SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên thông qua nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn

SỞ GIO DC V ĐO TO ĐỒNG NAI
TRƯNG
THPT TÔN ĐỨC THẮNG
TỔ SỬ- ĐỊA-CD

Mã số…………………
Sáng kiến kinh nghiệm :
NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢNG DẠY CỦA
GIÁO VIÊN THÔNG QUA NỘI DUNG
SINH HOẠT
TỔ CHUYÊN MÔN
Người thực hiện: Nguyễn Viết Dinh
Lĩnh vực nghiên cứu:
Quản lí giáo dục:
Phương pháp dạy học bộ mơn Địa Lí
Phương pháp giáo dục:
Lĩnh vực khác:
Có đính kèm
Mơ hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác
Năm học: 2014 - 2015
v
v
v
SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: Nguyễn Viết Dinh
2. Ngày tháng năm sinh: Ngày 02 tháng 9 năm 1982
3. Giới tính: Nam
4. Địa chỉ: KDC 1, Ấp 01, Xã Phú Hòa – Định Quán – Đồng Nai
5. Điện thoại: 0977493087
6. Fax: E-mail:

7. Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn.
8. Nhiệm vụ được giao:
- Giảng dạy môn Địa Lí: 12a,12b2,12b4, 10b7, 10b8, 10b9, 10b10
- Chủ nhiệm lớp 12b2
9. Đơn vị công tác: Trường THPT Tôn Đức Thắng
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân
- Năm nhận bằng: 2005
- Chuyên ngành đào tạo: Địa Lí
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm trong giảng dạy bộ môn, công tác tổ trưởng và chủ
nhiệm lớp.
- Số năm có kinh nghiệm: 10 năm
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:
+ Lồng ghép kĩ năng vẽ biểu đồ trong các tiết lí thuyết ở lớp 10.
+ Kĩ năng chủ nhiệm
+ Kinh nghiệm ôn thi tốt nghiệp môn địa lí
+ Phương pháp dạy học một số dạng toán trong dạy học Địa Lí tự nhiên lớp 10
+ Rèn luyện kỹ nănng hận xét biểu đồ ở bậc THPT
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Tổ, nhóm chuyên môn là đơn vị cơ sở trong nhà trường, trực tiếp triển khai các hoạt động
chuyên môn. Hoạt động tổ, nhóm chuyên môn luôn có một vai trò quan trọng trong việc nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên và nâng cao chất lượng dạy, học trong các nhà trường.Tổ chuyên môn
còn là cầu nối giữa Ban giám hiệu nhà trường với giáo viên và học sinh.
Hoạt động sinh hoạt chuyên môn trong các nhà trường trong những năm qua đã có bước
đổi mới. Nhưng chất lượng sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn chưa đạt kết quả cao. Thực tế cho thấy,
các tổ, nhóm chuyên môn đang bộc lộ những khó khăn vướng mắc về cách thức sinh hoạt, công tác
quản lí, chỉ đạo hoạt động đặc biệt là hiệu quả các buổi sinh hoạt còn hạn chế. Nội dung sinh hoạt
còn nặng về mặt hành chính , chưa đi sâu vào nội dung chuyên môn của từng môn học . Một số tổ
chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn còn mang tính hình thức chưa căn cứ vào

chất lượng thực tế của tổ để xây dựng các chuyên đề cần sinh hoạt. Các tiết sinh hoạt tổ thường sơ
sài, chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn để thông báo một số nội dung mang tính hành
chính. Có nhiều bài học khó trong quá trình dạy giáo viên gặp rất nhiều khó khăn về cách truyền
thụ, học sinh thì gặp khó khăn trong việc lĩnh hội kiến thức hay có nhiều bài quá dài hoặc kiến thức
quá khô khan nhàm chán khiến cho nhiều tiết học nặng nề , kém hiệu quả. Bên cạnh đó, còn nhiều
chủ đề hay cần trao đổi, phân tích, mổ xẻ để đi đến cách tiếp cận chung… Thế nhưng những nội
dung như vậy thì lại chưa được các tổ chuyên môn chủ trọng trong các buổi sinh hoạt . Thực tế ở
trường THPT Tôn Đức Thắng trong những năm qua đã cho thấy sự hạn chế trong những vấn đề
nêu trên.
Căn cứ vào đặc điểm tình hình của nhà trường và hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn. Tôi
xin đưa ra đề tài : Nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên thông qua nội dung sinh hoạt tổ
chuyên môn

II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Lịch sử đề tài
Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn ở bậc THPT không phải là một vấn đề mới. Đây là một vấn
đề mà các nhà quản lí giáo dục rất quan tâm, đã có nhiều hội thảo, hội nghị tập huấn ở cấp trường,
cấp sở, cấp bộ tiến hành. Ngoài ra, mỗi tổ trưởng chuyên môn ai cũng có những kinh nghiệm của
bản thân về sinh hoạt tổ chuyên môn và có nhiều tổ trưởng đã chia sẽ kinh nghiệm của mình trên
mạng internet. Tuy nhiên, các buổi hội thảo, tập huấn và nhiều tổ trưởng khác chỉ đưa ra những nội
dung chung chung và tùy theo hoàn cảnh của từng tổ bộ môn, từng đơn vị khác nhau sẽ có những
cách thức sinh hoạt khác nhau. Vì vậy, căn cứ vào tình hình cụ thể của bộ môn địa lí trường THPT
Tôn Đức Thắng tôi mạnh dạn đưa ra một số nội dung trong sinh hoạt chuyên môn của tổ mình
nhằm nâng cao hiệu quả dạy học cho giáo viên của tổ.
2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Trong sinh hoạt tổ chuyên môn có nhiều nội dung mà tổ trưởng phải triển khai. Tuy nhiên,
trong giới hạn của đề tài tôi chỉ đề cấp đến 2 nội dung chính là: Sinh hoạt tổ chuyên môn theo nội
dung bài học và sinh hoạt tổ chuyên môn theo chuyên đề nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy cho
các giáo viên dạy môn địa lí của tổ tôi.
3. Thực trạng và những giải pháp thay thế tại đơn vị công tác

3.1 .Thực trạng
Bộ môn địa lí của trường THPT Tôn Đức Thắng chúng tôi có 3 giáo viên. Trong đó có 2 giáo
viên nữ, 1 giáo viên nam. Nhìn chung tất cả giáo viên tuổi nghề còn trẻ( giáo viên trẻ nhất là 7 năm,
tuổi nghề giáo viên lớn nhất là 10 năm). Vì vậy, kinh nghiệm trong giảng dạy còn hạn chế, bản thân
tôi là người có tuổi nghề lớn nhất nhưng trong quá trình giảng dạy vẫn còn lúng túng trong việc
truyền đạt nội dung một số bài khó hoặc một số bài có nội dung quá dài, kiến thức khô khan, nhàm
chán. Làm thể nào để học sinh dễ hiểu bài? làm thể nào để học sinh có hứng thú học? làm thể nào
để không bị cháy giáo án? là những vấn đề mà tôi luôn trăn trở. Qua những tiết dự giờ của các
giáo viên khác cùng bộ môn tôi thấy họ cũng có chung những khó khăn và trăn trở như tôi. Với
cương vị là một tổ trưởng chuyên môn tôi nhân thấy bản thân mình phải có trách nhiệm tìm giải
pháp, phải thay đổi cách thức sinh hoạt tổ chuyên môn để cùng nhau thảo gỡ những khó khăn đó.
Tôi nhận thấy cách thức sinh hoạt tổ chuyên môn của tôi từ trước tới giờ chưa hiệu quả, chỉ chủ
trọng vào nội dung hành chính như: Triển khai kế hoạch của chuyên môn nhà trường và các kế
hoạch của tổ, đánh giá công tác tổ trong tháng, đọc các thông báo….mà chưa đi sâu vào thảo luân
về mặt chuyên môn.
3.2.Giải pháp thay thế cho vấn đề:
Từ thực trạng nêu trên, với mục đích nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học, tháo gỡ một
số khó khăn cho các giáo viên. Qua quá trình tích lũy kiến thức ở các đợt tập huấn do sở giáo dục
tổ chức và kinh nghiệm làm tổ trưởng một số năm của bản thân. Tôi đã tiến hành một số giải pháp
thay thế trong sinh hoạt tổ chuyên môn như sau:
- Thứ nhất, đầu năm học tôi căn cứ vào chương trình sách giáo khoa môn địa lí lớp 10, 11, 12
lựa chọn ra một số bài dạy, tiết dạy có nội dung khó hoặc nội dung dài, khô khan , nhàm chán và
một số chủ đề liên quan đến vấn đề dạy học môn địa lí. Từ đó xây dựng một kế hoạch Sinh hoạt tổ
chuyên môn theo nội dung bài học và sinh hoạt tổ chuyên môn theo chuyên đề .
- Thứ hai, tiến hành họp nhóm các giáo viên giảng dạy môn địa lý của nhà trường lựa chọn,
thống nhất và xây dựng thành một kế hoạch Sinh hoạt tổ chuyên môn theo nội dung bài học và sinh
hoạt tổ chuyên môn theo chuyên đề hoàn chỉnh cho năm học.
- Thứ ba, từ kế hoạch xây dựng phân công giáo viên chuẩn bị và triển khai trong các buổi họp
tổ chuyên môn. Đối với bài học khó thì chủ trọng vào việc chuẩn bị tiết dạy mẫu sao cho học sinh
dễ lĩnh hội kiến thức, đối với bài học dài và kiến thức nhàm chán thì chủ trọng vào việc làm sao

khỏi cháy giáo án, làm sao để học sinh có hứng thú trong tiết học. Đối với các chuyên đề thì làm
sao để các giáo viên có một cách nhìn nhận nhất quán về vấn đề đó và tháo gỡ được những khúc
mắc khi tiếp cận vấn đề.
- Thứ tư, từ các buổi sinh tổ chuyên môn đó hình thành được những giáo án hoàn chỉnh, những
sáng kiến kinh nghiệm dùng chung cho cả tổ nhằm nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.
Trên đây là những giải pháp thay thế mà tôi áp dụng nhằm nâng cao hiệu quả trong việc giảng
môn Địa Lí ở trường tôi. Giải pháp này được đưa ra dựa vào kiến thức mà tôi thu lượm được qua
những đợt tập huấn do sở Giáo dục tổ chức và kinh nghiệm 10 năm đi dạy cũng như làm công tác
tổ trưởng của bản thân và góp nhặt kinh nghiệm của những thế hệ giáo viên đàn anh, đàn chị cũng
như qua các nguồn sách tham khảo mà tôi đã nêu ở phần lí do chon đề tài. Từ những góp nhặt đó
tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch và tiến hành trong các buổi sinh hoạt tổ chuyên môn nhằn giúp
cho các giáo viên môn địa lý thảo gỡ được một số khó khăn trong giảng dạy cũng như có cách nhìn
, cách tiếp cân một số vấn đề nhất quán hơn.
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP
Từ thực tiễn và lí luận trình bày ở trên, tôi xin trình bày cụ thể các giải pháp mà tôi đã tiến hành
“Sinh hoạt tổ chuyên môn theo nội dung bài học và sinh hoạt tổ chuyên môn theo chuyên đề” tại
trường THPT Tôn Đức Thắng trong năm vừa qua.
1. Lựa chọn nội dung:
- .Căn cứ vào chương trình sách giáo khoa môn địa lí lớp 10, 11, 12 lựa chọn ra một số bài dạy,
tiết dạy có nội dung khó hoặc nội dung dài, khô khan , nhàm chán và một số chủ đề liên quan đến
vấn đề dạy học môn địa lí quan trọng.
Tên chuyên đề Tên bài học
- " Phương pháp giải số dạng toán trong
chương trình địa lí tự nhiên 10" dùng cho
ôn thi HSG khối 10
- " Giáo dục tình yêu biển đảo quê hương
cho học sinh" dùng cho học sinh lớp 12
- " Rèn luyện kỹ năng vẽ và nhận xét biểu
đồ cho HS THPT" dùng cho cả 3 khối lớp
- " Kinh nghiệm ôn thi tốt nghiệp môn địa

lý " cho học sinh khối 12
- Bài 5( Đia lí lớp 10): Vũ trụ. Hệ
Mặt trời và Trái đất. Hệ quả chuyển
động tự quay quanh trục của Trái
đất
- Bài 6 (Đia lí lớp 10) : Hệ quả
chuyển động xung quanh Mặt trời
của Trái đất
- Bài 7, tiết 1( Địa lí lớp 11): EU-
Liên minh khu vực lớn trên thế giới
- Bài 12(Đia lí lớp 12) : Thiên nhiên
phân hóa đa dạng
2. Lập kế hoạch :
Sau khi đã lựa chọn được một số bài dạy dựa vào chương trình giảng dạy môn địa lí và một số
chuyên đề có thể phục vụ hiệu qủa cho công tác giảng dạy môn địa lí. Tiến hành họp nhóm những
giáo viên dạy địa lí và tiến hành thống nhất , lựa chọn và lập kế hoạch để triển khai trong những
buổi sinh hoạt tổ chuyên môn của năm học.
Theo quy định chuyên môn cứ mỗi tháng có 2 lần sinh hoạt tổ. Vì vậy, cứ mỗi tháng tổ sẽ lần
lượt làm 1 chuyên đề hoặc nội dung bài học
Thời gian dự
kiến tiến
hành
Tên chuyên đề/bài học Phân công giáo
viên chuẩn bị
Tháng 9 - CĐ " Phương pháp giải số dạng toán trong
chương trình địa lí tự nhiên 10" dùng cho ôn
thi HSG
Cô Mùi chuẩn bị
và trình bày
Tháng 10 - Bài 5( Đia lí lớp 10): Vũ trụ. Hệ Mặt trời

và Trái đất. Hệ quả chuyển động tự quay
quanh trục của Trái đất
Cô Linh chuẩn
bị giáo án và dạy
tiết mẫu trên lớp
Tháng 11 - CĐ " Rèn luyện kỹ năng nhận xét biểu đồ
cho HS THPT"
Cô Mùi chuẩn bị
và trình bày
Tháng 12 - Bài 6 (Đia lí lớp 10) : Hệ quả chuyển động Thầy Dinh
xung quanh Mặt trời của Trái đất chuẩn bị giáo án
và dạy tiết mẫu
trên lớp
Tháng 1 - Bài 12(Đia lí lớp 12) : Thiên nhiên phân
hóa đa dạng
Thầy Dinh
chuẩn bị giáo án
và dạy tiết mẫu
trên lớp
Tháng 2 - CĐ " Giáo dục tình yêu biển đảo quê
hương cho học sinh"
Thầy Dinhchuẩn
bị và trình bày
Tháng 3 - Bài 7, tiết 1( Địa lí lớp 11): EU- Liên
minh khu vực lớn trên thế giới
Cô Linh chuẩn
bị giáo án và dạy
tiết mẫu trên lớp
Tháng 4 CĐ " kinh nghiệm ôn thi tốt nghiệp " Cô Mùi chuẩn bị
và trình bày

Tháng 5 Tổng kết Thầy Dinh
3. Tiến hành thực hiện kế hoạch trong các tiết sinh hoạt chuyên môn của tổ:
a. Những yêu cầu chung:
* Khi sinh hoạt tổ chuyên môn theo chuyên đề:
- TTCM phân công giáo viên (nhóm giáo viên) nghiên cứu và báo cáo chuyên đề, quy trình
nghiên cứu chuyên đề ở TCM cần trải qua ba giai đoạn: lập kế hoạch, triển khai kế hoạch, phân tích
và chiêm nghiệm. Ở từng giai đoạn TTCM yêu cầu giáo viên (nhóm giáo viên) nghiên cứu phải có
những hành động và việc làm cụ thể.
- Các bước thực hiện:
Bước 1: Công tác chuẩn bị.
+ Dự kiến được nội dung công việc, hình dung được tiến trình hoạt động.
+ Dự kiến những phương tiện gì cần cho hoạt động.
+ Dự kiến sẽ giao những nhiệm vụ gì cho đối tượng nào, thời gian hoàn thành.
Bước 2: Điều hành buổi sinh hoạt chuyên đề.
+ Lựa chọn thời gian và tiến hành đúng theo thời gian đã chọn.
+ TTCM điều hành buổi sinh hoạt chuyên đề: Xác định rõ mục tiêu buổi sinh hoạt, công bố
chương trình, cách triển khai, định hướng thảo luận rõ ràng; nêu rõ nguyên tắc làm việc; biết khêu
gợi các ý kiến phát biểu của đồng nghiệp: mời GV cũ phát biểu trước, GV mới phát biểu sau; Biết
chẻ nhỏ vấn đề thảo luận bằng những câu hỏi dẫn dắt hợp lý; lắng nghe, tôn trọng các ý kiến phát
biểu.
+ Các thành viên được phân công viết các chuyên đề báo cáo nội dung.
Bước 3. Kết thúc buổi sinh hoạt chuyên đề.
+ TTCM đánh giá những ưu điểm và tồn tại của chuyên đề, phương hướng triển khai vận dụng
kết quả của chuyên đề trong thực tế giảng dạy.
* Khi sinh hoạt tổ chuyên môn theo nội dung nghiên cứu bài học:
Bước 1: Họp tổ chuyên môn: Xác định mục tiêu, chuẩn bị bài dạy.
- Tổ chuyên môn chọn một bài dạy cụ thể để dạy minh họa.
- Các GV trong tổ thảo luận chi tiết về thể loại bài học, nội dung bài học, các phương pháp,
phương tiện dạy học đạt hiệu quả cao, cách tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực của học sinh, cách
rèn kỹ năng, hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải quyết tình huống thực tiễn Dự

kiến những thuận lợi, khó khăn của HS khi tham gia các hoạt động học tập và các tình huống xảy ra và
cách xử lý.
- Tổ trưởng chuyên môn giao cho giáo viên trong nhóm soạn giáo án của bài học nghiên cứu, trao
đổi với các thành viên trong tổ để chỉnh sửa lại giáo án. Các thành viên khác có nhiệm vụ nêu kế hoạch
chi tiết cho việc quan sát và thảo luận sau khi tiến hành bài học nghiên cứu.
Bước 2. Tiến hành bài giảng minh họa và dự giờ:
- Sau khi hoàn thành giáo án của bài học nghiên cứu chi tiết, một giáo viên sẽ dạy minh họa
bài học nghiên cứu bài giảng minh họa ở một lớp học cụ thể, tất cả giáo viên trong tổ tiến hành dự
giờ và ghi chép thu thập dữ kiện về bài học.
- Cách bố trí dự giờ, phương tiện dự giờ:
+ Giáo viên ngồi dự giờ đối diện với học sinh ngồi học hoặc ngồi hai bên phòng học sao cho
quan sát được tất cả các học sinh thuận tiện nhất.
+ Phương tiện: Giáo viên dự giờ ghi lại diễn biến các hoạt động học tập của học sinh bằng
hình thức ghi chép hoặc quay camera, chụp ảnh.
- GV dự giờ phải đảm bảo nguyên tắc: không làm ảnh hưởng đến việc học tập của học sinh;
không gây khó khăn cho giáo viên dạy minh họa; khi dự giờ phải tập trung vào việc học của học
sinh, theo dõi nét mặt, hành vi, thái độ tập trung đến bài học của từng học sinh thông qua đó đánh
giá được mức độ nắm vững bài của học sinh, sự hào hứng hoặc thờ ơ với bài học của học sinh, những
khó khăn của học sinh, tìm mối liên hệ giữa việc học của học sinh với tác động của phương pháp, nội
dung dạy học.
Bước 3: Họp tổ chuyên môn: Suy ngẫm, thảo luận, tìm giải pháp khắc phục:
- Giáo viên dạy tự nhận xét về hiệu quả giảng dạy của mình: Ý tưởng đã thực hiện được,
chưa thực hiện được so với giáo án đề ra, những tình huống nảy sinh ngoài giáo án.
- Toàn bộ giáo viên trong tổ tham gia đóng góp ý kiến cho bài giảng minh họa, cần nhấn
mạnh những ưu điểm nổi bật, hạn chế chính, hiệu quả bài giảng đối với học sinh, tập trung phân
tích hoạt động học tập của học sinh, không đi sâu phân tích về giáo viên dạy và không xếp loại giờ
dạy.
Bước 4: Áp dụng:
Trên cơ sở bài dạy minh họa giáo viên nghiên cứu vận dụng, kiểm nghiệm những vấn đề đã
được dự giờ và thảo luận, suy ngẫm áp dụng vào bài học hàng ngày.

b. Tiến trình thực hiện cụ thể cho từng chuyên đề và nội dung bài học:
Tháng 9:
Thực hiện chuyên đề " Phương pháp giải số dạng toán trong chương trình địa lí tự nhiên 10"
dùng cho ôn thi HSG.
Lần họp tổ chuyên môn thứ nhất của tháng 9:
Họp nhóm các giáo viên dạy môn địa lí thống nhất các nội dung sẽ trình bày trong chuyên đề
trong lần họp tới.
* Các nội dung cần phải đạt được như:
Cách tính múi giờ, tính giờ của các địa phương khác nhau trên thế giới:
- Làm thế nào để giúp hoc sinh nắm vững một số phần kiến thức lý thuyết để làm căn cứ giải
bài tập như:
- Khái niệm giờ địa phương? Giờ múi và giờ GMT?
- Giúp học sinh biết cách chuyển đổi giờ ở kinh tuyến đông và kinh tuyến tây.
- Hiếu được đường chuyển ngày quốc tế
- Phải đưa ra công thức và giải thích cho học sinh nắm công thức
T
m
= T
o
+ m
- Phải hướng dẫn được cho học sinh hiểu các bước tính giờ, ngày ,tháng theo từng bước một
- Đưa ra được các bài tập vận dụng và hướng dẫn học sinh làm theo từng bước.
Cách tính mặt trời lên thiên đỉnh:
- Giúp học sinh nắm vững phần lý thuyết: Khái niệm, nguyên nhân của hiện tượng mặt trời lên
thiên đỉnh
- Hướng dẫn học sinh cách tính tổng quát
- Đưa ra bài tập ứng dụng và trình bày cách giải cho hoc sinh
Cách tính góc nhập xạ
- Giúp học sinh nắm vững một số kiến thức lý thuyết
- Cung cấp và làm rõ công thức tính góc nhập xạ cho học sinh

- Hướng dẫn học sinh tính góc nhập xạ lúc 12h trưa tại các địa điểm khác nhau trên trái đất vào
các ngày 21/3,23/9,22/6 và 22/12 trong năm
- Hướng dẫn cho học sinh tính được góc nhập xạ lúc 12h trưa tại các địa điểm khác nhau trên
trái đất vào bất kì ngày nào trong năm.
- Giáo viên ra bài tập cho học sinh về nhà làm
Cách tính vĩ độ địa lí tại một điểm
- Hướng dẫn dược cho học sinh các bước tính
- Ra bài tập và hướng dẫn học sinh giải
* Phân công nhiệm vụ:
Sau khi thống nhất về nội dung cần trình bày trong buổi họp tới . Tổ trưởng giao cho cô Đỗ Thị Mùi
về nhà viết thành một đề tài hoàn chỉnh và tự chuẩn bị về các phương tiện cần thiết đề sử dụng trong buổi
báo cáo của lần họp tới. Các giáo viên còn lại về nghiên cứu để đặt câu hỏi làm sáng tỏ hơn vấn đề báo
cáo.
Lần họp thứ 2 của tháng 9:

- Tổ trưởng điều hành buổi họp, giới thiệu cô Đỗ Thị Mùi báo cáo chuyên đề , các giáo viên còn lại
theo dõi và chuẩn bị câu hỏi, ý kiến nhận xét.
- Xong phần báo cáo của cô Đỗ Thị Mùi, tổ trưởng điều hành phần nhận xét, đánh giá của các giáo
viên khác
- Tổ trưởng tổng hợp các ý kiến đóng góp và thống nhất lại một số nội dung
- Phân công cô Đỗ Thị Mùi về nhà chỉnh sửa lại và tập hợp thành sáng kiến kinh nghiệm lưu hành
trong nội bộ tổ
Tháng 10
Thực hiện nội dung bài dạy: “ Vũ trụ. Hệ Mặt trời và Trái đất. Hệ quả chuyển động tự quay
quanh trục của Trái đất”
Lần họp tổ thứ nhất của tháng 10:
- Tổ trưởng điều hành cho các thành viên thảo luận chi tiết về thể loại bài học, nội dung bài học,
các phương pháp, phương tiện dạy học đạt hiệu quả cao, cách tổ chức dạy học phân hóa theo năng lực
của học sinh, cách rèn kỹ năng, hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải quyết tình huống
thực tiễn Dự kiến những thuận lợi, khó khăn của HS khi tham gia các hoạt động học tập và các tình

huống xảy ra và cách xử lý.
- Tổ trưởng chuyên môn giao cho cô Đỗ Thị Linh trong nhóm soạn giáo án của bài học nghiên
cứu, trao đổi với các thành viên trong tổ để chỉnh sửa lại giáo án. Các thành viên khác có nhiệm vụ nêu kế
hoạch chi tiết cho việc quan sát và thảo luận sau khi tiến hành bài học nghiên cứu.:
- Sau khi hoàn thành giáo án của bài học nghiên cứu chi tiết, Cô Đỗ Thị Linh sẽ dạy minh họa
bài học nghiên cứu bài giảng minh họa ở một lớp học cụ thể, tất cả giáo viên trong tổ tiến hành dự
giờ và ghi chép thu thập dữ kiện về bài học.
- Cách bố trí dự giờ, phương tiện dự giờ:
+ Giáo viên ngồi dự giờ đối diện với học sinh ngồi học hoặc ngồi hai bên phòng học sao cho
quan sát được tất cả các học sinh thuận tiện nhất.
+ Phương tiện: Giáo viên dự giờ ghi lại diễn biến các hoạt động học tập của học sinh bằng
hình thức ghi chép hoặc quay camera, chụp ảnh.
- GV dự giờ phải đảm bảo nguyên tắc: không làm ảnh hưởng đến việc học tập của học sinh;
không gây khó khăn cho giáo viên dạy minh họa; khi dự giờ phải tập trung vào việc học của học
sinh, theo dõi nét mặt, hành vi, thái độ tập trung đến bài học của từng học sinh thông qua đó đánh
giá được mức độ nắm vững bài của học sinh, sự hào hứng hoặc thờ ơ với bài học của học sinh, những
khó khăn của học sinh, tìm mối liên hệ giữa việc học của học sinh với tác động của phương pháp, nội
dung dạy học.
Lần họp tổ thứ 2 của tháng 10:

- Tổ trưởng điều hành buổi họp và tiến hành các công việc sau:
- Giáo viên dạy tự nhận xét về hiệu quả giảng dạy của mình: Ý tưởng đã thực hiện được,
chưa thực hiện được so với giáo án đề ra, những tình huống nảy sinh ngoài giáo án.
- Toàn bộ giáo viên trong tổ tham gia đóng góp ý kiến cho bài giảng minh họa, cần nhấn
mạnh những ưu điểm nổi bật, hạn chế chính, hiệu quả bài giảng đối với học sinh, tập trung phân
tích hoạt động học tập của học sinh, không đi sâu phân tích về giáo viên dạy và không xếp loại giờ
dạy.
- Trên cơ sở bài dạy minh họa giáo viên nghiên cứu vận dụng, kiểm nghiệm những vấn đề đã
được dự giờ và thảo luận, suy ngẫm áp dụng vào bài học hàng ngày.
( Sản phẩm là giáo án đính kèm)

Chủ đề 2: VŨ TRỤ- CÁC CHUYỂN ĐỘNG CHÍNH CỦA TRÁI ĐẤT VÀ HỆ QUẢ CỦA
CHÚNG
I. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC ĐƯỢC
HÌNH THÀNH THEO CHỦ ĐỀ CTGDPT
Nội
dung
Nhận biết
Thông
hiểu
Vận
dụng
thấp
Vận dụng
cao
Hệ quả
chuyển
động
tự quay
quanh
trục và
quanh
Mặt
trời
của
Trái
đất
- Biết được khái quát Vũ Trụ, hệ Mặt Trời
trong Vũ Trụ, Trái Đất trong hệ Mặt Trời.
- Trình bày được các hệ quả chủ yếu của
chuyển động tự quay quanh trục và chuyển

động quanh Mặt Trời của Trái Đất.
+ Chuyển động tự quay : sự luân phiên
ngày đêm, giờ trên Trái Đất, sự chuyển
động lệch hướng của các vật thể.
+ Chuyển động quanh Mặt Trời : chuyển
động biểu kiến hằng năm của Mặt Trời, hiện
tượng mùa và hiện tượng ngày đêm dài,
ngắn theo mùa và theo vĩ độ.
- Giải
thích được
các hệ quả
chủ yếu
của
chuyển
động tự
quay
quanh trục
và chuyển
động
quanh Mặt
Trời của
Trái Đất
- Sử
dụng
tranh
ảnh, hình
vẽ, mô
hình để
trình
bày, giải

thích các
hệ quả
chuyển
động của
Trái Đất.
- Vận
dụng các
hệ quả
chuyển
động của
Trái Đất
để giải
thích một
số hiện
tượng tự
nhiên.
Định hướng năng lực được hình thành
- Năng lực chung: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng
lực tự quản lý, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và
truyền thông, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực tính toán.
- Năng lực chuyên biệt: năng lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, năng lực sử dụng bản đồ,
năng lực sử dụng số liệu thống kê, sử dụng hình ảnh, mô hình, video.
II. TỔ CHỨC DẠY HỌC
Mức độ nhận
thức
Kiến thức, kĩ năng
PHƯƠNG
PHÁP/KT dạy
học
Hình

thức dạy
học
Nhận biết
- Biết được khái quát Vũ Trụ, hệ Mặt
Trời trong Vũ Trụ, Trái Đất trong hệ
Mặt Trời.
- Trình bày được các hệ quả chủ yếu của
chuyển động tự quay quanh trục và
chuyển động quanh Mặt Trời của Trái
Đất
Phương pháp
đàm thoại gợi
mở
Hình thức
“Cả lớp”
Thông hiểu
-Giải thích được các hệ quả chủ yếu của
chuyển động tự quay quanh trục và
chuyển động quanh Mặt Trời của Trái
Đất
Phương pháp
nêu và giải
quyết vấn đề
Hình thức:
Cá nhân/ cặp
Vận dụng
thấp
- Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ, mô hình để
trình bày, giải thích các hệ quả chuyển
động của Trái Đất.

Phương pháp
hướng dẫn học
sinh khai thác
kênh hình
Hình thức
Cặp đôi/
Nhóm
Mức độ nhận
thức
Kiến thức, kĩ năng
PHƯƠNG
PHÁP/KT dạy
học
Hình
thức dạy
học
Vận dụng cao
- Vận dụng các hệ quả chuyển động của
Trái Đất để giải thích một số hiện tượng
tự nhiên: ngày dài, đêm ngắn , lệch
hướng chuyển động
-Phương pháp
đàm thoại gợi
mở
Hình thức
Cả lớp
III. CÂU HỎI BÀI TẬP
1. Câu hỏi nhận biết
- Hệ mặt trời là gì?
Trả lời: HMT gồm có mặt trời ở trung tâm cùng với các thiên thể chuyển động xung quanh và

các đám khí bụi, có 8 hành tinh chuyển động quanh mặt trời.
2. Câu hỏi thông hiểu:
- Tại sao lại có sự luân phiên ngày đêm trên trái đất?
Trả lời: Do trái đất có dạng hình cầu được mặt trời chiếu sang một nửa và một nửa chìm trong
bóng tối, do trái đất tự quay quanh trục.
3. Câu hỏi vận dụng mức độ thấp:
- Dựa vào hình 6.3 cho biết tại sao vào ngày 22/6 ở nửa cầu bắc có hiện tượng ngày dài hơn
đêm?
Trả lời: Do trục trái đất nghiêng, do bán cầu bắc ngả về phía Mặt trời
4. Vận dụng mức độ cao:
- Em hãy giải thích câu ca dao ở Việt nam:
“ Đêm tháng năm chưa nằm đã sang
Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
Trả lời: Do Việt Nam nằm ở BBC, tháng 5 thuộc mùa hạ thời gian ngày dài hơm đêm, tháng
10 thuộc mùa đông thời gian ngày ngắn hơn đêm
5. Câu hỏi phát triển năng lực
Một người bạn của em đi du lịch ở Ôxtrâylia vào tháng 12, mọi người khuyên bạn có cần
mang theo đồ ấm không? Nếu là em, em sẽ khuyên bạn như thế nào?
Trả lời: không mang vì đang là mùa hè do ở nam bán cầu.
Tháng 11
Thực hiện chuyên đề " Rèn luyện kỹ năng nhận biểu đồ cho HS THPT"
Lần họp tổ chuyên môn thứ nhất của tháng 11:
Họp nhóm các giáo viên dạy môn địa lí thống nhất các nội dung sẽ trình bày trong chuyên đề
trong lần họp tới.
* Các nội dung cần phải đạt được như:
Giúp học sinh:
- Hiểu yêu cầu của đề bài
- Có kỹ năng tính, xử lí số liệu
- Hiểu cách sử dụng ngôn ngữ trong bài nhận xét
- Dàn ý một bài nhận xét

- Cách nhận xét một số dạng biểu đồ
+ Biểu đồ cột đơn (chỉ có một yếu tố)
+ Biểu đồ cột đôi, ba (ghép nhóm) … (có từ hai yếu tố trở lên)
+ Biểu đồ cột là các vùng, các nước …
+ Biểu đồ tròn: Khi chỉ có một vòng tròn
Khi có từ hai vòng tròn trở lên
+ Biểu đồ miền
+ Biểu đồ đồ thị (đường)
+ Biểu đồ kết hợp
+ Biểu đồ hai nửa tròn (biểu đồ vành khăn)
* Phân công nhiệm vụ:
Sau khi thống nhất về nội dung cần trình bày trong buổi họp tới . Tổ trưởng giao cho cô Đỗ Thị Mùi
về nhà viết thành một đề tài hoàn chỉnh và tự chuẩn bị về các phương tiện cần thiết đề sử dụng trong buổi
báo cáo của lần họp tới. Các giáo viên còn lại về nghiên cứu để đặt câu hỏi làm sáng tỏ hơn vấn đề báo
cáo.
Lần họp thứ 2 của tháng 11:

- Tổ trưởng điều hành buổi họp, giới thiệu cô Đỗ Thị Mùi báo cáo chuyên đề , các giáo viên còn lại
theo dõi và chuẩn bị câu hỏi, ý kiến nhận xét.
- Xong phần báo cáo của cô Đỗ Thị Mùi, tổ trưởng điều hành phần nhận xét, đánh giá của các giáo
viên khác
- Tổ trưởng tổng hợp các ý kiến đóng góp và thống nhất lại một số nội dung
- Phân công cô Đỗ Thị Mùi về nhà chỉnh sửa lại và tập hợp thành sáng kiến kinh nghiệm lưu hành
trong nội bộ tổ
( Sản phẩm chuyên đề đính kèm)
KỸ NĂNG NHẬN XÉT BIỂU ĐỒ
1. Khái quát chung
Khi nhận xét, phân tích biểu đồ cần :
* Hiểu yêu cầu của đề
Đọc kỹ câu hỏi để nắm yêu cầu và phạm vi cần nhận xét, phân tích. Cần tìm ra mối liên hệ (hay

tính qui luật nào đó) giữa các số liệu. Không được bỏ sót các dữ kiện cần phục vụ cho nhận xét,
phân tích.
* Có kỹ năng tính
- Đối với yêu cầu vẽ biểu đồ tốc độ tăng trưởng của một số sản phẩm mà bảng số liệu đã cho là
số liệu tuyệt đối với các đơn vị khác nhau, thì phải tính tốc độ tăng trưởng của từng sản phẩm so
với giá trị của năm gốc như sau:
Lấy năm đầu tiên trong dãy số liệu là năm gốc (năm gốc bằng 100%), ta có tốc độ tăng trưởng
của năm sau so với năm gốc là:
Tt(%)=Gs/Gg .100
Trong đó: Tt là tốc độ tăng trưởng của năm sau so với năm gốc, Gs là giá trị của năm sau, Gg là
giá trị của năm gốc.
Tính chỉ số phát triển (mức tăng liên hoàn) là mức tăng của năm sau so với năm trước được tính
theo công thức:
Tt(%)=Gs/Gt .100
Trong đó: Tt là tốc độ tăng trưởng của năm sau so với năm gốc, Gs là giá trị của năm sau, Gt là
giá trị của năm trước.
- Tính tỉ suất gia tăng tự nhiên của dân số:
Tỉ suất gia tăng tự nhiên (%) = Tỉ suất sinh thô (‰) - tỉ suất tử thô (‰)
(chú ý sau khi tính xong cần chuyển về đơn vị %)
- Tính tỉ suất gia tăng cơ giới của dân số:
Tỉ suất gia tăng cơ giới (%) = Tỉ suất xuất cư - tỉ suất nhập cư
-Tính năng suất của một loại cây trồng nào đó:
Năng suất = sản lượng/diện tích gieo trồng (tạ/ha)
-Tính bình quân lương thực theo đầu người
BQLT = Sản lượng LT/Số dân (kg/người)
-Tính thu nhập bình quân theo đầu người
Thu nhập BQ = Tổng GDP/Số dân (USD hoặc VN đồng /người)
-Tính giá trị xuất nhập khẩu (tổng kim ngạch xuất nhập khẩu)
Giá trị xuất nhập khẩu = giá trị xuất khẩu + giá trị nhập khẩu
-Tính cán cân xuất nhập khẩu

Cán cân xuất nhập khẩu = Giá trị xuất khẩu - Giá trị nhập khẩu
- Tính tỉ lệ xuất nhập khẩu
Tỉ lệ XK (%) = giá trị xuất khẩu/tổng giá trị xuât nhậpp khâu .100
Tính tỉ lệ nhập khẩu
Tỉ lệ NK(%)= giá trị nhập khẩu/ tổng giá trị XNK .100
Tính tỉ lệ XK so với NK
- TỈ LỆ XK so với nhập khẩu (%)=giá trị XK/GT nhập khẩu.100
- Tính tỉ lệ (%), hoặc tính ra số lần tăng (hay giảm) để chứng minh cụ thể ý kiến nhận xét, phân
tích .
* Hiểu cách sử dụng ngôn ngữ trong bài nhận xét
Trong các loại biểu đồ cơ cấu: số liệu đã được qui thành các tỉ lệ (%). Khi nhận xét phải dùng từ
“tỷ trọng” trong cơ cấu để so sánh nhận xét. Ví dụ, nhận xét biểu đồ cơ cấu giá trị các ngành kinh tế
ta qua một số năm. Không được ghi: ”Giá trị của ngành nông - lâm - ngư có xu hướng tăng hay
giảm”. Mà phải ghi: “Tỉ trọng giá trị của ngành nông - lâm - ngư có xu hướng tăng hay giảm”.
Khi nhận xét về trạng thái phát triển của các đối tượng trên biểu đồ, cần sử dụng những từ ngữ
phù hợp. Ví dụ:
▪ Về trạng thái tăng: Ta dùng những từ nhận xét theo từng cấp độ như: “Tăng”; “Tăng mạnh”;
“Tăng nhanh”; “Tăng đột biến”; “Tăng liên tục”, … Kèm theo với các từ đó, bao giờ cũng phải có
số liệu dẫn chứng cụ thể tăng bao nhiêu (triệu tấn, tỉ đồng, triệu người; Hay tăng bao nhiêu (%),
bao nhiêu lần?).v.v.
▪ Về trạng thái giảm: Cần dùng những từ sau: “Giảm”; “Giảm ít”; “Giảm mạnh”; “Giảm
nhanh”; “Giảm chậm”; “Giảm đột biến” Kèm theo cũng là những con số dẫn chứng cụ thể. (triệu
tấn; tỉ đồng, triệu dân; Hay giảm bao nhiêu (%); Giảm bao nhiêu lần?).v.v.
▪ Về nhận xét tổng quát: Cần dùng các từ diễn đạt sự phát triển như:”Phát triển nhanh”; “Phát
triển chậm”; ”Phát triển ổn định”; “Phát triển không ổn định”; ”Phát triển đều”; ”Có sự chệnh lệch
giữa các vùng”.v.v.
▪ Những từ ngữ thể hiện phải: Ngắn, gọn, rõ ràng, có cấp độ; Lập luận phải hợp lý sát với yêu
cầu
* Dàn ý một bài nhận xét:
Phần nhận xét, phân tích bảng số liệu, biểu đồ, thường có 2 nhóm ý :

- Những ý nhận xét về diễn biến và mối quan hệ giữa các số liệu: dựa vào biểu đồ đã vẽ & bảng
số liệu đã cho để nhận xét .
+ Trước tiên cần nhận xét, phân tích các số liệu có tầm khái quát chung, sau đó phân tích các số
liệu thành phần.
+ Tìm mối quan hệ so sánh giữa các con số theo hàng ngang, tìm mối quan hệ so sánh các con
số theo hàng dọc.
+ Tìm giá trị nhỏ nhất (thấp nhất), lớn nhất & trung bình (đặc biệt chú ý đến những số liệu hoặc
hình nét đường, cột … trên biểu đồ thể hiện sự đột biến tăng hay giảm) .
- Giải thích nguyên nhân của các diễn biến hoặc mối quan hệ đó. (Nếu đề yêu cầu giải thích thì
mới làm phần giải thích).
+ Dựa vào những kiến thức đã học để giải thích nguyên nhân.
+ Kinh nghiệm cho thấy phần nhận xét đưa ra những nhận xét gì thì phần giải thích giải thích
cho từng nhận xét đã đưa ra.
+ Để giải thích có tính thuyết phục cần phải có kiến thức địa lí liên quan, phải xác định được
đối tượng được biểu hiện trên biểu đồ chịu tác động bởi các yếu tố nào, chú ý đến những yếu tố có
tính chất sự kiện của từng giai đoạn.
Trong quá trình nhận xét, nguyên tắc chung tập trung vào nội dung đó. Tuy nhiên, ứng với mỗi
dạng biểu đồ ta lại có thêm một số ý cần phải nhận xét riêng, chi tiết.
2. Cách nhận xét một số dạng biểu đồ
2.1. Dạng 1: Biểu đồ cột
Đối với biểu đồ hình cột
+ Nếu biểu đồ thể hiện sự so sánh qui mô giữa các đối tượng địa lí, khi so sánh phải tính bằng
lần (gấp mấy lần).
+ Nếu biểu đồ thể hiện sự so sánh giữa các đối tượng địa lí nhưng vẽ bằng giá trị tương đối (%),
khi so sánh phải tính ra giá trị trung bình, sau đó so sánh các thành phần với giá trị trung bình (cao
hơn/thấp hơn mức trung bình bao nhiêu %).
+ Biểu đồ cột chồng thể hiện cơ cấu của một tổng thể khi so sánh phải so sánh tỉ trọng thành
phần trong cơ cấu, nhận xét sự thay đổi cơ cấu qua các năm hay sự khác nhau về cơ cấu giữa các
vùng lãnh thổ.
+ Biểu đồ cột thể hiện động thái phát triển của đối tượng: nhận xét xu hướng phát triển (tăng

hay giảm), tình hình phát triển ổn định hay không ổn định, nhanh hay chậm.
a. Trường hợp cột đơn (chỉ có một yếu tố)
* Bước 1: Xem xét năm đầu và năm cuối của bảng số liệu để trả lời câu hỏi tăng hay giảm? và
tăng giảm bao nhiêu? (lấy số liệu năm cuối trừ cho số liệu năm đầu hay chia đều được).
* Bước 2: Xem số liệu ở khoảng trong để trả lời tiếp là tăng (hay giảm) liên tục hay không liên
tục? (lưu ý những năm nào không liên tục).
* Bước 3: Nếu liên tục thì cho biết giai đoạn nào nhanh, giai đoạn nào chậm.Nếu không liên
tục: thì năm nào không liên tục.
* Kết luận và giải thích qua về xu hướng của đối tượng.
Ví dụ 1: Vẽ biểu đồ và nhận xét tình hình dân số ở nước ta theo bảng sau và nhận xét
Năm Dân (triệu người) Năm Dân số (triệu người)
1921 15.5 1979 52.7
1936 18.8 1989 64.4
1956 27.5 1999 76.3
1960 30.2 2007 85.2
1970 41.0
a. Vẽ biểu đồ
Biểu đồ và nhận xét tình hình dân số ở nước ta
b. Nhận xét
- Từ năm 1921 đến năm 2007: dân số nước ta tăng liên tục và tăng từ 15,5 triệu người lên 85.2
triệu người (tăng 69,7 triệu người; hay tăng gấp gần 5,5 lần).
- Từ năm 1921 đến năm 1960: dân số nước ta tăng chậm, gấp 2 lần trong 39 năm (hay tăng 14,7
triệu người trong 39 năm, bình quân mỗi năm tăng 0,37 triệu người).
- Từ năm 1960 đến năm 1989: dân số nước ta tăng nhanh hơn, gấp 2,1 lần chỉ trong 29 năm
(hay tăng 34.2 triệu người trong 29 năm, bình quân mỗi năm tăng gần 1,2 triệu người).
- Năm 1989 đến năm 2007: dân số nước ta có xu hướng tăng chậm lại, tăng 20.8 triệu người
trong 18 năm, bình quân mỗi năm tăng 1,1 triệu người.
- Dân số nước ta tăng nhanh qua các năm, đặc biệt vào những năm 60 và 70, đây là thời kì bùng
nổ dân số ở nước ta. Xu hướng tăng chậm lại vào đầu thế kỉ 21.Tuy tỉ lệ tăng dân số hàng năm có
giảm nhưng dân số vẫn tăng nhanh bởi vì dân số nước ta đông.

b. Trường hợp cột đôi, ba (ghép nhóm) … (có từ hai yếu tố trở lên)
* Nhận xét xu hướng chung.
* Nhận xét từng yếu tố một, giống như trường hợp 1 yếu tố (cột đơn)
* Sau đó kết luận (có thể so sánh, hay tìm yếu tố liên quan giữa hai cột)
* Có một vài giải thích và kết luận.
Ví dụ 2: Cho bảng số liệu dưới đây về diện tích và sản lượng cà phê nhân nước ta thời kì 1990-
2005.
Năm 1990 1995 2001 2005
Diện tích trồng cà phê (nghìn ha) 119 186 565 497
Sản lượng cà phê nhân (nghìn tấn) 92 218 840 752
a.Vẽ biểu đồ kết hợp tốt nhất thể hiện sự phát triển diện tích và sản lượng cà phê nhân của nước
ta thời kì 1990- 2005.
b. Qua biểu đồ đã vẽ hãy nhận xét, giải thích về sự biến động diện tích và sản lượng cà phê
nhân của nước ta thời kì trên.
a. Vẽ biểu đồ
Biểu đồ thể hiện sự phát triển diện tích và sản lượng cà phê nhân của nước ta thời kì 1990- 2005
b. Nhận xét
Từ 1990 đến 2005 diện tích và sản lượng cà phê nhân của nước ta nhìn chung ngày càng tăng
nhanh nhưng tốc độ tăng và quá trình tăng khác nhau
+ Về diện tích: tăng gần 4,2 lần và thay đổi qua 2 giai đoạn: (1990 - 2001 tăng rất nhanh, tăng
445,7 nghìn ha và 2001- 2005 giảm 67,6 nghìn ha)
+ Về sản lượng cà phê nhân tăng nhanh hơn diện tích, tăng gần 8,2 lần. Giai đoạn 1990 - 2001
tăng 748 nghìn tấn và giai đoạn 2001 - 2005 giảm 88 nghìn tấn.
- Giải thích
+ Diện tích trồng cà phê ngày càng tăng do nước ta có nhiều điều kiện để phát triển (như đất đỏ
bazan, khí hậu nhiệt đới phân hoá theo độ cao, thị trường tiêu thụ ngày càng rộng).
+ Sản lượng cà phê nhanh tăng do diện tích tăng và năng suất tăng(0.25đ)
+ Giai đoạn từ 2001- 2005 diện tích và sản lượng cà phê nhân giảm do biến động thị trường,
thiên tai
c. Trường hợp cột là các vùng, các nước …

- Cái đầu tiên đó là nhìn nhận chung nhất về bảng số liệu nói lên điều gì.
- Tiếp theo hãy xếp hạng cho các tiêu chí: Cao nhất, thứ nhì … thấp nhất (cần chi tiết). Rồi so
sánh giữa cái cao nhất và cái thấp nhất
- Một vài điều kết luận và giải thích.
Ví dụ 3: Công suất của một số nhà máy thủy điện ở nước ta. (Đơn vị: nghìn KW)
Nhà máy Hòa Bình Trị An Thác
Mơ
Đa
Nhim
Thác Bà Yaly
Công suất 1.920.000 400.000 150.000 160.000 110.000 720.000
a. Vẽ biểu đồ thể hiện công suất các nhà máy thủy điện ở nước ta
b. Nhận xét về tình hình công suất các nhà máy thủy điện ở nước ta
a. Vẽ biểu đồ
Biểu đồ thể hiện công suất các nhà máy thủy điện ở nước ta
b. Nhận xét:
>> Trong các nhà máy thủy điện nêu trên, ta thấy:
- Nhìn chung hệ thống các nhà máy thủy điện của nước ta có công suất không lớn (trừ thủy điện
Hoà Bình).
- Nhà máy thủy điện Hoà Bình có công suất lớn nhất 1.920.000 kw
- Thứ nhì là Yaly có công suất 720.000 kw
- Thứ ba là Trị An có công suất là 400.000 kw
- Thứ tư là Đa Nhim 160.000 kw
- Thứ năm là Thác Mơ 150.000 kw
- Cuối cùng (hay ghi thấp nhất) là Thác Bà 110.000 kw
- Nhà máy thủy điện Hoà Bình cao hơn Thác Bà đến 17,3 lần.
>>> Các nhà máy thủy điện của nước ta đã và đang đáp ứng một phần lớn nhu cầu về tiêu thụ
năng lượng cho quốc gia. Trong tương lai nhu cầu điện năng tăng cao vì thế vai trò của năng lượng
nói chung, thủy điện nói riêng càng có vai trò to lớn. Để ngày càng đáp ứng đầy đủ nhu cầu đó,
hiện nay Chính phủ đang cho xây dựng thêm các nhà máy thủy điện có công suất lớn hơn nữa (như

thủy điện Sơn La công suất 2,4 triệu kw…)
2.2. Dạng 2: Biểu đồ tròn
a. Khi chỉ có một vòng tròn: ta nhận định cơ cấu tổng quát lớn nhất là cái nào, nhì là, ba …
thành phần nào thấp nhất ( %). Và cho biết tương quan giữa các yếu tố (gấp mấy lần hoặc kém
nhau bao nhiêu %). Đặc biệt là yếu tố lớn nhất so với tổng thể có vượt xa không?
Lưu ý : Tỷ trọng có thể giảm nhưng số thực nó lại tăng, vì thế cần ghi rõ. Ví dụ: xét về tỉ trọng
ngành nông nghiệp giảm … không ghi trống kiểu ngành nông nghiệp giảm … vì như thế là chưa
chính xác, có thể bị trừ hay không được cho điểm.
b. Khi có từ hai vòng tròn trở lên (giới hạn tối đa là ba hình tròn cho một bài)
Nếu có từ 2 biểu đồ tròn trở lên thì trong phần nhận xét cần:
- Nhận xét cái chung nhất (nhìn tổng thế): tăng/ giảm như thế nào?
- Nhận xét sự thay đổi (sự chuyển dịch) về cơ cấu theo thời gian và không gian, thành phân nào
tăng ( %), thành phần nào giảm ( %), nếu có một số thành phần cùng giảm thì thành phần nào
giảm nhiều hơn, cùng tăng thì thành phần nào tăng nhiều hơn.
- Ta nhận xét tăng hay giảm trước, nếu có ba vòng trở lên thì thêm liên tục hay không liên tục,
tăng (giảm) bao nhiêu?
- Sau đó mới nhận xét về nhất, nhì, ba … của các yếu tố trong từng năm, nếu giống nhau thì ta
gom chung lại cho các năm một lần thôi (không nhắc lại 2, 3 lần)
- Nếu trong bài tập có yêu cầu “nhận xét về sự thay đổi quy mô và cơ cấu” thì cần phải dựa
thêm vào bảng số liệu để so sánh (quy mô tăng/ giảm hoặc lớn hơn/ nhỏ hơn bao nhiêu lần. )
* Cuối cùng, cho kết luận về mối tương quan giữa các yếu tố.
* Có thêm giải thích chút về vấn đề.
* Trường hợp cho bảng số liệu mang giá trị tuyệt đối (tỉ đồng, nghìn tấn, nghìn ha …) thì cần
phải xử lý ra số liệu tương đối ( % ). Và cần lưu ý nếu có từ 2 hình tròn trở lên chúng ta cần tính
bán kính của hình tròn.
Ví dụ 4: Vẽ biểu đồ và nhận xét cơ cấu lao động phân theo các ngành kinh tế ở nước ta năm
1999. (Đơn vị: %)
Khu vực kinh tế Khu vực I (N-L-
N)
Khu vực II (CN-

XD)
Khu vực III
(DV)
Năm 1999 63.5 11.5 25
a. Vẽ biểu đồ
Biểu đồ cơ cấu lao động phân theo các ngành kinh tế ở nước ta năm 1999
b. Ta nhận xét như sau:
Năm 1999, ở nước ta:
- Tỉ trọng lao động trong ngành nông, lâm, ngư nghiệp chiếm nhiều nhất: 63,5%.
- Tỉ trọng dịch vụ đứng thứ hai với 25%.
- Tỉ trọng công nghiệp thấp nhất chỉ còn 11,5% lao động.
- Tỉ trọng lao động trong ngành nông, lâm, ngư nghiệp nhiều gấp 5,5 lần tỉ trọng lao động trong
công nghiệp và gấp 2,5 lần tỉ trọng ngành dịch vụ.
- Tóm lại: Nền kinh tế ở nước ta chủ yếu vẫn là nông, lâm, ngư nghiệp. Công nghiệp, dịch vụ
vẫn còn chiếm tỉ trọng thấp. Do điểm xuất phát kinh tế thấp, hơn nữa lại phải trải qua chiến tranh
kéo dài.
Ví dụ 5: Cho bảng số liệu sau: (Đơn vị: %)
Ngành 2000 200
2
N- L- Ngư 24.6 23.0
CN- Xdựng 36.7 38.4
Dịch vụ 38.7 38.6
a)Vẽ biểu đồ cơ cấu tổng sản phẩm trong nước (GDP) phân theo khu vực kinh tế ở nước ta.
b) Nhận xét
a. Vẽ 2 biểu đồ tròn
Biểu đồ cơ cấu GDP phân theo khu vực kinh tế ở nước ta.
b. Nhận xét:
Từ năm 2000 đến năm 2002 tổng sản phẩm phân theo khu vực kinh tế ở nước ta có sự chuyển
dịch:
+ Tỉ trọng Nông lâm ngư nghiệp giảm, giảm từ 24,6 % xuống còn 23% (giảm 1,5%).

+ Tỉ trọng công nghiệp và xây dựng tăng, tăng từ 36,7% lên tới 38,4% (tăng 1,7%).
+ Tỉ trọng dịch vụ không tăng, có giảm nhưng không đáng kể (0,01%).
- Trong cả 2 thời điểm thì Tỉ trọng dịch vụ luôn đứng đầu, kế đến là Tỉ trọng công nghiệp và
thấp nhất là Tỉ trọng nông lâm ngư nghiệp.
- Năm 2002 sản phẩm CN và dịch vụ tăng đồng đều và gần tương đương nhau.
- Tóm lại: nền kinh tế nước ta có xu hướng đi lên theo hướng công nghiệp hoá.
2.3. Dạng 3: Biểu đồ miền
- Đây là dạng biểu đồ có yêu cầu của đề bài giống với dạng biểu đồ hình tròn (biểu đồ cơ cấu).
Nên rất dễ nhầm lẫn với xây dựng biểu đồ tròn.
- Để xác định vẽ biểu đồ miền, với số liệu được thể hiện trên 3 năm (nghĩa là việc vẽ tới 4 hình
tròn như thông thường thì ta lại chuyển sang biểu đồ miền). Vậy số liệu đã cho cứ trên 3 năm mà
thể hiện về cơ cấu thì vẽ biểu đồ miền.
* Cách nhận xét:
- Nhận xét chung toàn bộ bảng số liệu: Đánh giá xu hướng chung của số liệu.
- Ta nhận xét hàng ngang trước: theo thời gian yếu tố A tăng hay giảm, tăng giảm như thế nào,
tăng giảm bao nhiêu? Sau đó đến yếu tố B tăng hay giảm … yếu tố C (mức chênh lệch)
- Nhận xét hàng dọc: yếu tố nào xếp hạng nhất, nhì, ba và có thay đổi thứ hạng hay không?
- Tổng kết và giải thích.
Ví dụ 6: Vẽ biểu đồ và nhận xét chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở Đồng bằng Sông
Hồng (Đơn vị: %)
Năm 1986 1990 1995 2000 2005
Nông-lâm-ngư 49.6 45.6 32.6 29.1 25.1
Công nghiệp-xây
dựng
25.1 22.7 25.4 27.5 29.9
Dịch vụ 29.0 31.7 42.0 43.4 45.0
a. Hãy vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở Đồng Bằng
Sông Hồng giai đoạn 1986 - 2005.
b. Nhận xét và giải thích sự sự chuyển dịch đó.
a. Vẽ biểu đồ tròn

Biểu đồ thích hợp thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở Đồng Bằng Sông
Hồng giai đoạn 1986 - 2005.
b. Nhận xét:
- Nhìn chung ở Đồng bằng sông Hồng tỉ trọng ngành dịch vụ tăng nhanh và dần chiếm tỉ trọng
cao trong cơ cấu kinh tế của vùng. tỉ trọng Công nghiệp có tăng nhưng chậm và không ổn định, tỉ
trọng nông nghiệp giảm nhanh.
Hàng ngang: Từ năm 1986 đến năm 2005: ở Đồng bằng sông Hồng, cơ cấu kinh tế có sự
chuyển dịch:
- Tỉ trọng Nông nghiệp giảm liên tục và giảm nhanh từ 49,6% xuống 25,1%, giảm 24,5%.
- Tỉ trọng Công nghiệp tăng nhẹ và không ổn định, giai đoạn 1986 đến 1990 giảm từ 25.1%
xuống còn 22.7%. gđoạn 1990 đến 2005 tăng từ 22.7% lên 29.9%
- Tỉ trọng Dịch vụ tăng liên tục, tăng khá nhanh từ 29% lên 45% tăng 16%.
Hàng dọc: Từ năm 1986 đến năm 1990, nông nghiệp đứng đầu, dịch vụ đứng thứ hai, công nghiệp
đứng thứ 3.
Từ năm 1995 -2005, dịch vụ vươn lên đứng thứ nhất, nông nghiệp và công nghiệp đứng thứ 2.
Kết luận: Đồng bằng sông Hồng có sự thay đổi về cơ cấu kinh tế, đi từ nông nghiệp qua dịch
vụ, qua công nghiệp. Điều này phù hợp với xu thế chung của thế giới và cũng cho thấy con đường
đi lên công nghiệp hoá, hiện đại hoá của nước ta nói chung và của đồng bằng sông Hồng nói riêng.
2.4. Dạng 4: Biểu đồ đồ thị (đường)
- Đối với biểu đồ đường:
+ Nhận xét chung về xu hướng biến động của các đối tượng địa lí được thể hiện trên biểu đồ
(tăng, giảm, hay ổn định có liên tục hay không, nhịp độ tăng giảm qua các năm hoặc các giai đoạn
ra sao (giai đoạn nào tăng nhanh nhất hoặc giảm nhanh nhất).
+ Nêu lên mối quan hệ giữa các đối tượng được thể hiện trên biểu đồ.
+ So sánh giữa các đối tượng địa lí về xu hướng, nhịp độ và tốc độ phát triển.
a. Trường hợp thể hiện một đối tượng:
Bước 1: So sánh số liệu năm đầu và năm cuối có trong bảng số liệu để trả lời câu hỏi: Đối tượng
cần nghiên cứu tăng hay giảm? Nếu tăng (giảm) thì tăng (giảm) bao nhiêu? (lấy số liệu năm cuối
trừ cho số liệu năm đầu hay chia gấp bao nhiêu lần cũng được)
Bước 2: Xem đường biểu diễn đi lên (tăng) có liên tục hay không? (lưu ý năm nào không liên

tục)
Bước 3:
+ Nếu liên tục thì cho biết giai đoạn nào tăng nhanh, giai đoạn nào tăng chậm
+ Nếu không liên tục: Thì năm nào không còn liên tục
Bước 4: Một vài giải thích cho đối tượng, giải thích những năm không liên tục.
b. Trường hợp cột có hai đường trở lên:
- Ta nhận xét từng đường một giống như trên theo đúng trình tự bảng số liệu cho: Đường A
trước, rồi đến đường B, rồi đến C,D …
- Sau đó, chúng ta tiến hành so sánh, tìm mỗi liên hệ giữa các đường biểu diễn.
- Kết luận và giải thích.
Ví dụ 7: Cho bảng số liệu Tình hình phát triển của ngành trồng lúa ở nước ta, Thời kì 1980
-2005.
Tiêu chí 1980 1990 2000 2002 2005