CÁC YẾU TỐ XÃ HỘI ẢNH HƯỞNG SỨC KHỎE, LE HẢI HÀ

CÁC YẾU TỐ XÃ HỘI CÁC YẾU TỐ XÃ HỘI
ẢNH HƯỞNG SỨC KHỎEẢNH HƯỞNG SỨC KHỎE
LêLê HảiHải HàHà
Email: :
MụcMục tiêutiêu
1. Trình bày được các khái niệm cơ bản;
2. Trình bày được một số mô hình phân tích
yếu tố ảnh hưởng tới sức khỏe;
3. Phân tích được tác động của các yếu tố
xã hội đến một số vấn đề sức khỏe.
NghiênNghiên cứucứu trườngtrường hợphợp
Gia đình anh Hải ở xã M, huyện N, tỉnh ĐN ăn cá nóc. Sau khi ăn
xong, con gái 3 tuổi của anh Hải bị đau bụng. Gia đình đưa đến
BV huyện cấp cứu. Tại phòng cấp cứu của BV huyện, BS chỉ cặp
nhiệt độ rồi bỏ đi. Sau khi gia đình gọi nhiều lần, BS cho cháu bé
uống một viên thuốc. Sau vài tiếng đồng hồ, cháu bé đau và la hét
dữ dội hơn. Người nhà lại gọi nhân viên trực nhưng không nhận
được sự hỗ trợ của BS. Vợ chồng ảnh Hải cũng bị đau bụng sau
đó nhưng cũng không được BS khám. Anh Hải yêu cầu bệnh viện
chuyển cả nhà anh lên bệnh viện tỉnh, nhưng BS trực nhất quyết
không cho và lại cặp nhiệt độ cho cháu bé để "theo dõi"!
Sau đó, cháu bé bị nôn sau khi BS cho uống một gói thuốc.
Người nhà anh Hải tiếp tục đề nghị cứu giúp hoặc là chuyển cháu
bé lên bệnh viện tỉnh nhưng các BS vẫn không đồng ý. Sáng hôm
sau cháu bé đã tử vong.
Trong bệnh án của cháu bé, BS ghi rõ chẩn đoán ban đầu rối loạn
tiêu hóa có thể do ngộ độc thức ăn
CâuCâu hỏihỏi thảothảo luậnluận
1. Những nguyên nhân nào dẫn đến cái
chết của cháu bé?
2. Cái chết của cháu bé có thay đổi được

không? Chúng ta có thể tác động vào
những yếu tố nào để có thể không dẫn
đến cái chết của cháu bé?
10 phút thảo luận
 “Các yếu tố tác động dẫn đến sự thay đổi
về sức khỏe theo chiều hướng tốt lên
hoặc xấu đi” (Daniel Reidpath, 2002)
 Tập trung vào:
 Sức khỏe QUẦN THỂ
 Sức khỏe cá nhân
Các yếu tố quyết định sức khỏe?Các yếu tố quyết định sức khỏe?
TẠI SAO PHÂN TÍCH
CÁC YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH SỨC KHỎE?
 Để biết các yếu tố tác động làm thay đổi sức
khỏe như thế nào.
 Thiết kế nghiên cứu: Xác định các biến số
nghiên cứu; Xây dựng khung lý thuyết, Cây
vấn đề….
 Giúp ra quyết định trong quản lý chăm sóc
sức khỏe
 Có cơ sở xây dựng, thực hiện các chương
trình can thiệp dựa trên việc xác định các cấp
độ yếu tố tác động.
Các cấp độ yếu tố tác động đến sức khỏe
 Cấp độ vi mô (Downstream)
Các yếu tố tác động trực tiếp đến tình trạng sức
khỏe => Can thiệp lâm sàng
 Cấp độ trung mô (Midstream)
Các yếu tố liên quan đến hành vi, lối sống => Các
chương trình can thiệp thay đổi hành vi sức khỏe

 Cấp độ vĩ mô (Upstream)
Các yếu tố liên quan đến chính sách => Các chương
trình can thiệp nhằm thay đổi môi trường.
Phân loại các yếu tố theo các cấp độ?
 Cấp độ vi mô:
Ngộ độc thực phẩm Tử vong
 Cấp độ trung mô:
Ăn TP không an toàn Ngộ độc thực phẩm Tử vong
 Cấp độ vĩ mô:
Nghèo đói Tiếp cận thông tin SK kém Thực hành An
toàn VSTP kém Ngộ độc thực phẩm Tử vong
Trực tiếp
Gián
Gián
tiếp
Gián
Gián
tiếp
CácCác mômô hìnhhình
yếuyếu tốtố ảnhảnh hưởnghưởng tớitới sứcsức khỏekhỏe
Lalonde (1981)
John Germov (1998)
Lalonde, 1974
Sức
khỏe
Môi trường
Dịch
vụ
Y tế
Yếu tố

sinh học
Hành
vi,
Lối
sống
CácCác yếuyếu tốtố quyếtquyết địnhđịnh sứcsức khỏekhỏe
vàvà chi chi tiêutiêu chocho y y tếtế
Sinh học
(10/15%)
Môi trường
(40/50%)
Lối sống
(40/50%)
Dịch vụ y tế
(10/15%)
0/6%
94/100%
ĐóngĐóng gópgóp củacủa mômô hìnhhình LalondeLalonde
 Đề cập vai trò của yếu tố sinh học, môi
trường, lối sống ngang hàng với dịch vụ
y tế
 Tiếp cận mới và toàn diện hơn: dựa trên
4 yếu tố => nhấn mạnh sự phối hợp của
các bên liên quan.
Mô hình
các yếu
tố xã hội
ảnh
hưởng
đến sức

khoẻ
(Social
Skeleton)
(Jonh
Germov,
2005)
ĐóngĐóng gópgóp củacủa mômô hìnhhình ((JonhJonh GermovGermov))
 Tập trung vào xác định các yếu tố xã hội
quyết định sức khỏe.
 Nhấn mạnh đến các biện pháp phòng bệnh
ngoài việc điều trị của hệ thống y tế.
Cấp độ cá nhân
 Yếu tố sinh học:
 Các yếu tố thuộc bên trong của mỗi cá nhân có ảnh
hưởng trực tiếp đến sức khỏe và bệnh tật của cá
nhân (có những tỉ lệ bệnh tật đặc trưng theo gen,
tuổi, giới tính).
 Tác động vào yếu tố sinh học => Thay đổi ở cấp độ từng
cá nhân => Ý nghĩa với YTCC như thế nào???
 Xã hội học sức khỏe: Không trả lời cho câu hỏi các yếu
tố sinh học (gien…) tác động đến sức khỏe như thế nào.
Ví dụ trường hợp ngộ độc cá nóc
Yếu tố sinh học:
Tuổi và sức đề kháng của cơ thể
Em bé 3 tuổi Vs. Bố mẹ
Trong thực tế, vẫn xảy ra tình trạng ngộ
độc và tử vong do ăn cá nóc độc ở
người lớn!
Cấp độ cá nhân (tiếp)
 Lối sống: là những mô hình hành vi có thể nhận

biết dựa trên sự lựa chọn mang tính cá nhân, bị
ảnh hưởng bởi đặc điểm nhân khẩu xã hội của cá
nhân (tuổi, giới tính, trình độ học vấn….) và các
tương tác với môi trường xung quanh (tự nhiên,
xã hội).
Hành vi: có lợi hoặc có hại cho sức khỏe
(hút thuốc lá, uống rượu, tập thể dục)
Cá nhân
Nhóm
Cấp độ cá nhân (tiếp)
Theo xã hội học sức khỏe:
Các hành vi có lợi hay có hại cho sức
khỏe của cá nhân phần lớn bị tác
động bởi các điều kiện môi trường xã
hội nhất định.
Hành vi lối sống
Trong trường hợp Ngộ độc thực phẩm:
Do sử dụng thực phẩm không an toàn
(Ăn cá nóc)
Câu hỏi đặt ra:
Tại sao người dân ăn cá nóc?
Có phải tất cả mọi người dân đều
ăn cá nóc?
Nhà
hàng
sushi tại
Nhật
Bản
CấpCấp độđộ nhómnhóm xãxã hộihội
 Nhóm xã hội là gì?

 Phân loại nhóm:
 Tác động:
 Cá nhân là thành viên của nhóm xã hội;
 Cá nhân hành động theo cách của nhóm mà cá nhân là
thành viên qui định.
 Xã hội học sức khỏe: Hành vi sức khỏe của cá nhân chịu
tác động của áp lực nhóm, áp lực xã hội nhất định.
Tuổi;
Giới tính
Dân tộc
…
Nghề nghiệp
Trình độ học vấn
…
PhânPhân bốbố xãxã hộihội vềvề sứcsức khỏekhỏe vàvà bệnhbệnh tậttật
Bệnh tật có sự phân bố không đồng đều giữa các
nhóm xã hội, cộng đồng, quốc gia khác nhau
 Mỗi nhóm xã hội có những đặc điểm xã hội
khác nhau: dân tộc, tuổi, giới tình, nghề nghiệp,
điều kiện kinh tế…
 Khi phân tích mối tương quan giữa các yếu tố
=> có sự khác biệt trong phân bố về sức khỏe;
Cấp độ nhóm xã hội
Nghiên cứu trường hợp ngộ độc cá nóc:
• Là người nghèo? Thu nhập thấp?
• Trình độ học vấn thấp?
• …
=> Ai là người ăn cá nóc ở Việt Nam?
PhânPhân bốbố xãxã hộihội vềvề sứcsức khỏekhỏe vàvà bệnhbệnh tậttật
Theo xã hội học sức khỏe:

Sự khác biệt về tình trạng sức khỏe giữa
các nhóm xã hội được giải thích thông qua
sự tác động gián tiếp của các điều kiện xã
hội bên ngoài cá nhân => Đó là những tác
động của các điều kiện sống và làm việc…
tới tình trạng sức khỏe.
Cấp độ thiết chế xã hộiCấp độ thiết chế xã hội
 Các thiết chế xã hội hình thành nhằm
đáp ứng nhu cầu xã hội.
Điều chỉnh và kiểm soát các mối quan
hệ trong xã hội thông qua hệ thống luật
pháp, giá trị, chuẩn mực và dư luận xã
hội.