Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH


ĨOăNGCăHNH


ÁNHăGIÁăCÁCăNHÂNăTăNHăHNGăNă
CHTăLNGăHăTHNGăTHỌNGăTINăKăTOÁNăTIă
CÁCăDOANHăNGHIPăVAăVĨăNHăTRÊNăAăBĨNă
THĨNHăPHăHăCHệăMINH




LUNăVNăTHCăSăKINHăT





Thành Ph H Chí Minh, nm 2014




BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO

TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH


ĨOăNGCăHNH


ÁNHăGIÁăCÁCăNHÂNăTăNHăHNGăNă
CHTăLNGăHăTHNGăTHỌNGăTINăKăTOÁNăTIă
CÁCăDOANHăNGHIPăVAăVĨăNHăTRÊNăAăBĨNă
THĨNHăPHăHăCHệ MINH

Chuyên ngành: K Toán
Mã ngành: 60340301

LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNGăDNăKHOAăHC:ăPGS.TSăMAIăTHăHOĨNGăMINH


Thành Ph H Chí Minh, nm 2014



LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu trình bày trong
Lun vn là trung thc và kt qu ca Lun vn cha tng đc công b trong bt c
công trình nghiên cu nào.
HcăviênăthcăhinăLunăvn

ƠoăNgcăHnh























MCăLC
TRANGăPHăBỊA
LIăCAMăOAN
MCăLC
DANHăMCăTăVITăTT
DANHăMCăCÁCăBNG

DANHăMCăHỊNHăNH
CHNGă1:ăGIIăTHIU 1
1.1ăTínhăcpăthităcaăđătƠi 1
1.2ăMcătiêuănghiênăcu 2
1.3ăiătngăvƠăphmăviănghiênăcu 2
1.4ăCơuăhiănghiênăcu 3
1.5ăPhngăphápănghiênăcu 3
1.6ăụănghaăcaălunăvn 4
1.7ăKtăcuăcaălunăvn 5
CHNGă 2:ă CHTă LNGă Hă THNGă THỌNGă TINă Kă TOÁNă VĨă CÁCă
NHÂNă Tă NHă HNGă Nă CHTă LNGă Hă THNGă THỌNGă TINă Kă
TOÁNăTIăCÁCăDNVVNăTRÊNăAăBĨNăTP.HCM 6
2.1ăMtăsăvnăđăchungăvăhăthngăthôngătinăkătoán 6
2.1.1 H thng 6
2.1.2 H thng thông tin 6
2.1.3 H thng thông tin qun lý (MIS) 7
2.1.4 H thng thông tin k toán (AIS) 8
2.1.5 Cht lng h thng thông tin k toán 11
2.2ăMtăsăvnăđăchtălng thôngătinăkătoán 13
2.2.1 Thông tin 13
2.2.2 Cht lng thông tin 14



2.2.3 Cht lng thông tin k toán 17
2.2.3.1 Quan đim hi đng chun mc k toán tài chính FASB 18
2.2.3.2 Quan đim hi đng chun mc k toán quc t IASB 19
2.2.3.3 Quan đim hi t IASB - FASB 21
2.2.3.4 Quan đim chun mc k toán Vit Nam 23
2.2.3.5 Theo tiêu chun ca COBIT 23

2.3ăTiêuăchunăcácădoanhănghipăvaăvƠănhătrênăđaăbƠnăTP.HCM 25
2.4ăXácăđnhăcácănhơnătănhăhngăđnăchtălngăhăthngăthôngătinăkătoán 26
2.4.1 Kt qu ca các nghiên cu trc đây 26
2.4.1.1 Các nhân t nh hng đn hiu qu ca h thng thông tin k toán trong các
doanh nghip sn xut nh và va: Bng chng ti Malaysia” (Factors influencing AIS
Effectiveness among Manufacturing SMES: Evidence from Malaysia) 26
2.4.1.2 Hiu qu ca h thng thông tin k toán: Tác đng đi vi hiu qu hot đng ca
các công ty niêm yt ti Thái Lan (Effectiveness of accounting information system: effect
on performance of Thai-listed firms in Thailand) 27
2.4.1.3 Các yu t nh hng đn s phù hp ca h thng thông tin k toán trong các
công ty sn xut: Bng chng t Iran (Effective Factors on Alignment of Accounting
Information Systems in Manufacturing Companies: Evidence from Iran) 28
2.4.2 Các lý thuyt liên quan đn vn đ nghiên cu 30
2.4.2.1 Quan đim cht lng thông tin theo mô hình thành công h thng thông tin
(Delone và McLean, 1992) 30
2.4.2.2 Tn kho kp lúc (JIT) 31
2.4.2.3 Quan đim TQM - total quality management - qun lý cht lng toàn b và mô
hình PSP/IQ (Product and Service Performance Model for Information Quality) 32
2.4.2.4 Quan đim mô hình “h thng hot đng” 35
2.5ăNhnădinăcácănhơnătănhăhngăđnăchtălngăhăthngăthôngătinăkătoán 38
2.5.1 Cam kt, tham gia ca nhà qun lý 38



2.5.2 Kin thc s dng công ngh h thng thông tin k toán và kin thc k toán ca
ngi qun lý 39
2.5.3 Hiu qu phn mm và các trình ng dng k toán 40
2.5.4 Cht lng d liu 41
2.5.5 Tham gia ca nhân viên thc hin h thng thông tin k toán 41
2.5.6 Hun luyn và đào to ca nhân viên doanh nghip 42

2.5.7 Môi trng vn hóa doanh nghip 43
2.6ăMôăhìnhănghiênăcuăvƠăcácăyuătănhăhngăđnăchtălngăhăthngăthôngătină
kătoán 44
2.6.1 Mô hình nghiên cu đ xut 44
2.6.2 Các gi thit nghiên cu 45
KTăLUNăCHNGă2 45
CHNGă 3:ă PHNGă PHÁPă NGHIÊNă CUă CÁCă NHÂNă Tă NHă HNGă
NăCHTăLNGăHăTHNGăTHỌNGăTINăKăTOÁNăTRONGăCÁCăDNVVNă
TRÊNăAăBĨNăTP.HCM 47
3.1ăQuyătrìnhănghiênăcu 47
3.2ăThităkăcơuăhiăkhoăsátăvƠăthuăthpămuăkhoăsát 48
3.3ăPhngătrìnhăhiăquyătuynătínhăđăxut 49
KTăLUNăCHNGă3 50
CHNGă4:ăKTăQUăNGHIÊNăCUăVĨăTHOăLUNăCÁCăNHÂNăTăNHă
HNGă Nă CHTă LNGă Hă THNGă THỌNGă TINă Kă TOÁNă TIă CÁCă
DNVVNăTRÊNăAăBĨNăTP.HCM 51
4.1ăKimăđnhăđătinăcyăCronbach’săAlpha 51
4.2ăPhơnătíchăkhámăpháănhơnătă(EFAă- Exploratory Factor Analysis) 52
4.2.1 Phân tích khám phá nhân t (EFA - Exploratory Factor Analysis) cho các bin quan
sát ca nhân t đc lp (X1 - X8) 53



4.2.2 Phân tích khám phá nhân t (EFA - Exploratory Factor Analysis) cho các bin quan
sát ca nhân t ph thuc (X9) 65
4.3ăPhơnătíchătngăquanăhăsăPearson 67
4.4ăPhơnătíchăhiăquyătuynătínhăđaăbin 69
4.4.1 Kim đnh gi thit 69
4.4.2 Phân tích hi quy tuyn tính đa bin 69
4.5ăKtăquănghiênăcuăcácănhơnătătácăđngăđnăchtălngăhăthngăthôngătinăkă

toán 74
KTăLUNăCHNGă4: 75
CHNGă5:ăKINăNGHăVĨăKTăLUNăCÁCăNHÂNăTăNHăHNGăNă
CHTăLNGă HăTHNGă THỌNGăTINă KăTOÁNăTIă CÁCăDNVVNă TRÊNă
AăBĨNăTP.HCM 76
5.1ăKtălunăcácăktăquănghiênăcuăcácănhơnătănhăhngăđnăchtălngăhăthngă
thôngătinăkătoán 76
5.2ăDaăvƠoăcácănhơnătănhăhngăđnăchtălngăhăthngăthôngătinăkătoánăđaă
ra cácăkinăngh 77
5.2.1 i vi nhân t “Tham gia ca nhân viên” 78
5.2.2 i vi nhân t “Kin thc s dng công ngh HTTTKT ca nhà qun lý” 80
5.2.3 i vi nhân t “Cam kt ca nhà qun lý” 80
KTăLUNăCHNGă5 82
KTăLUNăCHUNG 83
TĨIăLIUăTHAMăKHO
PHNăPHăLC







DANHăMCăTăVITăTT
1. AIS : H thng thông tin k toán (Accounting Information Systems)
2. COBIT : Kim soát các vn đ đi vi thông tin và k thut liên quan
(Control Objective for Information and related Technology)
3. DNVVN : Doanh nghip va và nh
4. EFA : Phân tích nhân t (Exploratory factor analysis)
5. FASB : Hi đng chun mc k toán tài chính

(Financial Accounting Standards Board)
6. HTTTKT : H thng thông tin k toán
7. IASB : Hi đng chun mc k toán quc t
(International Accounting Standards Board)
8. ISACA : Information Systems Audit and Control Association
9. ISACF : Information system Audit and Control Foundation
10. IT : Công ngh thông tin (Information Technology)
11. JIT : Just-In-Time
12. MIS : H thng thông tin qun lý (Management Information Systems)
13. NQL : Nhà qun lý
14. PSP/IQ : Mô hình thc hin sn phm và dch v cho cht lng thông tin
(Product and Service Performance Model for Information Quality)
15. QM : Qun lý cht lng (Quality Management)
16. SMES : Small and medium-sized enterprises
17. SPC : Kim soát quy trình thng kê (Statistic Process Control)
18. TP. HCM : Thành ph H Chí Minh
19. TQC : Kim soát cht lng toàn din (Total Quality Control)
20. TQM : Qun lý cht lng toàn b (Total Quality Management)
21. VAS : Chun mc k toán Vit Nam
22. VIF : Variance inflation factor



DANH MCăCÁCăBNG
Bng 2.1 Mô hình PSP/IQ ca Kahn và Strong, 1998
Bng 2.2: Tiêu chí phân loi doanh nghip va và nh theo quy mô và khu vc
Bng 3.1: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha các nhân t
Bng 3.2: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X1 khi loi b bin
Bng 3.3: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X2 khi loi b bin
Bng 3.4: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X3 khi loi b bin

Bng 3.5: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X4 khi loi b bin
Bng 3.6: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X5 khi loi b bin
Bng 3.7: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X6 khi loi b bin
Bng 3.8: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X7 khi loi b bin
Bng 3.9: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X8 khi loi b bin
Bng 3.10: Kt qu phân tích Cronbach’s Alpha ca thành phn X9 khi loi b bin
Bng 3.11: Kt qu phân tích KMO cho các bin quan sát ca nhân t đc lp (X1 –X8)
ln 1
Bng 3.12: Kt qu phân tích phng sai trích Total Variance Explained các bin quan sát
ca nhân t đc lp (X1–X8) ln 1
Bng 3.13: Tng hp kt qu phân tích nhân t ln 1
Bng 3.14: Ma trn xoay nhân t các bin quan sát ca nhân t đc lp (X1 –X8) ln 1
Bng 3.15: Kt qu phân tích KMO cho các bin quan sát ca nhân t đc lp
(X1 –X8) ln 2
Bng 3.16: Kt qu tích phng sai trích Total Variance Explained cho các bin quan sát
ca nhân t đc lp (X1–X8) ln 2
Bng 3.17: Tng hp kt qu phân tích nhân t ln 2
Bng 3.18: Ma trn xoay nhân t các bin quan sát ca nhân t đc lp (X1 –X8) ln 2
Bng 3.19: Bng kt lun các nhân t còn li trong mô hình nghiên cu
Bng 3.20: Kt qu phân tích KMO cho các bin quan sát ca nhân t ph thuc (X9)



Bng 3.21: Kt qu phân tích phng sai trích Total Variance Explained các bin quan sát
ca nhân t ph thuc (X9)
Bng 3.22: Tng hp kt qu phân tích nhân t ph thuc (X9)
Bng 3.23: Kt qu phân tích h s tng quan gia các bin ph thuc (Y1 – Y9)
Bng 3.24: Bng tng hp các nhân t khi thc hin phân tích tng quan (Y1 – Y9)
Bng 3.25: Bng phân tích hi quy h s R, R
2

adj
, h s Durbin-Watson ln 1
Bng 3.26: Bng phân tích Anova ln 1
Bng 3.27: Kt qu phân tích bng trng s hi quy ln 1
Bng 3.28: Bng phân tích hi quy h s R, R
2
adj
, h s Durbin-Watson ln 2
Bng 3.29: Bng phân tích Anova ln 2
Bng 3.30: Kt qu phân tích bng trng s hi quy ln 2



















DANHăMCăHỊNHăNH

Hình 2.1: Các thành phn ca h thng thông tin
Hình 2.2: Mi quan h gia h thng thông tin k toán (AIS) và h thng thông tin qun
lý (MIS)
Hình 2.3: Mô hình thành công h thng thông tin ca DeLone và McLean
Hình 2.4: Mô hình H thng hot đng
Hình 2.5: Mô hình nghiên cu cht lng h thng thông tin k toán ti các DNVVN trên
đa bàn TP.HCM đ xut
Hình 4.1 Mô hình kt lun các nhân t nh hng đn cht lng h thng thông tin k
toán ti các DNVVN trên đa bàn TP.HCM





1


CHNGă1:ăGIIăTHIU
1.1 TínhăcpăthităcaăđătƠi
Trong bi cnh hin nay, các t chc đang hot đng trong thi đi công ngh thông tin
đy cnh tranh do đó thông tin đã tr thành mt ngun lc không th thiu hu ht các t
chc, các nn kinh t, và xã hi.
Thông tin k toán là nhân t quan trng trong hot đng qun lý, là công c không th
thiu đ lãnh đo điu hành và kim soát mi hot đng trong doanh nghip giúp gia tng
li nhun, đu t vào các kênh mang li li nhun. Nó cung cp thông tin cho các cp
qun lý, hi đng qun tr và ngi s dng bên ngoài đ ra các quyt đnh phù hp.
Ngày càng nhiu các t chc tin rng cht lng thông tin là rt quan trng cho s thành
công ca h (Wang và cng s, 1998). Tuy nhiên quá trình vn hành h thng thông tin
ca doanh nghip li tim n rt nhiu ri ro làm nh hng đn tính chính xác, đ tin cy
ca thông tin. Thông tin có cht lng kém có th có tác đng mnh đn xã hi và hot

đng kinh doanh (Strong và cng s, 1997), các t chc b nh hng xu đn các quyt
đnh da trên thông tin kém cht lng (Huang và cng s, 1999). Vì th cht lng
thông tin k toán là vn đ cc k quan trng vì nó nh hng trc tip đn cht lng và
hiu qu quyt đnh ca ngi s dng thông tin.
H thng thông tin k toán (AIS) là ni duy trì và to lp thông tin k toán đ các t chc
lp k hoch, đánh giá và chun đoán các đng thái ca các hot đng và tình hình tài
chính (Anthony và cng s, 1994). Nu không có h thng thông tin k toán cht lng,
s không thông tin k toán cht lng (Sacer và cng s, 2006). Do đó vic xác đnh các
nhân t nh hng đn cht lng ca h thng thông tin k toán là vn đ cp thit đ
tìm ra công c kim soát tt nht làm gim ri ro, gia tng đ tin cy thông tin.
Nghiên cu này tp trung vào các nhân t nh hng đn cht lng ca h thng thông
tin k toán ti các doanh nghip va và nh trên đa bàn Thành ph H Chí Minh, là loi
hình doanh nghip chim đa s và ch yu trong nn kinh t, đóng vai trò quan trng
2


trong vic to vic làm, tng thu nhp cho ngi lao đng, giúp huy đng các ngun lc
xã hi cho đu t phát trin.
Hu ht trên thc t các nghiên cu v cht lng h thng thông tin k toán tp trung vào
các mô hình lý thuyt kim soát và đo lng h thng thông tin k toán. Ví d nh nghiên
cu v tác đng và tuyên truyn các li trong h thng thông tin (Brodie, 1980; Menkus,
1983; Wand và Weber, 1989; Redman, 1998). Các nghiên cu khác tp trung vào chnh
sa d liu và kim soát đu vào (McKeown, 1984; Garfinkel và cng s, 1986; Little và
Smith, 1987; Bowen, 1993). Nhiu nghiên cu h thng thông tin k toán (AIS) đã tp
trung vào kim soát ni b và kim toán (Yu, 1973; Cushing, 1974; Nicholes, 1987;
Jonson, 1981). Tuy nhiên, mt vài nghiên cu đã c gng tìm hiu nhng gì gây ra s
khác bit trong kt qu cht lng d liu AIS, và nhng gì nên đc thc hin đ đm
bo thông tin k toán cht lng cao.
T tm quan trng ca vn đ, t ch s lng nghiên cu v vn đ này cha nhiu, nó
là vn đ mi còn khong trng trong nghiên cu ti môi trng Vit Nam là yêu cu cp

thit hin nay. ó là lý do tác gi chn đ tài “ánhăgiáăcácănhơnătănhăhngăđnă
chtălngăhăthngăthôngătinăkătoán ti cácădoanhănghipăvaăvƠănh trênăđaăbƠnă
ThƠnhăphăHăChíăMinh” làm đ tài nghiên cu.
1.2 Mcătiêuănghiênăcu
Nghiên cu này có 2 mc tiêu:
Mc tiêu th nht là xác đnh các nhân t nh hng đn cht lng ca h thng thông
tin k toán ti các doanh nghip va và nh trên đa bàn Thành ph H Chí Minh.
Mc tiêu th hai là đánh giá các nhân t nh hng đn cht lng ca h thng thông tin
k toán trong các doanh nghip va và nh trên đa bàn Thành ph H Chí Minh.
1.3 iătngăvƠăphmăviănghiênăcu
iătngănghiênăcu: Lun vn tp trung nghiên cu nhng vn đ sau:
3


Nghiên cu các nhân t tác đng đn h thng thông tin k toán và cht lng h thng
thông tin k toán.T đó đa ra các đ xut và kin ngh tp trung vào các nhân t nh
hng đn cht lng h thng thông tin k toán.
Phmăviănghiênăcu: H thng thông tin k toán ti các doanh nghip Vit Nam va và
nh trên đa bàn thành ph H Chí Minh.
1.4ăCơuăhiănghiênăcu
 làm rõ các mc tiêu nghiên cu, trng tâm ca lun vn tr li ba câu hi:
- Các nhân t nào nh hng đn cht lng h thng thông tin k toán trong các
DNVVN trên đa bàn TP.HCM?
- ánh giá các nhân t nh hng đn cht lng h thng thông tin k toán trong
các DNVVN trên đa bàn TP.HCM nh th nào?
- Xp hng các nhân t nh hng đn cht lng h thng thông tin k toán trong
các DNVVN trên đa bàn TP.HCM nh th nào?
1.5 Phngăphápănghiênăcu
Phng pháp hn hp, s dng mu và thu thp s liu, bng câu hi vi nm thang đo
likert (thang đo khong) vi s la chn t rt thp đn rt cao.

Kt hp s dng công c thng kê: phân tích đ tin cy Cronbach’s Alpha, phân tích
khám phá nhân t EFA, phân tích tng quan h s Pearson, phân tích hi quy tuyn tính
cho các bin đã đc mã hóa vi gi thuyt và mô hình nghiên cu đ kim chng s
liu.
Bài nghiên cu s dng bng câu hi đ điu tra, ly c s d liu kho sát thông qua
bng câu hi bao gm 200 doanh nghip va và nh:
• 25 doanh nghip va và nh s dng cho pre-test và pilot test
- Pre-test: Giai đon trc kim tra, đ điu chnh phn hng dn tr li và các câu
hi do tác gi đt ra ca 10 doanh nghip va và nh trên đa bàn TP.HCM.
- Pilot test: Giai đon kim tra thí đim, đ kim tra kh nng hiu bng câu hi ca
15 doanh nghip va và nh trên đa bàn TP.HCM.
4


• 175 doanh nghip va và nh s dng cuc kho sát chính (main survey).
- Cuc kho sát chính (main survey): Giai đon thu thp d liu cho bài nghiên cu
ca 175 doanh nghip va và nh trên đa bàn TP.HCM. Sau giai đon này tác gi
thu thp đc 140 mu kho sát phù hp vi lun vn và s dng đ thc hin các
bc phân tích.
Ba giai đon nghiên cu:
• Trc kim tra (pre-test): gi bng câu hi cho nhà qun lý/giám đc doanh
nghip, nhân viên công ngh thông tin, k toán đ điu chnh phn hng dn tr li và
các câu hi do tác gi đt ra.
• Kim tra thí đim (pilot test): gi bng câu hi cho nhà qun lý/giám đc doanh
nghip, nhân viên công ngh thông tin, k toán đ kim tra kh nng hiu bng câu hi.
• Cuc kho sát chính: gi bng câu hi cho nhà qun lý/giám đc doanh nghip,
nhân viên công ngh thông tin, k toán đ thu thp d liu.
1.6 ụănghaăcaălunăvn
V mt lý lun, lun vn đã phân tích, đúc kt các khái nim, đ xut các mô hình cht
lng và đánh giá các nhân t nh hng cht lng h thng thông tin k toán. T vic

kt hp thu thp s liu kt hp vi các công c thng kê nh: Phân tích đ tin cy giá tr
ca d liu kho sát và giá tr thang đo, phân tích khám phá nhân t (EFA), phân tích hi
quy, s dng phép xoay nhân t giúp vic khám phá nhân t mi nh hng cht lng
h thng thông tin k toán. Kt qu này là nn tng giúp phát trin các nhân t mi và các
mô hình nghiên cu, tác đng qua li gia các nhân t.
Do đó, v mt thc tin, kt qu nghiên cu ca lun vn s là đóng góp hu ích giúp các
nhà qun lý doanh nghip tìm ra các nhân t quan trng giúp tp trung kim soát đ ra các
k hoch phát trin h thng ca doanh nghip phù hp và hiu qu nht. Vic xác đnh
các yu t nh hng đn cht lng h thng thông tin k toán có th tng cng kh
nng thu thp d liu, x lý thông tin, kim soát thông tin, lu tr thông tin, cung cp các
thông tin cht lng đáp ng cho vic ra quyt đnh.
5


Kt qu ca nghiên cu này s góp phn kin thc trong c hai lnh vc AIS và cht
lng d liu. Kt qu nghiên cu này không ch là mt tài liu tham kho quan trng cho
hc viên có ý đnh thc hin các nghiên cu tng t cho bi cnh Vit Nam bng vic
đa thêm các bin m rng mô hình nghiên cu mà còn cung cp nhiu tài liu tham kho
quan trng khác thông qua phn tài liu tham kho.
1.7 Ktăcuăcaălunăvn
Chng 1: Gii thiu
Chng 2: Cht lng h thng thông tin k toán và các nhân t nh hng đn cht
lng h thng thông tin k toán ti các DNVVN trên đa bàn TP.HCM
Chng 3: Phng pháp nghiên cu các nhân t nh hng đn cht lng h thng
thông tin k toán ti các DNVVN trên đa bàn TP.HCM
Chng 4: Kt qu nghiên cu và tho lun các nhân t nh hng đn cht lng h
thng thông tin k toán ti các DNVVN trên đa bàn TP.HCM
Chng 5: Kin ngh và kt lun các nhân t nh hng đn cht lng h thng thông
tin k toán ti các DNVVN trên đa bàn TP.HCM

6


CHNGă2:ăCHTăLNGăHăTHNGăTHỌNGăTINăKăTOÁNăVĨăCÁCă
NHÂNăTăNHăHNGăNăCHTăLNGăHăTHNGăTHỌNGăTINăKă
TOÁNăTI CÁCăDNVVNăTRÊNăAăBĨNăTP.HCM
2.1 Mtăsăvnăđăchungăvăhăthngăthôngătinăkătoán
 làm rõ hn vn đ h thng thông tin k toán ta cn xem xét các khía cnh v h
thng, h thng thông tin, h thng thông tin qun lý trc khi hiu th nào là h thng
thông tin k toán.
2.1.1 Hăthng
H thng là mt tp hp các b phn ph thuc ln nhau đc sp xp theo mt trình t
nht đnh đ cùng thc hin mt s mc tiêu ca t chc. Mt h thng bt k đu có bn
đc đim sau:
- Các thành phn và b phn trong h thng
- Các mi quan h, cách thc và c ch tng tác gia các thành phn bên trong
- Phm vi, gii hn ca h thng
- Các mc tiêu hng đn h thng
Mt h thng tn ti theo nhiu cp đ khác nhau, có th cha nhiu h thng con mang
tính cht nh mt h thng, có nhiu cách thc và các phng tin liên kt vi nhau đ
cùng thc hin mc tiêu chung ca h thng. H thng đc phân loi theo nhiu cách

thc khác nhau:
- Theo s phân cp h thng: h thng cp thp và h thng cp cao.
- Theo s tác đng và mi quan h vi môi trng bên ngoài: h thng đóng, h
thng m và h thng kim soát phn hi.
2.1.2 Hăthngăthôngătin
H thng thông tin là mt h thng do con ngi to ra thng bao gm mt t hp các
cu phn máy tính (computer-based components) đ thu thp, lu tr và qun lý d liu
đ cung cp các thông tin đu ra cho ngi s dng. H thng thông tin bao gm các
thành phn trong hình 2.1 sau:
7



Ngun: Thái Phúc Huy và cng s, 2012
Hình 2.1:ăCácăthƠnhăphnăcaăhăthngăthôngătin
DăliuăđuăvƠo: bao gm tt c các ni dung cn thit thu thp và các phng thc thu
thp d liu cho h thng thông tin.
HăthngăxălỦ: bao gm các quá trình, b phn thc hin hot đng x lý d liu đu
vào nh phân tích, tng hp, tính toán, ghi chép, xác nhn… đ làm bin đi tính cht,
ni dung ca d liu, to ra thông tin theo mc đích s dng.
Luătr: lu tr các ni dung d liu đu vào hoc thông tin to ra trong quá trình x lý
đ phc v cho nhng quá trình x lý và cung cp thông tin khác.
Kimăsoát ậ phnăhi: kim soát quá trình thu thp, x lý, lu tr nhm cung cp thông
tin theo tiêu chun mc tiêu ca h thng đt ra đng thi phn hi nhng sai sót, hn ch
ca các thành phn h thng thông tin đ khc phc, sa cha.
Thôngătinăđuăra: ni dung ca thông tin và phng thc cung cp thông tin đc to ra
t h thng cho ngi s dng.
2.1.3 HăthngăthôngătinăqunălỦă(MIS)
H thng thông tin qun lý (MIS) là mt h thng thông tin đ tr giúp thc hin các chc
nng hot đng ca mt t chc và tr giúp quá trình ra quyt đnh thông qua vic cung

cp cho các nhà qun lý nhng nhng thông tin đ lp k hoch và kim soát các hot
đng ca đn v.
8


Các nhà qun lý thc hin vic điu hành các hot đng ca doanh nghip thông ra các
quá trình ra quyt đnh. Quá trình này đc din gii nh sau:
- S dng, đánh giá thông tin cung cp đ nhn dng vn đ cn gii quyt
- a ra các phng án gii quyt
- Thu thp các d liu, thông tin cn thit đ đánh giá các phng án
- La chn phng án kh thi và ra quyt đnh
H thng thông tin qun lý có th tip cn và phân loi theo đi tng s dng thông tin
hoc theo ni dung kinh t ca quá trình sn xut kinh doanh mà h thng này thu thp
phn ánh:
PhơnăloiătheoăcácăcpăđăqunălỦăsădngăthôngătin: H thng x lý nghip v, h
thng h tr ra quyt đnh, h thng h tr điu hành
Phơnăloiătheoăniădungăkinhătăcaăquáătrìnhăsnăxutăkinhădoanh: quá trình sn xut
kinh doanh tng quát bt đu t vic chuyn hóa các yu t đu vào ca quá trình sn xut
kinh doanh thành các sn phm, do đó h thng thông tin qun lý có nhim v phi thu
thp và phn ánh xuyên sut quá trình trên đ cung cp các loi thông tin mang ni dung
khác nhau. Da vào đc đim này h thng thông tin qun lý bao gm: H thng thông tin
sn xut, h thng thông tin bán hàng, h thng thông tin nhân s, h thng thông tin k
toán, h thng thông tin tài chính…
2.1.4 Hăthngăthôngătinăkătoánă(AIS)
Có rt nhiu đnh ngha khác nhau v h thng thông tin k toán (AIS). H thng thông
tin k toán là mt cu phn đc bit ca h thng thông tin qun lý nhm thu thp, lu tr,
x lý và báo cáo các thông tin liên quan đn các nghip v tài chính cho ngi s dng.
Mt s các đnh ngha khác v h thng thông tin k toán, h thng thông tin k toán
(AIS) đc xem là mt h thng con ca mt h thng thông tin qun lý, và chc nng
chính ca nó là đ x lý giao dch tài chính, cng nh các giao dch phi tài chính nh

hng trc tip đn vic x lý các giao dch tài chính. H thng thông tin là mt công c
đc s dng bi các nhà qun lý đ làm tng li th cnh tranh (Stair và Reynolds,
9


2006), và là mt công c kim soát qun lý ngn hn thông tin ni b (giá, chi phí và
dòng tin), cng nh thông tin cnh tranh bên ngoài (Mitchell và cng s, 2000). H
thng thông tin là mt h thng quan trng cung cp thông tin k toán cht lng cho các
nhà qun lý  mi cp đ ca t chc, đc s dng trong vic đa ra các quyt đnh hu
ích (Shipper và Vincent, 2003).
Mi quan h gia h thng thông tin k toán (AIS) và h thng thông tin qun lý th hin
qua s đ di đây:

Ngun: Gelinas, Sutton & Oram, 1999
Hình 2.2: Miăquanăh giaăhăthngăthôngătinăkătoánă(AIS)ăvƠăhăthngăthôngătină
qunălỦ (MIS)

AIS
H thng
thông tin
sn xut
H thng
thông tin
tài chính
H thng
thông tin
bán hàng
H thng
thông tin
nhân s
MIS
10


Do đó h thng thông tin k toán cng có thành phn c bn ca mt h thng thông tin:
DăliuăđuăvƠo: tt c các nghip v kinh t phát sinh đc đa vào h thng k toán
bao gm: h thng chng t và ni dung các chng t s dng; các đi tng k toán; h
thng các đi tng qun lý.
HăthngăxălỦ: tp hp tt c các nhng yu t tham gia vào quá trình x lý d liu đ
có thông tin k toán hu ích bao gm: quy trình luân chuyn chng t và quá trình kinh
doanh; hình thc ghi s, cách thc nhp liu, khai báo, cp nht d liu; quy trình phân
tích, hch toán các nghip v phát sinh; phng thc x lý (bng máy, phn mm, th
công); b máy x lý, t chc công vic trong b máy k toán.

Luătr: d liu thu thp và x lý có th đc lu tr đ phc v cho các quá trình x lý
cung cp thông tin ln sau thông qua các phng thc: h thng chng t, s sách k toán
(h thng k toán th công); các tp tin, bng tính lu tr d liu (môi trng công ngh
thông tin).
Kimăsoát:ăbao gm nhng quy đnh th tc chính sách đc thit lp trong h thng k
toán đ kim soát quá trình thu thp, x lý và cung cp thông tin cho h thng k toán
đm bo tính trung thc và hu ích cho các đi tng s dng thông tin.
Thôngătinăktăxut:ăthông tin ca h thng thông tin k toán th hin trên ni dung các
báo cáo k toán (báo cáo k toán, báo cáo qun tr) và h thng s sách k toán.
Theo đc đim ca vic cung cp thông tin và phng thc x lý ca h thng thông tin,
h thng thông tin đc chia thành các loi sau đây:
- Theoăđcăđimăcaăthôngătinăcungăcp:
 H thng thông tin k toán tài chính: cung cp các thông tin tài chính ch yu cho
các đi tng bên ngoài nh nhà đu t, ngân hàng, kim toán… Nhng thông tin này
phi tuân th các quy đnh, ch đ, các nguyên tc, chun mc k toán hin hành.
 H thng thông tin k toán qun tr: cung cp thông tin nhm mc đích qun tr
trong ni b doanh nghip đ d báo các s kin s xy ra và d đoán các nh hng v
tài chính ca chúng đi vi t chc.
11


- TheoăphngăthcăxălỦ:
 H thng thông tin k toán th công: tt c quá trình thu thp, lu tr, x lý, thit
lp các báo cáo điu đc thc hin th công và ghi chép bng tay.
 H thng thông tin k toán bán th công: có s ng dng và h tr nht đnh ca
máy tính và công ngh thông tin trong quá trình vn hành ca h thng k toán.
 H thng k toán da trên nn máy tính: các quá trình thc hin, vn hành ca h
thng k toán phn ln đc thc hin trên nn máy tính t vic thu thp, ghi nhn, x lý,
lu tr, kim soát và cung cp thông tin…
2.1.5ăChtălngăhăthngăthôngătinăkătoán

H thng thông tin k toán đc xem ra công c, quy trình to ra thông tin k toán nh
vy khi xem xét cht lng h thng thông tin k toán phi xét đn các khía cnh v tiêu
chun đánh giá cht lng thông tin k toán và cht lng ca h thng thông qua quy
trình to ra thông tin k toán.
Có nhiu quan đim v đo lng cht lng h thng thông tin k toán, các đnh ngha và
khái nim v cht lng ca h thng thông tin k toán trong các nghiên cu khác nhau
vn cha thng nht. Cht lng ca h thng thông tin k toán da trên mc đ đóng
góp ca h thng thông tin k toán vào vic đt mc tiêu ca t chc (Raymond, 1990).
Cht lng ca h thng thông tin k toán da trên vic s dng h thng thông tin k
toán (Lai, 1994; Magal và Lewis, 1994; Foong, 1999). Các nhà nghiên cu khác thì đo
lng cht lng ca h thng thông tin k toán da trên đ hài lòng ca ngi s dng
thông tin (Bailey và Pearson, 1983; Montazemi, 1988; Yap và cng s, 1992; Raymond
và Bergeron, 1992). Trong khi đó, Wang và cng s, 1995 đnh ngha xét h thng thông
tin k toán trong môi trng kim soát ni b đòi hi đ tin cy ti đa vi ti thiu chi phí
ca h thng, cht lng thông tin k toán chính là s chính xác v tn s, kích thc, và
phân phi các sai sót trong d liu. Xét v quan đim vn hành và cu to thì cht lng
h thng thông tin k toán là s kt hp hài hòa gia phn cng, phn mm, mng vin
thông, c s d liu, và quy trình (Sacer và cng s, 2006; O'Brien, 2005) đ x lý d
12


liu có liên quan đn vn đ tài chính đ cung cp thông tin tài chính (Azhar Susanto,
2008). Cht lng h thng thông tin k toán đo lng bi quy trình to lp thông tin da
vào cht lng d liu đu vào, cht lng x lý d liu và cht lng đu ra (Sacer và
công s, 2006).
 hi nhp các quan đim trên v đnh ngha cht lng h thng thông tin k toán,
DeLone & McLean (1992) đã tng hp 180 nghiên cu v vn đ này trong c lý lun và
thc tin đ hình thành mt quan đim: cht lng h thng thông tin k toán đc đo
lng da trên 6 chiu: cht lng ca h thng, cht lng thông tin, mc đ s dng h
thng, đ hài lòng ca ngi s dng, tác đng tích cc vi cá nhân và tác đng tích cc

vi t chc.
• Cht lng ca h thng tp trung vào đc đim k thut ca h thng nh đ tin
cy, đc tính, chc nng và thi gian phn hi ca h thng.
• Cht lng thông tin liên quan đn bn cht đnh tính và đnh lng ca thông tin
nh đ rõ ràng, đy đ, hu dng và chính xác ca thông tin.
• Mc đ s dng h thng phn ánh mc đ s dng ca ngi tip nhn đu ra ca
h thng thông qua mc đ thng xuyên s dng, s ln yêu cu thông tin, thi gian s
dng và đ thng xuyên yêu cu báo cáo.
•  hài lòng ca ngi s dng cho thy thái đ ca ngi s dng thông tin nh
đ hài lòng nói chung, s thích thú, khong cách gia nhu cu và đáp ng trong thông tin,
đ hài lòng v phn mm.
• Tác đng tích cc vi cá nhân th hin hiu qu ca h thng thông tin đi vi thái
đ và hành vi ca ngi tip nhn nh hiu qu thit k ca h thng, giúp cá nhân xác
đnh vn đ và tng nng sut cá nhân.
• Tác đng tích cc vi t chc đo lng tác đng ca thông tin đn các ch s hot
đng ca t chc nh phn đóng góp trong vic đt mc tiêu, t s gia li ích và chi phí,
mc tng nng sut chung, hiu qu dch v cung cp.
13


Tuy nhiên, yu t nào nh hng ln nht đn h thng thông tin k toán vn còn là mt
lnh vc tranh lun.
2.2ăMtăsăvnăđăchtălngăthôngătinăkătoán
2.2.1 Thông tin
Thông tin là mt khái nim c bn ca khoa hc, là ngun lc cho s phát trin kinh t xã
hi và có rt nhiu cách hiu khác nhau v thông tin ngay trong các t đin cng không
th có mt đnh ngha thng nht. T đin Oxford English Dictionary: “Thông tin là điu
mà ngi ta đánh giá hoc nói đn là tri thc, tin tc”. Trong các t đin khác thì đn
gin đng nht thông tin vi kin thc: "Thông tin là điu mà ngi ta bit" hoc "thông
tin là s chuyn giao tri thc làm tng thêm s hiu bit ca con ngi". Nguyên nhân có

s khác bit trong đnh ngha là do thông tin là khái nim đa chiu thông qua tác đng
tru tng ngi ta bt gp thông tin trong quá trình hot đng. Do đó, tùy thuc vào
tng lnh vc nghiên cu, mà thông tin đc đa ra vi nhiu đnh ngha khác nhau phc
v mc đích nghiên cu:
Theoăquanăđimăkinhăt hc: Thông tin là nhng gì con ngi thu nhn đc t d liu
và x lý d liu nhm to ra s hiu bit, các tri thc và đc đánh giá là có ích phc v
cho vic ra quyt đnh.
Theoăquanăđimăxưăhiăhc: Thông tin là s phn ánh ni dung và hình thc vn đng
ca tt c các s vic, s kin, ý tng, phán đoán làm tng thêm s hiu bit ca con
ngi, đc hình thành trong quá trình giao tip, thông qua các phng tiên thông tin đi
chúng, t các ngân hàng d liu, hoc t tt c các hin tng quan sát đc trong môi
trng xung quanh.
Theoăquanăđimătrităhc: Thông tin phn ánh s vn đng và tng tác ca t nhiên và
xã hi (th gii vt cht) bng ngôn t, ký hiu, hình nh và quá trình t duy bng tt c
các phng tin tác đng lên giác quan ca con ngi phn ánh và tip nhn phn ánh,
bin phn ánh thành hiu bit, thành tri thc.
TheoăquanăđimămtăsănhƠănghiênăcu:
14


Thông tin là nhng s kin, con s đc th hin trong mt hình thc hu ích vi ngi
s dng đ phc v vic ra quyt đnh. Thông tin có ích vi vic ra quyt đnh vì nó gim
s không chc chn và tng tri thc v vn đ đc đ cp (Gelinas and Dull, 2008).
Thông tin đc đnh ngha nh mt loi sn phm mc tiêu th hin qua các hình thái và
mi liên quan đn nhng ngi to ra nó, ti sao và nh th nào nó đc to ra và mi
quan h vi thc t nó biu hin (Shanks và Darke, 1999).
2.2.2ăChtălngăthôngătin
Mc dù khái nim v d liu và thông tin là nhng khái nim khác nhau nhng khái nim
v cht lng d liu và cht lng thông tin đc xem là tng t nhau trong mt s tài
liu nghiên cu và thc t. Thông tin là khái nim đa chiu phc v đa dng các lnh vc

nghiên cu nên có rt nhiu quan đim và tiêu chun đánh giá khác nhau v cht lng
thông tin:
Cht lng thông tin là thc đo giá tr mà các thông tin cung cp cho ngi s dng,
cht lng đc xem là ch quan đi vi ngi s dng do mu thun gia các mc tiêu
gia đ chính xác và các khía cnh khác mà các khía cnh hoc yu t ca thông tin đc
xác đnh phù hp vi mc tiêu ca ngi s dng (Wikipedia Dictionary).
Cht lng thông tin đc đnh ngha là s khác bit gia thông tin yêu cu đc xác
đnh bi mc tiêu và thông tin đt đc. Trong mt tình hung lý tng s không có s
khác bit gia thông tin yêu cu và thông tin đt đc. Vic đo lng cht lng thông tin
có tính cm tính và s khác bit gia thông tin yêu cu và thông tin đt đc càng nh thì
cht lng thông tin càng cao (Lesca và Lesca, 1995; Eppler và Wittig, 2000).
Cht lng thông tin là đc tính ca thông tin đ giúp đt đc các yêu cu hay s mong
đi ca ngi s dng thông tin (Kahn và Strong, 1998).
Da vào nghiên cu v cht lng ca Deming nm 1986, Juran và Gryna nm 1988,
Figenbaum nm 1991, Khalil và cng s nm 1999, Wang và cng s nm 1999 đã hình
thành quan đim v cht lng thông tin: “cht lng thông tin là thông tin phù hp cho