Sự đề kháng của cơ thể với Vi sinh vật, ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG

1
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ
KHOA Y HỌC CƠ SƠ
ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG
Sự đề kháng của cơ thể với
Vi sinh vật
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
Mục tiêu môn học
Sinh viên trình bày được:
Các khái niệm về hệ thống phòng ngự của cơ thể
Mô tả các hàng rào của hệ thống phòng ngự không
đặc hiệu
Mô tả các hàng rào của hệ thống phòng ngự đặc
hiệu
Vai trò của kháng thể và lympho T
2
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
Quá trình nhiễm trùng (bệnh nhiễm trùng xảy ra
khi nào?
3
Mất cân bằng giữa biện pháp chống đỡ
của cơ thể và những yếu tố gây bệnh của
mầm bệnh:
- Mầm bệnh biến đổi.
- Hoặc sức đề kháng suy sụp.
- Hoặc do cả hai yếu tố
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
4
Sự đề kháng của cơ thể
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
(miễn dịch không đặc hiệu,

miễn dịch bẩm sinh)
- Không đặc hiệu
-
Hàng rào vốn có của cơ thể.
-
chống lại VK mà không cần
tiếp xúc trước
-
Không đặc hiệu, thiếu trí
nhớ miễn dịch
Hệ thống phòng ngự đặc hiệu
(MD đặc hiệu, MD thu được)
- Đặc hiệu
-
Chống đối tức thì với các bệnh
-
Có được khi cơ thể đã tiếp xúc
với vsv
-
Duy trì sau khi cơ thể phục hồi
-
Có trí nhớ miễn dịch, MĐH tăng
cường khi tiếp xúc nhiều với
tác nhân gây md
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
5
Sự đề kháng của cơ thể
1. Hệ thống phòng ngự tự nhiên (MD tự nhiên)
- Da & niêm mạc: cơ chế vật lý, hóa học, cạnh
tranh sinh học

- Hàng rào tế bào: bạch cầu, tế bào diệt tự
nhiên
- Hàng rào thể dịch: bổ thể, propecdin,
interferon, KT tự nhiên
- Miễn dịch chủng loại
2. Hệ thống phòng ngự đặc hiệu (MD đặc hiệu)
-
MD dịch thể
-
MD tế bào
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
6
-
Hàng rào tế bào:
-
Da & niêm mạc:
-
Hàng rào thể dịch
-
Miễn dịch chủng loại
Hệ thống phòng ngự tự nhiên (MD tự nhiên)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
7

Cơ thể được bảo vệ

chống được nhiễm
trùng

là nhờ sự phối hợp

của

- Đáp ứng MD đặc
hiệu

- MD không đặc hiệu
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
8

Bề mặt cơ thể (da và
biểu mô) là hàng rào
bảo vệ đầu tiên
chống nhiễm VSV
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
9
Cơ chế vật lý
- Da gồm nhiều lớp
- Chuyển động của nhung mao
- Sự bài tiết của mồ hôi, nước mắt, dịch trên niêm
mạc tăng cường khả năng bảo vệ.
Cơ chế hóa học
- pH : dạ dày (= 3), âm đạo (= 4)
- Lysozym phá hủy vách VK (nước mắt, nước bọt, …)
Cơ chế cạnh tranh sinh học
Hệ vi sinh vật bình thường cư trú trên da và niêm
mạc
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
Da và niêm mạc
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
10

Da và niêm mạc : Hàng rào đầu tiên của HTPN tự nhiên
Hệ thống
màng nhày
đường
hô hấp
Da
Da có cấu tạo nhiều lớp
Tuyến tiết dịch, mồ hôi
Hệ thống màng nhày chuyển
động kiểu làn sóng đẩy VSV ra
ngoài
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
11
Virus cúm xâm nhập
Da và niêm mạc
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
Hệ thống màng nhày
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
12
-
Hàng rào tế bào: bạch cầu, tế bào diệt tự
nhiên
-
Da & niêm mạc: cơ chế vật lý, hóa học, cạnh
tranh sinh học
-
Hàng rào thể dịch: bổ thể, propecdin,
interferon, KT tự nhiên
-
Miễn dịch chủng loại

Hệ thống phòng ngự tự nhiên (MD tự nhiên)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
13
Hàng rào tế bào
Hàng rào tế bào bao gồm:
1. Bạch cầu có nhân đa hình
- BC đa nhân trung tính (lysozym)
- tiểu thực bào)
2. Tế bào đơn nhân (= monocyte
ở trong máu) & đại thực bào
(macrophage ở trong tổ chức),tb
kuffer ở gan. Bắt được các dị vật lớn
3. Tế bào diệt tự nhiên
(NK = natural killer): tiêu diệt tế bào
bị nhiễm vk
Bạch cầu đa nhân nắm bắt
và tiêu hóa vi khuẩn gây bệnh
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
14
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
15
Bạch cầu đa nhân
trung tính bắt giữ và
tiêu hóa VK nhờ các
enzyme trong
lysosome
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
Tế bào đơn nhân trong các cơ quan và máu

macrophage trong cơ quan = monocyte trong máu
16
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
17
Tế bào tiêu diệt tự nhiên (Natural killer cell –NK)
tiêu diệt các tế bào mang vk, virus hoặc tế bào ung thư
2 tế bào NK tiêu diệt 1 tế bào ung thư
Đại thực bào
-
Nắm bắt và tiêu diệt vi sinh vật;
-
trình diện KN;
-
bài tiết yếu tố bảo vệ: bổ thể,
IFN, lysozym
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
18
Hàng rào tế bào: bạch cầu, tế bào diệt tự
nhiên
-
Da & niêm mạc: cơ chế vật lý, hóa học, cạnh
tranh sinh học
-
Miễn dịch chủng loại
-
Hàng rào thể dịch: bổ thể, propecdin,
interferon, KT tự nhiên
Hệ thống phòng ngự tự nhiên (MD tự nhiên)
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
19

Hàng rào thể dịch
Các yếu tố bảo vệ sẵn có trong
máu và dịch cơ thể:
-
Bổ thể
-
Propecdin
-
Interferon
-
Các kháng thể tự nhiên
Hệ thống phòng ngự tự nhiên
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
20
Bổ thể là một hệ thống protein gồm 11 thành
phần có trong huyết thanh, thường được hoạt hóa bởi
phức hợp MD.
Tác dụng sinh học:
-
làm tăng kết dính MD & thực bào;
-
làm tan VK G- , tiêu diệt VK G+
-
hoat tính phản vệ do dãn mạch
-
thu hút bạch cầu
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
21
khởi
đầu

Quá
trình
hoạt
hóa
bổ
thể
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
22
Propecdin: là một hệ thống protein có trong huyết thanh
Tác dụng sinh học:
- Propecdin + zymosan KT tự nhiên
(polysacharid trên bề mặt một số VSV)
- Họat hóa bổ thể theo đường tắt
Mg
2+
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
23
Interferon - IFN
IFN là polypeptid có trọng lượng phân tử thấp,
không bị phân hủy bởi pH từ 2-10
IFN xuất hiện rất nhanh (1 giờ sau kích thích của
interferonogen)
IFN không có tác dụng đặc hiệu KN nhưng có tính đặc
hiệu loài
(IFN do virus này tạo ra có tác dụng trên virus khác)
Trong cơ thể: IFN của tế bào này tiết ra có tác dụng
với tế bào xung quanh và theo máu tới các tế bào ở
xa hơn phát huy tác dụng
Có thể dùng IFN nội sinh và ngoại sinh để chữa bệnh
virus

TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
24
Tế bào
nhiễm
virus
Giúp tế bào
bên cạnh
sinh protein
bảo vệ
Tế bào
được
bảo vệ
Gắn với thụ thể của
IFN của tế bào cạnh
Tiết ra IFN
TS. BÙI THỊ NGỌC HÀ-BÀI GIẢNG HÓA SINH- KHOA Y HỌC CƠ SƠ , ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG;
25
Các tế bào đích của IFN