Ứng dụng của phủ định biện chứng trong quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
I.Đặt Vấn Đề
Sau chiến dich Hồ Chí Minh lịch sử ngày 30-4-1975 Miền nam hoàn
toàn đơc giảI phóng.Với thắng lợi to lớn và ý nghĩa đó năm 1976 đất nớc đớc
đợc thống nhất về mặt nhà nớc;cả nớc cùng tiến lên chủ nghĩa xã hội. Cho
đến nay nền kinh tế nớc ta đã đạt đợc những thành tựu quan trọng đồng thời
cũng có nhiều khó khăn to lớn.Cả nớc cùng tiến lên chủ nghĩa xã hội từ một
nền kinh tế phổ biến vẫn còn là sản xuất nhỏ.Tính chất sản xuất nhỏ thể hiện
rõ nét ở các mặt nh:Cơ sở vật chất kĩ thuật còn non yếu,đạI bộ phận lao động
vẫn còn là thủ công,phân công lao động xã hội kém phát triển,năng suất lao
động xã hội rất thất tình trạng tổ chức và quản lý xã hội còn thiếu chặt
chẽ,việc kế hoạch hoá nền kinh tế quốc dân còn yếu,nền kinh tế còn bị mất
cân đối nghiêm trọng.Không những thế nền kinh tế còn phảI chịu hậu quả
nặng nề của 30 năm chiến tranh ác liệt và ở miền nam lạI còn có những tàn
d của chủ nghĩa thc dân mới.thêm vào đó cuộc chiến tranh ở biên giới Tây
nam và phía bắc cũng đã gây ra cho ta nhiều khó khăn
Hơn nữa trong công cuộc xây dựng nền kinh tê của đất nớc.Trên trờng
quốc tế chúng ta cũng có những khó khăn nhất định.Cuộc đấu tranh để giảI
quyết vấn đề Ai thắng ai giữa chũ nghĩa xã hội và chủ nghĩa đế quốc và
các thế lc phản đông đang diễn ra gay go quyết liệt.Đế quốc Mĩ và các thế
lực phản động thực hiện bao vây kinh tế nớc ta.Sau khi cuộc kháng chiến
chống Mĩ cứu nớc đã thắng lợi,nhiều khoản viện trợ không hoàn lạI hầu nh
không còn nữa.Sự hợp tác kinh tế vói nớc ngoàI đều đợc trên cơ sở có đI có
lạI,cùng có lợi.Bên cạnh những khó khăn chủ yếu trên đây, chúng ta cũng có
những thuận lợi rất cơ bản, đất nớc đã hoà bình, độc lập, thống nhất, nhân
dân phấn khởi, hai miền có thể hỗ trợ nhau trong công cuộc xây dựng chủ
nghĩa xã hội.Cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật đang diễn ra mạnh mẽ trên
thế giới và đem lạI những thành tựu cực kì to lớn trong sự phát triểnkinh tế
của các nớc.Những đIều đó đã có ảnh hởng to lớn đến công cuộc xây dựng
kinh tế ở nớc ta.Dựa vào đặc đIểm tình hình nớc ta và thế giới Đảng đã đã
nêu lên đờng lối chung và đờng lối xây dng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa

trong giai đoạn mơí ở nớc ta. Đó là đổi mới công nghiệp hoá xã hội chủ
nghĩa,xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đa nền kinh tế
nớc ta từ sán xuất nhỏ lên sản suất lớn a tiên phát triển công nghiệp nặng một
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
cách hợp lý trên cơ sở phát nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, kết hợp xây
dựng cong nghiệp và nông nghiệp cả nớc thành một cơ cấu công -nông
nghiệp, vừa xây dựng kinh tế trung ơng vừa phát triển kinh tế địa phơng trong
một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất, kết hợp phát triển lc lợng sản xuất
với xác lập và hoàn thiện quan hệ sản xuất mới, kết hợp kinh tế với quốc
phòng. Nhiệm vụ chung là vừa phảI giảI quyết những hậu quả nặng nề của 30
năm chiến tranh và của chủ nghĩa thực dân mới, vừa phảI tổ chức lạI nền
kinh tế vốn nghèo nàn lạc hậu, xây dựng một nền sản xuất lớn xã hội chủ
nghĩa trong cả nớc đặt nền móng cho sự nghiệp công nghiệp hoá nớc nhà.
Trong thời kỳ này tuy có nhiều khó khăn trở ngạI nhng cũng đã đạt đợc
những thành tựa quan trong trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội hàng
trăm công trình xây dựng tơng đối lớn về các mạt công nghiệp nông nghiệp,
giao thông vận tảI, văn hoá xã hội trên khắp các miền của đất nớc. Có đợc
những thành tựa nh vậy là đảng đã tìm đợc đờng lối đI đúng đắn, đã lấy kháI
niệm phủ định biện chứng là nền tảng vững chắc là kim chỉ nam cho những
đờng lối chính sách đổi mới trong công cuộc đổi mới nền kinh tế ở việt nam
II. Giải quyết vấn đề :
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
II.1 Những lí luận về phủ định biện chứng:
1. KháI niệm về phủ định biện chứng:
Thế giới thực tạI mà con ngời đang sống bao gồm tất cả các lĩnh vực:
tự nhiên, xã hội và t duy con ngời đều luôn ở trong quá trình vận động phát
triển và biến đổi không ngừng. quá trình phát triển biến đổi ấy là quá trình
cáI mới ra đời trên cơ sở cáI cũ, thay thế cáI cũ nhng phát triển cao hơn,đó là

biện chứng. Nó chỉ ra khuynh hớng vận động, phát triển của sự vật, hiện tợng
trong thế giới khách quan. Mác nói: không có lĩnh vực nào lạI có thể có sự
phát triển nếu nh không có sự phủ định những hình thức tồn tạI trớc đó. Tất
nhiên không phảI bất kỳ sự phủ định nào cũng là phủ định biện chứng, chỉ có
những quá trình phủ định mà nguyên nhân của quá trình ấy nằm ngay trong
chính bản thân sự vật. Sự đấu tranh chuyển hoá giữa các nguyên nhân ấy làm
cho sự vật vừa kế thừa cáI cũ, đồng thời phát triển cao hơn về chất so với sự
vật cũ mới đợc gọi là quá trình phủ định biện chứng.
Phủ định biện chứng là sự tự phủ định tạo đIều kiện tiền đề cho sự
phát triển tiếp theo. Một chu kỳ, vòng khâu của sự vận động phát triển sự vật
bao gồm 2 lần phủ định và ba giai đoạn: Giai đoạn khẳng định,Giai đoạn phủ
định, Giai đoạn phủ định của phủ định. Qua hai lần phủ định sự vật hoàn
thành đợc một chu kỳ phát triển của nó. Sự phủ định lần thứ hai này đợc gọi
là phủ định của phủ định. Phủ định của phủ định xuất hiện với t cách là cáI
tổng hợp tất cả các yếu tốtích cực đã đợc phát triển từ trớc trong cáI khẳng
định ban đầu và trong cáI phủ định lần thứ nhất, cáI tổng hợp này là sự thống
nhất của biện chứng tất cả những yếu tố tích cực trong các giai đoạn trớc là
những yếu tố mới xuất hiện trong quá trình phủ định.
2. Làm rõ bản chất của phủ định biện chứng đối với sự phát triển của
sự vật
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Đặc đIểm quan trọng nhất của quy luật phủ định biện chứng là sự phát
triển cáI cũ nhng trên cơ sở cao hơn đồng thời loạI bỏ những nhân tố
không có lợi cho sự phát triển từ đó tạo ra một quá trình thay đổi về chất
liên tục từ thấp đến cao dó cũng chính là sự khác biệt cơ bản giữa phủ
định biện chứng và phủ định siêu hình.Phủ định siêu hình là sự phủ định
mà nó chấm dứt sự phát triển của sự vật,nó không tạo ra đợc đIều kiện
tiền đề cho sự phát triển Phủ định siêu hình chính là sự phủ định giết chết
sự phát triển

Nh vậy chỉ có phủ định biện chứng mới đem lạI những đIều kiện tiền
đề cho sự phát triển của sự vật.Ví dụ hạt giống để trong đIều kiện môI trờng
thích hợp thì nó sẽ nảy mầm,đó chính là một sự phát triền cao hơn cáI cũ.Phủ
định biện chứng có những đặc trng sau:
Phủ định biện chứng là sự phủ định khách quan nguyên nhân trực tiếp
của quá trình phủ định biện chứng nằm ngay trong bản thân sự vật.Đó là quá
trình mà các mặt đối lập đấu tranh chuyển hoá lẫn nhau,mâu thuẫn đợc giảI
quyết,sự vật cũ mất đI,s vật mới ra đời.Đấu tranh của các mạt đối lập là thuộc
tính tự nhiên vốn có của chính bản thân sự vật.Nó hoàn toàn không phảI do
bất kỳ một sức mạnh nào áp đặt từ phía bên ngoàI kể cả ý chí của con ng-
ời.Ví dụ công cụ sản xuất bằng cơ khí ra đời thay thế công cụ sản xuất bằng
lao động thủ công là một tất yếu Sản xuất tự động hoá ra đời thay thế công cụ
sản xuất bằng cơ khí của quá trình sản xuất cũng là một tất yếu,hay sự thay
thế nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lí của nhà n-
ớc,đIều này không phảI do yếu tố bên ngoàI vì thế giới đổi mới mà Việt Nam
cũng đổi mới mà đIều này xuất phát từ nhu cầu phát triển của nền kinh tế,do
những động lực tự thân của nền sản xuất xã hội quy định.
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mặt khác một vấn đề có tính nguyên tắc của phép biện chứng duy vật
là tính kế thừa trong quá trình phát triển.Xu thế vận động của hiện thực
khách quan nói chung là cáI mới ra đời trên cở sở kế thừa những yếu tố tích
cực và hợp lý của cáI cũ Đó là quá trình sự vật chọn lọc cảI tạo và giữ lạI
những mặt còn thích hợp,gạt bỏ ở cáI cũ những mặt tiêu cực lạc hậu gây trở
ngạI cho quá trình phát triển.Nó là kết quả của sự tự thân vận động trên cơ sở
giảI quyết những mâu thuẫn vốn có trong cùng sự vật.Nh vậy cáI mới ra đời
trên cở phủ định caí cũ,không phảI là sự phủ định sạch trơn mà là ssự phủ
định có kế thừa,không có sự vật hiện tợng nào trong thế giới vật chất lạI ra
đời từ h vô,sống cơ lập tách biệt khỏi tất cả các sự vật hiện tợng khác.Kể cả
nhận thức của chúng ta cũng nh vậy.Đăc trng bản chất của phủ định biện

chứng là bảo đảm sao cho quá trình phát triển của s vật vẫn bảo tồn đợc trong
lòng nó những gì tích cực hợp lý đã đợc tạo ra ở tát cảnhững giai đoạn phát
triển trớc.Đây là nội dung cơ bản nhất cho sự khác nhau giữa phủ định biện
chứng với các loạI phủ định khác.Ví dụ trong một hình tháI kinh tế -xã hội
mới hình thành,nó không xoá bỏ tất cả những thành quả mà xã hội cũ đã đạt
đợc trớc đó.Nó chỉ loạI bỏ những yếu tố tiêu cực ngăn cảnvà kìm hãm sự phát
triển của hình tháI kinh tế xã hội mới.Vì vậy mỗi hình tháI kinh tế xã hội mới
ra đời bao giờ cũng giữ lạI trong lòng nó những yếu tố tích cực của hình tháI
kinh tế xã hội trớc.Sự kế thừa có chọn lọc theo nguyên tắc phủ định biện
chứng không chỉ là nhân tố khắc phục cáI cũ mà cònlà nhân tố gắn liền giữa
cái cũ với cáI mới tạo ra những vòng khâu tất yếu của sự liên hệ phụ thuộc
lẫn nhau trong quá trình phát triển.Kế thừa trong quá trình phát triển là một
trong những vấn đề có tính nguyên tắc đối với mọi hoạt động của chúng
ta,nhất là trong hoạt động kinh tế thì phảI tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc
có tính kế thừa một mặt phảI thấy rằng sự xuất hiện bất kỳ một thành phần
kinh tế mới nào cũng đều có quan hệ mật thiết với các thành phần kinh tế tr-
ớc.Giữa chúng không những chỉ phụ thuộc lẫn nhau mà còn chi phối quá
trình vận đông và phát triển của các thành phần kinh tế khác nói chung.Do đó
phảI biết tận dung tất cả những biện pháp,hình thức phơng tiện hợp lý của cáI
cũ nhằm thúc đẩy tăng trởng của nền kinh tế.Mặt khác đặc biệt trong cơ chế
thị trờng hiện nay,không nên kế thừa nguyên xi sao chép giản đơn máy móc
các hình thức phơng pháp và mô hình kinh tế của bất kỳ nớc nào,bất chấp đặc
đIểm và các đIều kiện riêng của nền kinh tế nớc ta.Những năm gần đây
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
trongnền kinh tế,chúng ta quyết định duy trì sự tồn tạI của nhiều loai hình sở
hữu chính là nhằm khai thác tất cả các yếu tố tích cực của cơ chế kinh tế
cũ,chúng ta trân trọng tiếp thu mọi giá trị tiến bộ của nền văn minh nhân loạI
kế thừa có chọn lọc,xây dựng một nền kinh tế tiến tiến.Mặt khác không phảI
cáI mới nào ra đời cũng đều phát triển đợc ngay,bởi vì cáI cũ tuy bị loạI bỏ

nhng vẫn còn sức ỳ ghê gớm,nhất là trong lĩnh vực kinh tế.Một mặt cáI mới
khi hình thành thờng rất non yếu,tự nó cha đủ đế áp đảo cáI cũ,nên dành phảI
chấp nhận thụt lùi.dĩ nhiên đó chỉ là bớc thụt lùi tạm thời.Xu thế của s phát
triển,cáI mới ra đời thay thế cáI cũ,cáI lạc hậu là tất yếu.ví dụ các thành phần
kinh tế xã hội chủ nghĩa ở nớc ta (kinh tế quốc doanh- kinh tế tập thể) trong
nền kinh tế thị trờng tuy còn nhiều đIểm rất non yếu nhng nhất định sẽ vơn
lên trở thành thành phần kinh tế chủ đạo,đủ sức chi phối toàn bộ nền kinh tế
quốc dân theo định hớng xã hội chũ nghĩa
II 2: ứng dụng của phủ định biện chứng trong quá
trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam.
1. Những tồn tạI và bất cập của nền kinh tế quan liêu bao cấp:
Qua việc phân tích những đặc đIểm cơ bản của phủ định biện chứng ta có
thể khảng định kháI niệm phủ định biện chứng chính là một ứng dụng quan
trọng trong công cuộc đổi mới nền kinh tế ở Việt Nam.ĐạI hội đảngVI
(tháng 12-1986)là một mốc lịch sử quan trọng trên con đờng đổi mới toàn
diện và sâu sắc ở nớc ta,trong đó sự đổi mới về các quan đIểm kinh tế là hoàn
toàn phù hợp với nền kinh tế nớc nhà
Trớc kia nền kinh tế quan liêu bao cấp đã gây không ít khó khăn tắc hạI đến
đời sống của nhân dân ta trong nhiều năm qua.Bên cạnh một số thành tích đã
đạt đợc thì nền kinh tế Việt Nam trong những năm trớc còn nhiều tồn tạI và
yếu kém.Nền kinh tế bị mất cân đối một cách nghiêm trong: sản xuất phát
triển châm, không tơng xứng với sức lao động và vốn đầu t bỏ ra.Sản xuất
không đủ tiêu dùng (phảI nhập 5,6triệu tấn lơng thc trong thời gian 1976-
1980)Thu nhập quốc dân không đảm bảo đợc tiêu dùng xã hội trong khi dân
số tăng nhanh.Hầu nh không có tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế.CáI hố ngăn
cách giữa nhu cầu và năng lực sản xuất ngày càng sâu.Cơ sở vật chất kỹ thuật
hiện còn yếu kém,thiếu đồng bộ cũ nát,trình độ kỹ thuật nói chung còn lạc
6