Biện pháp tăng cường quản lý hoạt động tự học đối với SV Học viện Quản lý giáo dục

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn tới các giảng
viên Học viện Quản lý giáo dục đã trực tiếp giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ tôi
trong quá trình học tập và nghiên cứu .
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Thị Minh
Hằng đã định hướng cho tôi hướng nghiên cứu đề tài, cung cấp những kiến
thức lý luận, thực tiễn cùng những kinh nghiệm nghiên cứu quý báu; đồng
thời nhiệt tình hướng dẫn, động viên và khích lệ tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu để hoàn thiện luận văn.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Phòng đào tạo, các khoa và các
phòng ban của Học viện Quản lý giáo dục đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi được
tham gia khóa học và hoàn thành luận văn này.
Luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong quý
thầy, quý cô cùng các anh chị bạn bè quan tâm góp ý để luận văn được hoàn
thiện hơn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Nguyễn Thu Hà
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CBNV Cán bộ nhân viên
CBQL Cán bộ quản lý
CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
GD Giáo dục
GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo
CSVC Cơ sở vật chất
GV Giảng viên
SV SV
HĐTH Hoạt động tự học
KHTH Kế hoạch tự học
KT - ĐG Kiểm tra - đánh giá
QLGD Quản lý giáo dục

TBDH Thiết bị dạy học
MỤC LỤC


 !"#$
%& '($)*+%
,-."/0# 1$"23(($)*+%
4$5"+67"($)*+,
8$9:0&($)*+,
;$<$=0#>=:0$($)*+,
?@2A(>.>($)*+4
BC+"DEF+G0H4
2A(IJKLMNOKPQIMNORK8
MSQKTLUV8
%WMX-YZRLMPB
%Q+5FB
%%Q+5F#"D2[(
%,Q+5F=" \(=6%
%4=" \("],
,^_`S`@_@Y@abOKPbSPcMacMdc
OeMfgh@YMMijNMNOcK%
,k$:<$>2A(>.>=60#+6/ k$ #"="l7mn %
,%k$:<$>2A(>.>=6 /o"#0#>."+6pqH("]
K%%
4QIcaMWMNORK%,
4Q+r$9:s+5F=" \("]%,
4%\$+(s+5F=" \("]trK%,
-7"F+G2A(%;
2A(%MNMiaMNOKPQIMNORKUOKZQ
IYc%?

%-YQYMKLOKZQIYc%?
%Q+."Do>.""D$/tr0$9%?
%%Mk*0# \$(u,v
%,Awx0G"C",
%%MNMiaMNORKOKZQIYc,
%%G"*0!0r$"Dy(zr"]trK,
%%%K! \(ApqH("]trK,,
%%,@2A(>.>0#o"*"]trK,B
%%4.67+"152x( 7"]trK,{
%,MNMiaQIMNORKOKZQIYc4,
%,M]"D=(s+5F\$+(2A("Do4,
%,%k$:<$>2A(>.>($5(=6tr($5(0$)48
%,,M]"D=(0$9"k*=" \("]K4;
%,4M]"D=(s+5F=" \(p$/:"Dr .($.p7"s+5"G>trK4B
%,8Q+5FAwx0G"C"0#"$7"|}=6>&0&=" \("]trK8v
%4J^~MMNMiaMNOKPQIcaMWMNORKO
KZQIYc8
%4•":=8%
%4%•"67+8%
%4,(+6)€tr•("‚"=$84
-7"F+G2A(%84
2A(,Z@Y@QIMNOXK`KUOKZQIYc
8;
,ƒbULiY@_@Y@QIMNORKOKZ
QIYc8;
,%Z@Y@QIMNOcKOKZQIYc8;
,%$9>.>„€(rG"*0!0r$"Dy"]K($5(0$)0#.
F]F23(($.&p."D(0$98;
,%%$9>.>%„2<(…pqH("]K;v
,%%$9>.>,„M]$9 k$:<$\$+(>2A(>.> #"="l2<(

=6†"];?
,%4$9>.>4„k$:<$0$9p$/:"Dr .($.p7"s+5"G>trK"l‡
"ˆp+67p'"]?
,%8$9>.>8„#"$9 $!+p$9K0#:‰$"D2[(>&0&"]
trK?4
,%;1$s+r9($•r.|$9>.>??
,,-VMfMeMKPMf-MRYZ@Y@L^TM ??
-7"F+G2A(,B
-eMJKP-beŠB%
-eMJB%
%-beŠB,
MPZM-cB8
@
DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ
A ‚„.*H(A|5trs+5Fv
A ‚%„9"1("D(s+."Dos+5F=6‹,{Œ,
5(%„M]"D=(G"*trK0$9Q+5F($.&0!0r$"Dy(zrtr"] ,
5(%%„-7"s+5 \(A $trK,8
5(%,„M]"D=(:* \"]$90#p7"s+5 =" 23,;
.pqH("]trK,;
5(%4„M]"D=(>2A(>.>0#o"*"]trK,B
5(%8„G"*trK0!.67+"152x( 7M4v
A ‚,„1$s+r9($•r.|$9>.>??
5(,„Mk(3>p7"s+5p5($9:mˆ"$7"?B
0#mp5"$tr.|$9>.>?B
$/+ ‚,„-7"s+5p5($9:mC>"$7"?{
0#mp5"$tr.|$9>.>?{
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chúng ta đang sống là những năm đầu của thế kỷ 21 “thế kỷ của đỉnh

cao trí tuệ, thế kỷ của nền kinh tế tri thức ”. Nền kinh tế tri thức và xu thế toàn
cầu hóa đang đặt ra cho mỗi con người nếu muốn tồn tại trong sự phát triển
đó phải thấm nhuần: “Ai tự học mạnh nhất, người đó tích lũy được một tiềm
năng sáng tạo dồi dào nhất. Ai càng có nhu cầu sáng tạo, người ấy thôi thúc ý
chí tự học” (1, tr1).
Nền công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH – HĐH) đất nước và sự thách
thức trước nguy cơ tụt hậu trên chặng đường tranh đua trí tuệ tiến vào thế kỷ
XXI đang đòi hỏi sự đổi mới của giáo dục, trong đó có sự thay đổi cơ bản về
phương pháp dạy và học, đồng thời đòi hỏi ở mỗi giảng viên (GV), mỗi SV
(SV) có trình độ chuyên môn, có ý chí vươn lên, ra sức học tập, năng động
sáng tạo, có năng lực tự học, tự đào tạo. Hay nói khác đi SV phải thấm nhuần
học ở đại học chủ yếu là học phương pháp và họ phải tự học.
Từ Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt
Nam, khóa VII và Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX đã nhấn mạnh: “Đảm
bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, phát triển mạnh phong trào
tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân”, “…Tạo ra
năng lực tự học sáng tạo của mỗi học sinh” (12, tr41). Điều 36 của luật Giáo
dục quy định: “Phương pháp giáo dục đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng
năng lực tự học, tự nghiên cứu, tạo điều kiện cho người học phát triển tư duy
sáng tạo” (28, tr28). Chúng ta có thể coi tự học và tư tưởng giáo dục “lấy tự
học làm cốt” là mục tiêu thiết thực mang tính chiến lược để “biến quá trình
đào tạo thành quá trình tự đào tạo”.
Đối với sinh viên (SV) của Học viện Quản lý giáo dục, việc tự học, tự
đào tạo là hình thức phát huy nội lực để vươn lên trong quá trình cập nhật
1
kiến thức và kỹ năng khoa học nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã
hội nói chung và giáo dục nói riêng. Việc tự học đối với SV ở đại học là một
đòi hỏi tất yếu nhất là trong thời đại “kinh tế tri thức” hiện nay. Bởi đây là
nguồn nhân lực chất lượng cao của xã hội trong tương lai.
Quá trình đào tạo ở Học viện Quản lý giáo dục, từ mục tiêu đến phương

pháp và cách tổ chức dạy và học đòi hỏi SV phải tự học, tự nghiên cứu là chủ
yếu, đặc biệt trong xu thế chuyển đổi từ niên chế học phần sang học chế tín
chỉ hiện nay. Trên thực tế, nhiều SV đã nhận thức và có thái độ tích cực tự
học, song việc tự học của SV chưa đạt kết quả cao. Mặt khác, việc quản lý
hoạt động tự học của SV chưa có hệ thống những biện pháp hữu hiệu, thiết
thực nên còn gặp khó khăn. Nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tự học
(HĐTH), học viện cần quan tâm và xác lập các biện pháp quản lý thích hợp
trong việc hướng dẫn tự học, tổ chức hoạt động tự học cho SV và nâng cao
khả năng tự học của họ.
Xuất phát từ lý do trên, tôi đã chọn vấn đề “Biện pháp tăng cường quản
lý hoạt động tự học đối với SV Học viện Quản lý giáo dục” để nghiên cứu
trong luận văn tốt nghiệp khóa đào tạo cao học chuyên ngành Quản lý giáo
dục của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp tăng cường quản lý hoạt động tự học đối với
SV nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Học viện.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động tự học của SV Học viện Quản lý giáo dục.
Khách thể điều tra: 214 SV 3 khoa: 54 SV khoa Giáo dục; 100 SV khoa
Quản lý và 60 SV khoa Công nghệ thông tin. Trong đó tập trung vào SV năm
thứ 2 và thứ 3.
2
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tăng cường quản lý hoạt động tự học đối với SV Học viện
Quản lý giáo dục.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Hoạt động tự học đối với SV Học viện Quản lý giáo dục rất quan trọng.
Nếu xác lập và thực hiện đồng bộ biện pháp quản lý thích hợp như:
- Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của tự học đối với SV, GV và

các lực lượng khác trong nhà trường
- Rèn luyện kĩ năng tự học cho SV
- Đẩy mạnh việc thực hiện đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo theo
hướng dạy – tự học
- Tăng cường việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV theo tinh
thần khuyến khích tự học.
- Hoàn thiện điều kiện và môi trường phục vụ cho việc tự học của SV để
góp phần đẩy mạnh HĐTH của SV, đồng thời nâng cao chất lượng và hiệu
quả đào tạo của học viện thì chất lượng đào tạo SV đại học chính quy của Học
viện Quản lý giáo dục sẽ nâng cao.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khái quát cơ sở lý luận về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự
học của SV
- Phân tích thực trạng hoạt động tự học và công tác quản lý hoạt động tự
học đối với SV của Học viện Quản lý giáo dục
- Đưa ra một số biện pháp quản lý hoạt động tự học của SV nhằm nâng
cao chất lượng đào tạo SV của Học viện
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu phân tích hoạt động tự học của SV ở 3 khoa
(khoa Giáo dục, khoa Quản lý và khoa Công nghệ thông tin) Công tác quản lý
hoạt động tự học đối với SV ở Học viện Quản lý giáo dục, từ đó đề xuất các
3
biện pháp tăng cường quản lý hoạt động tự học đối với SV của Học viện
Quản lý giáo dục.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu và khái quát các tài liệu, các văn bản, tạp chí, thông tin, sách
báo, các công trình khoa học để đưa ra cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp Quan sát: HĐTH ở trên lớp, ngoài giờ lên lớp của SV.

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng hệ thống phiếu hỏi cho
các khách thể điều tra để thu thập thông tin liên quan đến hoạt động học tập
và tự học của SV Học viện Quản lý giáo dục.
- Phương pháp thống kê toán học: Dùng các công thức toán học để tổng
hợp số liệu đã thu thập được.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Kiểm nghiệm tính khả thi của biện
pháp.
8. Cấu trúc luận văn
Nội dung luận văn gồm phần mở đầu, phần kết quả nghiên cứu và kết luận.
- Phần mở đầu đề cập những vấn đề chung của đề tài.
- Phần kết quả nghiên cứu gồm 3 chương:
+ Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự
học đối với SV.
+ Chương 2: Thực trạng hoạt động tự học của SV và quản lý hoạt động
tự học đối với SVcủa Học viện Quản lý giáo dục.
+ Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động tự học đối với SV của Học
viện Quản lý giáo dục.
- Kết luận và khuyến nghị.
- Tài liệu tham khảo.
- Phụ lục.
4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỰ HỌC VÀ QUẢN LÝ TỰ HỌC CỦA SV
1.1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Tự học là một vẫn đề có tính truyền thống và tính phổ biến không chỉ ở
nước ta mà còn là vấn đề của toàn thế giới. Ngay từ xưa, vấn đề tự học đã
được nhiều học giả nghiên cứu.
Ở phương Đông, từ thời cổ đại, tuy chưa đề cập trực tiếp đến vấn đề tự
học nhưng người ta đã nhấn mạnh đến vai trò tự học. Khổng Tử (551 - 479)
thời Trung Hoa cổ đại đã có ý tưởng: Coi trọng việc tìm hiểu, tự phát hiện của

học trò để phát triển tư duy và trí tuệ họ. Ông nói: “Không khao khát vì không
muốn biết thì không gợi cho, không cảm thấy xấu hổ vì không rõ thì không
bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà không suy được ba góc
kia thì không dạy nữa.” Điều này chứng tỏ ông đòi hỏi học trò mình phải biết
phát huy năng lực sáng tạo của bản thân trong quá trình tự học.
Một số tác giả người Ấn Độ cho rằng: Tự học là một hình thức học có
hiệu quả nhất trong quá trình học tập. Quá trình học tập là quá trình người dạy
điểu khiển hoạt động tự học của người học một cách gián tiếp. Điều đó cho
thấy một trong những phương pháp quan trọng của người học ở các bậc học,
đặc biệt từ đại học và cao hơn là phải hình thành và phát huy được năng lực
tự học trong quá trình học tập.
Năm 1979 trong cuốn “Thuật ngữ giáo dục người lớn” do UNESCO
xuất bản đã xác định: Giáo dục mà nội dung quá trình tự học được xác định
bởi nhu cầu, mong muốn của người học mà họ tham gia tích cực vào việc
hình thành và kiểm soát, sự giáo dục này huy động những nguồn lực và kinh
nghiệm của người học. Như vậy, người học muốn đạt được kết quả thì phải tự
học, tự học đã trở thành nhu cầu của người học.
5
Trong khuyến cáo của UNESCO về “Giáo dục thế ký 21” đã nêu bốn trụ
cột của giáo dục là: “Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để
làm người”.
Ở nước ta, hoạt động tự học chỉ thực sự được quan tâm ở nền giáo dục
xã hội chủ nghĩa. Từ năm 1960, vấn đề tự học đã được quan tâm nghiên cứu,
tuy chưa nhiều. Tư tưởng về tự học đã được một số tác giả trình bày trực tiếp
hay gián tiếp trong các công trình Tâm lý học, Giáo dục học hoặc phương
pháp giảng dạy bộ môn.
Bác Hồ vẫn thường xuyên nêu một tấm gương sáng về tự học và động
viên toàn dân cố gắng học tập. Người nói: “Phải tự nguyện, tự giác xem công
việc tự học là nhiệm vụ của người cách mạng, phải cố gắng hoàn thành cho
được, do đó phải tích cực, tự động hoàn thành kế hoạch học tập” (19, tr 130).

Người còn chỉ rõ: “Về cách học, phải lấy tự học làm cốt” (20, tr 63)
Tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh đã được Đảng ta vận dụng trong
đường lối Giáo dục và Đào tạo nước nhà. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai
Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII nhấn mạnh: “Nâng cao khả năng
tự học, tự nghiên cứu của người học” (12, tr 101). Quan điểm này được tiếp
tục khẳng định ở Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX, X,
XI về phương pháp dạy và học hiện nay.
Thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự học, quán triệt
đường lối của Đảng về giáo dục, trong những thập kỉ qua đã có nhiều nhà
nghiên cứu trên bình diện Tâm lý học và Giáo dục học đã làm rõ vai trò của
tự học, các điều kiện tác động nâng cao kết quả tự học. Đó là mối quan hệ
giữa người dạy và người học: Người học phải biết tự chiếm lĩnh tri thức thông
qua hoạt động học tập chủ động, tự giác, tích cực. Người dạy đóng vai trò là
người hướng dẫn, điểu khiển, khơi dậy sự chú ý sáng tạo thúc đấy cho người
học hoạt động (42) và như vậy: “Người dạy là tác nhân hướng dẫn, đạo diễn,
6
thiết kế, tổ chức người học biết cách làm, biết cách học” (42, tr 30) trong quá
trình tự tiếp nhận tri thức của mình.
Cũng theo quan điểm này, một số nhà sư phạm nổi tiếng như Nguyễn
Cảnh Toàn (43), Lê Khánh Bằng (3), Nguyễn Văn Đạo (14), cùng một số các
nhà giáo khác đã nghiên cứu vấn đề liên quan đến tự học đều khẳng định: Tự
học có vai trò rất quan trọng trong quá trình đào tạo con người, đó là phương
pháp cơ bản giúp người học phát huy tính độc lâp, chủ động, sáng tạo để
chiếm lĩnh tri thức khoa học, trau dồi bản thân.
Liên quan đến vấn đề tự học còn có một số nghiên cứu khác được công
bố trên tạp chí Nghiên cứu giáo dục như: “Khơi dậy và phát huy năng lực tự
học sáng tạo của người học trong giáo dục đào tạo” (27), “Dạy cách học -
một trong những giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo” (31), “Tự học, tự bồi
dưỡng suốt đời trở thành quy luật” (34), “Tự học, tự nghiên cứu vấn đề cốt lõi
của quá trinh đào tạo” (32),… đề xuất biện pháp phát huy khả năng tự học của

người học.
Gần đây, một số luận án tiến sỹ, luận án thạc sỹ có đề cập đến vấn đề tự
học ở những khía cạnh khác nhau thuộc lĩnh vực giáo dục như: Nâng cao
năng lực tự học cho SV cao đẳng, năng lực tự học cho học sinh phổ thông,…
Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đều đi đến khẳng định vai trò
của tự học, chỉ ra một số kỹ năng cơ bản và lưu ý đến vai trò của giáo viên
trong việc tổ chức quá trình học; khơi dậy khả năng chủ động, tích cực, sáng
tạo của người học. Các công trình nghiên cứu tập trung tìm hiểu, phân tích
thực trạng của việc tự học của học sinh phổ thông và SV. Tuy nhiên, trong hệ
thống giáo dục đã đặt ra yêu cầu cần phải nghiên cứu hoạt động tự học và
quản lý hoạt động tự học của SV, từ đó có các biện pháp nhằm tăng cường
HĐTH của SV. Nhưng vấn đề này chưa có công trình nghiên cứu, chính yếu
tố này đã tác động đến tác giả luận văn với tư cách là một chuyên viên phòng
7
đào tạo của Học viện Quản lý giáo dục trong quá trình nghiên cứu vấn đề
quản lý HĐTH đối với SV.
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Quản lý
Hoạt động quản lý chỉ nảy sinh khi có “tổ chức”. Tổ chức là nền tảng
của quản lý. Hoạt động quản lý có vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực đời
sống xã hội. “Việc quản lý là thiết yếu trong mọi sự hợp tác có tổ chức cũng
như ở mọi cấp độ của tổ chức trong một cơ sở” (17, tr23).
Cũng như nhiều ngành khoa học khác, quản lý được nhiều nhà nghiên
cứu từ xưa đến nay quan tâm. Tùy theo cách tiếp cận mà quản lý được hiểu
theo nhiều cách khác nhau.
“Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực
cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản
lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt các
mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít
nhất” (17, tr 32).

“Quản lý là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối
tượng quản lý, bằng một hệ thống giải pháp nhằm thay đổi trạng thái của đối
tượng quản lý, đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu cuối cùng, phục vụ cho lợi ích
con người” (38, tr 45).
“Quản lý là nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho mục tiêu
của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” (24, tr8).
Từ những quan niệm chung về quản lý nói trên, ta có thể hiểu: Quản lý
là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng
quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ
chức, làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục tiêu đặt ra.
Với cách khái quát trên, hoạt động quản lý bao gồm các yếu tố:
8
Chủ thể quản lý; đối tượng quản lý; mục tiêu quản lý. Các yếu tố này
không tách rời nhau mà có quan hệ ràng buộc với nhau trong quản lý. Chủ thể
quản lý là tác nhân tạo ra tác động. Tác động này có thể chỉ là một lần nhưng
cũng có thể là nhiều lần. Đối tượng bị quản lý tiếp nhận các tác động của chủ
thể nhằm thực hiện các mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Vì vậy, có thể thấy, mục
tiêu chính là căn cứ để chủ thể tạo ra các hoạt động trong quản lý.
Bản chất quản lý: “Bản chất của quản lý là hoạt động chủ quan của chủ
thể quản lý vì mục tiêu lợi ích của hệ thống, đảm bảo cho hệ thống tồn tại và
phát triển lâu dài. Hoạt động chủ quan này nhằm vào mục tiêu của hệ thống
mà do chủ thể quản lý đảm nhận” (29, tr42).
Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có ý thức và bằng quyền
lực của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm phát huy vai trò của mỗi
thành viên trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt mục tiêu đặt
ra của chủ thể quản lý.
Chức năng quản lý
Thực chất của các chức năng quản lý chính là sự tồn tại của các hoạt
động quản lý bao gồm các chức năng: Lập kế hoạch; tổ chức; chỉ đạo và kiểm
tra đánh giá.

- Lập kế hoạch: là dự định trước phải làm gì, như thế nào, ai làm và khi
nào, làm để hoàn thành mục tiêu chung của tổ chức. Như vậy thực chất của
lập kế hoạch là đưa toàn bộ những hoạt động vào công tác kế hoạch hóa, với
mục đích, biện pháp rõ ràng, bước đi cụ thể và ấn định tường minh các điều
kiện cung ứng cho việc thực hiện mục tiêu
- Tổ chức: là trên cơ sở kế hoạch với những yêu cầu về công việc, con
người, và thời gian đã xác lập, cần phải xây dựng một cơ cấu tổ chức nhân sự,
xác định nhiệm vụ phải hoàn thành của các cá nhân và các bộ phận trong tổ
chức, phân công trách nhiệm và quyền hạn cho họ nhằm hoàn thành kế hoạch
đề ra.
9
- Chỉ đạo: thể hiện quá trình tác động ảnh hưởng qua lại của chủ thể
quản lý đến hành vi và thái độ của những thành viên trong tổ chức nhằm đạt
đến các mục tiêu đã đặt ra.
- Kiểm tra: là chức năng sau cùng của chu trình quản lý, chỉ có kiểm tra
mới hiểu và đánh giá đúng sự việc, từ đó có các quyết định chính xác. Việc
kiểm tra trong quản lý thường được hiểu như một hệ thống phản hồi. Hoạt
động kiểm tra gắn liền với đo lường kết quả thực tế , so sánh kết quả đo lường
này với mục tiêu và kế hoạch đề ra, nó chỉ ra những chỗ tồn tại, những lệch
lạc tiêu cực và bằng cách đưa ra những tác động để điều chỉnh sai lệch, giúp
bảo đảm hoàn thành các kế hoạch.
Thông tin là công cụ không thể thiếu trong hoạt động quản lý, qua đó
việc chỉ đạo được hoàn thành về cơ bản. Trong quá trình lãnh đạo, cấp trên
phải thông tin liên lạc với cấp dưới và ngược lại. Đó là quá trình hai chiều,
trong đó mỗi người vừa là nguồn phát, vừa là nguồn thu nhận. Trong quản lý,
để có thể ra các quyết định chính xác kịp thời thì về bản chất là quá trình thu
thập thông tin, xử lý thông tin và ra quyết định chính xác. Chính vì vậy khâu
đầu tiên đòi hỏi phải chính xác là thu thập thông tin chuẩn xác.
Quan hệ giữa các chức năng của hoạt động quản lý thể hiện trong sơ đồ
sau:

Sơ đồ 1.1: Các chức năng cơ bản của quản lý
10
KẾ HOẠCH
THÔNG TIN
CHỈ ĐẠO
KIỂM TRA
TỔ CHỨC
1.2.2 Quản lý nhà trường
Chất lượng giáo dục chủ yếu là do các nhà trường tạo nên, bởi vậy khi
nói đến quản lý giáo dục là nó đến quản lý nhà trường.
“Quản lý giáo dục (và nói riêng quản lý trường học) là một hệ thống
những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý
(hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo
dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường Xã hội Chủ nghĩa
Việt Nam, mà tiêu điểm hôi tụ là quá trình dạy học – giáo dục thế hệ trẻ, đưa
hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” (35, tr35)
Nội dung quản lý nhà trường bao gồm:
- Quản lý quá trình dạy – học; Quản lý nguồn tài chính của Học viện để
xây dựng cơ sở vật chất (CSVC), trang thiết bị để tiến hành hoạt động dạy
học và giáo dục; Quản lý nguồn nhân lực gồm tổ chức đội ngũ giảng viên, cán
bộ nhân viên và tập thể SV; Quản lý các hoạt động chuyên môn; Quản lý cơ
sở vật chất và thiết bị dạy học; Quản lý môi trường giáo dục.
- Quản lý nhà trường bao gồm quản lý trường học và quản lý các mối
quan hệ giữa Học viện với môi trường xã hội bên ngoài .
M M. Mục tiêu dạy học
N P N. Nội dung dạy học
P. Phương pháp dạy học
Th. Thầy
Tr Th Tr. Trò
ĐK. Điều kiện

QL. Quản lý
ĐK

11
QL
Như vậy quản lý nhà trường là những tác động quản lý của các cơ quản
lý giáo dục cấp trên nhằm hướng dẫn và tạo điều kiện cho hoạt động giảng
dạy, học tập, giáo dục của nhà trường.
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học
Quản lý hoạt động dạy học là quản lý hoạt động dạy của thầy và quản lý
họat động học của người học cùng với những điều kiện cơ sở vật chất và các
phương tiện thiết bị phục vụ dạy và học.
Quản lý hoạt động dạy học là một bộ phận cấu thành chủ yếu của toàn
bộ hệ thống quản lý quá trình giáo dục, đào tạo trong trường học.
Quản lý quá trình dạy học là một hệ thống cân bằng động, gồm nhiều
thành tố tác động qua lại lẫn nhau, chế ước lẫn nhau với đời sống xã hội theo
những quy luật và nguyên tắc nhất định, nhằm đạt chất lượng và hiệu quả dạy
học (4, tr 30)
Quản lý quá trình dạy học lấy đối tượng chính là quá trình dạy học. Vì
thế, cần phải nghiên cứu cấu trúc của nó để chỉ đạo một cách hệ thống và đạt
hiệu quả tối ưu. Theo tiếp cận hệ thống, cấu trúc của quá trình dạy học bao
gồm các thành tố: Mục tiêu dạy học; Nội dung dạy học; Phương pháp dạy
học; Hình thức tổ chức dạy học; Người dạy; Người học; Các điều kiện dạy
học; Các mối quan hệ dạy học; Kết quả dạy học. Các yếu tố này là những bộ
phận cơ bản cấu thành hệ thống, thống nhất tồn tại và phát triển trong quá
trình dạy học (39, tr2). Sơ đồ sau sẽ giúp chúng ta hình dung được nét đặc
trưng của hệ thống quản lý hoạt động dạy học
- Nội dung (ND) - Kiểm tra
- Dạy học (DH) - Học phần (HP)
- Phương pháp (PP)

- Phương tiện (PT)
12
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MỤC ĐÍCH
DẠY HỌC
NHIỆM VỤ
DẠY HỌC
ĐÁNH GIÁ SẢN
PHẨM DẠY HỌC:
CHẤT LƯỢNG,
HIỆU QUẢ
ND
dạy
học
PP
dạy
PT
dạy
học
PP
học
Hình thức
DH
KT
HP1
HP2
HP3
HP4
TN
MÔI TRƯỜNG KINH TẾ - XÃ HỘI

MÔI TRƯỜNG KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ
Sơ đồ 1.2: Hệ thống trong quá trình quản lý dạy học (39)
Sơ đồ trên giúp chúng ta hiểu được bản chất, logic cấu trúc của hoạt
động dạy học, hiểu được quản lý hoạt động dạy học là làm cho hệ thống các
thành tố: mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức dạy học, phương tiện
dạy học,… và hoạt động học của người học, nhằm biến đầu vào (trình độ ban
đầu của người học) thành đầu ra (sản phẩm dạy học). Sản phẩm dạy học ở đây
là do xã hội, ngành giáo dục “đặt hàng” đòi hỏi mục tiêu, nhiệm vụ dạy học
đặt ra phải đáp ứng. Sản phẩm ấy luôn tăng lên về số lượng và chất lượng
theo yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển kinh tế - xã hội, của công cuộc
đổi mới và phát triển giáo dục hiện nay.
1.2.4. Hoạt động tự học
1.2.4.1. Quan niệm tự học
Tự học là quá trình nỗ lực chiếm lĩnh tri thức của bản thân người học
bằng hành động của chính mình hướng tới mục đích nhất định. Ở nước ta đã
có nhiều công trình nghiên cứu về tự học tiếp cận theo các góc độ khác nhau.
13
Theo tác giả Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học là tự mình động não, suy nghĩ,
sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp vv…) và
có khi cả cơ bắp (khi phải sử dụng công cụ), cùng các phẩm chất của mình,
bao gồm cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan (như trung
thực, khách quan, có chí tiến thủ, không ngại khó vv…) để chiếm lĩnh một
lĩnh vực tri thức nào đó thành sở hữu của mình”. (42, tr59)
Theo tác giả Lê Khánh Bằng: “Tự học là tự mình suy nghĩ, sử dụng các
năng lực trí tuệ và phẩm chất tâm lý để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nhất
định” (3, tr 3).
Quan điểm trên đã đề cập đến các thao tác và những phẩm chất cần thiết
của hoạt động tự học, chúng được đặt trong một mối quan hệ tổng thể các yếu
tố cấu thành hoạt động tự học của người học.
Theo tác giả Nguyễn Văn Đạo: “Tự học là công việc tự giác của mỗi

người do nhận thức đúng vai trò quyết định của nó đến sự tích lũy kiến thức
cho bản thân, cho chất lượng công việc của mình đảm nhận, cho sự tiến bộ xã
hội” (14, tr 11).
Những quan niệm trên cho thấy tác giả quan niệm tự học là một hình
thức học có tính cá nhân do bản thân người học nỗ lực thực hiện. Để tiến hành
công việc này, người học phải tự giác, huy động các năng lực trí tuệ, phẩm
chất, tâm lý trong quá trình chiếm lĩnh tri thức khoa học. Do đó, dạy học phải
kích thích được năng lực của người học .
Từ những quan điểm trên, ta có thể coi tự học là quá trình người học tự
lực, tự giác, tích cực lĩnh hội tri thức và những vấn đề đặt ra trong cuộc sống
bằng hành động của chính bản thân mình để đạt được mục đích nhất định.“
Tự đi tìm kiếm có nghĩa là tự học” (37, tr 28)
1.2.4.2. Đặc điểm tự học
Để có được tri thức khoa học, kỹ năng, kỹ xảo một cách có hệ thống, có
tính khái quát, con người cần phải tiến hành hoạt động học. Trong quá trình
14
thực hiện hoạt động học, con người cần tích cực tự học. Như vậy, cái cốt lõi
của việc học là tự học.
Tự học là một hoạt động độc lập của người học nhằm lĩnh hội tri thức
khoa học, hình thành kĩ năng, kỹ xảo, thái độ bao gồm những đặc điểm sau:
- Người học tự học, tự nghiên cứu tự tìm ra kiến thức bằng hành động
của chính mình, làm chủ các kỹ năng, kỹ xảo nhận thức, tạo ra các cầu nối
nhận thức trong tình huống học tập;
- Tự học, tự nghiên cứu đi đôi với sự hợp tác với những người cùng
học tập trong môi trường xã hội, cộng đồng, lớp học dưới sự hướng dẫn
của người dạy;
Do vậy, trong quá trình tự học SV phải thực sự nỗ lực, tập trung và có ý
chí quyết tâm cao, tự tìm tòi kiến thức. Năng lực tự học với ba yếu tố “tự tìm
ra ý nghĩa trong tình huống học tập, làm chủ kĩ xảo nhận thức, tạo ra các cầu
nối nhận thức” (25, tr120) là nội lực quyết định sự phát triển của bản thân

người học. Để thực hiện nhiệm vụ học tập, họ cần phải tự tư duy, suy nghĩ, và
phải có các kĩ năng tự học.
Trong HĐTH đòi hỏi người học phải tự phát hiện, tự nghiên cứu vấn đề
ở mức độ cao, khắc sâu tri thức đã học và đặc biệt là rèn luyện kĩ năng tự học
suốt đời.
Hoạt động tự học được người học tiến hành trên lớp hoặc ở ngoài lớp,
theo hoặc không theo chương trình, giáo trình đã quy định, bằng nhiều hình
thức khác nhau, theo những điều kiện khác nhau. Đặc biệt trong điều kiện
công nghệ thông tin phát triển như hiện nay, và thực hiện giám sát học tập của
học sinh theo quy chế chuyển dần từ niên chế học phần sang học chế tín chỉ,
thì SV càng phải hình thành và phát huy khả năng tự học của mình mới đạt
hiệu quả.
Như vậy, HĐTH của SV có phạm vi rất rộng, từ tự học trên lớp dưới sự
tổ chức của giáo viên, tự học ở nhà với sự độc lập, tự giác của bản thân.
15
Trong đề tài này chúng tôi nghiên cứu tự học của SV có sự hướng dẫn
của giảng viên và nhằm hoàn thành những nhiệm vụ học tập do giảng viên
yêu cầu trong quá trình đào tạo.
1.2.4.3. Tầm quan trọng của tự học đối với SV
Tự học là hoạt động phù hợp với bản chất của việc học, đòi hỏi sự nỗ lực
của chính người học trong việc chiếm lĩnh văn hóa nhân loại nhằm tạo ra sự
phát triển cho bản thân. Tự học, tự đào tạo là mục đích của quá trình
GD&ĐT, là phương thức tạo ra chất lượng thực sự, bền lâu của của quá trình
GD&ĐT. Tự học là cốt lõi của việc học, hễ có hoạt động học là có tự học,
không ai có thể học hộ người khác. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở :
“Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với
công tác thực tiễn. Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, đã biết hết rồi.
Thế giới ngày càng đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta
phải tiếp tục học và hành để tiến bộ cùng nhân dân” (19, tr 129). Khổng Tử đã
từng nói: “Thầm lặng mà suy nghĩ, học không biết chán, dạy không biết mỏi”

“Học cho rộng, hỏi cho kĩ, nghĩ cho cẩn thận, phân biệt cho rõ ràng, làm cho
hết sức. Làm được như vậy thì đầu ngu cũng hóa sáng, yếu cũng hóa thành
mạnh” (1, tr 7). Hoạt động giáo dục, việc tạo ra kiến thức cho người học gắn
liền với quá trình nhận thức của chính họ. Eistin đã từng nói: “ Kiến thức chỉ
có được qua tư duy của con người”. Tự học không những giúp SV không
ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả của học tập mà còn giúp họ có được
hứng thú, thói quen và phương pháp tự học thường xuyên, không ngừng làm
phong phú thêm, hoàn thiện vốn hiểu biết của mình, giúp họ tránh được sự lạc
hậu trước sự “bùng nổ thông tin” khoa học kỹ thuật trong thời đại hiện nay”.
Tự học thường xuyên, tích cực, tự giác không chỉ giúp SV thu nhận kiến
thức mà còn giúp học rèn luyện nhân các, hình thành nề nếp làm việc có khoa
học, rèn luyện ý chí phấn đấu, đức tính kiên trì, óc phê phán, lòng say mê
khoa học. Rubakin đã chỉ rõ: “Việc tự học không phải chỉ nhằm rèn luyện,
16
phát triển khói óc của mình mà còn là sự giáo dục, phát triển tình cảm nữa”
(37, tr15). Còn giáo sư Tạ Quang Bửu đã khẳng định: “Tự học là khởi nguồn
của phong cách tự đào tạo, đồng thời là cái nôi nuôi dưỡng trí sáng tạo. Ai
giỏi tự học ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường thì người đó sẽ tiến xa” (1,
tr10).
Trong quá trình học tập ở Học viện Quản lý giáo dục, vấn đề tự học lại
càng có ý nghĩa.Việc bồi dưỡng ý chí và năng lực tự học sẽ khơi dậy ở hoc
viên tiềm năng to lớn trong họ, tạo nên động lực nội sinh của quá trình học
tập. Khả năng tự học chính là nhân tố nội lực, nhân tố quyết định chất lượng
đào tạo: “Mỗi người đều suốt đời cứ bổ sung, bổ sung mãi cho những kiến
thức học được ở nhà trường. Cuộc sống đòi hỏi rất nhiều kiến thức mà chúng
ta phải tự học, tự cóp nhặt” ( 40, tr18).
Do vậy, muốn tồn tại, thich nghi với hoàn cảnh mới, mỗi SV phải không
ngừng tự học, “Học, học nữa, học mãi” (Lênin), nói cách khác là phải học
thường xuyên và học suốt đời.
Thực hiện tốt việc học ở Học viện sẽ trang bị cho SV một khối lượng

kiến thức vững vàng, phương pháp và nền nếp học tập để tiếp tục phát triển
việc tự học, tự rèn luyện trong thực tiễn công tác. Hơn nữa, muốn làm việc
tốt, thì phải liên tục tự học không những để cập nhật mà còn truyền được
ngọn lửa tự học cho học trò. Cho nên đối với mỗi CBQL, giáo viên ngành
GD phải là nhà khoa học vừa để có khả năng luôn luôn đổi mới nghề nghiệp
của mình cho kịp với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ và
cũng để truyền được ngọn lửa đi tìm cái mới và cách tìm cái mới cho người học.
1.2.4.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động tự học của SV
1) Mục đích tự học
Một trong mục đích hoạt động của con người là làm biến đổi chính bản
thân mình. Vì thế, mục đích sẽ định hướng về nội dung, yêu cầu và phương
thức hoạt động giúp con người đạt tới điều mình mong muốn.
17
Mục đích học tập của SV Học viện Quản lý giáo dục là hệ thống tri thức
về kĩ năng, nghiệp vụ cần thiết, có tính khoa học, sát với thực tiễn giáo dục
trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa, được cụ thể hóa thành các nhiệm
vụ phù hợp với từng môn trong chương trình đào tạo ở Học viện Quản lý giáo
dục. Với nhiệm vụ học tập đa dạng, phong phú như vậy, đòi hỏi người học
phải chủ động trong việc bố trí, sắp xếp kế hoạch tự học về thời gian, phương
tiện, điều kiện để tiến hành hoạt động tự học.
2) Động cơ tự học
Động cơ là yếu tố thúc đấy con người hoạt động đạt mục đích nhất định.
Mọi hoạt động của con người là hoạt động có mục đích, được thúc đẩy bởi
động cơ hoạt động ấy. Động cơ hoạt động là lực đẩy trực tiếp, nguyên nhân
trực tiếp của hành động, duy trì hứng thú, tạo ra sự chú ý liên tục, giúp chủ
thể vượt khó khăn đạt tới mục đích đã định. Một hoạt động thực hiện có thể
có nhiều động cơ thúc đẩy, vấn đề cơ bản là trong các động cơ đó động cơ
nào chiếm vị trí thứ nhất, có tác động nhiều nhất đến cá nhân trong thời điểm
thực hiện hoạt động đó.
Hoạt động tự học của SV được thúc đẩy bởi hệ thống động cơ học tập

nói chung, động cơ tự học cũng có nhiều cấp độ khác nhau, bắt đầu từ sự thỏa
mãn nhu cầu phải hoàn thành nhiệm vụ học tập, tự khẳng định mình, mong
muốn thành thạo nghề nghiệp cho tới cấp độ cao là thỏa mãn nhu cầu hiểu
biết, lòng khao khát tri thức,… và nảy sinh trong mối quan hệ với đối tượng
tự học.
Sự nảy sinh động cơ tự học của SV lúc đầu xuất phát từ ý thức trách
nhiệm của bản thân với nhiệm vụ được giao. Trong quá trình tự học, chính
nội dung tri thức khoa học làm nảy sinh trong SVlòng ham hiểu biết, tính tò
mò, say mê nghiên cứu để chiếm lĩnh tri thức khoa học. Muốn cho HĐTH có
kết quả, trước hết động cơ tự học phải được cụ thể hóa thành những nhiệm vụ
tự học, thông qua các hành động tự học để hoàn thành các nhiệm vụ tự học
18
đó. Việc tự học có kết qủa sẽ tạo động lực cho quá trình tự học tiếp theo. Như
vậy, động cơ tự học quyết định kết quả tự học của SV. Song lưu ý: lúc đầu
động cơ tự học nằm bên ngoài SV (xã hội), sau đó động cơ chuyển dần vào
bên trong và thực sự thôi thúc cá nhân SV hoạt động khi họ nhận thức sâu sắc
mục đích của hoạt động học tập.
3) Phương pháp tự học
Phương pháp tự học là con đường tiến hành hoạt động của người học
trong quá trình lĩnh hội tri thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo cũng như tìm tòi
tri thức mới. Rubakin đã kết luận: “Hãy mạnh dạn tự mình đặt ra câu hỏi rồi
tự mình tìm lấy câu trả lời. Đó chính là phương pháp tự học” (37, tr 28)
Nói đến phương pháp học thì cốt lõi là tự học: “Phương pháp tự học là
cầu nối giữa học tập và nghiên cứu khoa học” (33,tr 66). Trong tự học, yếu tố
quan trọng để đảm bảo thành công kết quả tự học chính là phương pháp tự
học, nếu người học rèn luyện cho mình được phương pháp và kỹ năng, thói
quen tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy tiềm năng vốn có trong
mỗi người phát huy nội lực làm cho kết quả học tập được tăng lên, thích ứng
với cuộc sống hiện tại và tương lai.
4) Kỹ năng tự học

Trong HĐTH, kỹ năng tự học là yếu tố cần thiết giúp SV hoàn thành
nhiệm vụ học tập.
Kỹ năng tự học là những phương thức thể hiện hành động tự học thích
hợp, tương ứng với mục đích và điều kiện hoạt động, hình thành kỹ xảo trong
hoạt động tự học đảm bảo cho HĐTH đạt kết quả cao.
Dựa vào đặc điểm của HĐTH của SV Học viện Quản lý giáo dục, chúng
ta có thể xác lập các kỹ năng tự học của họ như sau:
Kỹ năng lập kế hoạch tự học: Bao gồm phân tích để xác định vấn đề tự
học, nôi dung tự học, các thứ tự công việc cần làm, sắp xếp thời gian cho từng
công việc một cách hợp lý với điều kiện và phương tiện hiện có.
19