Xây dựng kế toán trách nhiệm tại tổng công ty xây dựng số 1

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM


HOÀNG QUANG MINH

XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI TNG CÔNG TY
XÂY DNG S 1.



LUN VN THC S KINH T




TP. H CHÍ MINH – NM 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

HOÀNG QUANG MINH

XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI TNG CÔNG TY
XÂY DNG S 1.
Chuyên ngành: K Toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC: PGS. TS PHM VN DC



TP. H CHÍ MINH – NM 2014
MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các s đ
Danh mc ph lc
PHN M U 1
CHNG 1: C s lý lun v k toán trách nhim ti doanh nghip 6
1.1.Khái nim và vai trò ca k toán qun tr. 6
1.2.ánh giá trách nhim qun lý 8
1.2.1.Kh nng kim soát 8
1.2.2. ánh giá trách nhim qun lý 9
1.3.K toán trách nhim. 11
1.4.Vai trò ca k toán trách nhim. 12
1.5.Ni dung k toán trách nhim. 13
1.5.1.S phân quyn và phân chia các trung tâm trách nhim. 13
1.5.1.1.S phân quyn. 13
1.5.1.2.Các trung tâm trách nhim. 15
1.5.1.2.1.Trung tâm chi phí. 17
1.5.1.2.2.Trung tâm doanh thu. 18
1.5.1.2.3.Trung tâm li nhun 19
1.5.1.2.4.Trung tâm đu t. 20
1.5.2.Ch tiêu đánh giá trách nhim qun lý. 20

1.5.2.1.Ch tiêu đánh giá trách nhim qun lý  trung tâm chi phí 21
1.5.2.2.Ch tiêu đánh giá trách nhim qun lý  trung tâm doanh thu 21
1.5.2.3.Ch tiêu đánh giá trách nhim qun lý  trung tâm li nhun. 22
1.5.2.4.Ch tiêu đánh giá trách nhim qun lý  trung tâm đu t. 23
1.5.3.T chc h thng báo cáo k toán trách nhim. 25
1.5.3.1.Mc tiêu, yêu cu, đc đim ca báo cáo k toán trách nhim. 25
1.5.3.1.1.Mc tiêu ca báo cáo k toán trách nhim. 25
1.5.3.1.2.c đim báo cáo k toán trách nhim. 26
1.5.3.1.3.Yêu cu ca báo cáo k toán trách nhim. 26
1.5.3.2.Báo cáo k toán trách nhim cho các trung tâm trách nhim. 27
1.5.3.2.1.Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí. 27
1.5.3.2.2.Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu. 28
1.5.3.2.3.Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun. 29
1.5.3.2.4.Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t. 29
Kt lun chng 1 31
Chng 2: Thc trng công tác đánh giá trách nhim qun lý ti
Tng công ty Xây dng s 1 32
2.1.Khái quát v Tng công ty xây dng s 1 (CC1). 32
2.1.1.Gii thiu v doanh nghip. 32
2.1.1.1.Khái quát v Tng công ty xây dng s 1. 32
2.1.1.2.Mc tiêu hot đng 32
2.1.2.Lnh vc hot đng. 33
2.1.2.1.Xây dng 33
2.1.2.2.Công trình nng lng 33
2.1.2.3.Công trình h tng giao thông 33
2.1.2.4.Công trình Dân dng và Công nghip 34
2.1.2.5.u t 34
2.1.2.6.T vn thit k. 34
2.1.2.7.Xut nhp khu. 35
2.1.2.8.Kinh doanh bt đng sn. 35

2.1.2.9.Kinh doanh vt liu xây dng. 35
2.1.3.C cu t chc qun lý. 36
2.1.3.1.S đ t chc qun lý. 36
2.1.3.2.Chc nng, nhim v ca tng b phn. 38
2.1.3.3.Quan h gia Tng công ty và các đn v thành viên. 39
2.1.3.3.1.Quan h gia Tng công ty và các đn v ph thuc 39
2.1.3.3.2.Quan h gia Tng công ty và các công ty con. 39
2.1.3.3.3.Quan h gia Tng công ty và các công ty liên kt. 40
2.1.4.c đim t chc k toán ti Tng công ty xây dng s 1. 40
2.2.Thc trng công tác k toán trách nhim ti Tng công ty. 41
2.2.1.Thc hin kho sát 41
2.2.1.1.Mc tiêu kho sát. 42
2.2.1.2.Ni dung kho sát. 42
2.2.1.3.Câu hi kho sát. 42
2.2.1.4.Kt qu kho sát. 42
2.2.2.Nhn xét v tình hình thc hin k toán trách nhim ti CC1 45
2.2.2.1.V nhn thc ca nhà qun lý v k toán trách nhim 45
2.2.2.2.V h thng phân cp ra quyt đnh 46
2.2.2.3.V vic xác đnh các trung tâm trách nhim 47
2.2.2.4.V vic lp báo cáo qun tr 47
2.2.2.5.V đánh giá trách nhim nhà qun lý b phn 52
Kt lun chng 2 53
Chng 3: Xây dng k toán trách nhim ti Tng công ty xây dng s 1 54
3.1.Quan đim v xây dng k toán trách nhim. 54
3.2.Xây dng k toán trách nhim ti công ty. 55
3.2.1.Xây dng trung tâm trách nhim và hoàn thin d toán ngân sách cho tng
trung tâm. 55
3.2.2.Xây dng trung tâm trách nhim. 55
3.2.3.Hoàn thin d toán ngân sách cho tng trung tâm trách nhim. 57
3.2.3.1.Hoàn thin d toán ngân sách cho trung tâm chi phí. 57

3.2.3.1.1.D toán chi phí cho hot đng xây lp. 58
3.2.3.1.2.D toán chi phí cho hot đng khai khoáng , sn xut vt liu xây
dng 60
3.2.3.1.3.D toán chi phí cho khi vn phòng, b phn t vn. 61
3.2.3.2.Hoàn thin d toán ngân sách cho trung tâm li nhun. 62
3.2.3.3.Hoàn thin d toán ngân sách cho trung tâm đu t. 63
3.2.4.Xây dng báo cáo trách nhim cho các trung tâm trách nhim. 64
3.2.4.1.Báo cáo trách nhim cho trung tâm chi phí. 64
3.2.4.2.Xây dng báo cáo trách nhim cho trung tâm li nhun. 70
3.2.4.3.Xây dng báo cáo trách nhim cho trung tâm đu t. 71
3.2.5.Gii pháp thc hin 72
3.2.5.1.Hoàn thin b máy k toán qun tr. 72
3.2.5.2.Xây dng đnh mc xây dng. 73
3.2.5.3.Nâng cao nhn thc nhà qun lý. 73
3.2.5.4.ng dng công ngh thông tin trong vic xây dng k toán trách
nhim. 73
3.2.5.5.Hoàn thin công tác thu thp s liu theo yêu cu k toán qun tr. 74
3.2.5.5.1.Xây dng mã s trách nhim qun tr. 74
3.2.5.5.2.Xây dng mã s tài khon k toán trách nhim. 74
KT LUN CHNG 3 76
KT LUN CHUNG 77
Tài liu tham kho
Ph lc

BNG CH VIT TT
DA: D án.
T: u t.
BQLDA : Ban qun lý d án.
CC1 : Tng công ty Xây dng s 1.
CT: Công trình.

LN: Li nhun.
M: Máy thi công.
NVL: Nguyên vt liu.
NC: Nhân công.
Q: Quyt đnh.
TCT: Tng công ty.
TT: Trung tâm.


DANH MC CÁC BNG
Bng 1.1 Tng hp ch tiêu đánh giá các trung tâm trách nhim
Bng 1.2 Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí đnh mc
Bng 1.3 Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí d toán
Bng 1.4 Báo cáo trách nhim trung tâm doanh thu
Bng 1.5 Báo cáo trách nhim trung tâm li nhun
Bng 1.6 Báo cáo trách nhim trung tâm đu t
Bng 2.1 Tng hp kt qu kho sát tình hình thc hin k toán trách nhim ti
Tng công ty xây dng s 1 và các đn v thành viên
Bng 2.1 Báo cáo các sn phm chính
Bng 2.2 Báo cáo s dng vn đu t quý I nm 2014
Bng 2.3 Báo cáo tng hp tình hình đu t phát trin quý I nm 2014
Bng 3.1 Xác đnh trung tâm trách nhim ti Tng công ty xây dng s 1
Bng 3.1 Bng chit tính đnh mc xây dng công vic
Bng 3.2 D toán chi phí phát sinh cho các t đi thi công theo công vic
Bng 3.3 D toán chi phí phát sinh cho các t đi thi công
Bng 3.4 D toán sn xut. (ph lc 2)
Bng 3.5 D toán chi phí nguyên vt liu trc tip. (ph lc 2)
Bng 3.6 D toán chi phí nhân công trc tip. (ph lc 2)
Bng 3.7 D toán chi phí sn xut chung. (ph lc 2)
Bng 3.8 D toán chi phí b phn t vn. (ph lc 2)

Bng 3.9 D toán chi phí bán hàng. (ph lc 2)
Bng 3.10 D toán chi phí Qun lý doanh nghip. (ph lc 2)
Bng 3.11 D toán doanh thu. (ph lc 2)
Bng 3.12 D toán ca trung tâm li nhun
Bng 3.13 D toán ca trung tâm đu t đi vi d án t đu t
Bng 3.14 D toán ca trung tâm đi vi hot đng đu t vào cty khác
Bng 3.15 Báo cáo trách nhim t đi thi công
Bng 3.16 Báo cáo trách nhim phân xng sn xut
Bng 3.17 Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí d toán
Bng 3.18 Báo cáo trách nhim trung tâm li nhun.(ph lc 2)
Bng 3.19 Báo cáo trách nhim trung tâm đu t.

DANH MC CÁC S 
S đ 1.1 Vai trò ca k toán qun tr trong vic thc hin chc nng ca nhà qun
lý.
S đ 1.2 Quy trình lp k hoch, ra quyt đnh, kim soát.
S đ 2.1 C cu t chc qun lý Tng công ty.
S đ 2.2 C cu t chc qun lý Tng công ty và các công ty thành viên
S đ 2.3 S đ t chc b máy k toán ti Tng công ty.
S đ 3.1. Trình t lp báo cáo trách nhim trung tâm chi phí.

1

PHN M U
1. Lý do la chn đ tài.
Nn kinh t phát trin chm li, mc đ cnh tranh ngày càng cao, bên cnh
đó là xu th hi nhp, toàn cu hóa v kinh t đư buc các doanh nghip ti Vit
Nam phi t thay đi đ thích nghi vi xu hng mi này. Vic thành công ca mt
doanh nghip đc quyt đnh rt nhiu bi các quyt đnh ca nhà qun lý, vì vy
công tác đánh giá hiu qu hot đng và trách nhim nhà qun lý b phn nhm

cung cp thông tin hu ích cho nhà qun lý trong vic ra quyt đnh ngày càng đc
các doanh nghip chú ý.
K toán trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr. Bên cnh
chc nng chính ca mình là cung cp thông tin đánh giá trách nhim ngi đng
đu các b phn, k toán trách nhim còn giúp cho nhà qun lý trong vic đa ra
quyt đnh nhanh chóng và chính xác hn. Vì vy, k toán trách nhim ngày càng
có vai trò và v trí quan trng trong hot đng qun lý ti các doanh nghip trên th
gii. Ti Vit Nam, k toán qun tr và k toán trách nhim vn còn là lnh vc khá
mi m. Vic áp dng k toán trách nhim trong doanh nghip Vit Nam còn rt
nhiu hn ch, đc bit là trong ngành xây dng, ni mà các công ty hot đng
trong phm vi tri rng, đa ngành ngh, vic đánh giá trách nhim nhà qun lý b
phn và toàn công ty còn tn ti nhiu bt cp. Bên cnh đó, nhng vn đ v cht
lng công trình xây dng, bin pháp thi công gây ra nhng vn đ v xã hi, môi
trng cng thng xuyên din ra gây hu qu nghiêm trng. Vì vy, nhu cu cung
cp thông tin cho nhà qun lý trong vic kim soát hot đng đư và đang tr thành
nhu cu cp bách cho các doanh nghip xây dng.
Cnh tranh ngày càng gay gt cng vi nhng thay đi liên tc trong môi
trng kinh doanh khin cho nhng h thng kim soát c không đ kh nng cung
cp thông tin h tr nhà qun lý trong vic ra quyt đnh và kim soát, vì vy vic
xây dng h thng đánh giá trách nhim qun lý kt hp gia nhng ch tiêu tài
2

chính và phi tài chính đang đc nghiên cu và áp dng ngày càng nhiu trên th
gii.
 gii quyt nhng tn ti trên, nâng cao hiu qu hot đng ti các doanh
nghip, cn thit phi có mt công c kim soát hu hiu giúp cho nhà qun lý thc
hin chc nng, nhim v ca mình. Vic t chc k toán trách nhim là phù hp
vi xu hng thc tin hin nay. Vì vy, tác gi đư quyt đnh la chn đ tài “ Xây
dng k toán trách nhim ti Tng công ty xây dng s 1” làm đ tài nghiên cu
cho lun án ca mình.

2. Tng quan tình hình nghiên cu v k toán trách nhim.
Sau khi Robert Anthony gii thiu quyn sách v k toán qun tr (1956), k
toán trách nhim bt đu nhn đc s quan tâm ca các chuyên gia. c bit trong
ngành xây dng, bt đu có nhiu nghiên cu đc công b v đánh giá trách nhim
qun lý áp dng nhng mô hình qun tr mi.
- Martin N. Kellogg (1962) trong tác phm “Fundamentals of
Responsibility Accounting” đư trình bày v s phát trin ca k toán trách
nhim trong mi quan h gia k toán trách nhim vi c cu t chc, k
toán chi phí, kim soát chi phí…Tác gi cho rng k toán trách nhim có
mi quan h cht ch vi phân cp qun lý và k toán chi phí. Nguyên tc
thit lp mt h thng k toán trách nhim là phi phân chia t chc
thành các b phn, phân công trách nhim cho các b phn đó. Bên cnh
đó, h thng k toán chi phí đc s dng nh là công c qun lý, trc
ht phi gán trách nhim cho tng khon chi phí.  kim soát đc chi
phí thì cn phi tìm hiu và xác đnh đc ngun gc phát sinh chi phí.
- Joseph P. Vogel (1962) cng đư bàn v k toán trách nhim trong tác
phm “Rudiments of Responsibility Accounting in Public Utilities”. K
toán trách nhim trc ht đc s dng đ kim soát chi phí. Tác gi đư
đ cp đn vic xây dng và thit lp h thng k toán trách nhim trong
3

doanh nghip. K toán trách nhim phi đc xây dng trên c s phân
cp qun lý nhm thu thp thông tin cng nh kim soát thông tin ti các
b phn, t đó cung cp thông tin cho nhà qun tr ra quyt đnh mt cách
có hiu qu.
- N.J. Gordon (1963) trong tác phm “Toward a Theory of Responsibility
Accounting System” đư trình bày nhng nghiên cu v lý thuyt ca h
thng k toán trách nhim. K toán trách nhim ch phát huy hiu qu khi
doanh nghip có phân cp qun lý.
Ti Vit Nam, có nhiu nghiên cu v k toán trách nhim nói chung và k

toán trách nhim trong ngành xây dng nói riêng. V phn c s lý thuyt, lý lun
v k toán trách nhim đư đc đ cp đy đ trong đ tài nghiên cu khoa hc “T
chc h thng báo cáo k toán đánh giá trách nhim b phn trong doanh nghip
thng mi ti Vit Nam” ti Trng H kinh t Tp H Chí Minh do tác gi Phm
Vn Dc (2010) thc hin. ây là mt trong nhng tài liu rt có giá tr cho vic
nghiên cu v k toán trách nhim. Nghiên cu đư h thng hóa đc c s lý lun
v k toán trách nhim, trình bày đc mt h thng báo cáo đánh giá trách nhim
qun tr đc thit lp phù hp vi c cu t chc trong doanh nghip thng mi.
V mt ng dng thc tin, k toán trách nhim cng là đ tài nghiên cu
ca rt nhiu lun vn thc s, tiêu biu nh sau:
- Bùi Th Bích Liên, 2012. Xây dng k toán trách nhim ti Tng công ty
Vn hoá Sài Gòn ậ Công ty TNHH MTV. Lun vn thc s. Trng đi hc
Kinh t TP HCM. Lun vn có đ cp ti lý thuyt phân loi chi phí gn vi
trách nhim b phn và áp dng k toán trách nhim cho công ty nhà nc.
-  Khánh Ly, 2010. Hoàn thin công tác t chc k toán trách nhim ti
IDICO. Nghiên cu đư b sung nhng nh hng c cu t chc trong tng
công ty hot đng theo mô hình m con đn công tác k toán trách nhim.
- Lun án tin s “T chc k toán trách nhim trong các Tng công ty xây
dng thuc B giao thông vn ti” ca Tin s Nguyn Hu Phú đ cp đn
4

vic áp dng mô hình Knowledge Management Star (KM Star) trong vic
đánh giá trách nhim qun lý ti các trung tâm trách nhim. Bên cnh đó tác
gi cng nghiên cu v đc đim ngành xây dng và đ xut mô hình xây
dng k toán trách nhim cho các Tng công ty xây dng.
- Nguyn Thanh Bình, 2014. Xây dng k toán trách nhim ti công ty TNHH
MTV xây dng Bình Phc. Lun án cng đ cp ti các bc trong vic
xây dng h thng k toán trách nhim và áp dng nó cho doanh nghip xây
dng.
Vì vy, hng nghiên cu ca đ tài này là trin khai thc hin vic t chc

h thng k toán trách nhim đi sâu vào chi tit ca tng công ty xây dng c th. 
đây là Tng công ty xây dng thuc B xây dng.
Ni dung vic áp dng k toán trách nhim trong các công ty xây dng v c
bn đư đc trình bày trong lun án “T chc k toán trách nhim trong các Tng
công ty xây dng thuc B giao thông vn ti” ca Tin s Nguyn Hu Phú. Lun
vn s khai thác đc đim riêng ca CC1, qua đó đ xut trin khai thc hin vic t
chc h thng k toán trách nhim đi sâu vào tng mng hot đng ca loi hình
tng công ty và chi tit vào mt tng công ty xây dng c th.
3. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài.
Thông qua vic h thng hóa các lý lun và nghiên cu liên quan đn k toán
trách nhim trong doanh nghip, tác gi vn dng nhng c s lý lun này đ
nghiên cu thc trng công tác đánh giá trách nhim qun lý b phn ti Tng công
ty xây dng s 1. Qua đó đ xut đa ra các gii pháp, đ xut xây dng h thng
k toán trách nhim ti Tng công ty.
4. i tng, phm vi nghiên cu ca đ tài.
i tng nghiên cu là k toán qun tr, k toán trách nhim ti Tng công
ty xây dng s 1 và các đn v thành viên.
5

Phm vi nghiên cu là các lý lun v k toán trách nhim trong doanh
nghip, sau đó là thc tin công tác đánh giá trách nhim qun lý b phn ti Tng
công ty xây dng s 1. Da vào c s lý thuyt đ xây dng h thng k toán trách
nhim phù hp vi tình hình công ty.
5. Phng pháp nghiên cu.
ây là nghiên cu ng dng, da trên nn tng lý thuyt có sn v k toán
trách nhim đ vn dng cho phù hp vi đc đim ca ngành xây dng nói chung
và Tng công ty xây dng s 1 nói riêng.  làm đc điu này, lun vn đc thc
hin da trên các phng pháp nghiên cu:
- H thng hóa các lý lun v k toán qun tr và k toán trách nhim làm
nn tng cho vic ng dng thc tin vào đn v.

- Phng vn, quan sát, thu thp tài liu liên quan đn ni dung nghiên cu
đ hiu rõ hn v tình hình, đc đim kinh doanh, qun lý và công tác
đánh giá trách nhim qun lý ti công ty.
6. Kt cu ca lun vn.
Chng 1 : C s lý lun v k toán trách nhim trong doanh nghip.
Chng 2: Thc trng công tác đánh giá trách nhim qun lý ti Tng công ty xây
dng s 1.
Chng 3: Xây dng k toán trách nhim ti Tng công ty xây dng s 1.
6

CHNG 1
C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG DOANH
NGHIP
1.1. Khái nim và vai trò ca k toán qun tr.
K toán qun tr là mt yu t quan trng ca quá trình qun lý. c bit nó
liên quan đn vic xác đnh, đo lng, trình bày, gii thích và s dng thông tin có
liên quan đ giúp các nhà qun lý điu hành t chc ca h. Nó cng cung cp
nhng công c k toán và qun lý tài chính nhm to ra, bo v, bo tn và gia tng
giá tr cho các bên liên quan. Trong n phm “nh ngha k toán qun tr” (2008)
do Hip hi k toán viên qun tr (IMA) phát hành có đa ra đnh ngha: K toán
qun tr là công vic liên quan đn vic h tr nhà qun lý trong vic ra quyt đnh,
hoch đnh chin lc và h thng qun lý hiu qu, cung cp chuyên môn trong
vic báo cáo và kim soát đ h tr cho nhà qun lý trong vic xây dng và thc
hin chin lc ca t chc.
Nh vy, vai trò chính ca k toán qun tr là cung cp thông tin cho nhà
qun lý thc hin chc nng ca mình trong vic lp k hoch, ra quyt đnh và
kim soát:
- Lp k hoch liên quan đn vic thit lp các mc tiêu ca t chc và xây
dng các chin lc liên quan có th đc s dng đ đt đc nhng mc tiêu đó.
 giúp cho vic lp k hoch, k toán qun tr cung cp thông tin v nhng gì đư

xy ra trong quá kh giúp nhà qun lý có th đt ra mc tiêu có th đt đc trong
tng lai, ví d nhà qun lý đang lp k hoch doanh s bán hàng trong tng lai,
ngi đó cn phi bit doanh s đư đt đc trong quá kh. Lp k hoch có th
bao gm k hoch ngn hn ( k hoch chin thut) hoc k hoch dài hn ( k
hoch chin lc).
- Ra quyt đnh liên quan đn vic xem xét các thông tin đc cung cp và
thc hin ra quyt đnh. Trong hu ht các trng hp, vic ra quyt đnh liên quan
đn vic la chn gia hai hay nhiu la chn khác nhau. Nhà qun lý cn nhng
7

thông tin đáng tin cy đ so sánh và hiu đc hu qu s xy ra khi la chn mt
phng án. Phn đu tiên trong quá trình ra quyt đnh là lp k hoch, và phn th
hai là kim soát.
- Kim soát bao gm vic thu thp thông tin v kt qu thc t xy ra và báo
cáo cho nhà qun lý. Nó giúp nhà qun lý kim soát hot đng ca mình hoc có th
đánh giá li, sa đi ngân sách hoc mc tiêu. Nhng thông tin này thng là
nhng thông tin ni b, ch yu vi mc đích kim soát, phn hi.
S đ 1.1: Vai trò ca k toán qun tr trong vic thc hin chc nng ca nhà
qun lý.(Kaplan, 2012)

S đ 1.2: Quy trình lp k hoch, ra quyt đnh, kim soát. (Kaplan, 2012)




1. Xác đnh mc tiêu
2. Xác đnh cách thc đ đt đc mc tiêu
3. Ra quyt đnh nhm đt đc mc tiêu
da trên các thông tin đc cung cp
Lp k hoch
1. Thc hin ra quyt đnh
1. Tp hp thông tin v kt qu thc t đt
đc
2. So sánh kt qu thc t và mong mun
3. Xem xét li mc tiêu ( nu cn thit)
Ra quyt đnh
Kim soát
u vào
u ra
H thng
K hoch/ Ngân sách
Kim soát
8

 đây, nhà qun lý xây dng k hoch, nhng yu t đu vào ( nhân công,
nguyên vt liu, thit b…) và hot đng đu đc kim soát. u ra t hot đng
đc đo lng và báo cáo phn hi li cho nhà qun lý, kt qu thc t t báo cáo
đc so sánh vi k hoch. T đó nhà qun lý đa ra hành đng thích hp, đc bit
khi hot đng cho ra kt qu tt hn hoc t hn so vi k hoch. Phn hi t báo
cáo có th đc s dng đ xem xét li k hoch đ ra hoc đ thit lp k hoch

cho k sp ti.
1.2. ánh giá trách nhim qun lý.
1.2.1. Kh nng kim soát.
Khi đánh giá trách nhim qun lý b phn, mt trong nhng vn đ quan
trng là phi phân bit đc các khon mà nhà qun lý b phn có th kim soát
đc ( do đó, h chu trách nhim v nó) và nhng khon mà h không th kim
soát đc. K toán trách nhim cng da trên nguyên tc này. iu này nói nên
rng, đánh giá trách nhim qun lý b phn ch nên đc thc hin đi vi các khía
cnh hiu sut mà nhà qun lý có th kim soát đc. Vì vy, nguyên tc kim soát
này cho rng nhng khon mc không th kim soát cn đc loi tr khi các báo
cáo dùng đ đánh giá trách nhim qun lý, hoc nh hng ca các khon mc
không th kim soát cn đc tính toán và trình bày riêng bit bên cnh nhng
khon mc có th kim soát.
Trong thc t, các nguyên tc nng kim soát có th rt khó áp dng. Vì có
nhiu trng hp không rõ ràng trong vic phân loi có th kim soát hoc không
th kim soát. Ví d, nu mt đi th cnh tranh gim giá bán sn phm ca h, đây
có th đc xem là hành đng không th kim soát đc. Tuy nhiên, nhà qun lý có
th phn ng vi hành đng đó bng cách thay đi giá bán ca công ty mình, qua
đó, có th gim tác đng ca hành vi hưng đi th. Vì vy,  đây có c hành đng
có th kim soát và không th kim soát. Tng t nh vy, nu mt nhà cung cp
tng giá sn phm ca h, điu này có th đc xem nh là mt hành đng không
kim soát đc. Tuy nhiên, nhà qun lý có th phn ng bng cách tìm kim đ thay
9

đi nhà cung cp hoc s dng mt sn phm khác đ gim thiu tác đng tiêu cc
ca hot đng ca nhà cung cp. Mt ln na, có nhng hành đng có kh nng
kim soát đc và không kim soát  đây.
Nh vy, toàn b hành đng, doanh thu, chi phí, li nhun, vn đu t …
đc s dng đ đánh giá trách nhim qun lý đc nhc đn trong chng này là
nhng ch tiêu có th kim soát đc bi nhà qun lý b phn.

1.2.2. ánh giá trách nhim qun lý
ánh giá trách nhim qun lý là khía cnh quan trng trong chc nng kim
soát đ ra quyt đnh ca k toán qun tr và nó bao gm nhng ni dung sau:
- Xác đnh c cu t chc ca doanh nghip. Ví d t chc nên đc c cu
theo chc nng hay theo phân quyn và mc đ phân quyn nh th nào là thích
hp.
- Phân công trách nhim, ngi qun lý b phn phi chu trách nhim v
doanh thu , chi phí, đu t…
- Thit lp h thng đánh giá trách nhim qun lý trong vic hoàn thành mc
tiêu.
- ánh giá hiu qu ca các hot đng.
V cn bn, đánh giá trách nhim qun lý là vic xác đnh mc đ thc hin
ca các b phn trong vic thc hin k hoch đc giao. ánh giá trách nhim
qun lý là phn quan trng trong quá trình kim soát. Có nhiu bin pháp đánh giá
trách nhim qun lý khác nhau tùy theo nhng loi hình kinh doanh khác nhau. Các
yu t cn đc xem xét khi đánh giá trách nhim qun lý là:
- Xác đnh nhng ngun lc cn thit: con ngi, thit b và thi gian đ thu
thp và phân tích thông tin. Chi phí và li ích ca vic s dng các ngun lc cho
vic thc hin đánh giá trách nhim qun lý cn đc cân nhc trc khi áp dng.
- V mt tng th, trách nhim qun lý cn đc so sánh vi mc tiêu ca t
chc và các k hoch đc hoch đnh da trên mc tiêu t chc. Nu t chc
10

không có mc tiêu rõ ràng, bc đu tiên ca đánh giá trách nhim qun lý là xây
dng chúng. Bc th hai là xác đnh các yu t quan trng tác đng lên s thành
công ca mc tiêu này.
- Các bin pháp đánh giá phi phù hp. iu này có ngha là phi tìm ra t
chc đang làm gì và h làm nh th nào nhm xác đnh nhng bin pháp đánh giá
trách nhim phn ánh nhng gì thc s din ra.
- Trách nhim qun lý trong ngn hn và dài hn cn đc đánh giá. Mc tiêu

ngn hn có th quan trng, nhng vic ch tp trung vào mc tiêu ngn hn không
có ngha s giúp cho doanh nghip thành công trong dài hn.
- Các bin pháp đánh giá trách nhim cn công bng. Nó ch nên bao gm các
yu t mà nhà qun lý có th kim soát đc thông qua các quyt đnh ca h, và do
đó h phi chu trách nhim v nó.
- Nhiu công c đo lng cn đc s dng cùng lúc. Nhà qun lý có th tìm
ra cách bóp méo kt qu nu ch dùng 1 thc đo duy nht, nhng khó có th cùng
lúc bóp méo nhiu thc đo. Th đim cân bng (BSC) cung cp mt cách thc
đánh giá trách nhim qun lý thông qua nhiu phng din là mt ví d, các thc
đo liên kt cht ch vi nhau và nhà qun lý s rt khó bóp méo tt c các thc đo.
- Các c tính cn đc xây dng sát thc t nht có th. Chúng bao gm vic
c tính nhng khon mc tài chính có giá tr không chc chn, ví d nh chi phí s
dng vn, và các c tính này cng có th nh hng ti các ch tiêu phi tài chính.
- ánh giá trách nhim qun lý cn có đc s hng ng, hn tt c, nhà
qun lý đa ra quyt đnh vì li ích ct lõi ca t chc. Nhà qun lý ch hng ng
vic đánh giá trách nhim nu nh h thy nó hu ích. Do đó, k toán qun tr cn
phi tip cn nhng trit lý th trng hin đi đ xây dng h thng đánh giá trách
nhim qun lý : đáp ng nhng gì khách hàng mun, ch không phi mua r bán
đt.
- Mt công c đánh giá trách nhim qun lý thích hp đc chn cn đc
kim soát mt cách thng xuyên nhm đm bo rng nó đang cung cp thông tin
11

hu ích. S là lãng phí nu nh công ty tiêu tn nhân lc dùng đ đo lng th phn
nu s gia tng th phn không còn là mc tiêu ca t chc.
1.3. K toán trách nhim.
K toán trách nhim là thut ng dùng đ mô t s phân cp thm quyn gn
vi vic đo lng mc đ thc hin ca các trung tâm phân cp di góc đ k
toán.
K toán trách nhim là mt ni dung ca k toán qun tr. K t khi đc đ

cp đn ln đu tiên ti M trong tác phm "Basic organizational planning to tie in
with responsibility accounting" ca Ailman, H.B.1950 đn nay. K toán trách
nhim đư đc nghiên cu và vn dng khp ni trên th gii. Tuy nhiên, cho đn
nay vn cha có khái nim thng nht cho k toán trách nhim. Trong đó có mt s
quan đim ni bt:
- Theo nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, R.D. Banker, Robert Kaplan, S.M
Young thì K toán trách nhim là mt h thng k toán có chc nng thu thp, tng
hp và báo cáo các d liu k toán có liên quan đn trách nhim ca tng nhà qun
lý riêng bit trong mt t chc, thông qua các báo cáo liên quan đn chi phí, thu
nhp và các s liu hot đng bi tng khu vc trách nhim hoc đn v trong t
chc. (Atkinson và cng s, 2011). Theo đó nhóm tác gi còn nhn mnh vic đánh
giá trách nhim qun lý da trên doanh thu và chi phí có th kim soát, h thng
này cng phân đnh rõ ràng nhng đi tng có th kim soát và nhng đi tng
không th kim soát.
- Theo nhóm tác gi D.F.Hawkins, V.G. Narayanan, J.Cohen, M.Jurgens thì k
toán trách nhim là mt h thng to ra nhng thông tin tài chính và phi tài chính có
liên quan, v nhng hot đng thc t và đc lp k hoch ca nhng trung tâm
trách nhim trong mt công ty ậ nhng đn v trong t chc đc đng đu bi
nhng nhà qun lý có trách nhim cho kt qu hot đng ca đn v h qun lý.
(Hawkins và cng s, 2004). Theo đó, k toán trách nhim cung cp thông tin ch
12

yu thông qua vic so sánh kt qu hot đng thc t ca trung tâm trách nhim vi
k hoch đc giao.
- B.Venkatrathnam và Raji Reddy (2008) trình bày quan đim ca mình v k
toán trách nhim nh sau: k toán trách nhim là mt h thng kim soát ca nhà
qun lý đc da trên nhng nguyên tc v y quyn và xác đnh trách nhim.
- Bên cnh đó, ti Vit Nam cng có nhiu nghiên cu v k toán trách nhim.
Theo oàn Ngc Qu và cng s thì “K toán trách nhim là h thng thu thp, x
lý và truyn đt thông tin có th kim soát theo phm vi trách nhim ca tng nhà

qun tr nhm đt đc mc tiêu chung ca t chc”. ( oàn Ngc Qu và cng s,
2011, trang 196).
Qua các quan đim v k toán trách nhim đư nêu trên, nhìn chung ta có th
hiu k toán trách nhim nh sau: K toán trách nhim là h thng thu thp, x lý,
báo cáo, tng hp thông tin v doanh thu, chi phí và li nhun có th kim soát ti
các mc đ phân quyn khác nhau mà nhà qun lý chu trách nhim v chúng. Mc
đích ca h thng thông tin này đ đánh giá trách nhim nhà qun lý b phn, đng
thi cng giúp cho nhà qun lý có th hành đng mt cách thích hp, kp thi,
hng đn mc tiêu qun tr công ty trong doanh nghip.
1.4. Vai trò ca k toán trách nhim.
K toán trách nhim là mt ni dung ca k toán qun tr, nó là h thng thu
thp các d liu mà nhà qun lý b phn có th kim soát v đánh giá hiu sut và
so sánh nó vi k hoch nhm cung cp thông tin cho vic thc hin các chc nng
qun lý. Thông qua hot đng ca mình, k toán trách nhim th hin nhng vai trò
sau đây:
- Cung cp thông tin giúp đánh giá trách nhim nhà qun lý b phn. Thông
qua vic phân chia t chc thành các trung tâm trách nhim và đo lng kt qu
hot đng ca b phn, k toán trách nhim s cho bit mc đ hoàn thành k hoch
ca tng b phn, xác đnh mc đ đóng góp ca tng b phn trong vic thc hin
mc tiêu chung ca t chc.
13

- Cung cp phn hi h tr vic lp k hoch ca nhà qun lý. Các báo cáo ca
k toán trách nhim cung cp thông tin phn hi đ nhà qun lý nm bt tình hình
thc hin thc t so vi báo cáo, đng thi da vào đó đ tìm ta nhng khó khn,
hn ch giúp cho nhà qun lý ra nhng quyt đnh điu chnh kp thi đm bo
doanh nghip vn đi đúng mc tiêu. Ngoài ra nhng phn hi này cng giúp nhà
qun lý trong vic lp k hoch trong k sau.
- Giúp cho vic liên tc ci thin hiu qu hot đng. Cung cp cho nhà qun
lý cái nhìn chính xác hn v hot đng ca mình qua vic so sánh hiu qu hot

đng ca doanh nghip vi nhng doanh nghip dn đu th trng, qua đó xác
đnh mc tiêu ci tin liên tc hoc xác đnh vn đ đang gp phi.
- nh hng các nhà qun lý hng ti mc tiêu ca b phn và mc tiêu
chung ca t chc. Khuyn khích các b phn, các nhà qun lý ch đng, sáng to
trong vic điu hành b phn nhm đt đc hiu qu cao và các mc tiêu đ ra.
1.5. Ni dung k toán trách nhim.
1.5.1. S phân quyn và phân chia các trung tâm trách nhim.
1.5.1.1. S phân quyn.
Nhìn chung, mt t chc ln có th đc cu trúc theo mt trong hai cách:
theo chc nng( tp trung tt c các hot đng tng t trong công ty thành mt b
phn, chng hn nh sn xut, bán hàng, nghiên cu đc đt di s kim soát ca
ngi đng đu phòng ban phù hp) hoc theo b phn ( chia thành các b phn
phù hp vi sn phm hoc dch v mà b phn đó thc hin hoc cung cp).
Do đó, trong cu trúc b phn, nhà qun lý b phn chu trách nhim v mi
hot đng ( sn xut, bán hàng, cung cp dch v…) liên quan đn sn phm ca h,
trong đó, cu trúc chc nng đc áp dng cho tng b phn. Có th ch có 1 phn
công ty đc áp dng cu trúc b phn và khi đó tt c các hot đng qun lý 
trung tâm đc cu trúc theo chc nng vi nhim v cung cp dch v cho tt c
các b phn trong công ty.
14

Nhìn chung, cu trúc b phn s dn ti vic phân cp ra quyt đnh và nhà
qun lý b phn có th có quyn t do quyt đnh giá bán, la chn nhà cung cp,
thc hin c cu sn phm và quyt đnh các yu t ngun lc đu vào và đu ra.
Tt nhiên, quyn lc ca qun lý b phn còn tu thuc vào mc đ phân quyn mà
h nhn đc.
u đim ca cu trúc b phn:
- Cu trúc b phn có th ci thin cht lng ca vic ra quyt đnh bi vì
nhà qun lý b phn ( ngi ra quyt đnh) hiu đc nhng điu kin thc t và có
nhiu thông tin chi tit đ đánh giá hn.Hn na, vic đánh giá trách nhim qun lý

b phn s to đng lc cho nhà qun lý b phn ra nhng quyt đnh vì li ích
chung ca t chc.
- Các quyt đnh đc đa ra nhanh hn, kp thi hn vì thông tin không nht
thit phi đc đa ti nhà qun lý cp cao. Quyt đnh có th đc thc hin ngay
ti ch bi nhng ngi quen thuc vi dòng sn phm và quy trình sn xut. Ngoài
ra nhng ngi này có th phn ng nhanh nhy vi s thay đi cc b mt cách
nhanh chóng và hiu qu.
- Các nhà qun lý cp cao đc gii phóng khi nhng chi tit trong các hot
đng hàng ngày và cho phép h dành nhiu thi gian hn trong vic lp k hoch
chin lc.
- Cu trúc b phn còn giúp cho doanh nghip đào to th h qun lý trong
tng lai bng cách cung cp cho h nhng kinh nghim qun lý quý giá và đc
thc hành trong môi trng ít phc tp hn so vi nhng gì mà nhà qun lý cp cao
hin hành gp phi.
- Trong t chc ln, b phn qun lý  trung tâm có th không có đ ngun
lc cng nh k nng qun lý trc tip. Vì vy, vic phân quyn cho các đn v 
di thc s cn thit.
Bên cnh đó, cu trúc b phn cng tn ti nhng nhc đim:
15

- Mt mi nguy him ca k toán b phn là vic t chc đc phân chia
thành nhiu trung tâm đc lp vi nhau, mi hành đng ti mt thi đim có th
chng li mong c và li ích ca các trung tâm khác. Quyt đnh đc đa ra bi
nhà qun lý b phn có th ch quan tâm đn li ích ca b phn mình mà nh
hng đn li ích ca các b phn khác, đôi khi nh hng đn c li ích ca doanh
nghip. Do đó, nhim v ca nhà qun lý cp cao là c gng ngn chn vic ri lon
chc nng ra quyt đnh gia các nhà qun lý  các b phn riêng bit.  làm điu
này, nhà qun lý cp cao phi duy trì sc mnh và quyn lc ca mình đ các nhà
qun lý b phn không đc phép ra quyt đnh hoàn toàn đc lp. S cân bng này
giúp cho vic phân cp va to ra s khuyn khích, đng lc, va đm bo các b

phn trong t chc đu hng ti mc tiêu, li ích chung.
- Nhiu ý kin cho rng chi phí đ vn hành h thng, ví d nh hot đng k
toán, có th cao hn so vi vic tp trung.
- Nhà qun lý cp cao, thông qua vic u quyn cho qun lý b phn ra quyt
đnh, có th mt quyn kim soát nu nh h không nhn đc s cnh báo v
nhng thay đi đang din ra trong t chc. Vì vy, vic duy trì h thng đánh giá
trách nhim hu hiu và có đc nhng thông tin kim soát thích hp, nhà qun lý
cp cao có th kim soát hot đng mt cách hu hiu hn.
1.5.1.2. Các trung tâm trách nhim.
K toán trách nhim là mt h thng kim soát qun lý da trên các nguyên
tc u quyn và phân đnh trách nhim. Các b phn công ty đc chia thành các
trung tâm trách nhim và hình thành h thng k toán cho các trung tâm trách
nhim này. Theo đó, k toán trách nhim sinh ra t mt h thng mà  đó nhà qun
lý đc quyn quyt đnh, có quyn hn và trách nhim cho tng hot đng xy ra
trong mt khu vc c th ca công ty. Theo h thng này, các nhà qun lý chu
trách nhim v các hot đng ca các b phn. Nhng b phn này có th đc gi
là các phòng ban, ngành, đn v, vv,… Nh vy, h thng k toán trách nhim bao
gm nhiu trung tâm trách nhim, các trung tâm này là mt b phn ca t chc,
ni mà các nhà qun lý b phn chu trách nhim v hot đng ca b phn mình.