ĐẠI CƯƠNG VI KHUẨN-Hình thể, cấu trúc, sinh lý, ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG

1
ĐẠI CƯƠNG VI KHUẨN
Hình thể, cấu trúc, sinh lý
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ
KHOA Y HỌC CƠ SƠ
ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
2
MỤC TIÊU MÔN HỌC
1. Các loại hình thể vi khuẩn
2. Các thành phần cấu tạo tế bào vi
khuẩn và chức năng của chúng
3. Sinh lý vi khuẩn
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
3
Phân loại theo hình dạng
cầu khuẩn
trực khuẩn
xoắn khuẩn
phẩy khuẩn
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
4
tụ cầu
song cầu
Gram âm
Gram
dương
– sinh
bào tử
liên cầu
Trực khuẩn

TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
Kích thước vi khuẩn
5
Vi khuẩn
Virus
Phấn hoa
Giọt nước mưa
Bào tử nấm
Khói thuốc lá
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;

Kích thước vi khuẩn phụ thuộc vào điều
kiện tồn tại

Cầu khuẩn: D=1µm

Trực khuẩn: rộng= 1µm, dài 2-5µm

Xoắn khuẩn: dài 30µm
6
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
7
Cấu tạo vi khuẩn
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
8
Vi khuẩn có cấu tạo prokaryote (tiền nhân)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
9
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
10

Tiêu b n c t d c t bàoả ắ ọ ế E. coli
(d i KHV đi n t )ướ ệ ử
4 thành phần bắt buộc:
-
Vùng nhân (nucleotid, ko có màng nhân)
-
Bào tương (Chất nguyên sinh)
-
Màng bào tương (màng nguyên sinh)
-
Vách (trừ Mycoplasma)
Thành phần không bắt buộc:
-
Vỏ
-
Lông
-
Pili
Nha bào (bào tử)
Cấu tạo tế bào vi khuẩn
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
11
Pili
Lông
Plasmid
M ng t b oà ế à
Vách
B o t ngà ươ
Vách
ADN

Ribosome (50S + 30S)
vách
màng
nguyên
sinh
chất
(LPS)
C u t o t b o vi khu n ấ ạ ế à ẩ
Hạt vùi (Li,
Glycogen)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
12
Cấu trúc vách của
Cấu trúc vách của
E. coli
E. coli
Cấu tạo vách tế bào vi khuẩn
Vách được
xây dựng
bởi
bộ khung
Murein
(peptidoglycan)
- Chuỗi dọc:
polyme của đường amin (NAG-
NAM) và acid amin (alanin, gluctamin,
lysin)
- Cầu ngang:
4 acid amin (tetrapeptid bond)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;

13
So sánh cấu tạo vách của vi khuẩn
Gram-dương
(nhiều lớp peptido-glycan)
Gram-âm (một lớp peptido-glycan
+ lớp màng ngoài +LPS)
Lớp LPS
ngoài có thể
là nội độc
tố, kháng
nguyên thân
của G-
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
14
Vách của S. pyogenes đang phân chia
(ảnh KHV điện tử)
Chức năng của vách
-
Tạo hình thể
-
Bảo vệ cơ học
-
Tham gia vào phân chia tế bào
-
Là nơicó các thụ thể tiếp nhận
cho các thực khuẩn thể
-
Mang tính kháng nguyên
-
Là nội độc tố của vi khuẩn G-

-
Là nơi tác động của kháng sinh
nhóm betalactam và enzyme
lyzozim
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
15
Tác dụng của
penicillin
vào
peptidoglycan
Kết quả:
- Tế bào chết
- Hết nhiễm khuẩn
penicilline gắn vào transpeptidase làm ngăn liên kết NAM-NAM
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
16
Tác dụng của lysozym vào peptidoglycan
Vi
khuẩn
mất
vách
lysosym cắt các liên kết trong mạch thẳng glycan (NAG-NAM)

tạo
nên tế bào trần
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
17
Màng ngoài (đỏ)
Peptidoglycan (tím)
Màng bào tương (cam)

(phóng đại 154000 lần)
Cấu tạo vách tế bào vi khuẩn
Cấu trúc
vách
của E. coli
Ảnh hiển vi phóng đại của vi khuẩn G-
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
18
Bacillus anthracis (Sterne) được xử lý bởi lysin làm mất vách tế bào
áp suất của màng nguyên sinh tăng  hiện tượng nảy chồi và phá vỡ
cấu trúc tế bào
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
19
Cấu tạo màng nguyên sinh tế bào vi khuẩn
Màng bào tương (Plasma membrane – PM hoặc cytoplasmic membrane)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
20
2 lớp lipid
Gốc Photpho ưa nước, có tích
điện
Gốc lipid kị nước

Protein xuyên màng
-
Màng có cấu trúc khảm
gồm các lipid và các Pr. Các
Pr có thể nằm xuyên qua
màng tạo nên các kênh vận
chuyển.
-

Một số Pr còn liên kết với
các Pr ngoại vi khác
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
21
- Hấp thụ và đào thải chọn lọc các chất:
- Khuyếch tán, thẩm thấu bị động
- Vận chuyển chủ động
Chức năng màng bào tương tế bào vi khuẩn
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
22
Đáp ứng của tế bào với áp suất thẩm thấu
Đẳng trương
Ưu trương
Nhược trương
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
23
Chứa enzym hô hấp  Chuyển hóa tạo lượng
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
24
Nơi sinh tổng hợp các thành phần của vách, vỏ
và tiết enzym ngoại bào
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
25
Mesosom (mạc thể)
PM
- Tham gia vào quá trình phân chia tế bào nhờ các
mesosome