So sánh văn hóa Tây Nam Bộ và văn hóa Bắc Trung Bộ từ góc nhìn không gian

Môn: Lý luận Văn hóa học
Giảng viên: GS. TSKH Trần Ngọc Thêm
So sánh văn hóa Tây Nam Bộ
và văn hóa Bắc Trung Bộ
từ góc nhìn không gian
2
I. GIỚI THIỆU:

Đề tài So sánh văn hóa Tây Nam Bộ và văn
hóa Bắc Trung Bộ từ góc nhìn không gian sử
dụng biện pháp so sánh để tiến hành nghiên cứu
và xem xét nền văn hoá Việt Nam trong sự
thống nhất và đa dạng.
3
II. NỘI DUNG

A. LOẠI HÌNH VĂN HÓA NHÌN TỪ K-C-T
4
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Địa hình
Không
gian
Đồng bằng phù sa rộng
lớn, tính sông nước đậm
đặc, ít núi đồi.
Đồng bằng nhỏ hẹp.
Sông ngắn ít phù sa. Núi
non trùng điệp hướng ra
biển, có độ dốc.
Khí hậu
-

Hai mùa rõ rệt.
-
Khí hậu ôn hòa, thuận
lợi cho đời sống sinh hoạt
của người dân.
-
Khắc nghiệt, gây khó
khăn cho sản xuất và
sinh hoạt.
5
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
6
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Chủ
thể
-
Nhiều tộc người cộng
cư (dân lưu tán từ thế
kỷ XVII).
-
Sống hòa đồng, luôn
tôn trọng sự khác biệt
và linh hoạt học hỏi.
-
Nguồn gốc chủ yếu là
người Thanh - Nghệ - Tĩnh
thiên di vào Bình Trị Thiên
từ thời Lý- Trần- Lê.
-
Sống định cư khép kín

theo kiểu truyền thống để
tồn tại. Không chấp nhận
việc ra khỏi làng cũng như
người khác đến định cư.
7
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Chủ
thể
-
Điều kiện tự nhiên
thuận lợi hình thành tính
cách thoáng mở, dương
tính.
-
Phương tiện giao tiếp:
tiếng Việt miền Nam.
-
Âm tính.
-
Phương tiện giao tiếp:
tiếng Việt miền Bắc.
8
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
9
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Thời
gian
-
Giao lưu văn hóa sớm
với phương Tây.

-
Lịch sử tộc người gắn
bó với các sinh hoạt văn
hoá dân gian nói chung.
1
0
II. NỘI DUNG (tiếp theo)

B. VĂN HÓA NHẬN THỨC, VĂN HÓA TỔ
CHỨC, VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA NGƯỜI VIỆT
TRONG SO SÁNH GIỮA MIỀN TÂY NAM BỘ
VÀ BẮC TRUNG BỘ
1
1
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Nhận thức chung:
-
Tư duy chủ quan, cảm tính thiên về tổng hợp biện
chứng.
-
Tư duy theo triết lý âm dương.
 Văn hóa nhận thức
1
2
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
-
Trong nhận thức về cách
sống chịu ảnh hưởng của
quy luật âm dương,
chuộng sự hài hòa.

-
Ngoài nhận thức âm
dương, còn bao hợp cả
nhận thức trong không
gian văn hóa biển đảo,
văn hóa duyên hải, văn
hóa nông thôn – đồng
bằng và văn hóa miền núi
– trung du.
 Văn hóa nhận thức
1
3
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
-
Gia đình đóng vai trò
quan trong nhất:
“Việc nhà, việc nước”
-
Gia tộc: Không tồn tại gia
tộc nên không có trưởng
tộc, trưởng họ.
-
Vai trò làng xã, họ tộc lớn
hơn gia đình:
“Việc làng, việc nước”
-
Gia tộc chặt chẽ. Trưởng
tộc, trưởng họ có quyền lực
tối cao đối với gia tộc.
 Văn hóa tổ chức

1
4
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
* Nhận xét chung:
- Không bị ràng buộc
bởi tính lễ nghi phong
tục.
- Ít chịu ảnh hưởng của
Nho giáo.
-
Dân chủ, tình cảm.
* Nhận xét chung:
- Bị ràng buộc tuyệt đối
bới tính lễ nghi phong
tục. Các mối quan hệ
chặt chẽ, khuôn phép.
- Chịu ảnh hưởng nhiều
của Nho giáo.
-
Tôn ti, trật tự.
 Văn hóa tổ chức
1
5
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Làng mở, đô thị và nông
thôn, coi trọng gia đình
và gia tộc rất nhẹ nhàng.
Ở rể là việc bình thường
“coi trọng con rể”.
Làng đóng, đô thị và

nông thôn, coi trọng gia
tộc. Việc ở rể bị mọi
người trong tộc cười
chê, vì “dâu là con, rể là
khách”.
Văn hóa tổ chức đời sống tập thể
1
6
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Tín
ngưỡng
Thờ cọp (ông 30),
thờ cúng tổ tiên, thờ
Trời Đất, ông Địa và
ông thần Tài, Thành
hoàng, Bà Chúa Xứ,
cá Ông.
Thờ cọp (ông 30),
thờ cúng tổ tiên, thờ
thần rừng, thần núi,
thần biển, thờ Thành
hoàng, thờ Mẫu
(thánh mẫu Liễu
Hạnh).
1
7
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Tôn

giáo
- Bản địa: Đạo Bửu Sơn
Kỳ Hương và Tứ Ân
Hiếu Nghĩa, Tịnh Độ Cư
Sỹ, Phật Giáo Hòa Hảo,
Đạo Dừa, Đạo Cao Đài.
- Du nhập từ nước ngoài:
Phật giáo Nam Tông và
Bắc Tông, Tin Lành, Hồi
giáo, Thiên Chúa giáo.
- Bản địa: không có.
- Du nhập từ nước
ngoài: Phật giáo Bắc
Tông, Tin Lành, Hồi
giáo, Thiên Chúa
giáo.
1
8
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Phong
tục
- Hôn nhân: nhà gái
thách cưới cao và
bằng vàng, không
cần môn đăng hộ
đối, không có tục
nộp cheo cho làng,
lấy chồng ngoại rất
nhiều: Hàn Quốc,

Đài Loan, Trung
Quốc.
- Hôn nhân: coi
trọng môn đăng hộ
đối, ép buộc trong
việc sắp đặt kết hôn,
có tục nộp cheo cho
làng, hiện tượng lấy
chồng ngoại rất ít.
1
9
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Phong
tục
- Tang ma: tổ chức
theo các tôn giáo tùy
theo gia đình (Phật
giáo, Thiên chúa,
Tin Lành, Hòa Hảo,
Cao Đài…)
- Tang ma: tổ chức
không theo các tôn
giáo mà theo truyền
thống kinh nghiệm.
2
0
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Văn hóa

giao tiếp
Bộc trực và thẳng
thắn, hồn hậu và
chất phác, dân chủ
và bình đẳng, trọng
nữ cao, tính mở
thoáng.
Hồn hậu và chất
phác, dân chủ và
bình đẳng, trọng nữ
cao.
2
1
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Nghệ
thuật
ngôn từ
Tính hiếu cổ, tính
biểu cảm mạnh, diễn
đạt cụ thể, ưa giản
tiện, mức độ dung
hợp văn hóa đậm
nét.
Tính hiếu cổ, tính
biểu cảm mạnh, diễn
đạt cụ thể.
Nghệ
thuật
thanh

sắc
Hát hội, hò, lý, nói
thơ, đờn ca tài tử,
cải lương.
Ca Huế, ca trù, nhã
nhạc cung đình Huế,
hò ví dặm, nói thơ,
hò đưa linh, hò sông
Mã.
2
2
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
(Đờn ca tài tử)
(Nhã nhạc cung đình)
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân
2
3
 Văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
Đối với
đất và nước
Tận dụng Đất và ứng phó Nước trong:
định cư, lập nghiệp, sản xuất, sinh hoạt,
đi lại, buôn bán.
Khí hậu,
thời tiết
Chống nắng nóng: trong ẩm thực, trang
phục, kiến trúc và chống thiên tai (lũ lụt,
hạn hán).
2

4
TÂY NAM BỘ BẮC TRUNG BỘ
- Dung hợp và mềm dẻo
trong tiếp nhận
- Khó tiếp nhận
- Hoà nhập văn hóa Việt với các dân tộc khác trên
mảnh đất này (song phương và đa phương).
- Giao lưu tiếp biến với văn hóa Phật, Nho giáo.
- Ứng xử với văn hóa Phương Tây.

 Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội
2
5
III. KẾT LUẬN

Như vậy, việc so sánh vùng văn hóa Tây Nam Bộ
và Bắc Trung Bộ đã giúp chúng ta hiểu thêm về
vùng đất và con người Việt Nam, văn hóa Việt
Nam trong sự thống nhất và đa dạng.

Quá trình này cũng giống như việc chúng ta có
một viên ngọc quý nhiều sắc vẻ, nhiều góc
cạnh. Khi ta ngắm từng góc cạnh, phân tích
từng sắc vẻ sẽ thấy được cái toàn vẹn, cái
thống nhất rực rỡ bên trong viên ngọc đó.