Đỗ Văn Ngoan (2006), Tổng quan các bài học kinh nghiệm lịch
sử trong sự nghiệp giải phóng, bảo vệ Thăng Long, Hà Nội,
Mã số, KX 09 04 06, Chủ nhiệm đề tài, PGS.TS Văn Đức
Thanh, Thuộc đề tài khoa học cấp Nhà nớc, Mã số KX 09 04.
4. Đỗ Văn Ngoan (2007), Xây dựng môi trờng văn hoá trong các
nhà trờng quân đội, Tạp chí Nhà trờng quân đội, Cục Nhà
trờng, Bộ Tổng tham mu, số 3 (tháng 5-6/2007, tr.39 - 40.
5. Đỗ văn Ngoan (2007), Nhân cách chính uỷ, chính trị viên nhìn từ
khía cạnh văn hoá, Tạp chí Khoa học và chiến thuật, Trờng
sĩ quan Lục quân 2, số 01 6/2007, tr.76 -80.

6. Đỗ Văn Ngoan (2008), Phơng thức định hình văn hoá và sự tác
động đến quá trình phát triển môi trờng văn hoá quân sự,
Tạp chí Giáo dục lý luận chính trị quân sự,
Học viện Chính
trị quân sự, số 3, tr. 71-74.

24
phơng thức cơ bản đó bảo đảm cho MTVHQS ở các trờng sĩ quan phát
triển đúng định hình, đúng định hớng hớng, thực sự là pháo đài vững
chắc về chính trị t tởng, góp phần thực hiện nhiệm vụ giáo dục - đào
tạo và yêu cầu bảo vệ và xây dựng Tổ quốc trong tình mới.
5. Giải quyết quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển
MTVHQS ở các trờng sĩ quan là một thành tựu quan trọng nổi bật
của các trờng sĩ quan trong thời gian qua, góp phần xứng đáng vào
sự phát triển ổn định MTVHQS ở nhà trờng, nâng cao chất lợng
giáo dục - đào tạo, định hớng phát triển nhân cách quân nhân. Tuy
nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt đợc vẫn còn tồn tại một số
khuyết điểm, yếu kém, bất cập cha tơng xứng với tầm vóc, qui mô
và yêu cầu phát triển và yêu cầu nhiệm vụ giáo dục - đào tạo đội ngũ
sĩ quan trong tình hình mới. Trong những năm tới, sự phát triển của
tình hình kinh tế - xã hội bên cạnh những thuận lợi vẫn còn tiềm ẩn
những yếu tố bất trắc, khó lờng. Việc phân tích những nhân tố ảnh
hởng đến giải quyết quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển
MTVHQS là cơ sở dự báo xu hớng vận động của quan hệ đó trong
thực tiễn để mỗi nhà trờng xác định phơng hớng, nhiệm vụ nhằm
triển khai, tổ chức thực hiện góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ
giáo dục - đào tạo của mỗi nhà trờng trong thời gian tới.
6. Đề xuất các nhóm giải pháp cơ bản giải quyết quan hệ thống nhất
- đa dạng trong phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan hiện nay:
nhóm giải pháp xác lập định hình văn hoá; nhóm giải pháp tăng cờng

định hớng giá trị và nhóm giải pháp quản lý sự thúc đẩy và kiềm toả
văn hoá. Mỗi nhóm giải pháp vừa là một chỉnh thể thống nhất, vừa
quan hệ ràng buộc, phụ thuộc, tác động qua lại với các nhóm giải pháp
khác. Việc giải quyết tốt các nhóm giải pháp này sẽ góp phần nâng cao
chất lợng văn hoá ở các trờng sĩ quan, tạo điều kiện nâng cao chất
lợng giáo dục - đào tạo của mỗi nhà trờng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

1
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng môi trờng văn hoá quân sự (MTVHQS) đang là yêu cầu
khách quan đặt ra trong tổng thể quá trình xây dựng quân đội cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bớc hiện đại, trớc hết là xây dựng
về chính trị, tạo cơ sở nền tảng giữ vững sự ổn định trận địa chính trị t
tởng trong quân đội. Đối với các trờng sĩ quan, nơi trực tiếp đào tạo
đội ngũ cán bộ - những ngời kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc trong tơng lai, yêu cầu đó lại có tầm quan trọng đặc biệt, nhất là
trong bối cảnh toàn cầu hoá; sự ảnh hởng của các kênh tác động từ
phía môi trờng xã hội đang chứa đựng những khía cạnh phức tạp. Bởi
vậy, một trong những vấn đề đặt ra hiện nay đối với quá trình phát triển
MTVHQS nói chung, MTVHQS ở các trờng sĩ quan nói riêng là phải
đồng thời vừa khẳng định đợc những chân giá trị truyền thống của dân
tộc, văn hoá quân sự Việt Nam, vừa tiếp thu những tinh hoa văn hoá
nhân loại. Vấn đề đó chỉ đợc giải quyết khi các chủ thể MTVHQS
nhận thức và vận dụng sáng tạo các quy luật và những vấn đề có tính
qui luật phát triển văn hoá phù hợp với môi trờng hoạt động quân sự.
Trong đó, việc nhận thức và giải quyết đúng quan hệ thống nhất - đa
dạng trong phát triển MTVHQS có tầm quan trọng đặc biệt.
Một trong những đặc trng cơ bản của văn hoá là tính phổ quát và

tính bản sắc, vừa chứa đựng những giá trị chân, thiện, mỹ chung của
nhân loại, vừa chứa đựng những đặc điểm, sắc thái riêng của mỗi dân
tộc, khẳng định bản sắc, truyền thống của mỗi cộng đồng, dân tộc, mặt
khác, trong quá trình phát triển, tính phổ quát và tính bản sắc của văn
hoá còn đợc thể hiện ở tính kế thừa và phát triển, qua đó làm giàu
thêm, phong phú thêm văn hoá của mỗi dân tộc. Nếu không chú ý giải
quyết hài hoà quan hệ ấy thì có thể dẫn đến kìm hãm sự phát triển của
mỗi cộng đồng văn hoá, cũng nh của từng môi trờng văn hoá
(MTVH) nhất định. Đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. Vì

2
vậy, việc giải quyết đúng đắn quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát
triển MTVHQS không những cho phép gìn giữ bản sắc văn hoá dân tộc
trong quá trình hiện đại hoá MTVHQS, mà còn làm cho MTVHQS ở
các trờng sĩ quan thực sự trở thành pháo đài vững chắc về chính trị t
tởng, đồng thời là nơi tiếp nhận những chuẩn mực giá trị mới hoà
nhập với mặt bằng chung của giáo dục trong nớc và quốc tế, đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ vừa hồng vừa chuyên cho
quân đội và Tổ quốc.
Thực hiện Cuộc vận động xây dựng MTVH trong các đơn vị
quân đội do Tổng cục Chính trị phát động và thực hiện Nghị quyết
86/NQ-ĐUQSTW Về công tác giáo dục - đào tạo trong tình hình
mới, trong những năm qua, MTVHQS trong các trờng sĩ quan đã
đợc xác lập, từng bớc củng cố về nhiều mặt và đã phát huy vai trò
quan trọng trong giáo dục - đào tạo, định hớng phát triển nhân
cách đội ngũ học viên sĩ quan. Tuy nhiên, bên cạnh những u điểm,
những cách làm hay, sáng tạo, vẫn còn bộc lộ những biểu hiện lệch
lạc, phiến diện, cha bắt kịp xu thế phát triển của thời đại và yêu
cầu giáo dục - đào tạo, do đó không chỉ làm hạn chế chất lợng đời
sống văn hoá bộ đội, mà còn ảnh hởng không nhỏ đến chất lợng

giáo dục - đào tạo của các nhà trờng. Nguyên nhân cơ bản của tình
trạng đó là do cha nhận thức, vận dụng đúng qui luật và những vấn
đề có tính qui luật phát triển văn hoá, đặc biệt là cha nhận thức và
giải quyết đúng quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển
MTVHQS ở các trờng sĩ quan, dẫn đến có những bộ phận, những
thời điểm hoặc quá nhấn mạnh đến phát triển thống nhất của
MTVHQS, hoặc buông lỏng, thả nổi... Tình trạng trên nếu chậm
đợc khắc phục sẽ trực tiếp làm giảm sút chất lợng giáo dục - đào
tạo đội ngũ sĩ quan trong tình hình mới.
Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn trên cho thấy, việc nghiên
cứu cơ bản, hệ thống Quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát

23
Kết luận
1. Thống nhất - đa dạng là thuộc tính bản chất của văn hoá, với
tính cách quá trình phát triển những lực lợng bản chất ngời ngay
trong con ngời, cộng đồng ngời xét theo cả chiều đồng đại lẫn theo
chiều lịch đại. Điều đó làm cho văn hoá vừa mang tính phổ quát vừa
mang tính bản sắc, vừa thống nhất vừa đa dạng. Nguyên lý cơ bản đó
trực tiếp qui định quan hệ thống nhất - đa dạng của sự phát triển
MTVH và MTVHQS. Tuy nhiên, do tính chất, nhiệm vụ đặc thù nên
quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển MTVHQS cũng có
những biểu hiện đặc thù riêng của nó.
2. MTVHQS ở các trờng sĩ quan là sự tích hợp giữa MTVHQS
với môi trờng s phạm quân sự hình thành nên một môi trờng đặc
thù đó là MTVH s phạm quân sự. Chính đặc thù đó qui định quan hệ
thống nhất - đa dạng trong phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan,
phản ánh đặc trng bản chất của quá trình dạy chữ, rèn ngời trong
quân đội.
3. Thực chất quan hệ thống nhất - đa dạng trong phát triển

MTVHQS ở các trờng sĩ quan hiện nay là một chu trình biện chứng,
vừa liên hệ, ràng buộc, tác động qua lại lẫn nhau; thúc đẩy; chuyển
hoá lẫn nhau theo những cơ chế riêng của nó. Điều đó cho phép
MTVHQS ở các trờng sĩ quan trong khi vẫn không ngừng mở rộng
giao lu với MTVH xã hội qua đó tiếp nhận, làm giàu thêm, phong
phú thêm các giá trị văn hoá quân sự nhng vẫn không làm mất đi
tính riêng biệt, độc đáo của MTVHQS.
4. Tác động của quan hệ thống nhất - đa dạng diễn ra đồng thời đến
các phơng diện của MTVHQS theo những phơng thức nhất định:
phơng thức định hình văn hoá; phơng thức định hớng giá trị và
phơng thức thúc đẩy và kiềm toả văn hoá. Sự tác động đồng bộ của các

22
các hình thức huấn luyện thực tiễn nh diễn tập, hành quân dã ngoại
phù hợp với từng đối tợng, từng chuyên ngành đào tạo.
4.3. Nhóm giải pháp quản lý sự thúc đẩy và kiềm toả trong
phát triển môi trờng văn hoá quân sự ở các trờng sĩ quan
Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
4.3.1. Nâng cao năng lực nhận thức, tổ chức thực hiện của các tổ
chức lnh đạo, chỉ huy trong phát triển môi trờng văn hoá quân sự
ở các trờng sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
Đổi mới toàn diện nhận thức của các cấp uỷ đảng, tổ chức chỉ huy
về xây dựng, phát triển MTVHQS thống nhất - đa dạng ngang tầm
mục tiêu, yêu cầu đào tạo đội ngũ sĩ quan trong thời kỳ mới.
Đổi mới phơng thức quản lý văn hoá theo hớng tăng cờng công
tác quản lý văn hoá theo hớng tập trung, thống nhất, tạo ra sự phối
hợp đồng bộ, hiệu quả của các cơ quan, đơn vị trong toàn trờng,
đồng thời đa dạng hoá các hoạt động quản lý văn hoá theo hớng
hớng mạnh về cơ sở, phát huy mọi tiềm năng sáng tạo, chủ động của
đơn vị cơ sở,

4.3.2. Kết hợp chặt chẽ giữa mở rộng giao lu văn hoá với
phòng chống có hiệu quả mọi sự thẩm lậu của các phản giá trị
Đây là vấn đề có tính nguyên tắc trong phát triển MTVHQS nói
chung, ở các trờng sĩ quan nói riêng. Vì thế, để thực hiện giải pháp
này có hiệu quả, yêu cầu quá trình mở rộng giao lu văn hoá ở các
trờng sĩ quan hiện nay phải đồng thời giải quyết tốt quan hệ: dân tộc
và quốc tế; truyền thống hiện đại; giữa mở rộng giao lu văn hoá với
tăng cờng, củng cố trận địa chính trị t tởng, phòng chống có hiệu
quả mọi thủ đoạn lợi dụng văn hoá, tự do t tởng để tuyên truyền đa
nguyên chính trị, đòi phi chính trị hoá quân đội...

3
triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam
(QĐNDVN) hiện nay vừa là vấn đề cơ bản, lâu dài, vừa có ý nghĩa
lý luận và thực tiễn cấp bách.
2. Mục đích, nhiệm vụ, đối tợng và phơng pháp nghiên cứu
* Mục đích: Từ góc độ triết học văn hoá, luận giải một cách có hệ
thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về mối quan hệ thống nhất - đa
dạng trong phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan hiện nay, trên cơ sở
đó đề xuất những giải pháp mang tính định hớng cho việc tiếp tục phát
triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu
đào tạo đội ngũ sĩ quan quân đội trong tình hình mới.
* Nhiệm vụ:
- Xây dựng cơ sở lý luận khoa học để tiếp tục phát triển, hoàn thiện
MTVHQS ở các trờng sĩ quan QĐNDVN.
- Phân tích tác động của quan hệ thống nhất - đa dạng đến các
phơng diện phát triển của MTVHQS ở các trờng sĩ quan, trên cơ sở
đó luận giải phơng thức tác động của quan hệ thống nhất - đa dạng
đến phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan QĐNDVN.
- Đánh giá tình hình giải quyết quan hệ thống nhất - đa dạng trong

phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan QĐNDVN hiện nay.
- Đề xuất các giải pháp cơ bản giải quyết quan hệ thống nhất - đa dạng
trong phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan QĐNDVN hiện nay.
* Khách thể và đối tợng nghiên cứu:
- Khách thể nghiên cứu của luận án là MTVHQS ở các trờng sĩ
quan QĐNDVN hiện nay.
- Đối tợng nghiên cứu của luận án là quan hệ thống nhất - đa dạng
trong phát triển MTVHQS ở các trờng sĩ quan QĐNDVN hiện nay.
* Phơng pháp nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống phơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, phơng pháp nghiên cứu cơ bản,
xuyên suốt là phơng pháp tiếp cận giá trị văn hoá quân sự, đồng thời