Bản chất pháp lí của hợp đồng mua bán hàng hóa

Bài làm
1. Bản chất pháp lí của hợp đồng mua bán hàng hóa
1.1. Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hóa
Luật thương mại 2005 không đưa ra định nghĩa về hợp đồng mua bán hàng
hóa(HĐMBHH) nhưng có thể xác định hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại
dựa vào quy định của Bộ luật dân sự về hợp đồng mua bán tải sản(HĐMBTS). Từ đó
cho thấy HĐMBHH trong thương mại là một dạng cụ thể của HĐMBTS. Một hợp
đồng mua bán có thể là thỏa thuận về việc mua bán hàng hóa ở hiện tại hoặc mua bán
hàng hóa sẽ có ở một thời điểm nào đó trong tương lai. Bất cứ khi nào một người mua
hàng hóa bằng tiền hoặc phương thức thanh toán khác và nhận quyền sở hữu hàng hóa
thì khi đó hình thành nên quan hệ hợp đồng mua bán hàng hóa.
1.2. Một số vấn đề pháp lý về hợp đồng mua bán hàng hóa
Quan hệ mua bán hàng hoá được xác lập và thực hiện thông qua hình thức pháp lí là
hợp đồng mua bán hàng hoá (HĐMBHH). HĐMBHH có bản chất chung của hợp
đồng, là sự thoả thuận nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ
trong quan hệ mua bán. Các bên có thể tự do thỏa thuận về giá cả, về phương thức
thanh toán,… theo ý chí chủ thể hai bên và không trái với quy định của pháp luật. Dù
Luật Thương mại 2005 không đưa ra định nghĩa về HĐMBHH song có thể các định
bản chất pháp lí của HĐMBHH trong thương mại trên cơ sở điều 428 của Bộ luật Dân
sự về hợp đồng mua bán tài sản (HĐMBTS). Do đó, HĐMBHH trong thương mại là
một dạng cụ thể của HĐMBTS, dù vẫn mang những nét đặc thù riêng về chủ thể, đối
tượng, hình thức…, thoả thuận về việc MBHH ở hiện tại hoặc MBHH sẽ có ở một
thời điểm nào đó trong tương lai đều có thể là một HĐMB. Quan hệ HĐMBHH sẽ
hình thành bất cứ khi nào nếu một chủ thể mua hàng hoá bằng tiền hoặc phương thức
thanh toán khác và nhận quyền sở hữu hàng hoá.
1.2.1. Chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hóa
HĐMBHH được thiết lập giữa các chủ thể chủ yếu là thương nhân hoặc một trong hai
bên phải là thương nhân. Theo quy định của Luật thương mại năm 2005, thương nhân
bao gồm tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một
cách độc lập, thường xuyên và có đăng kí kinh doanh. Khác với bên thương nhân, bên
chủ thể không phải là thương nhân có thể là mọi chủ thể có đủ năng lực hành vi để

tham gia giao kết và thực hiện HĐMBHH theo quy định của pháp luật.
1.2.2. Đối tượng của hợp đồng mua bán hàng hóa
Đối tượng của HĐMBHH là hàng hóa. Thoe quy định tại Khoản 2 Điều 3 Luật thương
mại năm 2005 thì hàng hóa bao gồm tất cả các động sản, kể cả động sản hình thành
trong tương lai, và cá vật gắn liền với đất đai. Tuy nhiên khái niệm này vẫn còn hạn
chế, chúng ta dễ dàng nhận thấy hàng hóa chỉ bao gồm các loại tài sản hữu hình, các
loại tài sản vô hình khác như quyền sử dụng đất, quyền sở hữu trí tuệ,… chưa được
thừa nhận là hàng hóa. Trong khi bộ luật dân sự, luật đất đai năm 2003 quy định
người có quyền sử dụng đất có quyền chuyển nhượng, cho thuê, thế chấp,… thậm chí
thừa nhận trên thực tế sàn giao dịch về quyền sử dụng đất.
1.2.3. Hình thức của hợp đồng mua bán hàng hóa
Điều 24 Luật thương mại quy định về các hình thức HĐMBHH, các quy định này đã
tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia quan hệ mua bán hàng hóa có thể lựa
chọn hình thức phù hợp nhất đảm bảo quyền lợi cho mình.
1.2.4. Nội dung của hợp đồng mua bán hàng hóa
Xuất phát từ nguyên tắc tự do hợp đồng, pháp luật không giới hạn các điều khoản mà
các bên thỏa thuận với nhau. Pháp luật chỉ quy định nội dung chủ yếu của hợp đồng
hoặc các điều khoản mang tình khuyến nghị để định hướng cho các bên trong việc
thỏa thuận. Mặc dù nội dung chủ yếu của hợp đồng mua bán hàng hóa có thể xác định
được dựa trên những quy định mang tính khuyến nghị , định hướng của pháp luật, thói
quen và tập quán thương mại, nhưng trong điều kiện nhận thức của nhà kinh doanh
còn nhiều hạn chế, thì điều này tiềm ẩn những nguy cơ pháp lý, những tranh chấp
trong hoạt động mua bán hàng hóa. Đặc biệt là điều kiện nước ta hiện nay.
2. Phân biệt với hợp đồng mua bán tài sản theo BLDS năm 2005.
2.1. Phân biệt hợp đồng mua bán hàng hoá và hợp đồng mua bán tài sản:
Thứ nhất, về đối tượng. HĐMBHH trong thương mại có đối tượng là hàng hoá.
Hàng hoá trong thương mại là đối tượng mua bán có thể là hàng hoá hiện đang tồn tại
hoặc sẽ có trong tương lai, hàng hoá có thể là động sản hoặc bất động sản được phép
lưu thông thương mại và phải loại trừ một số hàng hoá đặc biệt chịu sự điều chỉnh
riêng như cổ phiếu, trái phiếu…

Còn đối tượng của HĐMBTS rộng hơn là các loại tài sản quy định trong Điều
162 Bộ luật Dân sự 2005 : vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản được phép
giao dịch.
Thứ hai, về chủ thể. chủ thể trong HĐMBHH chủ yếu là thương nhân. Khái
niệm về thương nhân được đề cập đến trong khoản 1 Điều 6 Luật Thương mại bao
gồm : tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một
cách độc lập, thường xuyên và có đăng kí kinh doanh. Ngoài chủ thể là thương nhân,
các tổ chức, cá nhân không phải là thương nhân cũng có thể trở thành chủ thể của
HĐMBHH. Hoạt động của chủ thể không phải là thương nhân và không nhằm mục
đích lợi nhuận trong quan hệ HĐMBHH chỉ phải tuân theo Luật Thương maị khi chủ
thể này lựa chọn áp dụng Luật Thương mại.
Trong khi đó, chủ thể tham gia HĐMBTS có thể là mọi tổ chức, cá nhân đầy đủ
năng lực, có nhu cầu mua bán tài sản, có sự mở rộng hơn rất nhiều so với chủ thể
trong HĐMBHH.
Thứ ba, về mục đích. HĐMBHH trong thương mại chủ yếu là để kinh doanh
thu lợi nhuận cho các thương nhân. Chỉ phần nào đó phục vụ mục đích tiêu dùng và
các mục đích khác cho cả thương nhân và những chủ thể không phải thương nhân tuỳ
theo mong muốn và nhu cầu của họ trong từng thời điểm.
HĐMBTS lại không nhất thiết là có mục đích kinh doanh mà có thể nhằm
nhiều mục đích khác nhau như : tiêu dùng, tặng, cho, làm từ thiện hoặc đơn giản là vì
sở thích…Sự khác nhau này là do yếu tố chủ thể quyết định. Vì chủ thể chủ yếu của
HĐMBHH là thương nhân, mà đã nói đến thương nhân thì khó có thể không nhắc đến
lợi nhuận, hoạt động chính của họ là kinh doanh và thu lợi nhiận, không có lợi nhuận
họ không thể tồn tại lâu dài dù vốn đầu tư có lớn đi nữa.
Thứ tư, về hình thức. Ta hầu như không thấy sự khác biệt nào khi so sánh
Điều 401 về hình thức hợp động dân sự của Bộ luật Dân sự 2005 với Điều 24 về hình
thức HĐMBHH của Luật Thương mại 2005. Chúng đều có thể xác lập bằng lời nói,
văn bản hoặc hành vi cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tế kinh doanh chúng ta thấy rằng,
đối tượng là hàng hoá thường mang số lượng nhiều, giá trị lớn và để đảm bảo lợi ích,
tránh xảy ra tranh chấp không đáng có thì hình thức hợp đồng bằng văn bản hay được

ưu tiên do những ưu điểm vốn có của nó (minh bạch, rõ ràng, có thể dễ dàng đưa ra
làm bằng chứng khi có tranh chấp).
Thứ năm, về nội dung. Nội dung của HĐMBHH là các điều khoản do các bên
thoả thuận, thể hiện quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ hợp đồng, là sự phát
triển tiếp tục những quy định của dân luật truyền thống về HĐMBTS. Có rất nhều sự
tiếp tục tạo nên sự khác biệt như :
Khó có thể tìm thấy điều luật cụ thể trong Bộ luật Dân sự về nghĩa vụ bảo đảm
quyền sở hữu trí tuệ của HĐMBTS, nhưng trong Luật Thương mại được đề cập trong
Điều 46 như sau:
“1. Bên bán không được bán hàng hoá vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Bên bán
phải chịu trách nhiệm trong trường hợp có tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí
tuệ với hàng hoá đã bán.
2. Trường hợp bên mua yêu cầu bên bán phải tuân theo bản vẽ kĩ thuật, thiết
kế, công thức hoặc những số liệu chi tiết do bên mua cung cấp thì bên mua phải chịu
trách nhiệm về các khiếu nại liên quan đến những vi phạm quyền sử hữu trí tuệ phát
sinh từ việc bên bán đã tuân thủ những yêu cầu của bên mua.”
Điểm đặc biệt hơn, giá không phải là nội dung bắt buộc để HĐMBHH có hiệu
lực. Bởi ngay cả khi không có sự thoả thuận về giá hàng hoá, không có sự toản thuận
về phương pháp xác định giá và cũng không có bất kì chỉ dẫn nào khác về giá thì giá
của hàng hoá được xác định theo giá của loại hàng hoá đó trong các điều kiện tương
tự về phương thức giao hàng, thời điểm mua bán hàng hoá, thị trường địa lí, phương
thức thanh toán và các điều kiện khác có ảnh hưởng đến giá (Điều 52 Luật Thương
mại 2005). Trong HĐMBTS thường mang tính chất nhỏ, lẻ thì việc toản thuận về giá
mang ý nghĩa rất lớn. Để tránh xảy ra tranh chấp các chủ thể, đặc biệt là các thương
nhân phải rất chú ý điểm khác biệt này trong kinh doanh.
2.2. Ý nghĩa việc phân biệt hợp đồng mua bán hàng hóa và hợp đồng mua bán tài
sản:
Đối với Luật Thương mại 2005, Bộ luật Dân sự 200 luôn luôn là bộ luật gốc,
việc xác định đối tượng điều chỉnh riêng đôi khi không dàng chút nào. Việc phân biệt
HĐMBHH trong thương mại và HĐMBTS là điều hết sức cần thiết cho các nhà làm

luật và ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc chọn luật áp dụng của từng trường hợp
cụ thể.
~DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO~
---o0o---
1. Bộ luật Dân sự năm 2005.
2. Luật Thương mại 2005.
3. Giáo trình luật thương mại (tập 2), trường Đại học Luật Hà Nội, Nguyễn
Viết Tý (chủ biên), Nxb. CAND, Hà Nội, 2006.
4. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật dịch vụ logistics ở Việt
Nam / Lê Thành Trung // Tạp chí Dân chủ và pháp luật. Bộ Tư pháp, Số
8/2010.
5. Trang web thao khảo:
Google.com.vn
Trieufile.vn