Quá trình đô thị hoá của hà nội thời kỳ thuộc địa (1883 1945)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA LỊCH SỬ
*********



KIỀU THỊ HẰNG





QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA CỦA HÀ NỘI
THỜI KỲ THUỘC ĐỊA (1883 - 1945)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
ThS. CHU THỊ THU THỦY

HÀ NỘI, 2014



LỜI CẢM ƠN
 hoàn thành khóa lun này,c ht cho phép em bày t lòng
bii Ban giám hii hm Hà Ni 2, các thy cô
giáo tham gia ging dy lp k36 C nhân Lch S,p th cán
b, ging viên hii Khoa Lch s i h
phm Hà Ni 2.
ng th li ci ThS. Chu
Th Thu Thng d em trong quá trình
thc hin và hoàn thành khóa lun tt nghip này.
Mc dù rt c gng song chc chn khóa lun vn còn nhng hn
ch nhnh, em mong nhn c s góp ý ca các thy cô giáo 
khóa lun ca em c hoàn thi
Xin trân trng c

Hà N
Sinh viên
Kiều Thị Hằng

LỜI CAM ĐOAN

u riêng ca tôi, các s liu
và kt qu nghiên cu nêu trong khóa lun là trung thc, nu có gì sai sót tôi
xin hoàn toàn chu trách nhim.


Sinh viên thực hiện
Kiều Thị Hằng




















MỤC LỤC

M U 1
1. Lý do ch tài 1
2. Lch s nghiên cu v 2
3. Mm v và phm vi nghiên cu 4
4. Nguu 5
a khóa lun 5
6. B cc ca khóa lun 5
. KHÁI QUÁT V  HÀ N 7
1.1. U KIA LÝ T NHIÊN 7
1.2- HÀ NC
 1883 8
1.2  8
1.2i các trii Lý  Trn  H 10
1.2i các trii Lê - Mc - Trnh 13
1.2 Hà Ni thi Nguyn ( th k XIX ) 18
.  HÓA CA HÀ NN
1883-1919 23
 HÓA CA HÀ NN 1883-1888 23
2.1.1.Thc dân Pháp thit lp b máy cai tr  Hà Ni 23
u thc hi hóa 24
 HÓA CA HÀ NI GIAI N 1888-1919 27
2.2.1. Quy hoch thành ph 27
2.2.2. M rng Hà Ni 30
2.2.3. Nh c  hóa 33
C.  HÓA CA HÀ NN


1920-1945 39
3.1. QUY HOCH M R 40
3.2. NH C HÀ NI 43

 43
c 44
3.2.3. Y t 45
3.3. S BII C XÃ HI 46
3.3.1. Thành ph 46
 xã hi 47
N XÉT V  HÓA HÀ NI
THI K THUA (1883-1945) 50
3.4.1. Mt tích cc 50
3.4.2. Mt hn ch 58
KT LUN 64
 66
PH LC 69






1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thi k thua  Vit Nam din ra nhiu bing chính tr to ln
v kinh t - xã hi. Chính sách cai tr cùng vi công cuc khai thác thua
ca thi vi kinh t - xã hi
Vit Nam trên khp các vùng trong c  là mt
trong nhnng nht nhng này. Cui th k
u th k XX, rt nhi c Vit Nam hình thành và phát trin
i ch  phong kii mnh m ng ca chính sách

thua c  tr thành nh hin  m màu sc
thua. Tuy nhiên,  tng khu vc c th thì hình thc và
m ca nhng này li khác nhau.
Theo cách gi trong ting Vit, Hà Ni là thành th 
thành ho mt tòa thành - tp trung quyn lc, h thng chính tr
u kép kín trong bng thành kiên c, còn th  -
n buôn bán bên ngoài b  
kinh t c vi các hoi, th công nghip v
c
Lch s phát tri Hà Ni gn lin v hóa Hà
N k hóa không th tách ri vi quá trình
phát trin kinh t xã ht quá trình mang tính quy lut trong lch s
phát trin xã h hóa nói riêng. Quá 
 tt c nh
trong quá trình phát trin ca nó. Kinh t xã hi phát tri
n, h thh n.

2

Quá trình cai tr ca th
cho Hà Ni bii dn t m c phong kin thành m thuc
a.  Hà Ni là mt trong nh n hình ca khu vc Bc K.
vic nghiên cu nhng bii c Hà Ni thi k thua có
n v khoa hc và thc tin.
Nghiên c hóa ca Hà Ni thi k thua s góp
ph thua Bc K
n bc tranh kinh t - xã hi Vit Nam thi k thua và lý gii
mt s v ca lch s dân tc trong thi k nàyc có cái
nhìn c th và toàn di thua  Bc K 
th Hà Ni nói riêngng thi, giúp chúng ta nhìn nh

ng ca công cuc cai tr và khai thác do thc dân Pháp
tin hành  Vi vai trò ca thc dân Pháp trong quá trình cai
tr c ta.
Hin nayv  hóa và quô th t ra nhiu
bài toán cc giu c th v chính sách qun lý và hot
ng quy ho ci Pháp  Hà N 
quan, khoa hc v nhng kt qu  c và các mt còn tn ti, lý gii
nguyên nhân ca thc tr cung cu v 
hóa ca Hà Ni thi k thuang thi giúp các nhà qun lý, honh
chính sách rút ra nhng bài hc kinh nghim cn thit và b ích.Vì vy, tôi
la ch Quá  hóa ca Hà Ni thi k thua (1883-
1945) tài khóa lun tt nghip.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Quá trình hình thành và phát trin c Hà Ni  i
ng nghiên cu ca nhiu ngành khoa h a lý, lch s  cp ít
nhiu trên nhng khía cnh và t  khác nhau:
3

Lun án phó ti hc ca PGS. PTS Nguyn Tha H c bo
v      - Hà Ni th k XVII-XVIII-  
trình nghiên cu v  c Hà Ni h thng. Lun án tp trung nghiên cu
v kinh t - xã hi cLong - Hà Ni trong thi gian 3 th k XVII,
XVIII, XIX. Lun án có so sánh cu trúc và s phát trin lch s ng Long
- Hà Ni vi mt s thành th khác trên th gii.
Tác phm  c Via Vin S hc, U ban Khoa hc xã
hi Vit Nam xut bm nhm gii thi c ra
i và phát trin t th k n th k XIX v các mt lch s, kinh t
hóa, xã hi. Phn trình bày mi tp trung vào s phát trin c 
Long - Hà Nn cui th k XIX, cu phn chuyn bin
quan trng c- Hà N hii ki

cui th k XIX.
Tác phm - Hà Ni th k  a PGS.
Trn Hùng - KTS. Nguyn Quc Thông xut b  1995. Tác phm là
công trình nghiên cuv     hóa   - Hà Ni trong
i th k. Phn trình bày mi tp trung vào vi
hóa c- Hà Nn lch s, 
cu n chuyn bin quan trng c - Hà Ni t mt
 truyn th hii ki cui
th k XIX.
Nhng thành tu v nghiên c c Vit Nam ch yu t th k
XVIII - XIX tr v  th cng hình thành trong các th k
XVII - XVIII lc bic quan tâm.  th k XIX và thi
Nguyn (1802-1945) n chuyn giao t  c 
 hii ki li tàn nh Hin,
 chuyn giao gia hai th k to nên sc sng mãnh lit
4

i là m cp trong cu
Vii thi Nguyn ca PGS.PTS Nguyn Tha H -  Bang
và Nguy- Nxb Thu
Tuy nhiên, phn chuyn bin quan trng c- Hà Ni t
cui th k     hi i ki      
nghiên cu.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
 Mục đích nghiên cứu
Thông qua nghiên cu v  - Hà Ni thi k thuc
a, khóa luc có cái nhìn c th và toàn din v 
thua  Bc K nói chung và Hà Ni nói riêng, ng thi rút ra nhng bài
hc kinh nghim cho công tác quy hoch và qu hin nay.
 Nhiệm vụ nghiên cứu

Nghiên cu làm rõ mt s v v  hóa ca Hà Ni
n 1883 - 1919.
c chuyn bin quan trng ca m c 
 hi
   ng c    h hóa Hà Ni thi thu a
(1883-1945)
 Phạm vi nghiên cứu
V thi gian nghiên cu: T cui th k n này gn lin
vm Hà Ni ca tht mô
   hoàn chnh vi các ch  c  hii kiu

V không gian nghiên cu: nghiên cu trên phm vi toàn thành ph Hà
Ni.
5

4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
 Nguồn tư liệu
Khóa lun s dngnguu ch yu là các công trình nghiên cu
v    hóa c- Hà Ni ca các nhà nghiên
cu. Ngoài ra khóa lun còn s dng ngub, tài liu
, tp chí, bài báo có liên quan t tài c.
 Phương pháp nghiên cứu
Khóa lun s du ch y
lch s  dng p
i chiu, so sánh, tng hi chiu, chn lc xác minh tài liu
5. Đóng góp của khóa luận
Nghiên cu tìm hi hóa ca Hà Ni thi k thua
trên các mt:
1. i s cai tr ci Pháp, vi s can thip v xây d
xut hin các yu t  mi din mo Hà Ni t  c

 hii ki
2. Trong quá trình quy hoch và xây dng Hà Ni 
 li cho Hà Ni mt s m phong cách kin trúc Châu
Âu, ngày nay tr thành di sa Hà Ni.
3.  hóa ca Hà Ni thi thui nhng
chuyn bin v kinh t: s thành lp mt s nhà máy phc v nhu cu cho
gin Pháp, nhng chuyn bin v giao thông
4. Mt li sng th dân di s
xã hi.
6. Bố cục của khóa luận
Ngoài phn M u, Kt lun, Tài liu tham kho, ph lc khóa lun
tt nghip c b cc làm 3 
6

: Khái quát v   Hà N
 hóa ca Hà Nn 1883-1919
 hóa ca Hà Nn 1920-1945

7


Chƣơng 1
KHÁI QUÁT VỀ ĐÔ THỊ HÀ NỘI TRƢỚC NĂM 1883
1.1. ĐIỀU KIỆN ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN
Vị trí- Hà Ni nm  ng bng Bc Bc
m - Hà Ni phía Bc và phía
c bao bc bi sông Hng. Con sông un khúc ôm trn ly vùng T
Liêm, Tây H, Hoàn Ki
ch thông vi sông Hng chy v
   i dòng v   n Cu Gii dòn  ng
 ng Nam qua nhiu xã huyn Thanh
Trì ri hp vi sông Nhut nhánh ca sông Tô Lch t
Cu Giy qua tri Ging, Cu D m Sét (Thanh
Trì).
Địa hình: da hình ch yu ca Hà Ni là ng bc bp
bi các con sông vi các bãi bi cao và bc thm. Phn ln din tích Hà Ni
nng bng châu th sông Hng v cao trung bình t 15m
n 20m so vi mc bin. Còn li ch có khu vi núi  phía bc và
phía tây bc ca huyc rìa phía nam ca dãy o có
 cao t    i các h
a hình Hà Ni thp dn t Bc xung Nam và t u
c th hin rt rõ  ng dòng chy ca sông Hng - con sông ln
chy qua lòng Hà Ni.
Khí hậu: Khí hu Hà Na khí hu Vit Nam: nhii
gió mùa mng bc
x mt tri di dào và nhi cao do nm trong vùng nhii. Nhi