Một số nhận thức cơ bản về chuyên án truy xét trong điều tra tội phạm trộm cắp tài sản

Mục lục
Trang
Mở đầu 6
1.Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................
2.Tình hình nghiên cứu ............
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu............................................................ 9
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................... 10
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ................................................... 10
7. Bố cục của đề tài ................................................................................. 11
Chương 1: Một số nhận thức cơ bản về chuyên án truy xét trong điều
tra tội phạm trộm cắp tài sản ................................................................ 112
1.1. Chuyên án truy xét trong hệ thống chuyên án của lực lượng CSND ........ 12
1.1.1. Khái niệm về chuyên án truy xét ..................................................... 12
1.1.2. Phân biệt chuyên án truy xét và chuyên án trinh sát ....................... 13
1.1.3. Các nguyên tắc tiến hành chuyên án truy xét .................................. 16
1.1.4. Mục đích và nhiệm vụ của chuyên án truy xét ................................ 20
1.2. Những đặc điểm của chuyên án truy xét trong điều tra tội phạm trộm
cắp tài sản .................................................................................................. 22
1.2.1. đặc trưng cơ bản của chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm cắp
tài sản ..........................................................................................................22
1.2.2. Căn cứ xác lập chuyên án truy xét trong điều tra tội phạm trộm cắp
tài sản ............................23
1.2.3. Tổ chức tiến hành hoạt động điều tra trong chuyên án truy xét các
vụ án trộm cắp tài sản................................................................................. 24
Chương 2: Thực trạng tiến hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm
trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng Bình ....................................... 48
2.1. Một số đặc điểm có liên quan đến tiến hành chuyên án truy xét điều
tra tội phạm trộm cắp tài sản ở Quảng Bình .............................................. 48
2.1.1. Đặc điểm về địa lý dân cư ............................................................... 48
2.1.2. Đặc điểm về tình hình kinh tế - xã hội ............................................ 49

2.2. Thực trạng tình hình tội phạm trộm cắp tài sản từ năm 2001 đến 6
tháng đầu năm 2005 và kết quả điều tra xử lý ở tỉnh Quảng Bình ............ 50
2.2.1. Diễn biến tình hình tội phạm trộm cắp tài sản ................................ 50
2.2.2. Đặc điểm hình sự của tội phạm trộm cắp tài sản ............................ 54
2.2.3. Kết quả điều tra xử lý........................................................................71
2.3. Thực trạng tiến hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm cắp
tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng Bình .........................................................76
2.3.1. Kết quả tiến hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm cắp tài
sản ở tỉnh Quảng Bình từ năm 2001 đến năm 2004 và 6 tháng đầu năm
2005 ........................................................................................................... 77
2.3.2.Thành phần ban chuyên án .............................................................. 79
2.3.3. Giai đoạn xác lập chuyên án truy xét các vụ án trộm cắp tài sản ........... 81
2.3.4. Giai đoạn tổ chức đấu tranh chuyên án truy xét trộm cắp tài sản ......... 88
2.3.5. Giai đoạn kết thúc chuyên án truy xét trộm cắp tài sản .................. 99
2.4. Nhận xét, đánh giá về điều tra tội phạm trộm cắp tài sản bằng hình
thức chuyên án truy xét của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật
tự xã hội Công an tỉnh Quảng Bình .........................................................103
2.4.1. Những ưu điểm đã đạt được............................................................103
2.4.2. Những tồn tại, hạn chế.....................................................................104
2.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế .......................................106
Chương 3: Dự báo và các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả tiến
hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm cắp tài sản trên địa bàn
tỉnh Quảng Bình ......................................................................................110
3.1. Dự báo về tình hình tội phạm trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình trong thời gian tới ................................................................ 110
3.1.1. Căn cứ đưa ra dự báo.......................................................................110
3.1.2. Nội dung dự báo..............................................................................114
3.2. Những giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra các vụ
án trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy xét trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình ............................................................................................. 115

3.2.1. Các cơ quan chức năng cần nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ
thống lý luận về công tác đấu tranh chuyên án nói chung và chuyên án
truy xét trong điều tra khám phá tội phạm trộm cắp tài sản nói riêng ......
115
3.2.2. Nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí tác dụng của công tác
chuyên án nói chung và chuyên án truy xét các vụ án trộm cắp tài sản
nói riêng cho lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội..........
117
3.2.3. Kết hợp chặt chẽ giữa các biện pháp công khai và biện pháp trinh
sát trong điều tra tội phạm trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án
truy xét ..................................................................................................... 119
3.2.4. Xây dựng cơ chế phối hợp hợp lý giữa lực lượng Cảnh sát điều tra
tội phạm về trật tự xã hội với các lực lượng nghiệp vụ khác có liên quan
trong đấu tranh chuyên án truy xét điều tra các vụ án trộm cắp tài sản..........
120
3.2.5. Tăng cường biên chế, hoàn thiện mô hình tổ chức của lực lượng
Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an tỉnh Quảng Bình ..........
123
3.2.6. Nâng cao hiệu quả năng lực chỉ đạo đối với từng giai đoạn trong
khi tiến hành chuyên án truy xét các vụ án trộm cắp tài sản.....................125
Kết luận .................................................................................................. 127
Tài liệu tham khảo ................................................................................. 128
Những chữ viết tắt dùng trong luận văn
ANTT: An ninh trật tự
CSĐT: Cảnh sát điều tra
CSND: Cảnh sát nhân dân
PCCC: Phòng cháy chữa cháy
TTATXH: Trật tự an toàn xã hội
TTCC: Trật tự công cộng
TTHS: Tố tụng hình sự

TTKS: Tuần tra kiểm soát
XHCN: Xã hội chủ nghĩa
Mở đầu
1.Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua trên địa bàn tỉnh Quảng Bình tội phạm trộm cắp tài
sản diễn ra hết sức phức tạp, có chiều hướng ngày càng gia tăng cả về số vụ lẫn
tính chất mức độ hoạt động. Trong đó đáng chú ý là tình hình trộm cắp tài sản do
các đối tượng phạm tội gây ra ngày một chiếm tỷ lệ cao trong tổng số các vụ phạm
tội xảy ra, gây thiệt hại đáng kể đến tài sản của Nhà nước và nhân dân.
Tội phạm trộm cắp tài sản xảy ra ở các huyện và thành phố trong tỉnh với
những phương thức thủ đoạn đa dạng, chúng luôn thay đổi theo từng thời vụ, từng
thời điểm, hoạt động lưu động. Có nhiều vụ do các đối tượng ngoại tỉnh dùng các
phương tiện giao thông gây ra rồi bỏ trốn nhanh chóng gây khó khăn trở ngại cho
công tác điều tra khám phá của cơ quan điều tra.
Để đấu tranh phòng chống tội phạm trộm cắp tài sản đạt hiệu quả, giữ vững
tốt an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, trong thời gian qua Công
an tỉnh Quảng Bình đã tập trung chỉ đạo các lực lượng, sử dụng nhiều biện pháp
nghiệp vụ, đấu tranh, phòng chống triệt để làm giảm cơ bản loại tội phạm này và
đã thu được những kết quả đáng kể, triệt phá được nhiều ổ, nhóm trộm cắp tài sản,
bắt và đưa ra xử lý nhiều đối tượng trước pháp luật thu lại nhiều tài sản trả cho
người bị hại.
Tuy nhiên, trong thực tế nhiều vụ án trộm cắp tài sản đã xảy ra trong
một thời gian khá dài nhưng chưa được điều tra làm rõ, các đối tượng trộm cắp tài
sản chưa được triệt phá. Việc tiến hành xác lập chuyên án truy xét điều tra tội
phạm trộm cắp tài sản của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội
Công an tỉnh Quảng Bình còn nhiều hạn chế, số lượng chuyên án được xác lập
còn ít, hiệu quả chưa cao. Có thể nói hoạt động điều tra chưa đáp ứng được yêu
cầu thực tiễn đòi hỏi, làm cho quần chúng nhân dân hoài nghi về sự công minh của
pháp luật, thiếu nhiệt tình trong việc tham gia phối hợp giúp đỡ cơ quan Công an
đấu tranh phòng chống tội phạm.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra khám phá các vụ án trộm cắp tài
sản, đòi hỏi cần phải tiếp tục hoàn thiện về lý luận cũng như thực tiễn công tác
phòng ngừa và đấu tranh với loại tội phạm này. Nhằm đáp ứng yêu cầu đó, đòi
hỏi cơ quan điều tra tội phạm về trật tự xã hội và các lực lượng tham gia phải
tuân thủ pháp luật, sử dụng tổng hợp sức mạnh của tất cả các biện pháp, thủ thuật
nghiệp vụ, các phương tiện kỹ thuật dưới sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của
một cấp có thẩm quyền, nhằm phát hiện, thu thập, nghiên cứu, đánh giá và sử
dụng chứng cứ để chứng minh tội phạm đúng đắn và chính xác. Hình thức điều
tra nêu trên đã được thực hiện từ lâu ở các địa phương mà người ta thường gọi là
đấu tranh chuyên án. Từ trước tới nay các công trình nghiên cứu khoa học, các tài
liệu tổng kết về công tác đấu tranh chuyên án các vụ án hình sự nói chung, hầu
như chưa được quan tâm nghiên cứu một cách có hệ thống về mặt lý luận. Hoạt
động điều tra các vụ án trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy xét lại
càng chưa được đề cập tới, có thể nói rằng vấn đề này thực sự đang là một
khoảng trống mà các nhà lý luận cần phải quan tâm nghiên cứu trong tình hình
hiện nay để giải quyết và phục vụ đắc lực cho phương pháp điều tra hình sự. Để
góp một phần của mình vào công việc hoàn chỉnh từng bước hệ thống lý luận về
phương pháp điều tra các vụ án hình sự nói chung, các vụ án trộm cắp tài sản nói
riêng bằng hình thức chuyên án truy xét, cũng như nâng cao hiệu quả công tác
điều tra xử lý đối với loại tội phạm này, tôi đã chọn đề tài: “ Điều tra tội phạm
trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy xét của lực lượng Cảnh sát điều
tra tội phạm về trật tự xã hội Công an tỉnh Quảng Bình” làm đề tài luận văn của
mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Những năm gần đây đã có nhiều công trình, nhiều luận văn thạc sĩ luật học
nghiên cứu về điều tra các vụ án trộm cắp tài sản và chuyên án điều tra các loại tội
phạm ở nhiều địa bàn khác nhau, như: Điều tra các vụ án trộm cắp xe máy trên địa
bàn tỉnh Quảng Ninh (Bùi văn hoàn- Luận văn thạc sĩ luật học, năm 2002); Thực
trạng và những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra tội phạm trộm cắp
xe máy của Lực lượng CSND trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc (Lê Văn Kiến- Luận văn

thạc sĩ luật học, năm 2003); Chuyên án chiến thuật điều tra các vụ án giết người
chưa rõ thủ phạm (Phạm Đăng Quyền- Luận văn thạc sĩ luật, năm 1997); Chuyên
án điều tra những vụ án giết người chưa rõ thủ phạm ở nước Cộng hoà dân chủ
nhân dân Lào (Vôông Sê Đon Phăn Tha Kẹo- Luận văn thạc sĩ luật, năm 1998).
Các luận văn trên là cơ sở quan trọng để tác giả nghiên cứu, kế thừa, tiếp cận
các nội dung và những gợi ý cần thiết để phân tích và so sánh trong qúa trình thực
hiện luận văn của mình.
Nhìn chung, những luận văn có liên quan đến đề tài tuy nhiều, nhưng chưa
có tác giả nào nghiên cứu về chuyên án truy xét nói chung và chuyên án truy xét
điều tra các vụ án trộm cắp tài sản nói riêng, đối với địa bàn tỉnh Quảng Bình từ tr-
ước tới nay lại càng chưa có một công trình hay một luận văn ở bậc đại học hoặc
bậc cao học nghiên cứu về vấn đề này, đặc biệt là từ sau khi Bộ trưởng Bộ Công an
ban hành Quyết định 362/2003/QĐ- BCA (C11) ngày 06/06/2003 quy định về
công tác đấu tranh chuyên án của Lực lượng CSND. Có thể nói việc tác giả đi sâu
nghiên cứu “ Điều tra tội phạm trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy
xét của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an tỉnh
Quảng Bình” là cơ sở lý luận quan trọng để áp dụng vào thực tiễn tiến hành
chuyên án truy xét các vụ án trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng Bình cũng
như Công an các tỉnh, thành phố trong cả nước.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm làm rõ những nhận thức lý luận cơ
bản và dựa trên cơ sở tổng kết, phân tích, đánh giá thực trạng tiến hành chuyên án
truy xét điều tra tội phạm trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng Bình của lực
lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, rút ra những kết quả đã đạt
được, những tồn tại thiếu sót. Qua đó tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả hoạt động điều tra đối với loại tội phạm này bằng hình thức chuyên án truy xét
ở địa bàn tỉnh Quảng Bình.
Để thực hiện mục đích trên, trong quá trình nghiên cứu cần phải giải quyết
một số nhiệm vụ chính sau đây:
- Nghiên cứu những cơ sở lý luận cơ bản về chuyên án truy xét trong điều tra

tội phạm trộm cắp tài sản.
- Tiến hành khảo sát thực trạng tình hình tội phạm trộm cắp tài sản, kết quả
điều tra và đặc điểm hình sự của loại tội phạm này trên địa bàn tỉnh Quảng Bình.
- Nghiên cứu thực trạng tình hình điều tra các vụ án trộm cắp tài sản bằng
hình thức chuyên án truy xét, làm rõ ưu khuyết điểm, nguyên nhân, điều kiện của
tình trạng phạm tội; phương thức thủ đoạn của tội phạm trộm cắp tài sản và những
sơ hở thiếu sót của ta trong công tác phòng ngừa và đấu tranh, từ đó rút ra những
giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả điều tra đối với loại tội phạm này trên địa
bàn tỉnh Quảng Bình.
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài giới hạn nghiên cứu tình hình, đặc điểm tội
phạm trộm cắp tài sản và thực trạng tiến hành chuyên án truy xét của lực lượng
Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an tỉnh Quảng Bình trong 4 năm
từ năm 2001 đến năm 2004 và 6 tháng đầu năm 2005.
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài:
+ Tình hình tội phạm và đặc điểm hình sự của tội phạm trộm cắp tài sản ở
tỉnh Quảng Bình.
+ Lý luận của chuyên án truy xét.
+ Thực trạng các bước tiến hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm
cắp tài sản ở Quảng Bình, từ công tác phát hiện, xác lập, đấu tranh và kết thúc
chuyên án.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở phương pháp luận của đề tài là dựa trên cơ sở phép biện chứng duy
vật của triết học Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, chủ trương,
chính sách của Đảng và Nhà nước ta trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Đồng
thời đề tài còn dựa trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của khoa học pháp lý nói
chung và các ngành khoa học cụ thể như: luật hình sự, luật tố tụng hình sự, lý luận
chung của khoa học điều tra hình sự, tội phạm học...
Trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng những phương pháp cơ
bản sau:

- Phương pháp tổng kết;
- Phương pháp điều tra xã hội học;
- Phương pháp phân tích, so sánh;
Và đặc biệt tác giả đề tài đã trực tiếp nghiên cứu, khảo sát thực tiễn tiến hành
chuyên án truy xét tại các Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, Văn
phòng Công an tỉnh, Công an 7 huyện và thành phố trong tỉnh, nghiên cứu các văn
bản pháp luật, các lực lượng nghiệp vụ có liên quan làm cơ sở lý luận cho quá trình
phân tích, đánh giá thực trạng tình hình điều tra các vụ án trộm cắp tài sản bằng
hình thức chuyên án truy xét.
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
- ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bổ sung vào lý
luận về hoạt động điều tra tội phạm trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy
xét. Những lý luận này có thể làm tài liệu tham khảo trong quá trình nghiên cứu,
giảng dạy trong các trường Công an nhân dân của Bộ Công an.
- ý nghĩa thực tiễn: Đề tài phản ánh thực tiễn về hoạt động điều tra tội phạm
trộm cắp tài sản bằng hình thức chuyên án truy xét từ năm 2001 đến năm 2004 và 6
tháng đầu năm 2005 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, đưa ra những đề xuất giải pháp
vận dụng trong thực tiễn hoạt động điều tra nhằm nâng cao hiệu quả điều tra bằng
hình thức chuyên án truy xét đối với loại tội phạm này ở Quảng Bình.
7. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, luận văn còn được cấu trúc thành 3
chương.
Chương 1: Một số nhận thức cơ bản về chuyên án truy xét trong điều tra
tội phạm trộm cắp tài sản.
Chương 2: Thực trạng tiến hành chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm
cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng Bình.
Chương 3: Dự báo và các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả tiến hành
chuyên án truy xét điều tra tội phạm trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Quảng
Bình.
Chương 1

Một số nhận thức cơ bản
về chuyên án truy xét trong điều tra tội phạm trộm cắp tài sản
1.1. Chuyên án truy xét trong hệ thống chuyên án của lực lượng
CSND
1.1.1. Khái niệm về chuyên án truy xét
Đấu tranh phòng ngừa và chống các loại tội phạm, góp phần đắc lực vào
việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của
công dân, tổ chức, góp phần duy trì TTATXH, trật tự quản lý kinh tế, bảo đảm cho
mọi người được sống trong môi trường xã hội và sinh thái an toàn, lành mạnh,
mang tính nhân văn cao. Đó là cuộc đấu tranh mang tính chất gay go quyết liệt,
phức tạp và lâu dài, đây là nhiệm vụ không chỉ của riêng ai, của một cá nhân hay tổ
chức nào mà đó là nhiệm vụ của toàn xã hội, trong đó lực lượng Công an nhân dân
là nòng cốt. Tại văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng cộng sản
Việt Nam đã chỉ rõ "Tăng cường quốc phòng, giữ vững an ninh Quốc gia và toàn
vẹn lãnh thổ là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên của Đảng, Nhà nước và của toàn
dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt"
1
.
Trong quá trình đấu tranh chống tội phạm hình sự, giữ gìn trật tự an toàn xã
hội với chức năng chuyên trách lực lượng Cảnh sát nhân dân sử dụng nhiều biện
pháp công tác nghiệp vụ khác nhau theo quy định của pháp luật, trong đó công tác
nghiệp vụ cơ bản của lực lượng Cảnh sát nhân dân là một trong những công tác
nghiệp vụ quan trọng, công tác nghiệp vụ cơ bản của lực lượng Cảnh sát nhân dân
bao gồm công tác điều tra cơ bản, công tác sưu tra, xác minh hiềm nghi, công tác
đấu tranh chuyên án, công tác xây dựng, sử dụng mạng lưới bí mật.
1
Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX – trang 40
Về công tác đấu tranh chuyên án của lực lượng CSND được quy định tại
Quyết định số 362/2003/QĐ - BCA(C11) ngày 06 tháng 06 năm 2003 của Bộ

trưởng Bộ Công an, cụ thể như sau:
Chuyên án trong công tác phòng chống tội phạm, đảm bảo TTATXH của lực
lượng CSND là hoạt động điều tra trinh sát, có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất,
phối hợp chặt chẽ của nhiều lực lượng, sử dụng đồng bộ các biện pháp, phương
tiện kỹ thuật, chiến thuật nghiệp vụ, nhằm vào những đối tượng nguy hiểm, phức
tạp đã xác định để phòng ngừa, ngăn chặn và khám phá, truy bắt tội phạm, đảm
bảo kịp thời hiệu quả.
Đấu tranh chuyên án là bước phát triển, giai đoạn quan trọng của công tác
điều tra trinh sát, trực tiếp giải quyết các yêu cầu mà các hoạt động điều tra khác
không thể giải quyết được.
Chuyên án theo quy định tại Quyết định số 362/2003/QĐ- BCA(C11) của
Bộ trưởng Bộ Công an có hai loại: Chuyên án trinh sát và chuyên án truy xét.
Chuyên án truy xét là chuyên án được xác lập trong trường hợp có vụ án
xảy ra cần phải tiến hành tổng hợp nhiều biện pháp để ngăn chặn tội phạm
làm rõ các vấn đề cần chứng minh trong vụ án, truy bắt các đối tượng phạm
tội.
1.1.2. Phân biệt chuyên án truy xét và chuyên án trinh sát
Theo quy định về công tác đấu tranh chuyên án của lực lượng CSND (ban
hành kèm theo Quyết định số 362/2003/QĐ - BCA (C11) ngày 06 tháng 06 năm
2003 của Bộ trưởng Bộ Công an) thì chuyên án bao gồm hai loại đó là chuyên án
trinh sát và chuyên án truy xét.
Chuyên án trinh sát là chuyên án được xác lập, phát triển chủ yếu từ hoạt
động nghiệp vụ trinh sát hoặc từ nguồn thông tin, tài liệu khác, nhằm mục đích
ngăn chặn hoặc khám phá tội phạm, khi chưa đủ căn cứ để tiến hành các hoạt động
điều tra theo luật tố tụng hình sự.
Chuyên án truy xét là chuyên án được xác lập trong trường hợp có vụ án
xảy ra, cần phải tiến hành tổng hợp nhiều biện pháp để ngăn chặn tội phạm làm
rõ các vấn đề cần chứng minh trong vụ án, truy bắt các đối tượng phạm tội.
a. Điểm giống nhau của cả 2 loại chuyên án này đều là hoạt động điều tra có
sự chỉ đạo tập trung, thống nhất, phối hợp chặt chẽ của nhiều lực lượng, sử dụng

đồng bộ các biện pháp, phương tiện kỹ thuật, chiến thuật nghiệp vụ, nhằm vào
những đối tượng nguy hiểm, phức tạp đã xác định để phòng ngừa, ngăn chặn và
khám phá, truy bắt tội phạm, đảm bảo kịp thời, hiệu quả.
Cả hai loại chuyên án này đều là bước phát triển, giai đoạn quan trọng của
công tác điều tra, trực tiếp giải quyết các yêu cầu mà các hoạt động điều tra khác
không thể giải quyết được.
Về nguyên tắc của chuyên án trinh sát và chuyên án truy xét phải tuân thủ
pháp luật, đảm bảo yêu cầu chính trị và các nguyên tắc hoạt động nghiệp vụ của
ngành Công an; đảm bảo bí mật; tập trung, thống nhất, nhanh chóng, kịp thời; điều
tra sâu, xác minh kỹ, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
b. Sự khác nhau giữa chuyên án trinh sát và chuyên án truy xét
Đặc trưng cơ bản của chuyên án trinh sát là
- Về chủ thể tiến hành là các lực lượng trinh sát thuộc các lực lượng Cảnh
sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý
kinh tế và chức vụ, Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý.
- Đối tượng của chuyên án trinh sát là cá nhân hoặc ổ, nhóm có hành vi
phạm tội hoặc nghi vấn phạm tội hình sự. Đó là những đối tượng nghi vấn phức tạp
như những con người đã, đang hoặc chuẩn bị phạm tội nhưng có thủ đoạn hoạt động
tinh vi xảo quyệt, bí mật, hoặc những sự việc hiện tượng diễn ra phức tạp có liên
quan đến nhiều tình tiết tinh vi mà bằng các biện pháp công khai không thể làm rõ
được cần phải xác lập chuyên án trinh sát để đấu tranh.
- Phương thức tiến hành chuyên án trinh sát chủ yếu là bí mật có sự phối hợp
cao và tổ chức chặt chẽ giữa chiến thuật, kỹ thuật, phương pháp và tổ chức, đây là
tính chất nổi bật của chuyên án trinh sát. Chuyên án trinh sát có thể tiến hành trước
khi có quyết định khởi tố vụ án hình sự và khởi tố bị can phạm tội hình sự, cũng có
thể được tiến hành song song đồng thời khi có quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị
can. Điều này có nghĩa là chuyên án trinh sát đấu tranh chống tội phạm hình sự
được tiến hành tuỳ thuộc vào tính chất, mức độ của mỗi chuyên án đấu tranh chống
tội phạm hình sự.
- Căn cứ xác lập chuyên án trinh sát: Qua công tác xác minh hiềm nghi phát

hiện đối tượng hiềm nghi có tài liệu liên quan đến các tội phạm rất nghiêm trọng hoặc
đặc biệt nghiêm trọng, tính chất phức tạp cần lập án đấu tranh, có tài liệu chứng minh
đối tượng nghi vấn tổ chức thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm
trọng cần phải xác lập chuyên án để làm rõ tính xác thực của tội phạm và các đối
tượng có liên quan; có tài liệu chứng tỏ cá nhân hoặc tổ chức đang có hành vi chuẩn
bị phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng nhưng qua các biện pháp
điều tra xác minh chưa xác định được cụ thể thời gian, địa điểm, phương thức, thủ
đoạn, số đối tượng tham gia gây án.
- Nội dung của chuyên án trinh sát là tổ chức tiến hành tổng hợp sử dụng tập
trung các lực lượng, biện pháp, phương tiện nghiệp vụ với sự phối hợp cao tuỳ
từng tình huống cụ thể trong chuyên án mà ban chuyên án quyết định quá trình vận
dụng các biện pháp.
Đặc trưng cơ bản của chuyên án truy xét
- Về chủ thể thực hiện là điều tra viên của các lực lượng thuộc cơ quan điều
tra của Lực lượng CSND, còn các lực lượng khác chỉ tham gia phối hợp hỗ trợ.
- Chuyên án truy xét là một hình thức điều tra vụ án hình sự đã xảy ra và đã
được khởi tố.
- Căn cứ xác lập chuyên án truy xét :Vụ án xảy ra có tính chất phức tạp,
nghiêm trọng nhưng chưa xác định được đối tượng phạm tội, nếu chỉ điều tra bằng
các hoạt động tố tụng sẽ không có khả năng làm rõ; trong quá trình điều tra vụ án
đã khởi tố phát hiện tội phạm có tổ chức, phạm vi hoạt động rộng, tính chất rất
nghiêm trọng cần phải tập trung nhiều lực lượng, biện pháp để mở rộng điều tra,
khẩn trương làm rõ toàn bộ vụ án; có đối tượng nguy hiểm, đối tượng phạm tội rất
nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng bỏ trốn, cần phải kịp thời, nhanh chóng
bắt giữ để phục vụ điều tra, xử lý tội phạm hoặc để ngăn chặn đối tượng tiếp tục
phạm tội.
+ Nội dung của chuyên án truy xét là tổ chức tiến hành tổng hợp các biện
pháp, phương tiện, nghiệp vụ, chiến thuật cả về điều tra và trinh sát, công khai và
bí mật kết hợp với nhau tuỳ từng tình huống cụ thể trong vụ án mà ban chuyên án
quyết định qúa trình vận dụng các biện pháp.

Chương I
NHẬN THỨC CHUNG VỀ TỘI PHẠM HỌC
1. Khái niệm, đối tượng nghiên cứu, nhiệm vụ, mối quan hệ giữa tội phạm học và các môn
khoa học khác.
1.1 Khái niệm.
Để đáp ứng nhu cầu nhận thức và cải tạo thế giới phục vụ lợi ích xã hội, loài người đã không
ngừng tìm tòi nghiên cứu các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Điều đó là cơ sở nảy sinh và phát triển nhiều
ngành khoa học khác nhau.
Đã từ lâu, vấn đề đấu tranh ngăn chặn tiến tới làm giảm và loại trừ tội phạm đã trở thành một
trong những mối quan tâm chú ý của các Nhà nước dưới mọi chế độ chế độ xã hội khác nhau. Để đấu
tranh có hiệu quả đối với các loại tội phạm – hiện tượng xã hội tiêu cực và phức tạp, đòi hỏi con người
cần phải không ngừng nghiên cứu để nhận thức đầy đủ về hiện tượng này. Tội phạm là gì? Nó được hình
thành phát triểnvà tồn tại theo những quy luật nào? Để đấu tranh với nó cần phải tiến hành bằng những
phương pháp tác động ra sao?...Công việc đó được tiến hành gắn liền với thực tế đấu tranh chống tội
phạm ở mỗi quốc gia, qua mỗi giai đoạn phát triển của xã hội. Kết quả của quá trình đó đem laị cho loài
người những tri thức phong phú cần thiết về hiện tượng tội phạm và những kinh nghiệm quý báu trong
đấu tranh chống tội phạm.
Những tri thức và kinh nghiệm về tội phạm và phương pháp phòng chống tội phạm ngày càng
được tích luỹ đầy đủ. Bước đầu được phản ánh tản mạn riêng lẻ, sau đó được đúc rút hệ thống lại và được
nghiên cứu tỉ mỉ sâu sắc hơn trong các tài liệu chuyên khảo của các ngành khoa học pháp lý, khoa học xã
hội. Trong điều kiện các lĩnh vực khoa học phát triển, mạnh mẽ theo hướng chuyên sâu, vấn đề nghiên
cứu về tội phạm và biện pháp đấu tranh chống tội phạm được nâng lên và tách riêng thành bộ môn khoa
học độc lập chuyên nghiên cứu về những quy luật hình thành, phát sinh phát triển của tội phạm cùng với
các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn nhằm loại bỏ và hạn chế sự tác động của hiện tượng này. Như vậy,
ngành khoa học nghiên cứu về tội phạm đã ra đời và phát triển.
Xem xét về thuật ngữ, các nhà nghiên cứu thấy rằng: “Tội phạm học” là một cụm từ ghép bao
gồm: Crimin: tội phạm (theo ngôn ngữ la tinh) và Logos có nghĩa là: Học thuyết hoặc khoa học (theo
tiếng Hy Lạp). Vậy tội phạm học có nghĩa là “học thuyết về tội phạm” hay “khoa học nghiên cứu về tội
phạm”. Tuy nhiên, nếu nói là “nghiên cứu về tội phạm” thì nhiều ngành khoa học nghiên cứu về vấn đề
này, như: khoa học luật hình sự, khoa học luật tố tụng hình sự, Điều tra hình sự, tâm lý học, xã hội học…

Vì vậy, cá nhà nghiên cứu tội phạm học xác định phạm vi nghiên cứu của tội phạm học được giới hạn bởi
đối tượng nghiên cứu chủ yếu của nó là:
- Tình trạng tội phạm.
- Nguyên nhân, điều kiện của tội phạm.
- Nhân thân người phạm tội
- Biện pháp phòng ngừa tội phạm.
Trên cơ sở đó, có thể nêu khái niệm về Tội phạm hộc như sau:
Tội phạm học là ngành khoa học, nghiên cứu về tội Tình trạng tội phạm, nguyên nhân và điều kiện
phát sinh phát triển của tình trạng tội phạm và các loại tội phạm cụ thể, nghiên cứu nhân thân người phạm
tội và các biện pháp phòng ngừa ngăn chặn nhằm hạn chế, tiến tới loại trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã
hội.
Trong điều kiện phát triển của sự nghiệp cách mạng hiện nay ở nước ta, Đảng và Nhà nước đã
xác định vị trí quan trọng đặc biệt của công cuộc bảo vệ vững chắc nền an ninh quốc gia và trật tự an toàn
xã hội, đấu tranh kiên quyết và triệt để chống các loại tội phạm hình sự. Điều đó đang đặt ra những nhiệm
vụ nặng nề cho các nhà nghiên cứu và cán bộ thực tế trong nghiên cứu tội phạm, xây dựng phương pháp
đấu tranh ngăn chặn một cách có hiệu quả với chúng. Nghiên cứu và phát triển hoàn thiện khoa học tội
phạm là vấn đề có ý nghĩa to lớn trong sự nghiệp đấu tranh chống các loại tội phạm hình sự, giữ vững an
ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.
1.2 Đối tượng nghiên cứu của Tội phạm học.
Mỗi ngành khoa học có đối tượng nghiên cứu riêng của mình. Đó là những quy luật tác động
trong lĩnh vực mà ngành khoa học đó cần nghiên cứu. Tội phạm học với tư cách là môn khoa học độc lập,
vì vậy cũng có đối tượng nghiên cứu riêng. Đó là những sự vật hiện tượng liên quan đến hoạt động tội
phạm và phòng ngừa tội phạm.
Trong các tài liệu Tội phạm học của nhiều nước trên thế giới đã được xác định và phân loại
thành những nhóm đối tương nghiên cứu như: nghiên cứu tội phạm là hiện tượng của xã hội; nguyên
nhân, điều kiện phạm tội, nhân thân người phạm tội và phòng ngừa tội phạm. Có thể xác nhận rằng việc
định ra đối tượng nghiên cứu của tội phạm như vậy là đúng đắn, bởi vì điều đó phản ánh được khái quát
nội dung nghiên cứu của vấn đề về tội phạm theo một trình tự hệ thống bao hàm được đầy đủ những vấn
đề phản ánh quy luật hoạt động nhận thức về hiện tượng tội phạm, từ việc xác định khái niệm tội phạm,
phạm vi tình trạng, cấu trúc tội phạm và diễn biến của nó, đến việc đi sâu nghiên cứu nguyên nhân, điều

kiên của tình trạng này, cúng như về nhân thân người phạm tội, tất cả điều đó nhằm đến mục đích là
nghiên cứu tìm tòi biện pháp, phương tiện phòng ngừa tội phạm. Cách xác định như trên còn cho thấy
mối quan hệ chặt chẽ giữa nội dung của các nhóm đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu vấn đề này có tác
dụng ảnh hưởng với vấn đề khác trong hệ thống các đối tượng đã nêu, vì vậy để thấy rằng các nhóm đối
tượng nghiên cứu trên có mối quan hệ chặt chẽ, ảnh hưởng tác động lẫn nhau và không cho phép người
nghiên cứu coi nhẹ đối tượng nghiên cứu nào trong việc nghiên cứu soạn thảo các vấn đề về Tội phạm
học. Trong lý luận Tội phạm học người ta gọi bốn nhóm đối tượng nghiên cứu đó là bốn bộ phận cấu
thành cơ bản hoặc bốn nhóm hiện tượng xã hội cần phải nghiên nghiên cứu trong khoa học tội phạm.
Các đối tượng nghiên cứu và nội dung cơ bản của Tội phạm học bao gồm:
2.1.1 Tình trạng tội phạm.
Tình trạng tội phạm là hệ thống các sự kiện phạm tội cụ thể được diễn ra trong hệ thống quốc
gia hoặc khu vực trong một thời gian nhất định. Như vậy có nghĩa là xem xét mhư một hiện tượng xã hội
nhằm nắm vững bản chất của nó cũng như các yếu tố cấu thành có tính đặc trưng của hiện tượng xã hội
này.
Đối với nhóm đối tượng này cần phải xoay quanh các nội dung cơ bản sau:
- Nghiên cứu tình trạng hoạt động của tội phạm, cấu trúc và động thái của Tình trạng tội phạm
nói chung cũng như từng loại tội phạm cụ thể trong phạm vi cả nước và ở mỗi vùng dân cư. Những nội
dung này phản ánh số lượng và tính chất hoạt động của tội phạm nói chung và các loại tội phạm cụ thể
trong mỗi thời kỳ, mỗi địa phương khác nhau.
- Nghiên cứu các mối quan hệ tác động qua lại giữa Tình trạng tội phạm với các hiện tượng và
các quá trình xã hội khác (CT,KT, VH, GD…) hoặc với những hình thức khác nhau của hành vi tiêu cực
(lười biếng, suy thoái về đạo đức, tệ nạn xã hội ).
Nghiên cứu làm rõ những nội dung đã chỉ ra trong nhóm đối tượng nghiên cứu trên cho phép
chúng ta đánh giá một cách khái quát về Tình trạng tội phạm nói chung trong phạm vi cả nước và ở mỗi
địa phương cụ thể, đồng thời có thể đề ra phương hướng chung, biện pháp tổng hợp trong việc phòng
ngừa ngăn chặn tội phạm.
1.2.2. Nguyên nhân nảy sinh tình trạng tội phạm và điều kiện tạo thuận lợi cho việc thực hiện
hành vi phạm tội là một trong những nội dung tất yếu của sự phát triển và tồn tại trong mỗi thời kỳ phát
triển của xã hội.
- Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm là tổng hợp các sự vật hiện tượng tiêu cực xã hội tác

động đến con người và là hành vi phạm tội. Vì vậy cần phải xem xét phân loại một cách khoa học các loại
nguyên nhân, điều kiện khách quan, chủ quan, trực tiếp, dán tiếp, chủ yếu thứ yếu, bên trong, bên ngoài…
điều đó có ý nghĩa quan trọng trong việc nhận thức tội phạm và sử dụng biện pháp phòng ngừa chúng.
- Cần thiết phải có quan điểm rõ ràng trong phân biệt giữa nguyên nhân và điều kiện, mối quan
hệ tác động giữa nguyên nhân và điều kiện trong quá trình tác động đến hành vi phạm tội.
- Nghiên cứu tìm ra cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện tội phạm đối với hành vi của
con người phạm tội (các yếu tố tiêu cực về kinh tế, tư tưởng, tâm lý, giáo dục…tác động đến con người
như thế nào trong quá trình đãn đến việc phạm tội).
Trong điều kiện trình độ lý luận về tội phạm ở nước ta hiện nay chưa được phát triển hoàn hảo,
trong việc nghiên cứu và xác định nguyên nhân, điều kiện của Tình trạng tội phạm nói chung và tội phạm
cụ thể còn nhiều vấn đề cần phải xem xét để đi đến thống nhất quan điểm. Chẳng hạn còn có sự nhầm lẫn
giữa nguyên nhân và điều kiện phạm tội, giữa nguồn gốc tội phạm và nguyên nhân, điều kiện tội phạm…
điều đó dẫn đến việc xem xét đánh giá vấn đề nguyên nhân và điều kiện tội phạm còn có sự khác nhau.
Từ đó cho thấy, tính cấp bách của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tội phạm trong khoa học Tội
phạm học ở nước ta.
1.2.3. Nhân thân người phạm tội.
Nhân thân người phạm tội là đối tượng nghiên cứu quan trọng của Tội phạm học. Có thể hiểu
khái niệm nhân thân người phạm tội là “những đặc điểm dấu hiệu thể hiện bản chất xã hội của con người
phạm tội”. Con người có thể có nhiều loại phẩm chất tính cách khác nhau như tính cách sinh vật (giới
tính, lứa tuổi, chiều cao , cân nặng, màu tóc, màu da…) bản năng động vất và những phẩm chất tính cách
xã hội (quan điểm, trình độ học vấn, tình trạng gia đình, quan hệ xã hội …)
Tội phạm học nghiên cứu nhân thân người phạm tội theo các nội dung sau:
- Nghiên cứu các đặc điểm về xã hội – nhân khẩu học bao gồm giới tính, lứa tuổi, trình độ học
vấn, hoàn cảnh gia đình, nghề nghiệp….
- Nghiên cứu về phẩm chất đạo đức và tâm lý cá nhân kể phạm tội. Ơ đây cần đề cập đến các
đặc điểm về thái độ đối xử của kể phạm tội và các tổ chức chính quyền, tổ chức xã hội và những con
người xung quanh, đối với các giá trị tinh thần, đạo đức xã hội …cũng như các yếu tố về trí tuệ, tình
cảm…đặc biệt, nghiên cứu các biểu hiện của nhân cách kẻ phạm tội trong quá trình sống; hoạt động lao
động, công tác xã hội , vai trò cá nhân trong xã hội , trong đơn vị công tác,trong các nhóm người và với
những con người cụ thể khác, các cơ quan, đơn vị khác.

Nghiên cứu các đặc điẻm cá nhân kẻ phạm tội mang tính pháp luật hình sự. Tính chất hành vi tội
phạm, mục đích, động cơ phạm tội, hoạt động cá nhân hay tổ chức, vai trò trong các tổ chức phạm tội, các
tiền án, tiền sự…
- Phân loại nhân thân người phạm tội phục vụ cho công tác phòng ngừa ngăn chặn hoặc giáo
dục người phạm tội.
Tất cả những nội dung trên tạo thành hệ thống các đặc tính thể hiện bản chất xã hội của con
người phạm tội. Nghiên cứu những vấn đề trên có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định nguyên nhân và
điều kiện tội phạm nói chung và các loại tội phạm cụh thể, con người cụ thể. Mặt khác nghiên cứu nhân
thân người phạm tội giúp ta đề ra biện pháp phòng ngừa, giáo dục và nâng cao hiệu quả biện pháp phòng
ngừa tội phạm nói chung và các tội phạm cụ thể.
1.2.4. Phòng ngừa tội phạm.
Phòng ngừa tội phạm là hệ thống các biện pháp của Nhà nước và xã hội hướng đến việc xoá br,
hạn chế nguyên nhân, diều kiện tội phạm, ngăn ngừa kịp thời những hành vi sai lệch của những người có
ý định phạm tội. Ơ nhiều nước trên thế giới cũng như ở nước ta hiện nay phòng ngừa tội phạm đã và đang
trở thành một hoạt động thức tế, có sự tham gia đông đảo của cơ quamn nhà nước, tổ chức xã hội và mọi
công dân. Hoạt động này cần thiết phải được xem xét nghiên cứu một cách khoa học nhằm mục đích ngày
càng hoàn thiện hơn về mật lý luận và các biện pháp tiến hành cụ thể, nâng cao chất lượng của công tác
phòng ngừa tội phạm.
Về mặt lý luận, theo quan điểm hệ thống, phòng ngừa tội phạm được phân tích, xem xét trên các
khía cạnh sau:
- Khái niệm, phạm vi phòng ngừa tội phạm.
- Mục đích, nhiệm vụ phòng ngừa tội phạm cụ thể.
- Nôi dung phòng ngừa tội phạm.
- Chủ thể tham gia phòng ngừa tội phạm.
- Phương pháp, biện pháp, phương tiện tiến hành hoạt động phòng ngừa tội phạm.
- Những hoạt động khác nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tội phạm: Dự báo tội
phạm, thông tin tội phạm, kế hoạch hoá, yếu tố nạn nhn .
Những bộ phận cấu thành nêu trên tạo nên đối tượng nghiên cứu của khoa học tội phạm có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động ảnh hưởng lẫn nhau. Những loại đối tượng nghiên cứu này phản ánh
nội dung nghiên cứu tội phạm nói chung, cúng như khi nghiên cứu từng nhóm, từng loại tội phạm cụ thể

ở mỗi địa phương và trong mỗi thời gian nhất định.
Nếu xem xét các loại đối tượng nghiên cứu của tội phạm học trong một tổng thể thì có thể nhận
thấy rằng: các loại dối tượng nghiên cứu như Tình trạng tội phạm, nguyên nhân và điều kiện tội phạm và
nhân thân người phạm tội cho phép xác định tính chất, mức độ tội phạm, nguyên nhân điều kiện của nó,
các quy luật phát sinh, phát triển và tồn tại của tội phạm. Còn đối tượng nghiên cứu cuói cùng, phòng
ngừa tội phạm, là cách thức tác động với tội phạm, nguyên nhân, điều kiện của nó nhằm hạn chế, tiến tới
loại bỏ hiện tượng này kỏi đời sống xã hội, đó cũng là mục đích nghiên cứu của khoa học Tội phạm học.
1.3. Hệ thống Tội phạm học.
Quan điểm hệ thống là một trong những quan điểm phổ biến được sử dụng trong khoa học. Ý
nghĩa tác dụng của nó đối với nghiên cứu là giúp cho chúng ta nghiên cứu và nhận thức vấn đề nghiên
cứu một cách có hệ thống, lôgíc về nội dung và hình thức của vấn đề, qua đó phát hiện, bổ sung và làm
sáng tỏ những vấn đề trong nội dung nghiên cứu Tội phạm học, giúp chúng ta nhận thức có hệ thống về
môn học này.
Hệ thống khoa học tội phạm được xây dựng trên hai cơ sở chính: Theo đối tượng nghiên cứu và
heo mức độ tổng quát các thông tin tư liệu khoa học và thực tiễn.
a. Xuất phát từ đối tượng nghiên cứu có thể sắp xếp hệ thống Tội phạm học theo 4 vấn đề chính:
+ Tình trạng tội phạm.
+ Nguyên nhân và điều kiện tội phạm nói chung và các loại tội phạm cụ thể
+ Nhân thân người phạm tội.
+ Phòng ngừa tội phạm nói chung và các loại tội phạm cụ thể.
Tổng hợp các kiến thức về các mặt nói trên tạo thành môn khoa học hoàn chỉnh – Tội phạm học.
b. Theo mức độ tổng hợp các thông tin, tài liệu đã được nghiên cứu thu thập, tích luỹ trong quá
trình nghiên cứu, người ta chia toàn bộ môn khoa học thành 2 phần: Phương pháp lý luận chung (phần
chung) và phần lý luận về các loại tội phạm cụ thể (phần cụ thể).
- Trong phần chung được trình bày các quan điểm, quan niệm, khái niệm và các vấn đề có liên
quan đến Tội phạm học. Ở phần này bao gồn có các nội dung sau:
+ Khái niệm, đối tượng, hệ thống Tội phạm học.
+ Phương pháp luận trong nghiên cứu Tội phạm học và nhiệm vụ của nó.
+ Mối quan hệ giữa Tội phạm học và các ngành khoa học khác.
+ Tình hình nghiên cứu và phát triển của Tội phạm học ở Việt nam và trên thế giới.

+ sự khác nhau giữa Tội phạm học XHCN và Tội phạm học tư sản.
+ Lý luận chung về tình trạng, cấu trúc, động thái tội phạm.
+ Lý luận chung về nhân thân người phạm tội.
+ Lý luận chung về nguyên nhân và điều kiện của Tình trạng tội phạm và tội phạm cụ thể.
+ Vấn đề phòng ngừa tội phạm.
+ Dự báo tội phạm.
+ Thông tin Tội phạm học.
Những vấn đề trên dược trình bày một cách khái quát đi sâu về mặt lý luận cơ bản có tính hướng
dẫn cho việc nghiên cứu cụ thể. Điều đó giúp chúnh ta nhận thức một cách tổng quát về toàn bộ nội dung
môn học trong đó có các quan điểm, khái niệm cơ bản về các sự vật hiện tượng và quá trình xã hội liên
quan đến Tội phạm học.
Trong phần cụ thể đượch đi sâu nghiên cứu đặc điểm và các biện pháp phòng ngừa từng loại tội
phạm cụ thể. Việc phân chia ra các loại tội phạm cụ thể để đi sâu nghiên cứu là cần thiết, tuy nhiên các
loại tội phạm cụ thể rất đa dạng. Nếu phân tích chúng để nghiên cứu trong các tài liệu Tội phạm học thì
rất rộng và phức tạp, mặt khác có thể dẫn đến trùng lặp các nội dung nghiên cứu như đặc điểm tính chất
và biện pháp phòng ngừa tội phạm. Vì vậy, cần thiết phải tập hợp các loại tội phạm theo từng nhóm có
tính chất, mức độ, hành vi, chủ thể hoặc khách thể xâm hại tương tự giống nhau để nghiên cứu và soạn
thảo biện pháp phòng ngừa cụ thể.
Việc phân chia các nhóm tội phạm để nghiên cứu trong Tội phạm học có nhiều cách khác nhau.
+ Theo mục tiêu cuộc đấu tranh chống tội phạm đã được đề cập trong các văn bản tài liệu ở Việt
nam, có thể phân chia các nhóm tội phạm: tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, tội phạm xâm phạm trật
tự an toàn xã hội, tội phạm kinh tế, tội phạm về ma tuý…
+ Theo mức độ về lỗi của người thực hiện hành vi phạm tội có: tội phạm cố ý và tội phạm vô ý.
+ Theo tính chất phạm tội có nhóm phạm tội lần đầu và tái phạm.
+ Căn cứ vào đặc điểm nhân thân người phạm tội chia ra: tội phạm thanh niên, tội phạm phụ nữ,
tội phạm vị thành niên, tội phạm chức vụ…
+ Căn cứ vào khách thể xâm hại, đối tượng bị tội phạm tấn côngcó thể chia ra các nhóm sau:
Tội phạm xâm phạm sở hữu (tài sản XHCN, tài sản riêng công dân); tội phạm xâm phạm tính
mạng sớc khoả, nhân phẩm, danh dự con người; tội phạm xâm phạm trật tự công cộng….
Như vậy, có nhiều cách chia nhóm các loại tội phạm để nghiên cứu còn phụ thuộc các nhu cầu

cụ thể của từng lĩnh vực, từng thời gian, từng địa phương, quá trình đấu tranh chống tội phạm và phòng
ngừa ngăn chặn chúng. Đối với lực lượng cảnh sát nhân dân, với chức năng nhiệm vụ chủ yếu là đấu
tranh chống tội phạm hình sự, thì cần thiết phải đi sâu nghiên cứu theo các nhóm tội phạm sau đây:
1. Các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ và danh dự, nhân phảm của con người.
2. Các tội phạm xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân.
3 Các tội phạm xâm phạm sở hữu.
4 Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế.
5 Các tội phạm về ma tuý.
6 Các tội phạm xâm phạm trật tự công cộng, an toàn công cộng.
7. Tội phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính.
8 Các tội phạm về chức vụ.
Ngoài ra, trong tình hình hiện nay đòi hỏi tập ttrung nghiên cứu vào một số loạ tội phạm nổi lên
như: Tội phạm do người chưa thành niên gây ra, tội phạm bạo lực, tội phạm có tổ chức, tội phạm quốc
tế…
Trong mỗi loại, nhóm tội phạm đặt ra nghiên cứu cần thiết phải đề cập được các nội dung cơ
bản là:
+ Tình trạng cấu trúc, diễn biến tội phạm trong phạm vi nhất định về không gian và thời gian.
+ Đặc điểm nhân thân người phạm tội.
+ Nguyên nhân và điều kiện phạm tội.
+ Biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm.
Xem xét lý luận Tội phạm học một cách có hệ thống như trên là cần thiết. Đối chiếu với trình độ
phát triển lý luận Tội phạm học ở nước ta nói chung, so với các khoa học xã hội khác có thể nhận thấy
rằng: Việc nghiên cứu của chúng ta còn chưa theo một hệ thống hoàn chỉnh, còn coi nhẹ việc nghiên cứu
hoàn thiện lý luận chung, chưa tổng kết đầy đủ các kinh nghiệm về nghiên cứu và các kiến thức trong lĩnh
vực này. Chúng ta thường chỉ chú ý tập trung vào các đối tượng cụ thể trong từng lĩnh vực, từng địa
phương vì vậy dẫn đến tình trạng nghiên cứu phiến diện, tài liệu tản mạn, chưa tích luỹ để khái quát
những vấn đề về lý luận có tính bao quát. Trên cơ sở xem xét hệ thống Tội phạm học cần phải suy nghĩ
mở ra phương hướng nghiên cứu đúng đắn, toàn diện trong lính vực khoa học này.
1.4. Nhiệm vụ của Tội phạm học.
Là một môn khoa học cụ thể, độc lập Tội phạm học phải có nhiệm vụ riêng của mình. Xác định

đúng đắn phạm vi nhiệm vụ của Tội phạm học là cơ sở để nghiên cứu, phát hiện, tích luỹ và hệ thống
những kiến thức khoa học có liên quan đên tội phạm, xác định đúng vị trí phương hướng hoạt động của
các cơ quan Nhà nước và xã hội, đội ngũ cán bộ lý luận và nhân viên thực tế trong việc tham gia vào lĩnh
vực khoa học này.
Nhiệm vụ của Tội phạm học là những công việc cần phải tiến hành, trong hoạt động nghiên cứu
khoa học Tội phạm học để đạt mục đích phát triển và hoàn thiện hệ thống lý luận khoa học về tội phạm,
tác động 1 cách có hiệu quả với thực tế cuộc đấu tranh chống các loại tội phạm, tích cực phòng ngừa
không để tội phạm xảy ra, xoá bỏ nguyên nhân, điều kiện phạm tội trong xã hội của chúng ta.
Xuất phát từ nhiệm vụ của một ngành khoa học, từ thực tế đấu tranh phòng ngừa tội phạm và
tình hình phát triển Tội phạm học Việt nam hiện nay, nhiệm vụ của Tội phạm học ở Việt nam được đặt ra
như sau:
- Một là, nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống về Tình trạng tội phạm xảy ra ở Việt nam,
xác định rõ bản chất của nó, làm rõ nguyên nhân, điều kiện tội phạm và các vụ việc phạm tội cụ thể, dự
báo Tình trạng tội phạm và đề xuất biện pháp phòng ngừa, không để tội phạm nảy sinh và phát triển.
- Hai là, trên cơ sở nghiên cứu nắm vững bản chất hiện tượng tội phạm, nguyên nhân và điều
kiện của nó, mối quan hệ của hiện tượng tội phạm vứi các hiện tượng xã hội khác xây dựng các luận cứ
khoa học vững chắc cho các đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển KT – XH nói
chung và chính sách trong lĩnh vực đấu tranh chống tội phạm hình sự trong mỗi giai đoạn phát triển xã
hội.
- Ba là, hoàn thiện hệ thống lý luận Tội phạm học, xây dựng Tội phạm học trở thành môn khoa
học độc lập phong phú, phù hợp với điều kiện ở Việt nam tiếp thu đầy đủ các thành tựu tiến tiến nhất của
tội phạm học các nước trên thế giới, tích cực đấu tranh chống lại các quan điểm sai trái, quan điểm Tư sản
trong lĩnh vực nghiên cứu tội phạm.
- Bốn là, đảm bảo sử dụng và ứng dụng các kiến thức thành tựu khoa học vào thực tế công tác
đấu trang phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, giáo dục cảm hoá người phạm tội, nâng cao hiệu quả của các
biện pháp, phương tiện phòng ngừa tội phạm trong mỗi lĩnh vực hoạt động của xã hội.
Như vậy có thể thấy rằng: trong điều kiện nước ta hiện nay nhiệm vụ Tội phạm học rất nặng nề
để thực hiện được các nhiêm vụ đã đặt ra, trước hết đòi hỏi chúng ta phải nhận thức đúng đắn vị trí quan
trọng của môn khoa học này, phải có phương hướng hoạt động rõ ràng, phù hợp, phải có sự tham gia
đông đảo của đội ngũ cán bộ khoa học và các nhân viên thực hành đang làn nhiệm vụ phòng ngừa, điều

tra, xử lý tội phạm, có sự quan tâm của các tổ chức Đảng, các cơ quan Nhà nước và các tổ chức xã hội
trong quá trình thực hiện nhiệm vụ Tội phạm học hiện nay của nước ta.
1.5. Mối qun hệ của Tội phạm học với các lĩnh vực khoa học khác.
Mỗi khoa học được phát triển như một quá trình. Trong quá trình đó có sự tiếp thu, sử dụng và
phát triển thành tựu của các lĩnh vực khoa học khác. Vì vậy cáclĩnh vực khoa học trong chừng mực nào
đó đều có liên quan với nhau. Tội phạm học cũng vậy, nó cdó liên quan đến những lĩnh vực khoa học
khác.
Tuy nhiên có thể thấy rằng: Tội phạm học nghiên cứu về hiện tượng tội phạm có tính xã hội; các
nguyên nhân điều kiện tội phạm được chứng minh là những hiện tương xã hội tiêu cực tác động đến hành
vi của con người phạm tội. Những biện pháp được soạn thảo để sử dụng trong phòng ngừa tội phạm phải
phù hợp với điều kiện xã hội và suy đến cùng do chính con người tổ chức thực hiện trong thức tế hoạt
động trong xã hội. Vì vậy khi xem xét mối quan hệ của Tội phạm học với các khoa học khác trước hết cần
phải xác định nó là một khoa học thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, có quan hệ một cáhc chặt chẽ và trực
tiếp với các ngành khoa học thuộc lĩnh vực xã hội như Triết học, Kinh tế học, Xã hội học và các lĩnh vực
của khoa học luật…dưới đây chỉ đề cập đến mối quan hệ của Tội phạm học với một số lĩnh vực khoa học
có quan hệ gần gũi thiết thực nhất.
1.5.1.Tội phạm học với xã hội học.
Xã hội học là một khoa học nghiên scứu xã hội. Mác và Angghel đã sáng tạo ra một khoa chân
chính nghiên cứu xã hội và quy luật phát triển của xã hội mà chúng ta gọi là xã hội Macxit. Theo quan
điểm này phương thức sản xuất của cải vật chất quyết định sự phát triển của xã hội, các quan hệ sản xuất,
quan hệ kinh tế tạo thành nền tảng của đời sống chính trị và tinh thần của xã hội. Mỗi thời kỳ lịch sử phát
triển của xã hội có quy luật riêng của nó mà trong đó các quá trình xã hội, các yếu tố cấu thành của nó
cũng có những quy luật phụ thuộc nhất định trong một hình thái kinh tế xã hội. Xã hội học nghiên cứu các
hiện tượng xã hội như cấu trúc xã hội trình đô lao động, trình độ nhận thức văn hoá, nhu cầu sinh hoạt,
nghỉ ngơi, phong tục, tập quán, điều kiện cuộc sống của nhân dân, nghiên cứu các hiện tượng tiêu cực phổ
biến như: nghiện rượu, cờ bạc, mại dâm… nhằm phát hiện những sơ hở thiếu sót của cơ chế hoạt động xã
hội, nhược điểm trong tính cách con người, từ đó đề xuất với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xây dựng
và ban hành các chính sách xã hội phù hợp với sợ phát triển xã hội. Các thông tin được cung cấp từ xã hội
học phục vụ cho Tội phạm học nghiên cứu, xác định nguyên nhân điều kiện phạm tội và tính cách cá nhân
con người có đức tính phù hợp với yêu cầu phát triển xã hội. Ngược lại, mhững thông tin và kết luận dánh

giá cụ thể của Tội phạm học về Tình trạng tội phạm, cấu trúc tội phạm và nguyên nhân điều kiện phạm
tội…giúp cho các nhà nghiên cứu xã hội học phân tích nắm vững mối quan hệ giữa tội phạm và các hiện
tượng xã hội tiêu cực khác và đề xuất biện pháp phòng ngừa ngăn chặn bằng các biện pháp xã hội. Ngoài
ra trên lý luận cũng như trong thực tế nghiên cứu tội phạm, hàng loạt các biện pháp nghiên cứu của xã hội
học đã được sử dụng như: quan sát, thực nghiệm, phỏng vấn, phiếu điều tra…
1.5.1. Tội phạm học và khoa học luật hình sự
Giữa Tội phạm học và khoa học luật hình sự có mối quan hệ trực tiếp và đa dạng. Điều đó xuất
phát từ những điểm đồng nhất giữa chúng như: có sự giống nhau về phương pháp luận nhận thức hiện
tượng tội phạm, cùng sử dụng thôngá nhất một số khái niệm (như tội phạm, phạm tội, tội phạm là hiện
tượng xã hội mà bản chất của nó là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến quyền lợi chung của xã
hội ). Mối quan hệ đó được biểu hiện trên các mặt sau đây:
- Khoa học luật hình sự nghiên cứu và nêu ra các khái niệm chặt chẽ về tội phạm, phạm tội, người
phạm tội…và xác định các đặc điểm pháp lý của tội phạm, người phạm tội. Dựa trên cơ sở đó, Tội phạm
học nghiên cứu, phân tích đánh giá về hiện tượng tội phạm, nguyên nhân điều kiện của nó.