Phủ định biện chứng đối với quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
I . - Đặt vấn đề

Sau chiến thắng 30-4-1975 giải phóng hoàn toàn miền nam thống nhất
đất nớc . Dới sự lãnh đạo của đảng nhân dân ta bắt tay vào công cuộc xây
dựng đất nớc nớc , tiến lên chủ nghĩa xã hội . Sau hơn 10 năm xây dựng đất n-
ớc tuy đạt đợc một số thành tựa đáng kể nhng nhìn chung cho đến thập kỉ 80
nớc ta vẫn làmột nớc nông nghiệp lạc hậu kinh tế ngày càng sa sút ,đời sống
nhân dân gặp rất nhiều khó khăn cụ thể:
Bình quân long thực theo đầu ngời giảm từ 247,7kg/ngời (1976) còn
263,3kg/ngời (1980) ,
Lạm phát năm 1986 là 774% ,
Thu nhập quốc dân giai đoạn 1976-1980 chỉ đạt 0,4% trong khi đó theo kế
hoạch là 13-14%
Trớc tình hình đó , tạị đại hội đảng lần VI đảng ta đã nhiều chính sách
biện pháp đổi mới toàn diện nền kinh tế nhằm đua nớc ta thoát khỏi khủng
hoảng trì trệ. Nội dung chính là xoá bỏ nền kinh tế tập trung quan liêu bao
cấp , thiết lập nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hớng XHCN.
Việc chuyển nền kinh tế từ tập trung , quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị
trờng có sự quản lý của nhà nớc tiếp tục đợc khẳng định trong các đại hội
Đảng lần VII , VIII và IX . Với những u điểm của mình nền kinh tế thị trờng
đang từng bớc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế nớc ta trong những năm
trở lại đây. Từ một nớc phải nhập khẩu lơng thực , nớc ta đã vơn lên trở thành
một trong ba nớc đứng đầu thế giới về xuất khẩu gạo , đời sống của nhân dân
đợc cải thiện rõ rệt , về căn bản nớc ta đã thoát khỏi khủng hoảng đó là
những thành quả to lớn .Thành quả đó đợc tạo ra từ quá trình đổi mới nh vậy
chủ trơng đổi mới của đảng là hoàn toàn đúng đắn . Trong đờng lối lãnh đạo
Đảng ta luôn lấy chủ nghĩa Mác Lê Nin làm nền tảng t tởng và làm kim
chỉ nam cho mọi lý luận khoa học và xã hội . Trong khi hoạch định đờng lối
đổi mới đảng ta đã áp dụng thực tiễn phép biện chứng một cách linh hoạt ,
nền kinh tế thị trờng ra đời thay thế cho nền kinh tế bao cấp là một sự phủ

1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
định . Sự phủ định này tạo ra nền kinh tế thị trờng u việt hơn nền kinh tế bao
cấp cũ , tạo ra động lực cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên , nền kinh tế thị tr-
ờng ở nớc ta không loại bỏ các yếu tố tích cực của nền kinh tế bao cấp . Nó kế
thừa và củng cố các yếu tố tích cực đó định hớng XHCN cho nền kinh tế thị
trờng ở nớc ta . Vì vậy đó là sự phủ định biện chứng . Nh vậy phép biện chứng
duy vật có một ý nghĩa hết sức quan trọng , đăc biệt là phép phủ định biện
chứng . Đó cũng là kiến thức cơ bản mà mỗi sinh viên phải nắm đợc trong
năm đầu ở trờng đại học , nhất là đối với sinh viên đại học KTQD . Để nhận
thức đợc rõ hơn về tầm quan trọng của phép phủ định biện chứng em đã chọn
đề tài: Phủ định biện chứng đối với
quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam
II Giải quyết vấn đề
II . 1 Phủ định biện chứng
a, phủ định
Trong thực tế khách quan , mọi cái đều biến đổi từ một trạng thái này sang
một trạng thái khác , thay thế cái này bằng cái khác đó là sự phủ định
Có hai hình thức phủ định là:
Phủ định siêu hình.
Phủ định biện chứng
* Phủ định siêu hình là sự phủ định mà nó chấm dứt sự phát triển .
Nghiền nát một hạt giống là sự phủ định siêu hình vì nó chấm dứt sự phát
triển của một cây nào đó.
*Phủ định biên chứng là sự phủ định mà tạo ra tiền đề cho sự phát triển
quá trình chuyển từ nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trờng định
hớng XHCN ở nóc ta là sự phủ định biện chứng vì nền kinh tế thị trờng có
nhiều u điểm sẽ tạo ra động lực phát triển kinh tế ở nớc ta.
Phủ định biện chứng là nội dung chủ yếu của phép biện chứng duy vật , là
khoa hoc về sự phát triển.

b, Phủ định biện chứng có hai đặc trng là:
Tính khách quan
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phủ định biện chứng là sự phủ định khách quan . Nguyên nhân trực tiếp
của quá trình phủ định biện chứng nằm ngay trong bản thân sự vật , sự phủ
định xuất phát từ nhu cầu phát triển khách quan của sự vật. Sự phủ định là
kết quả hoạt động của quy luật mâu thuẫn và quy luật lợng chất
Mâu thuẫn mới phủ định mâu thuẫn cũ , chất mới thay thế chất cũ
.
ví dụ : Sự thay thế nền kinh tế bao cấp bằng nền kinh tế thị trờng ở nớc ta
là một xu thế tất yéu, không phải vì thế giói đổi,mới mà chúng ta phải đổi
mới.
Tính kế thừa
sự phủ định biện chứng có tính kế thừa các nhân tố của sự vật cũ còn cần
cho sự phát triển , những nhân tố đó có sự thay đổi tính chất trong sự vật
mới . Tính kế thừa thể hiên ở quá trình chọn lọc cải tạo mặt thích hợp , loại
bỏ những mặt không cần thiết cản trở sự phát triển .
ví dụ : Trong nền kinh tế thị trờng không phải mọi nhân tố của nền kinh tế
bao cấp bị xoá bỏ , nhân tố cần thiết cho sự phát triển nh tính kế hoạch hoá
vẫn đợc kế thừa . Trớc đây chúng ta kế hoạch hoá toàn bộ nhng ngày nay
kế hoạch hoá chỉ mang tính định hớng . Nhà nớc giữ vai trò chủ đạo trong
định hớng nền kinh tế.
c, ý nghĩa của phép phủ định biện chứng
Mác từng nói không có lĩnh vực nào lại có thể phát triển nếu nh khồn có
sự phủ định những hình thức tồn tại trớc nó
nh vậy ,sự phủ định mà cụ thể là phủ định biện chứng có mộy ý nghĩa thực
tiễn vô cùng quan trọng nó làm cho giới tự nhiên , xã hội và t duy con ngời
luôn vận động và phát triển .Trong sự phát triển của loài ngời , sự thay thế
các kiểu nhà nớclà một minh chứng cụ thể. nhà nớc chủ nô bị thay thế bởi

nhà nớc phong kiến
nhà nớc phong kiến bị thay thế bởi nhà nớc TBCN , CNXH ra đời là sự
phát triển tất yếu của lịch sủ , với những u việt CNXH chắc chắn sẽ thay
thế CNTB trong tơng lai.
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
II . 2 Bớc chuyển nền kinh tế nớc ta từ kinh tế tập trung ,
bao cấp sang nền kinh tếthị tròng hàng hoá nhiều thành
phần là sự phủ định biện chứng
a, thực trạng nền kinh tế nớc ta thời kì 1976 1986
Năm 1975 đất nớc thống nhất , nớc ta chuyển từ nền kinh tế thời chiến
sang nền kinh tế thời bình , tiến lên xây dựng CNXH. Tại đại hội IV
(1976) Đảng đã đề ra ra đờng lối phát triển kinh tế
Đẩy mạnh công nghiệp hoá XHCN ,xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật của
CNXH
đa nền kinh tế nớc ta từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn XHCN , u tiên phát
triển công nghiệp nặng một cách hợp lý trên cơ sở phát triển nông nghiệp
và công nghiệp nhẹ , kết hợp xây dựng công nghiệp , nông nghiệpcả nớc
thành một cơ cấu công nông nghiệp , vừa xây dựng kinh tế trung ơng ,
vừa phát triển kinh tế đia phơng
trong một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất .
[ báo cáo chính trị của ban chấp hành Trung ơng đảng - đại hội IV]
trong quá trình xây dựng kinh tế chúng ta đã thu đợc nhiều thành tựa đáng
kể
cơ sở vật chất từng bớc đợc xây dựng để phục vụ phát triển kinh tế , hậu
quả chiến tranh bớc đầu đợc khắc phục
tổng sản phẩm xã hội năm 1980 bằng 105,8% so với năm 1976 ( tăng
1.4%/năm)
năm 1985 bằng 142.3% so với năm 1980 ( tăng 7.3%/năm)
[ Lịch sử kinh tế quốc dân]

Bên cạnh những thành tựu , nền kinh tế nớc ta còn nhiều mặt yếu kém ,
hạn chế thậm chí ngày càng đi xuống.
trình độ sản xuất lạc hậu , cơ sở vật chất kém phát triển , quan hệ sản xuất
XHCN cha thực sự đợc củng cố và phát triển , lực lợng sản xuất kém phát
triển , lu thông rối ren nền kinh tế mất cân đối nghiêm trọng , sản xuất
không đủ tiêu dùng , lạm phát tăng nhanh(777% năm 1986). Chính vì vậy
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
đời sống nhân dân gặp rất nhiều khó khăn , trong khi đó trong xã hội nảy
sinh nhiều tiêu cực . Thực trạng đó đã làm giảm niềm tin của nhân dân vào
sự lãnh đạo của đảng và nhà nớc .
Trớc tình hình đó đảng ta đã nhận ra những sai lầm thiếu sót của mình
trong xây dựng đờng lối phát triển kinh tế cha thừa nhận thực sự những
quy luật của sản xuất hàng hoá đang tồn tại khách quan... cha thực sự thừa
nhận cơ cấu kinh tế nhiều thành phần ... cha nắm vững và vận dụng đúng
quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với tính chất và trình độ của
lực lợng sản xuất .
[ văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần VI nhà xuất bản sự thật
1987]
Để khắc phục và sửa chữa những thiếu sót sai lầm đó , tại đại hội Đảng
lần thứ VI Đảng đã đề ra chủ trơng xoá bỏ tập trung quan liêu bao cấp ,
xây dựng cơ chế mới phù hợp với quy luật khách quan và với trình độ phát
triẻn của nền kinh tế ... quá trình từ sản xuất nhỏ đi lên sản xuất lớn ở nớc
ta là quá trình chuyển nền kinh tế còn nhiêù tính tự túc tự cấp thành nền
kinh tế hàng hoá. [ văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần VI nhà
xuất bản sự thật 1987] Trải qua hơn 10 năm xây dựng kinh tế , thc tế
đã cho thấy nền kinh tế tập trung bao cấp làm suy yếu nền kinh tế xã hội
chủ nghĩa ,vì vậy chủ trơng của đảng là hoàn toàn đúng đắn và hợp lý , đó
là một tất yếu khách quan và phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
II.3 Nền kịnh tế thị trờng ở nớc ta

Kinh tế thị trờnglà nềnkinh tế hànghoá phát triển ở trình độ cao đợc điều
tiết bởi cơ chế thị tròng ở đó sản xuất ra cái gì sản xuất nh thế nào và sản
xuất cho ai đợc quyết định thông qua thị trờngtrên cơ sở quan hệ cung cầu ,
giá cả
Hoặc:
Kinh tế thị trờng là nền kinh tế hàng hoá tuân theo cơ chế phân phối của thị
trờng . Đó chính là nền kinh tế hàng hoá gắn với thị trờng , lấy thị trờng
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
làm điều kiện tồn tại và hoạt động [ Tạp chí triết học số 1 (2 1999)
trang 53]
khác với nền kinh tế bao cấp nền kinh tế thị trờng mang những đặc điểm
sau:
Thứ nhất ,kinh tế thị trờng là hệ thống kinh tế mở đợc điều hành bởi hệ
thống pháp luật và tiền tệ của nhà nớc nhà nớc
Thứ hai , tính tự chủ của các chủ thể kinh tế rất cao . Nó xuất phát từ
những điều kiện khách quan của việc tồn tại nền kinh tế hàng hoá
Thứ ba , giá cả đợc hình thành ngay trên thị trờng . ở nền kinh tế bao cấp
giá cả do nhà nớc định sẵn , điều này trái với những quy luật kinh tế khách
quan nh quy luật giá cả quy luật giá trị làm rối loạn lu thông
Thứ t , cạnh tranh là một tất yếu của cơ chế thị trờng .Đó là động lực để
các đơn vị kinh tế phát triển sản xuất để nâng cao chất lợng sản phẩm.
thứ năm , hàng hoá trên thị trờng rất phong phú .Nó phản ánh trình độ phát
triển cao
của lực lợng sản suất.
II.4 Chuyển nền kinh tế nớc ta sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý
của nhà nớc là một tất yêú khách quan và phù hợp với xu thế của thời
đại
Đầu thập kỷ 80, trên thế giới , nhiều nớc có những bớc phát triển vợt bậc
về kinh tế, mà cụ thể là ngay những nớc ở Đông Nam á xung quanh nớc ta

cũng có nhiều bớc phát triển mới về kinh tế nhờ công cuộc đổi mới,Vậy
mà nớc ta vẫn là một nớc nghèo nàn lạc hậu . vì vậy Công cuộc đổi mới
đợc đặt ra một cách cấp thiết . Nhng không phải vì các nớc trên thế giới đổi
mới mà chúng ta phải đổi mới . Mà nó xuất phát từ nhu cầu phát triển của
tự thân một nền kinh tế với một cơ chế không còn phù hợp để phát trển
kinh tế .
Nhng trong thời kì 1950 1975 cơ chế kế hoạch hoá tập trung ,bao cấp
đã có tác dụng to lớn trong việc tập trung nguồn lực đáp ứng nhu cầu của
cuộc kháng chiến giải phóng miền nam , thống nhất đất nớc . Nhng bớc
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
sang giai đoạn lịch sử mới , cơ chế này phát sinh quan liêu bao cấp kìm
hãm , cản trở phát triển kinh tế trong thời bình . trong tự thân nền kinh tế
phát sinh mâu thuẫn , đòi hỏi sự đổi mới để phát triển
vì vậy nền kinh tế thị trờng ra đời là một tất yếu khách quan .
Trong đó sự công nhận tồn tại của các thành phần kinh tế khác : kinh tế t
bản t nhân , kinh tế t bản nhà nớc cung không nằm ngoài yếu tố khách
quan vì nó là một phần chính của công cuộc đổi mới . nếu nh không có các
thành phần kinh tế khác thì không thể có một môi trờng cạnh tranh trong
nền kinh tế . trong nền kinh tế bao cấp
hai thành phần kinh tế quốc doanh và tập thể sản xuất không đạt hiệu quả
do đơc sự bảo hộ của nhà nớc lại càng trở nên trì trệ .Nhng khi các thành
phần kinh tế khác ra đời hai thành phần kinh tế này sẽ đợc đặt vào môi môi
trờng cạnh tranh bình đẳng
vì vậy sẽ kích thích sản xuất phát triển
Trong đổi mới nền kinh tế , đổi mới cơ chế quản lý là nhiệm vụ hàng đấu.
Cơ chế cũ quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh , với hệ thống chỉ
tiêu kế hoạch pháp lệnh chi tiết từ trên giao xuống , không phù hợp với
nguyên tắc tập trung dân chủ
Cơ chế đó cha chú ý đến quan hệ hàng tiền , hiệu quả kinh tế . cơ chế đó đẻ

ra bộ máy quản lý cồng kềnh , cán bộ quản lý kém năng động , phong cách
quản lý quan liêu cửa quyền . Với tất cả những đặc điểm trên cơ chế cũ đã
kìm hãm sản xuất , khiến kinh tế không phát triển vì vậy cơ chế quản lý
kinh tế kế hoạch hoá theo phơng thức hạch toán kinh doanh xã hội chủ
nghĩa , đúng nguyên tắc tập trung dân chủ ra đời là sự phủ định cơ chế cũ ,
là yêu cầu khách quan để tạo động lực cho phát triển kinh tế .Đổi mới cơ
chế quản lý là một quá trình cải cách có ý nghĩa cách mạng sâu sắc là cuộc
đáu tranh giữa cái cũ và cái mới cái tiến bộ và cái lạc hậu. Việc đổi mới
không phụ thuộc vào bất cứ một yếu tố bên ngoài nào mà muốn phát triển
kinh tế thì bắt buộc phải đổi mới cơ chế quản lý .
7