Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9, Tp. Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020

CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM


Cán bộ hướng dẫn khoa học
PGS.TS Nguyễn Phú Tụ



Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP.HCM
ngày 21 tháng 01 năm 2014

Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ)

STT Họ và tên Chức danh Hội đồng
1 TS. Trương Quang Dũng Chủ tịch
2 TS. Nguyễn Hữu Thân Phản biện 1
3 TS. Nguyễn Đình Luận Phản biện 2
4 TS. Phạm Thị Nga Ủy viên
5 TS. Phan Mỹ Hạnh Ủy viên, Thư ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã
được sửa chữa (nếu có).



Chủ tịch Hội đồng đánh giá luận văn

iii

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP.HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TP.HCM, ngày 21 tháng 01 năm 2014

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: CAO THANH BÌNH Giới tính: Nam
Ngày, tháng, năm sinh: 30 – 07 – 1980 Nơi sinh: Quận 9, TP. HCM
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh MSHV: 1284010008

I- Tên đề tài: Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố
Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020

II- Nhiệm vụ và nội dung:
Thứ nhất, làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế như: các khái niệm về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế… Trên cơ sở đó phân tích cơ cấu ngành kinh tế trong các
mô hình chuyển dịch khác nhau. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch
cơ cấu kinh tế. Đưa ra một số kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một
số nước trong khu vực cũng như trên thế giới, khái quát về quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế của Việt Nam. Nhằm làm cơ sở, cũng như đưa ra một số kinh nghiệm
trong chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cho Quận 9.
Thứ hai, Phân tích vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội quận 9, tập
trung đi sâu vào phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung
cũng như chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế, qua đó rút ra những thành
tựu, hạn chế và phân tích nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế đó.

Thứ ba, Phân tích quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn
quận 9 trong giai đoạn từ năm 1998 đến nay, qua đó đưa ra những giải pháp nhằm
đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 theo
hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2020. Đồng thời đề ra một số giải
iv

pháp cơ bản, dài hạn cũng như giải pháp trực tiếp, trước mắt để chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế quận 9 theo đúng định hướng.
III- Ngày giao nhiệm vụ: 07/08/2013
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 30/12/2013
V- Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Phú Tụ

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký)

v

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Học viên thực hiện Luận văn




Cao Thanh Bình

vi

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường Đại học Công nghệ Thành
phố Hồ Chí Minh em đã nhận được sự quan tâm chân tình, đầy ý nghĩa của quý
thầy cô giảng dạy, Ban giám hiệu, phòng Quản lý khoa học – Đào tạo sau đại học,
Khoa Quản trị kinh doanh, Trung tâm ngoại ngữ,…đã tạo điều kiện cho em hoàn
thành tốt khóa học và có nhiều kinh nghiệm, kiến thức bổ ích.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng nhất đến thầy
PGS.TS Nguyễn Phú Tụ – Người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo rất tận tình và

giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài luận văn.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý cơ quan, đơn vị đã tạo điều kiện về thời
gian, sự hỗ trợ, hướng dẫn, động viên, giúp đỡ tận tình để em tham gia học tập,
nghiên cứu trong suốt quá trình từ năm 2011 đến nay. Cảm ơn sự đồng hành của các
bạn tập thể lớp 12SQT11 và những người thân trong gia đình, nơi công tác, học tập,
cư trú,…

Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã cố gắng hết sức để hoàn thiện Luận văn,
trao đổi và nghiên túc tiếp thu những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy, cô, bạn
bè, đồng nghiệp, tham khảo nhiều tài liệu, khảo sát nhiều địa phương, đơn vị,… để
hoàn thiện đề tài, song không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong tiếp tục nhận
được sự quan tâm, góp ý của quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp, người thân, bạn đọc
để đề tài được ứng dụng vào thực tế đạt hiệu quả cao nhất.

Xin chân thành biết ơn và ghi ơn sâu sắc!

Cao Thanh Bình


vii

TÓM TẮT
1. Giới thiệu:
Quận 9 đang trong quá trình đô thị hóa nhanh, các ngành kinh tế trên địa bàn
phát triển chưa đồng đều và còn mang tính chấp vá, tự phát, chưa theo một trận tự,
định hướng phát triển theo chiến lược phát triển kinh tế chung của cả nước và
Thành phố. Từ đó, làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình quy hoạch, quá trình
điều hành phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội trên địa bàn quận. Đề tài nghiên cứu
“Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh từ

nay đến năm 2020” sẽ Làm rõ những lý luận cơ bản về cơ cấu ngành kinh tế,
chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế; Phân tích kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế ở một số quận, huyện ở thành phố Hồ Chí Minh; Phân tích thực trạng
chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 giai đoạn từ 1998 đến 2013 từ đó xác
định những quan điểm và giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
ở quận 9 trong thời gian tới.
2. Nội dung:
Nghiên cứu đề tài "Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 giai
đoạn từ nay đến năm 2020” tập trung vào các nội dung chính như sau:
Thứ nhất, làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế như: các khái niệm về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế… Trên cơ sở đó phân tích cơ cấu ngành kinh tế trong các
mô hình chuyển dịch khác nhau. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch
cơ cấu kinh tế. Đưa ra một số kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một
số nước trong khu vực cũng như trên thế giới, khái quát về quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế của Việt Nam. Nhằm làm cơ sở, cũng như đưa ra một số kinh nghiệm
trong chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cho Quận 9.
Thứ hai, Phân tích vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội quận 9, tập
trung đi sâu vào phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung
viii

cũng như chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế, qua đó rút ra những thành
tựu, hạn chế và phân tích nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế đó.
Thứ ba, Phân tích quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn
quận 9 trong giai đoạn từ năm 1998 đến nay, qua đó đưa ra những giải pháp nhằm
đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 theo
hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2020. Đồng thời đề ra một số giải
pháp cơ bản, dài hạn cũng như giải pháp trực tiếp, trước mắt để chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế quận 9 theo đúng định hướng.
3. Kết quả:

Qua nghiên cứu đề tài, đã xác định mục tiêu thực hiện đó là: “Tập trung
các nguồn lực đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển nhanh các ngành,
sản phẩm công nghiệp, dịch vụ có hàm lượng khoa học công nghệ cao, giá trị gia
tăng cao; phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái; chuyển
đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển theo
chiều sâu, đảm bảo chất lượng, hiệu quả cao, bền vững”.
Đề tài đã đề xuất ra các nhóm giải pháp về việc dự báo, xây dựng chiến lược
phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh
tế; các nhóm giải pháp để thống nhất trong quy hoạch phát triển kinh tế, tạo sự
đồng bộ trong phát triển kết cấu hạ tầng, bảo vệ môi trường, đào tạo nguồn nhân
lực, cơ chế, chính sách đầu tư, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế; các
nhóm giải pháp đầu tư phát triển khoa học - công nghệ, xem đây là giải pháp có
tính chiến lược trong quá trình chuyển đổi cơ cấu ngành kinh tế theo hướng hiện
đại; các nhóm giải pháp về phát triển nguồn vốn đầu tư để phát triển ngành nghề,
phục vụ chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9; Xây dựng các
nhóm giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp
– tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, thương mại dịch vụ,…
ix

SUMMARY

RESTRUCTION ECONOMY SECTORS IN THE DISTRICT 9

1. Introduction:

While District 9 is in process of urbanization, economic sectors in the area is
be developed uneven patchwork baby, not spontaneous in a quarterfinal match,
according to the development strategy of economic development strategy common of
country and the City. Therefore,it affect to the planning process, the managing and
developing process of economy - culture - society in the district. Research project

"restructuring economic sectors in the district 9, Ho Chi Minh City from now until
2020" will clarify the basic theoretical structure of economic sectors, industry
restructuring economy; Analysis of experience restructuring in some economic
sectors of some districts in Ho Chi Minh City; by situation analysis restructuring
economics in District 9 from 1998 to 2013, the agency determines point and solutions
for the restructuring process economics in District 9 in the near future.

2. Content:

Research topics "restructuring of economic sectors in the area District 9
period from now to 2020" focuses on the main contents are as follows:
First, to clarify the theoretical issues related to the restructuring of economic
sectors such as: the concept of economic restructuring, the restructuring of
economic sectors On that basis analysis of the economic structure of the industry
in the different shift patterns. Analysis of factors that affect restructuring of
economic. Given some experience in economic restructuring of several countries in
the region and the world, an overview of the process of economic restructuring in
Vietnam. In order to make the base, as well as give some experience in the
restructuring of economic sectors for District 9.
Second, analysis of geographical location, natural conditions, economic -
social District 9, focusing in depth on a situational analysis branch restructure the
economy in general as well as internal restructuring of economics, which draws
x

achievements, constraints and analyze the causes of these achievements, such
restrictions.
Third, analysis of the restructuring process economics in District 9 in the
period from 1998 to present, thereby offering solutions to accelerate the process of
restructuring of economic sectors in the province District 9 in the direction of
industrialization and modernization in 2020. Simultaneously to some basic

solutions, as well as long term solution directly to the immediate restructuring of
economic sectors aligned to District 9.

3. Result:

Through out the research, have determined performance targets that is:
"Concentrate resources to boost economic restructuring, rapid development of
industry, industrial products and services with the scientific content high
technology, high value added, developing high-tech agriculture, ecological
agriculture; paradigm shift economic growth from development by the width to
depth development, quality assurance, efficiency high and sustainable ".
To download the most recommended solution groups of forecasting , strategy
formulation process serves industrialization , modernization and restructuring of
economic sectors ; solution groups to unify in development planning economic
development , creating consistency in infrastructure development , environmental
protection , human resource training , mechanism , investment policies ,
contributing to economic restructuring ; solution groups investment in the
development of science - technology , see this is strategic solutions in the process
industries restructure the economy towards modern solution groups of investment
capital development to professional development serving transformation of
economic structure in the area District 9 ; groups build solutions to accelerate the
process of restructure industry - handicraft , agriculture , trade in services ,

xi

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN v
LỜI CẢM ƠN vi
TÓM TẮT vii
MỤC LỤC xi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT xvi
DANH MỤC CÁC BẢNG xvii
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ xviii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài: 1
2. Tình hình các đề tài nghiên cứu có liên quan : 2
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 3
3.1. Mục đích nghiên cứu 3
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
4.1 Đối tượng nghiên cứu 3
4.2. Phạm vi nghiên cứu 3
5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu sử dụng 3
5.1. Phương pháp nghiên cứu: 3
5.2. Nguồn số liệu sử dụng 4
6. Những đóng góp của luận văn: 4
7. Kết cấu của luận văn 4
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH
KINH TẾ TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA 5
1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế 5
xii

1.1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế và cơ cấu ngành kinh tế 5
1.1.2. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 6
1.2. Tính tất yếu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 7
1.2.1. Tác động của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 7
1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá thay thế
nhập khẩu 9
1.2.3. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá hướng về
xuất khẩu 11

1.3. Vai trò của chuyển dịch cơ cấu đối với kinh tế 13
1.3.1. Cơ cấu GDP 13
1.3.2. Cơ cấu lao động đang làm việc trong nền kinh tế 14
1.3.3. Cơ cấu hàng xuất khẩu 14
1.3.4. Cơ cấu vốn 15
1.3.5. Cơ cấu công nghệ 16
1.3.6. Cơ cấu thành phần kinh tế 16
1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình
công nghiệp hóa 18
1.4.1. Các nhân tố đầu vào của sản xuất 18
1.4.2. Nhóm các nhân tố đầu ra của sản xuất 19
1.4.3. Các nhân tố về cơ chế chính sách 19
1.4.4. Cách mạng khoa học - công nghệ 19
1.4.5. Lợi thế của vùng 20
1.4.6. Hội nhập quốc tế 20
1.5. Một số lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 21
xiii

1.5.1. Lý luận về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong kinh tế chính trị học Marxist
21
1.5.2. Lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân đối hay “cực tăng trưởng” của
Hirschman, F Perrons, G. Pestane de Bernis 23
1.5.3. Lý thuyết phát triển cơ cấu kinh tế theo mô hình của Harry T. Oshimah 23
1.6 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa 26
1.6.1 Khái niệm về công nghiệp hóa, hiện đại hóa 26
1.6.2. Tác động của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 28
1.7. Một số mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế 30
1.7.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá kiểu “cổ
điển” 30
1.7.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá theo cơ chế

kế hoạch hoá tập trung 32
1.7.3. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá thay thế
nhập khẩu 33
1.7.4. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá hướng về
xuất khẩu 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
NGÀNH KINH TẾ Ở QUẬN 9 38
2.1. Tổng quan tình hình kinh tế - xã hội Quận 9 38
2.1.1. Điều kiện tự nhiên của Quận 9 38
2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội của Quận 9 39
2.1.3 Đánh giá chung về những thuận lợi và khó khăn 41
2.2. Khái quát về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở thành phố Hồ Chí Minh 43
2.3. Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Quận 9 45
xiv

2.3.1. Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung ở Quận 9 45
2.4. Những thành tựu và hạn chế của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên địa bàn Quận 9 68
2.4.1. Những thành tựu của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 68
2.4.2. Những hạn chế của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 70
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 72
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH QUÁ TRÌNH
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 9 73
3.1. Quan điểm và mục tiêu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành Phố Hồ
Chí Minh và Quận 9 73
3.1.1. Quan điểm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành Phố Hồ Chí Minh
và Quận 9 73
3.1.2. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh và
Quận 9 74
3.2. Phương hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Quận 9 75

3.3. Giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
trên địa bàn Quận 9 78
3.3.1. Hoàn thiện công tác dự báo, xây dựng chiến lược phục vụ quá trình công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 78
3.3.2. Tập trung công tác quy hoạch đầu tư phát triển 78
3.3.3. Phát triển nguồn nhân lực 79
3.3.4. Phát triển khoa học công nghệ 80
3.3.5 Phát triển thị trường 81
3.3.6 Huy động và phân bổ nguồn vốn một cách có hiệu quả 82
3.4. Một số kiến nghị nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
trên địa bàn Quận 9 83
xv

KẾT LUẬN 89
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 91
xvi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
CEPT Chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung
CC Cơ cấu
CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
DT Diện tích
EU Liên minh Châu Âu
FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
GNP Tổng sản phẩm quốc dân
KHCN Khoa học – công nghệ
NICs Các nước công nghiệp mới

SL Số lượng
SX Sản xuất
TT Thông tin
UBND Ủy ban nhân dân
USD Đô la Mỹ
XHCN Xã hội chủ nghĩa
xvii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất đai của Quận 9 40
Bảng 2.2: Tình hình dân số lao động của Quận 9 qua 3 năm 2010-2012 41
Bảng 2.3: Cơ cấu tổng sản phẩm trong nước trên địa bàn Thành phố 44
Bảng 2.4: Cơ cấu giá trị sản xuất chia theo ngành kinh tế 46
Bảng 2.5: Cơ cấu lao động của các ngành nghề 47
Bảng 2.6: Cơ cấu vốn đầu tư của các ngành 48
Bảng 2.7: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành thương mại dịch vụ 49
Bảng 2.8: Tỷ trọng lao động trong ngành thương mại dịch vụ 51
Bảng 2.9: Cơ cấu vốn đầu tư ngành thương mại dịch vụ 52
Bảng 2.10: Cơ cấu giá trị sản xuất Ngành Công nghiệp xây dựng 55
Bảng 2.11 : Cơ cấu giá trị sản xuất ngành công nghiệp nói riêng 57
Bảng 2.12 : Cơ cấu giá trị sản xuất ngành công nghiệp chế biến 58
Bảng 2.13: Cơ cấu lao động ngành Công nghiệp xây dưng 59
Bảng 2.14: Cơ cấu vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng 61
Bảng 2.15: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành Nông nghiệp 64
Bảng 2.16: Hộ, Nhân khẩu nông nghiệp giai đoạn 2004-2012 65
Bảng 2.17: Chuyển dịch cơ cấu lao động nội bộ ngành nông nghiệp 66
Bảng 2.18: Giá trị sản xuất cây trồng nông nghiệp 67

xviii

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ
Trang

Hình 2.1 Biểu đồ cơ cấu ngành kinh tế của Quận 9 46
Hình 2.2 Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu lao động trong các ngành 47
Hình 2.3 Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu vốn đầu tư giữa các ngành 48
Hình 2.4 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất ngành thương mại dịch vụ 50
Hình 2.5 Biểu đồ cơ cấu lao động trong ngành thương mại dịch vụ 51
Hình 2.6 Biểu đồ tỷ trọng vốn đầu tư nội bộ ngành thương mại dịch vụ 53
Hình 2.7 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Công nghiệp xây
dựng
56
Hình 2.8 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành công nghiệp 57
Hình 2.9 Biểu đồ cơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2003. 60
Hình 2.10 Biểu đồ cơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2007. 60
Hình 2.11 Ccơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2012 61
Hình 2.12 Ctỷ trọng vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng 2003 62
Hình 2.13 Biểu đồ tỷ trọng vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng 2012 62
Hình 2.14 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành nông nghiệp 65
Hình 2.15 Biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất của Lúa và Kiểng so với giá trị sản
xuất ngành trồng trọt 67

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:
Cơ cấu ngành kinh tế có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế quốc dân
của bất kỳ một quốc gia nào trên thế giới. Xây dựng một cơ cấu ngành kinh tế hợp

lý, hiện đại là yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhằm phát huy
tiềm năng, nguồn lực để đảm bảo kinh tế, xã hội phát triển bền vững.
Năm 1997, Quận 9 được tách từ huyện Thủ Đức (cũ) với đặc điểm một quận
mới thành lập đa phần sản xuất nông nghiệp là chủ yếu, kinh tế phát triển thấp và
không đồng đều; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại dịch vụ phát triển
chậm; cơ sở hạ tầng kỹ thuật yếu kém. Sau 15 năm thành lập, với nguồn đất đai
rộng lớn dành cho sự phát triển và mở rộng nội thành, Quận 9 đang trở thành nơi
thu hút các thành phần kinh tế đầu tư sản xuất kinh doanh. Một số dự án phát triển
kinh tế trọng điểm của thành phố như Dự án Khu công nghệ Cao thành phố Hồ Chí
Minh triển khai trên địa bàn Quận 9 đang đi vào hoạt động, góp phần đẩy mạnh quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế quận. Sự phát triển của khu công nghệ cao sẽ thu
hút các đơn vị, doanh nghiệp phụ trợ của các dự án đầu tư trong khu công nghệ cao
đến đầu tư sản xuất kinh doanh.
Với nguồn dự trữ đất đai rộng lớn so với các quận, huyện khác của thành phố,
Quận 9 đang đứng trước ngưỡng cửa chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng ngành
công nghiệp thâm dụng lao động, tạo ra giá trị gia tăng thấp như ngành dệt nhuộm,
giày da, đồ gỗ, những ngành ảnh hưởng đến môi sinh, môi trường như quá trình
phát triển ngành công nghiệp ở các quận, huyện của thành phố Hồ Chí Minh trước
đây; hay là phát triển theo hướng ngành công nghiệp sử dụng công nhân kỹ thuật
cao, sử dụng ít lao động nhưng tạo ra hàng hóa có giá trị gia tăng cao. Từ thực tiễn
nêu trên cho thấy cần có những nghiên cứu mang tính hệ thống nhằm tìm ra những
xu hướng làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong điều kiện quá trình đô thị hóa diễn
ra khá nhanh ở các quận vùng ven nội thành thành phố Hồ Chí Minh để từ đó có thể
đề xuất những giải pháp mang tính khả thi nhằm góp phần thúc cơ cấu ngành kinh
2

tế chuyển dịch nhanh và hiệu quả hơn trong thời gian tới. Chính vì lý do đó mà tôi
chọn đề tài "Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố
Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020” để nghiên cứu với mong muốn góp một phần
nhỏ bé vào thành công của quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Quận 9

thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới.
2. Tình hình các đề tài nghiên cứu có liên quan :
Vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa – hiện
đại hóa luôn được các nhà nghiên cứu kinh tế quan tâm sâu sắc, đã có nhiều công trình
nghiên cứu khoa học, hội thảo, các bài viết đăng tải trên nhiều tạp chí như :
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành và phát triển các ngành trọng điểm, mũi
nhọn ở Việt Nam - Đỗ Hoài Nam (1996) ;
- Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam - Bùi Tất Thắng (2006);
- Tình hình chuyển dịch cơ cấu ngành ở Việt Nam, định hướng và giải pháp
trong thời kỳ đầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa - Võ Xuân Tâm (2000);
- Một số vấn đề về Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa ở Việt Nam - Đỗ Hoài
Nam (2004);
- Về công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam - Đỗ quốc Sam (2006);
- Hướng chuyển cơ cấu kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Viện Kinh tế Thành
phố Hồ Chí Minh (2002)
- Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn
Quận 9 đến 2010, Ủy ban nhân dân Quận 9;
- Quy hoạch phát triển ngành thương mại - dịch vụ trên địa bàn Quận 9 đến
năm 2010, Ủy ban nhân dân Quận 9;
- Quy hoạch hoạch chợ - siêu thị - trung tâm thương mại trên địa bàn quận 9
giai đoạn từ 2009 đến năm 2015, Ủy ban nhân dân Quận 9.
Các công trình nghiên cứu trên đã có những đóng góp nhất định trong việc
nghiên cứu vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ công nghiệp hóa.
Tuy nhiên, đối với Quận 9 chưa có công trình nghiên cứu về thực trạng chuyển dịch
cơ cấu ngành kinh tế trong giai đoạn hiện nay với những đặc điểm, thời cơ và thách
thức cần được nghiên cứu làm rõ. Vì vậy, tác giả nghiên cứu vấn đề chuyển dịch cơ
3

cấu ngành kinh tế ở quận 9 và mong muốn luận văn đóng góp vào chuyển dịch cơ
cấu kinh tế của quận trong thời gian tới.

3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
* Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 từ đó đề xuất
giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời gian tới.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ những lý luận cơ bản về cơ cấu ngành kinh tế, chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế.
- Phân tích kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở một số quận,
huyện ở thành phố Hồ Chí Minh.
- Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 giai đoạn từ
1998 đến 2013.
- Xác định những quan điểm và giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế ở quận 9 trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn được xác định là chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 từ nay đến năm 2020.
* Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu trong phạm vi các ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 từ năm
1998 đến năm 2012 và các giải pháp, định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu sử dụng
* Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu: sử dụng Phép duy vật biện chứng của chủ nghĩa
Mác – Lênin làm phương pháp nghiên cứu chung, xuyên suốt trong quá trình
nghiên cứu luận văn.
- Phương pháp luận duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin nhằm đúc rút
những quan điểm, các cơ sở lý luận và các bài học kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu
kinh tế từ các mô hình lý thuyết và thực tiễn trên thế giới cũng như trong nước.
4

- Phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm tìm ra các mối quan hệ, các xu
hướng diễn ra giữa các biến số kinh tế nhằm luận giải về các vấn đề có liên quan
đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trính công nghiệp hóa, hiện đại hóa
trên địa bàn quận 9.
- Phương pháp thống kê mô tả, so sánh, đối chiếu và tổng hợp được sử dụng để
có thể đưa ra một cái nhìn tổng quát, xác thực và đo lường mức độ ảnh hưởng của các
nhân tố tác động, các kết quả và hiệu quả kinh tế - xã hội do quá trình chuyển dịch cơ
cấu ngành kinh tế mang lại.
* Nguồn số liệu sử dụng
Số liệu sử dụng trong luận văn được thu thập từ các nguồn chính sau :
- Niên giám thống kê thành phố Hồ Chí Minh của Cục Thống kê TP.HCM.
- Số liệu tổng hợp, thống kê của Ủy ban nhân dân Quận 9, Phòng Thống kê,
Phòng Kinh tế, Phòng Tài Nguyên – Môi trường và Phòng Quản lý đô thị Quận 9.
- Số liệu từ các báo cáo của các Viện, Sở, Ban ngành thành phố và từ các công
trình nghiên cứu khoa học có liên quan đã công bố.
6. Những đóng góp của luận văn:
Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế, thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9.
Luận văn được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình thực hiện
chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của quận 9 trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính
của luận văn chia làm 3 chương như sau:
Chương 1: Lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Quận 9
Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 đến năm 2020

5

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ
TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA

1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế
1.1.1 Khái niệm về cơ cấu kinh tế và cơ cấu ngành kinh tế
Trong các tài liệu kinh tế có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm cơ
cấu kinh tế. Các cách tiếp cận này thường bắt đầu từ khái niệm “cơ cấu”. Cơ cấu là
một phạm trù triết học, khái niệm cơ cấu được sử dụng để chỉ cách thức tổ chức bên
trong của một tổ chức, biểu hiện sự thống nhất của các mối quan hệ qua lại vững
chắc giữa các bộ phận của nó. Cơ cấu được biểu hiện như là tập hợp những mối
quan hệ liên kết hữu cơ, các yếu tố khác nhau của một hệ thống nhất định. Cơ cấu là
thuộc tính của một hệ thống. Do đó, khi nghiên cứu cơ cấu phải đứng trên quan
điểm hệ thống.
Như vậy có thể hiểu: Cơ cấu kinh tế là một tổng thể hợp thành bởi nhiều yếu
tố kinh tế của nền kinh tế quốc dân, giữa chúng có mối liên hệ hữu cơ, những tương
tác qua lại cả về số lượng và chất lượng, trong những không gian và điều kiện kinh
tế-xã hội cụ thể [13, tr.13].
Có nhiều cách tiếp cận về cơ cấu kinh tế tuy nhiên nhìn chung các cách tiếp
cận đều phản ánh mặt bản chất chủ yếu của cơ cấu kinh tế là:
- Tổng thể các nhóm ngành, các yếu tố cấu thành hệ thống kinh tế của một
quốc gia.
- Số lượng và tỷ trọng của các nhóm ngành và của các yếu tố cấu thành hệ
thống kinh tế trong tổng thể nền kinh tế đất nước.
- Các mối quan hệ tương tác lẫn nhau giữa các nhóm ngành, các yếu tố hướng
vào các mục tiêu đã xác định.
Cơ cấu kinh tế có nhiều loại, mỗi một loại cơ cấu phản ánh những nét đặc
trưng của các bộ phận và các cách mà chúng quan hệ với nhau trong quá trình phát
triển nền kinh tế quốc dân. Trên bình diện vĩ mô, có các loại cơ cấu kinh tế như:

6

+ Cơ cấu thành phần kinh tế.
+ Cơ cấu tái sản xuất xã hội.
+ Cơ cấu tổ chức – quản lý nền kinh tế quốc dân.
+ Cơ cấu theo vùng - lãnh thổ.
+ Cơ cấu ngành kinh tế.
Các loại cơ cấu kinh tế này có mối quan hệ gắn kết, tương tác với nhau. Việc
phân chia các loại cơ cấu như trên không phải là cách phân chia duy nhất. Thực tế,
tuỳ mục đích nghiên cứu mà có thể phân chia theo những cách khác nhau. Đối với
luận văn này, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề thuộc về cơ cấu
ngành của nền kinh tế.
* Cơ cấu ngành kinh tế là tổng thể những mối quan hệ về số lượng (số lượng
ngành, tỷ trọng) và chất lượng giữa các ngành trong nền kinh tế quốc dân
[27. Tr.12]
Có rất nhiều cách phân loại cơ cấu ngành kinh tế. Để thống nhất tiêu chuẩn
phân loại ngành giữa các nước, Liên hiệp quốc đã ban hành “Hướng dẫn phân loại
ngành theo tiêu chuẩn quốc tế đối với toàn bộ các hoạt động kinh tế”. Tiêu chuẩn
phân loại ngành của Liên hiệp quốc có thể khái quát thành ba nhóm ngành lớn:
Ngành thứ I: Nông – lâm – ngư nghiệp.
Ngành thứ II: Công nghiệp, xây dựng.
Ngành thứ III: Thương mại và dịch vụ.
Việt Nam cũng phân loại ngành kinh tế theo cách trên. Mỗi nhóm ngành này
có các đặc điểm và vai trò riêng. Ba ngành lớn này bao gồm 20 ngành cấp I như
nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp khai thác, công nghiệp chế biến,
sản xuất và phân phối điện nước, xây dựng, thương nghiệp… Các ngành cấp I này
lại được chia nhỏ thành các ngành cấp II như trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ nông
nghiệp… Các ngành cấp II lại được phân nhỏ thành các ngành sản phẩm.
1.1.2. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là quá trình phát triển của các ngành kinh

tế dẫn đến sự tăng trưởng khác nhau giữa các ngành và làm thay đổi mối quan hệ
7

về số lượng (số lượng ngành, tỷ trọng), về chất lượng giữa các ngành theo một xu
hướng nhất định [27, tr.14].
Chúng ta thấy rằng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và chuyển dịch cơ
cấu ngành kinh tế nói riêng là quá trình làm tối ưu hóa nền kinh tế của một quốc gia.
Muốn làm được điều này phải thỏa mãn yêu cầu: phản ảnh được và đúng các quy
luật về nhân lực và tài lực của quốc gia .
Vậy thực chất quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là một quá trình
chuyển dịch nhằm mục đích thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng và phát triển thông
qua việc phân bố các nguồn lực sao cho đạt hiệu quả cao hơn. Có thể tóm tắt quá
trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của các quốc gia qua bốn giai đoạn sau:
Giai đoạn 1: nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ
Giai đoạn 2: công nghiệp - nông nghiệp - dịch vụ
Giai đoạn 3: công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp
Giai đoạn 4: dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp


1.2. Tính tất yếu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
1.2.1. Tác động của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và cùng với nó là sự phát triển mạnh mẽ của
khoa học – công nghệ ảnh hưởng một cách sâu sắc đến quá trình chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế thông qua những tác động của nó tới sản xuất, kết cấu hàng hóa, dịch
vụ và làm xuất hiện nhiều ngành nghề mới. Sự ứng dụng hệ thống sản xuất tự động
hóa đã cho phép hình thành cơ cấu sản xuất có khả năng thích ứng cao; làm giảm
vai trò chủ yếu của lao động chân tay; làm mất đi lợi thế lao động rẻ, tăng vai trò
của yếu tố trí tuệ; làm thay đổi sự phân loại cơ cấu ngành sản xuất kiểu cổ điển, vai
trò nền tảng của các ngành công nghiệp và lợi thế của các ngành kinh tế, làm tăng
vai trò và tỷ trọng của ngành dịch vụ trong cơ cấu ngành kinh tế quốc dân.

Sự ra đời của hệ thống sản xuất tự động hóa là cơ sở của hệ thống sản xuất
phần mềm, một hệ thống sản xuất linh động có khả năng biến ứng cao. Hậu quả tất
yếu của quá trình này là làm giảm vai trò của yếu tố lao động chân tay, làm mất đi
8

lợi thế lao động rẻ ở nhiều ngành sản xuất. Trong khi đó, tri thức và thông tin lại trở
thành những yếu tố giữ vị trí ngày càng quan trọng trong quá trình sản xuất và cạnh
tranh. Phân tích về vấn đề này, Bùi Tất Thắng đã khẳng định: “Cơ cấu nền kinh tế
hiện đại ngày càng ít phụ thuộc vào những yếu tố tài nguyên thiên nhiên và những
nguồn lực thụ động” [26, tr.44].
Công nghiệp hóa làm thay đổi phân loại cơ cấu ngành sản xuất cổ điển. Nhiều
thập kỷ nông nghiệp và công nghiệp là hai ngành sản xuất cơ bản. Ngày nay dịch vụ
trở thành một lĩnh vực chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong cơ cấu kinh tế của các
quốc gia. Sự phân loại các ngành công nghiệp thành công nghiệp nặng, công nghiệp
nhẹ cũng đã lỗi thời. Những ngành được xem là nền tảng của thời đại công nghiệp
cơ khí trước đây không còn giữ vai trò như trước mà nhường cho các ngành công
nghiệp điện tử, công nghệ sinh học, vật liệu mới, năng lượng…
Công nghiệp hóa đã làm xuất hiện những ngành mới và sự thay đổi kết cấu
hàng hóa để xác định lợi thế so sánh động. Đánh giá về vấn đề này, Bùi Tất Thắng
đã khẳng định:“Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghệ mũi nhọn như:
điện tử, sinh học, vật liệu mới sẽ xuất hiện những ngành công nghiệp mới, giữ vai
trò chủ đạo trong nền kinh tế thế giới” [26, tr.46].
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu mặt hàng xuất
khẩu theo hướng tăng tỷ trọng các mặt hàng tinh chế có hàm lượng trí tuệ cao, giảm
tỷ trọng các mặt hàng sơ chế từ nông nghiệp, khoáng sản. Để tận dụng được lợi thế
đó, đòi hỏi các nước phải chuyển đổi cơ cấu ngành kinh tế theo hướng hiện đại.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thúc đẩy quá trình phân công lao động theo
hướng chuyên môn hóa ngày càng cao, làm xuất hiện những ngành nghề mới như:
công nghiệp điện tử tin học, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới và đã mang
lại những thành tựu to lớn cho các nước trong quá trình phát triển. Các ngành dịch

vụ có hàm lượng tri thức cao như tín dụng ngân hàng, bảo hiểm, dịch vụ y tế, giao
thông vận tải quốc tế, đào tạo nhân lực, du lịch, thông tin liên lạc…cũng ngày càng
phát triển và đóng góp phần lớn trong tổng thu nhập quốc dân của các quốc gia. Lợi
thế của các ngành sản xuất truyền thống ngày càng giảm xuống. Để tận dụng được