Giải pháp vận dụng giá trị hợp lý để thực hiện đo lường các khoản đầu tư chứng khoán tại các công ty cổ phần niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP HCM


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



HUNH TH XUÂN THÙY


GII PHÁP VN DNG GIÁ TR HP LÝ 
THC HIN O LNG CÁC KHON U T
CHNG KHOÁN TI CÁC CÔNG TY C PHN
NIÊM YT TRÊN S GIAO DCH CHNG
KHOÁN TP. H CHÍ MINH


LUN VN THC S KINH T






Tp. H Chí Minh - Nm 2013


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

HUNH TH XUÂN THÙY

GII PHÁP VN DNG GIÁ TR HP LÝ 
THC HIN O LNG CÁC KHON U T
CHNG KHOÁN TI CÁC CÔNG TY C PHN
NIÊM YT TRÊN S GIAO DCH CHNG
KHOÁN TP. H CHÍ MINH

Chuyên ngành: K toán
Mã s : 60340301
LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC: TS. TRN VN THO


Tp. H Chí Minh - Nm 2013


LI CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên cu khoa hc, c lp ca tôi vi s c
vn ca ngi hng dn khoa hc là Tin s Trn Vn Tho. ây là  tài lun vn Thc
s kinh t, chuyên ngành K toán. Các d liu trong lun vn là hoàn toàn trung thc.
Lun vn này cha tng c ai công b di bt k hình thc nào.


Tác gi
Hunh Th Xuân Thùy


MC LC
Trang ph bìa
Li cam oan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng và s 
Phn m u 1
Ch ng 1 – C s! lý thuy∀t v# ∃o l%ng các khon ∃&u t ch∋ng khoán theo giá tr
h(p lý 7
1.1 Vn  o lng trong k toán 7
1.1.1 Khái nim và ý ngha ca o lng trong k toán 7
1.1.2 Thang o 7
1.1.2.1 Thang o danh ngha 8

1.1.2.2 Thang o th t 8
1.1.2.3 Thang o khong cách 8
1.1.2.4 Thang o t s 8
1.1.3 Các c s o lng 8
1.1.3.1 Giá u vào 9
1.1.3.2 Giá u ra 9
1.1.4 Các gi thit và nguyên tc k toán tác ng n vic o lng trong k
toán 9
1.1.5 Các mô hình o lng trong k toán 11
1.1.5.1 K toán theo giá gc 11
1.1.5.2 K toán theo mc giá chung 12
1.1.5.3 K toán theo giá hin hành 12
1.1.5.4 K toán giá u ra 12
1.2 o lng theo giá tr! hp lý 13
1.2.1 L!ch s∀ ra i và phát tri#n ca o lng theo giá tr! hp lý 13


1.2.1.1 Giai on t 1850 n 1970 13
1.2.1.2 Giai on t 1970 n 1990 13
1.2.1.3 Giai on t 1990 n 2005 14
1.2.1.4 Giai on t 2005 n nay 14
1.2.2 o lng theo giá tr! hp lý trên c s chu∃n mc báo cáo tài chính
quc t IFRS 13 14
1.2.2.1 !nh ngha 15
1.2.2.2 Quy trình o lng theo giá tr! hp lý 15
1.2.2.3 Ghi nhn 20
1.2.3 Các tranh lun v o lng theo giá tr! hp lý 21
1.2.3.1 Mt s quan i#m phê phán v o lng theo giá tr! hp lý
21
1.2.3.2 Mt s quan i#m ng h v o lng theo giá tr! hp lý 22

1.3 Nhng vn  chung v hot ng u t chng khoán 23
1.3.1 Khái nim và mc ích ca hot ng u t chng khoán 23
1.3.2 Phân loi 23
1.3.2.1 Cn c vào hình thc qun lý hot ng u t 23
1.3.2.2 Cn c vào thi gian và mc ích u t 24
1.4 o lng khon u t chng khoán trên c s chu∃n mc k toán quc t
(IAS) và chu∃n mc báo cáo tài chính quc t (IFRS) 27
1.4.1 o lng các khon u t vào chng khoán 28
1.4.1.1 Ghi nhn và o lng 28
1.4.1.2 T%n tht khon u t tài chính 29
1.4.1.3 Nguyên tc trình bày và công b 29
1.4.2 Trình bày thông tin ca các khon u t vào công ty con, u t công
ty liên kt và góp vn liên doanh trên báo cáo tài chính 30
1.5 S∀ dng giá tr! hp lý trong k toán các khon u t chng khoán ti M&
31
Kt lun chng 1 35


Ch ng 2 – Th)c tr∗ng ∃o l%ng các khon ∃&u t ch∋ng khoán t∗i các công ty c+
ph&n niêm y∀t trên S! giao dch ch∋ng khoán Tp. H Chí Minh 36
2.1 Gii thiu tình hình hot ng u t chng khoán ca các công ty c% phn
niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh 36
2.1.1 ∋c i#m môi trng pháp lý và môi trng kinh t 36
2.1.1.1 Môi trng pháp lý 36
2.1.1.2 Môi trng kinh t 40
2.1.2 Thành qu, khó khn và thách thc i vi hot ng u t chng
khoán ca các công ty c% phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán
Tp. H Chí Minh 42
2.1.2.1 Thành qu 42
2.1.2.2 Khó khn và thách thc 45

2.2 Thc trng v vic o lng các khon u t chng khoán ti các công ty c%
phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh 45
2.2.1 Mô t quá trình tìm hi#u thc trng 45
2.2.2 Kt qu tìm hi#u tình hình o lng các khon u t chng khoán
47
2.2.2.1 Kt qu so sánh gia VAS vi IAS/IFRS 47
2.2.2.2 Kt qu tìm hi#u v tình hình các công ty c% phn áp dng vn
bn pháp lý 52
2.3 ánh giá tình hình o lng các khon u t chng khoán ti các công ty
c% phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh 63
2.3.1 Thành tu 63
2.3.1.1 V m∋t hài hòa gia vn bn pháp lý Vit Nam v o lng
các khon u t chng khoán vi IAS/IFRS 63
2.3.1.2 V m∋t hài hòa trong thc hành k toán 65
2.3.2 Nhng tn ti 65
2.3.2.1 V vn  ghi nhn 65


2.3.2.2 V vn  o lng 66
2.3.2.3 D phòng t%n tht các khon u t tài chính 70
2.3.2.4 Trình bày và công b 71
2.3.3 Nguyên nhân ca nhng tn ti 71
2.3.3.1 Môi trng u t 71
2.3.3.2 C s pháp lý 72
2.3.3.3 Nhn thc 73
Kt lun chng 2 73
Ch ng 3 – Gii pháp v,n d−ng giá tr h(p lý ∃. th)c hi/n ∃o l%ng các khon ∃&u
t ch∋ng khoán t∗i các công ty c+ ph&n niêm y∀t trên S! giao dch
ch∋ng khoán Tp. H Chí Minh 75
3.1 Quan i#m vn dng o lng khon u t chng khoán ti các công ty c%

phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh 75
3.1.1 Phù hp vi môi trng pháp lý và môi trng kinh doanh ca Vit
Nam 75
3.1.2 Phù hp vi thông l k toán quc t 75
3.1.3 Hc tp kinh nghim các quc gia trên th gii trong vic ban hành c
s pháp lý và thit lp các hng dn chi tit v o lng các khon
u t chng khoán 76
3.2 Gii pháp vn dng giá tr! hp lý # thc hin o lng các khon u t
chng khoán ti các công ty c% phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán
Tp. H Chí Minh 77
3.2.1 Gii pháp trc mt # vn dng vic o lng các khon u t chng
khoán 77
3.2.1.1 Vn  vn dng phng pháp o lng 77
3.2.1.2 Vn  ghi nhn, trình bày và công b 91
3.2.2 Gii pháp lâu dài cho o lng các khon u t chng khoán 94
3.3 Kin ngh! 95


3.3.1 B% sung mt s iu khon v quy !nh chung ca Lut K toán 95
3.3.2 S∀a %i mt s nguyên tc trong chu∃n mc chung 96
3.3.3 Mt s kin ngh! khác có liên quan 96
3.3.3.1 V phía Nhà nc 92
3.3.3.2 V phía doanh nghip 97
3.3.3.3 V phía các t% chc giáo dc, các hip hi ngh nghip 97
Kt lun chng 3 98
Kt lun 99
Tài liu tham kho 101
Ph lc


DANH MC CÁC CH0 VIT T1T
Vi∀t t2t Vi∀t ∃&y ∃3 b4ng ti∀ng Vi/t Vi∀t ∃&y ∃3 b4ng ti∀ng Anh
AAM Công Ty C% Phn Thy Sn Mekong
ACL
Công Ty C% Phn Xut Nhp Kh∃u
Thy Sn C∀u Long An Giang

AC
Giá gc ã phân b%/Nguyên giá phân
b%
Amortised cost

AGR
Công Ty C% Phn Chng Khoán Ngân
Hàng Nông Nghip và Phát Tri#n
Nông Thôn Vit Nam

ALP Công Ty C% Phn u T Alphanam
BBC Công Ty C% Phn Bibica
BCKT Bng cân i k toán
BCKQHKD Báo cáo kt qu hot ng kinh doanh
BCTC Báo cáo tài chính
BCTC HN Báo cáo tài chính hp nht
BHS Công Ty C% Phn ng Biên Hòa
BIC
T%ng Công Ty C% Phn Bo Hi#m
Ngân Hàng u T và Phát Tri#n Vit
Nam

BMP Công Ty C% Phn Nha Bình Minh
BSI
Công Ty C% Phn Chng Khoán Ngân
Hàng u T và Phát Tri#n Vit Nam

CCTC Công c tài chính
CK Chng khoán
CLW Công Ty C% Phn Cp Nc Ch Ln
CP C% phiu


CTY CP Công ty c% phn
DAG

Công Ty C% Phn Tp oàn Nha
ông Á

VT n v! tính
FAS Chu∃n mc k toán tài chính Financial Accounting Standard
FASB
Hi ng chu∃n mc k toán tài chính Financial Accounting Standard
Board
FDC
Công Ty C% Phn Ngoi Thng Và
u T Phát Tri#n Thành Ph H Chí
Minh

FPT Công Ty C% Phn FPT
Framework Khuôn mu lý thuyt
FV Giá tr! hp lý Fair Value
FVA K toán giá tr! hp lý Fair Value Accounting
FVOCI
Ghi theo giá tr! hp lý vi thay %i giá
tr! hp lý ghi nhn vào thu nhp t%ng
hp khác
Fair value through other
comprehensive income
FVTPL
Ghi theo giá tr! hp lý vi thay %i giá
tr! hp lý ghi nhn vào kt qu kinh
doanh
Fair value through profit or
loss
GTHL Giá tr! hp lý

HAG Công Ty C% Phn Hoàng Anh Gia Lai
HCM
Công Ty C% Phn Chng khoán Thành
Ph H Chí Minh

HSI
Công Ty C% Phn Vt T T%ng Hp
Và Phân Bón Hóa Sinh

HNX S giao d!ch chng khoán Hà Ni
HOSE S giao d!ch chng khoán thành ph


H Chí Minh
HPG Công Ty C% Phn Tp oàn Hòa Phát
HSG Công Ty C% Phn Tp oàn Hoa Sen
HT1 Công Ty C% Phn Xi Mng Hà Tiên 1
IAS
Chu∃n mc k toán quc t International Accounting
Standard
IASB
Hi ng Chu∃n mc k toán quc t International Accounting
Standard Board
IASC
U ban Chu∃n mc k toán quc t International Accounting
Standard Committee
IFRS
Chu∃n mc báo cáo tài chính quc t International Financial
Reporting Standard
KSB

Công Ty C% Phn Khoáng Sn Và Xây
Dng Bình Dng

MSN Công Ty C% Phn Tp oàn Ma San
OGC
Công Ty C% Phn Tp oàn i
Dng

OTC Phi tp trung
PGI Công Ty C% Phn Bo Hi#m PJICO
PHR Công Ty C% Phn Cao Su Phc Hòa
POM Công Ty C% Phn Thép Pomina
Q Quyt !nh
REE Công Ty C% Phn C in Lnh
SII
Công Ty C% Phn H Tng Nc Sài
Gòn

SSI
Công Ty C% Phn Chng Khoán Sài
Gòn

TLG Công Ty C% Phn Tp oàn Thiên


Long
TNHTX Thu nhp hot ng thng xuyên
TT Thông t
UPCOM
Th! trng giao d!ch c% phiu ca

công ty i chúng cha niêm yt

US.GAAP
Các nguyên tc k toán tha nhn
chung ca M&
United States Generally
Accepted Accounting
principles of America
VAS Chu∃n mc k toán Vit Nam
VCSH Vn ch s hu
VND ng Vit Nam
VNM T%ng Công Ty C% Phn Sa Vit Nam
WTO T% chc Thng mi Quc t















DANH MC CÁC BNG VÀ S5 

Bng 1.1: K toán các khon u t chng khoán trên c s chu∃n mc k toán M& . 31
Bng 2.1: Vn bn pháp lý hin hành quy !nh v k toán các khon u t tài chính 37
Bng 2.2: !nh ngha các c s o lng các khon u t tài chính 39
Bng 2.3: Tc  tng trng trong 5 nm (2009-2013) và t trng ngành theo giá tr!
vn hóa 42
Bng 2.4: Quy mô niêm yt th! trng hin ti và tình hình tng gim chng khoán trong
k (T ngày: 01/01/2009 – n ngày: 31/12/2013) 44
Bng 2.5: Mô t quá trình tìm hi#u thc trng 46
Bng 2.6: So sánh chu∃n mc k toán Vit Nam (VAS) vi chu∃n mc k toán quc t
(IAS/IFRS) v k toán hot ng u t tài chính 47
Bng 2.7: Bng c cu và xu hng phát tri#n các khon u t chng khoán ti các
công ty c% phn Vit Nam 52
Bng 2.8: Danh sách các công ty c% phn c chn kho sát thc trng k toán các
khon u t chng khoán 58
Bng 2.9: Bng t%ng hp chênh lch gia giá tr! theo giá th! trng so vi giá tr! trình
bày trên bng cân i k toán ca các khon u t chng khoán ti ngày
31/12/2012 67
Bng 3.1: Kin ngh! o lng các khon u t chng khoán khi ghi nhn ban u 78
Bng 3.2: Kin ngh! o lng các khon u t chng khoán sau ghi nhn ban u 83
S  1-1: Xác !nh giá tr! hp lý 20
S  3-1: Mô hình xác !nh giá tr! hp lý ca các khon u t chng khoán trong các
công ty c% phn niêm yt trên HOSE 90
1

PHN M U
1. S) c&n thi∀t c3a ∃# tài
Mt trong nhng vn  quan trng trong công tác k toán là o lng các giao
d!ch b(ng n v! tin t vi mc ích phc v cho vic lp báo cáo tài chính nh(m phn
ánh tình hình tài chính c)ng nh xác !nh li nhun ca doanh nghip. Bt k phng
pháp o lng nào c)ng nh hng n doanh thu và chi phí, li nhun, tình hình tài

chính ca doanh nghip. Và nh vy, o lng nh hng ln n quyt !nh ca i
tng s∀ dng thông tin.
Hin nay, o lng vn là vn  tranh lun trong k toán. Trong nhiu thp k
qua, phng pháp giá gc chính là nn tng o lng trong k toán. Tuy nhiên, vi quá
trình phát tri#n không ngng ca các hot ng giao d!ch và u t, k toán theo giá gc
ã bc l dn hn ch. Nht là không phn ánh c thc trng hin ti ca tài sn tài
chính nói chung và các khon u t tài chính nói riêng, ∋c bit là các khon u t
chng khoán. Trong bi cnh ó, k toán theo giá tr! hp lý c bàn n nh mt hng
i mi ca o lng trong k toán.
K# t khi chu∃n mc báo cáo tài chính quc t “o lng giá tr! hp lý” (IFRS
13) ra i trong d án hi t gia IASB và FASB, k toán giá tr! hp lý tr thành xu
hng ch o ca các nhà lp quy v chu∃n mc k toán.
Trong khi ó, ti Vit Nam, giá gc c quy !nh là nguyên tc nn tng o
lng ca k toán Vit Nam trong nhiu nm qua. Theo chu∃n mc k toán và ch  k
toán hin hành có hai phng pháp k toán và trình bày thông tin u t tài chính trên
báo cáo tài chính. Th nht là phng pháp giá gc s∀ dng khi hch toán, ghi s% k toán,
lp và trình bày các thông tin u t tài chính trên báo cáo tài chính riêng. Th hai là
phng pháp vn ch s hu s∀ dng khi hch toán, lp và trình bày các thông tin tài
chính ca công ty liên kt, liên doanh trên báo cáo tài chính hp nht ca nhà u t. Vai
trò ca giá tr! hp lý còn khá m nht. Dù giá tr! hp lý ã c  cp trong mt s vn
bn pháp lý nhng các vn bn pháp lý này cha thng nht v !nh ngha hay cha có
hng dn c s o lng giá tr! hp lý mt cách rõ ràng. Các quy !nh v giá tr! hp lý
2

và s∀ dng giá tr! hp lý trong k toán n(m ri rác trong các chu∃n mc thiu tính thng
nht, ng b. n nay, h thng k toán Vit Nam vn cha có chu∃n mc k toán quy
!nh k toán giá tr! hp lý c)ng nh ch  k toán doanh nghip vn cha có hng dn
chính thc k toán các khon u t chng khoán theo giá tr! hp lý.
# phù hp vi thông l và Chu∃n mc k toán quc t, ngày 11/04/2013 va qua,
B trng B Tài chính ã ban hành Quyt !nh s 738/Q-BTC v thành lp Ban son

tho và T% biên tp xây dng d án Lut s∀a %i, b% sung mt s iu ca Lut K toán.
Trên c s nhng tn ti hn ch ca Lut K toán, sau khi nghiên cu t%ng hp ý kin
ánh giá,  xut ca các B, ngành, !a phng, Ban son tho Lut s∀a %i, b% sung
mt s iu ca Lut K toán  xut s∀a %i, b% sung mt s iu, khon ca Lut K
toán (2003). Trong s ni dung  xut xây dng Lut s∀a %i, b% sung mt s iu ca
Lut K toán: B Tài chính có b% sung khon 1, iu 7 nguyên tc k toán theo giá tr!
hp lý i vi mt s loi tài sn có giá tr! thng xuyên bin ng theo giá th! trng
giao d!ch.
Do vy,  tài “Gii pháp v,n d−ng giá tr h(p lý ∃. th)c hi/n ∃o l%ng các
khon ∃&u t ch∋ng khoán t∗i các công ty c+ ph&n niêm y∀t trên S! giao dch ch∋ng
khoán TP. H Chí Minh” là cn thit, góp phn hoàn thin vic o lng các khon u
t chng khoán nh(m tng cng tính minh bch và thích hp ca thông tin trên báo cáo
tài chính áp ng nhu cu thông tin cho các i tng s∀ dng thông tin.
2. T+ng quan nghiên c∋u
Qua vic tip cn vi các chu∃n mc k toán quc t ta c)ng thy r(ng giá tr! hp
lý ngày càng óng vai trò quan trng “nh là mt c s o lng ch yu nh(m tng
cng tính áng tin cy và thích hp ca thông tin trình bày trên báo cáo tài chính”
1
. Vào
tháng 5 nm 2011 thì Hi ng chu∃n mc k toán quc t (IASB) ã chính thc ban
hành chu∃n mc “o lng giá tr! hp lý” (IFRS 13). Và giá tr! hp lý ã c các nc
trên th gii áp dng mt cách rng rãi. Tuy nhiên,  Vit Nam k toán theo giá tr! hp lý
 
1
Nguyn Th Lc, Tính hp lý ca “Giá tr hp lý” trong H thng chun mc Báo cáo tài
chính quc t, Tp chí kim toán, S 11, Nm 2010, trang 36
3

vn còn khá mi và cha c áp dng rng rãi. n nay, các công trình nghiên cu
trong nc v o lng các khon u t chng khoán ti các doanh nghip theo giá tr!

hp lý không nhiu. Ch∗ mi có mt s công trình nghiên cu nh sau:
u tiên, Lun vn Thc s “!nh hng v vic s∀ dng giá tr! hp lý trong k
toán doanh nghip Vit Nam” ca Lê V) Ngc Thanh, nm 2005. Thông qua vn dng
mt s công c phân tích !nh lng nh: phân tích, t%ng hp, so sánh và i chiu, lun
vn ã gii quyt c nhng vn  sau:
- H thng hóa v vn  !nh giá trong k toán c)ng nh ã nêu lên c bn cht
và ni dung c bn ca giá tr! hp lý.
- H thng hóa vn  !nh giá trong k toán Vit Nam. T ó, a ra các nhn !nh
nhng thun li và khó khn trong vic nâng cao vai trò ca giá tr! hp lý trong k
toán doanh nghip.
- ng thi, c)ng a ra các !nh hng v vic s∀ dng giá tr! hp lý: trong ngn
hn là hoàn thin các chu∃n mc hin có, v lâu dài iu ch∗nh Lut k toán và ban
hành mt s chu∃n mc mi vi mc ích phát tri#n giá tr! hp lý.
Tuy nhiên, v ni dung ca o lng giá tr! hp lý mà tác gi h thng hóa da
trên c s d tho chu∃n mc v giá tr! hp lý ca FASB, ch không phi trên c s
chu∃n mc giá tr! hp lý ca IASB ban hành chính thc vào tháng 05 nm 2011 (IFRS
13).
Công trình nghiên cu khoa hc cp b “Hoàn thin phng pháp k toán và trình
bày báo cáo tài chính v u t chng khoán trong h thng k toán Vit Nam hin nay”
ca PGS. TS Hà Xuân Thch (ch nhim) và PGS. TS Bùi Vn Dng (thành viên)
(2008). Vi phng pháp nghiên cu vn dng phng pháp duy vt bin chng, duy vt
l!ch s∀ phi hp ng b vi các phng pháp: quan sát, phân tích h thng, thng kê,
chn mu, so sánh và t%ng hp…Công trình ã óng góp rt ln v m∋t lý lun nh iu
ch∗nh, b% sung mt s ni dung phng pháp hch toán u t và óng góp v thc ti+n
là a ra mt s gii pháp có h thng thúc ∃y c quan qun lý và doanh nghip có u
t tài chính thc hin úng quy !nh v công b thông tin u t tài chính. Trong ó,
công trình tp trung nghiên cu v phng pháp k toán giá gc và ∋c bit là phng
4

pháp vn ch s hu ch cha  cp n o lng các khon u t chng khoán theo

giá tr! hp lý. Tuy nhiên, công trình có ý ngha tích cc góp phn hoàn thin h thng k
toán Vit Nam.
Lun vn Thc s: “Hoàn thin lý lun k toán hot ng u t tài chính theo
hng t%ng th# và dài hn”, Hunh V) Bo Trâm, nm 2008. Lun vn c thc hin
trên c s phân tích s phát tri#n các quy !nh v k toán u t tài chính vi thc ti+n
Vit Nam. Lun vn ã gii quyt c nhng vn  sau: h thng hóa li ni dung k
toán hot ng u t tài chính theo quan i#m ca k toán Hoa K, theo chu∃n mc k
toán quc t và các quy !nh v hot ng u t tài chính trong k toán Vit Nam. a
ra các gii pháp hoàn thin k toán hot ng u t tài chính (b% sung các nguyên tc k
toán, ch∗nh s∀a và b% sung các chu∃n mc k toán, các quy !nh v k toán ). Tuy nhiên,
nhng ni dung và quy !nh v k toán hot ng u t tài chính mà tác gi h thng
hóa da trên c s phiên bn c).
Lun án Tin s: “Hoàn thin k toán công c tài chính trong các ngân hàng
thng mi Vit Nam”, Nguy+n Th! Thu Hin, nm 2010. Lun án c thc hin trên
c s phân tích thc ti+n theo quan i#m l!ch s∀, toàn din, gn s phát tri#n ca công c
tài chính và k toán công c tài chính vi iu kin kinh t - xã hi ca các quc gia trong
tng thi k gn lin vi xu hng chung ca th gii. Trong ó, lun án a ra các gii
pháp hoàn thin k toán công c tài chính trong các Ngân hàng thng mi, không phi
trong doanh nghip. Tuy nhiên, nhng óng góp ca lun án rt có ý ngha lý lun và
thc ti+n, góp phn áp ng nhu cu thông tin tài chính ca các i tng s∀ dng và góp
phn thúc ∃y tin trình hài hòa h thng k toán Vit Nam vi chu∃n mc k toán quc
t.
Nghiên cu ca Nguy+n Th Lc (2010), “Tính hp lý ca “Giá tr hp lý” trong
H thng chu∃n mc Báo cáo tài chính quc t”, Tp chí ki#m toán, s 11. Bài vit này
trình bày quan i#m v tính hp lý trong các quy !nh o lng giá tr! tài sn, n phi tr
theo chu∃n mc báo cáo tài chính quc t có liên quan n giá tr! hp lý.
Lun vn Thc s “Phng hng và gii pháp vn dng giá tr! hp lý trong k
toán doanh nghip Vit Nam” ca Ngô Th! Thùy Trang (2012). Lun vn s∀ dng
5


phng pháp nghiên cu nh: phng pháp t%ng hp, so sánh và i chiu, phân tích và
ni suy, kho sát và ph,ng vn. Lun vn góp phn h thng quá trình hình thành, phát
tri#n k toán theo giá tr! hp lý ca các quc gia trên th gii c)ng nh ti Vit Nam. Bên
cnh ó, lun vn c)ng ã tin hành phân tích phng pháp !nh giá ca h thng chu∃n
mc k toán quc t # t ó xác lp phng hng và gii pháp vn dng giá tr! hp lý
trong k toán doanh nghip Vit Nam. Tuy nhiên, lun vn này ch∗ tp trung nghiên cu
o lng giá tr! hp lý các khon u t phi tài chính ch cha vn dng vào # o lng
các khon u t tài chính, c th# là o lng các khon u t chng khoán.
3. M−c tiêu nghiên c∋u
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn là a ra các gii pháp vn dng giá tr! hp lý
# thc hin o lng các khon u t chng khoán ti các công ty c% phn niêm yt
trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh nh(m phn ánh úng giá tr! khon u
t, cung cp thông tin trung thc v thc trng tài chính ca doanh ti thi i#m lp báo
cáo tài chính, nâng cao cht lng thông tin do k toán cung cp nh(m h− tr c lc cho
vic ra quyt !nh ca nhà qun lý, nhà u t và các i tng khác. ng thi, # phù
hp vi thông l ph% bin trên th gii và Chu∃n mc k toán quc t.
4. 6i t(ng và ph∗m vi nghiên c∋u
i tng nghiên cu ca lun vn:
i tng nghiên cu bao gm các h thng o lng, các khon u t chng
khoán và trình bày thông tin các khon u t chng khoán trên báo cáo tài chính.
Phm vi nghiên cu ca lun vn:
Các khon u t chng khoán và d liu c nghiên cu trong phm vi ca các
công ty c% phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh.
5. Ph ng pháp nghiên c∋u
Lun vn s∀ dng phng pháp !nh tính làm phng pháp ch o trong nghiên
cu. # ánh giá thc trng, lun vn s∀ dng mt s phng pháp nh thng kê mô t,
6

so sánh. Bên cnh ó, kt hp s∀ dng ng b các phng pháp: chn mu, suy lun,
phân tích và t%ng hp # giúp lun vn gii quyt mc tiêu  ra.

Ngun tài liu nghiên cu là các d liu k toán ca các công trình nghiên cu
trong và ngoài nc.
6. Nh7ng ∃óng góp m8i c3a lu,n vn
H thng hóa vn  o lng, phng pháp xác !nh giá tr! hp lý và k toán các
khon u t tài chính nói chung và k toán u t chng khoán nói riêng da trên c s
chu∃n mc k toán Vit Nam và chu∃n mc k toán quc t.
ánh giá thc trng o lng u t chng khoán ti các công ty c% phn niêm yt
trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh hin nay qua nhng thành tu t c
và nhng tn ti, nguyên nhân ca nhng tn ti.
Vn dng phng pháp o lng, ghi nhn nghip v u t chng khoán và trình
bày thông tin các khon u t chng khoán theo giá tr! hp lý trên báo cáo tài chính ca
các công ty c% phn.
7. K∀t c9u c3a lu,n vn
Ngoài phn m u và kt lun, lun vn gm có ba chng:
Chng 1: C s lý thuyt v o lng các khon u t chng khoán theo giá tr! hp
lý
Chng 2: Thc trng o lng các khon u t chng khoán ti các công ty c%
phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí Minh
Chng 3: Gii pháp vn dng giá tr! hp lý # thc hin o lng các khon u t
chng khoán ti các công ty c% phn niêm yt trên S giao d!ch chng khoán Tp. H Chí
Minh




7

CH5NG 1
C5 S LÝ THUYT V: O LNG CÁC KHON U T
CHNG KHOÁN THEO GIÁ TR HP LÝ

1.1 V9n ∃# ∃o l%ng trong k∀ toán
1.1.1 Khái ni/m và ý ngh;a c3a ∃o l%ng trong k∀ toán
o lng có ngha là gán các con s cho i tng nghiên cu. o lng là xác
!nh d liu (DATA) th# hin ∋c tính ca h thng vt cht theo các quy !nh pháp lut
có liên quan (Norman Campell, 1938).
Hay, o lng bao hàm vic quy %i thành tin các yu t cn c ghi nhn và
trình bày trên báo cáo tài chính (IASB-Framework).
Nh vy, hin nay tn ti mt s a dng v các c s o lng c s∀ dng 
nhng mc  khác nhau ho∋c có s kt hp vi nhau.
Quá trình o lng s∀ dng nhiu thc o liên quan n vic sp xp bin !nh
tính (là bin th# hin thuc tính tình trng, giá tr! không có ngha v m∋t s hc) và bin
!nh lng (là bin th# hin thuc tính s lng và giá tr! có ngha v m∋t s hc). o
lng # !nh giá. Mc tiêu ca o lng là cung cp các d liu, thông tin có cht lng
tt nht, ít sai sót nht, xác !nh li úng tim cn (gn úng) vi giá tr! thc ca i
tng k toán ti thi i#m lp báo cáo tài chính.
o lng là mt vn  quan trng trong k toán vì liên quan trc tip n quyt
!nh qun tr! và ánh giá quyt !nh này, quyt !nh u t và hiu qu u t… Có
nhiu mô hình o lng trong k toán xut phát t nhiu cách tip cn khác nhau, có
nhiu tranh lun, không d+ thng nht và là vn  ca tng lai.
1.1.2 Thang ∃o (Scales)
# o lng, k toán s∀ dng 4 loi thang o: danh ngha, th t, khong cách và
t s.

8

1.1.2.1 Thang ∃o danh ngh;a (Nominal)
Trong thang o danh ngha, các con s ch∗ có ý ngha nh là nhng nhãn hiu, và
không phi là giá tr! !nh lng.
Trong k toán, dùng thang o danh ngha là # phân loi và bi#u hin tài sn và n
phi tr, vn ch s hu,…di dng nhng con s khác nhau.

1.1.2.2 Thang ∃o th∋ t) (Ordinal)
Thang o th t có ∋c i#m nh thang o danh ngha cng thêm ∋c tính có trt
t th bc, c thit lp khi có mt hot ng xp hng các i tng trong mt câu h,i
có liên quan n mt tài sn xác !nh. Ch.ng hn nh: nhà u t A có 7 c hi u t
vi s tin 100 triu ng. Nhà u t phi xp hng c hi # u tiên s∀ dng 100 triu
ng này.
1.1.2.3 Thang ∃o khong cách (Interval)
Thang o khong cách có sc mnh nh thang o danh ngha và thang o th t,
cng thêm mt ∋c tính phù hp vi khái nim tng ng v khong cách. Thang o
khong cách cho thông tin nhiu hn thang o th t. Ch.ng hn nh: khung thi gian
khu hao tài sn c !nh.
1.1.2.4 Thang ∃o t< s6 (Ratio)
Thang o t s có tt c ∋c tính ca các thang o trên, cng vi mt ∋c tính có
ngun gc tuyt i là giá tr! không, th# hin s lng thc ca mt bin s. Là thang o
mà  ó: bit c s xp hng các i tng ho∋c s kin liên quan n tài sn xác !nh,
bit c khong cách gia các i tng, bit c ngun gc duy nht, i#m 0 (t
nhiên) xut hin ni mà khong cách t nó n mc tiêu là ti thi#u, chuy#n ti hu ht
thông tin. Ch.ng hn nh: nu A có giá 10 triu ng và B có giá 40 triu ng thì có th#
nói B gp bn giá A. i#m 0 xut hin.
1.1.3 Các c s! ∃o l%ng
C s dùng # o lng giá tr! tài sn bao gm: giá u vào và giá u ra.
9

1.1.3.1 Giá ∃&u vào (Exchange input value)
Giá u vào c s∀ dng trong o lng giá tr! tài sn có th# là:
- Giá gc (Historical cost): là s tin (ho∋c tng ng tin) ã tr hay giá tr! hp
lý ti thi i#m có tài sn (IASB Framework). Tc là s tin (ho∋c tng ng
tin) ã thanh toán # có mt tài sn ho∋c thanh toán mt khon n phi tr.
- Giá hin hành (Current cost): là s tin ho∋c tng ng tin s/ phi tr # có
c tài sn tng t vào thi i#m hin ti. Hay là s tin ho∋c tng ng tin

s/ phi tr # có mt tài sn tng ng ho∋c c nhn # %i ly mt khon tr
tng ng.
1.1.3.2 Giá ∃&u ra (Exchange output value)
Giá u ra c s∀ dng trong o lng giá tr! tài sn có th# là:
- Giá tr! thun có th# thc hin c (Net realizable value): là s tin (ho∋c tng
ng tin) thun s/ thu c khi bán tài sn ho∋c s/ phi tr # thanh toán khon
n hin ti.
- Hin giá (Present value): giá tr! hin ti ca các khon tin thun s/ nhn t vic
s∀ dng tài sn ho∋c s/ tr # thanh toán n.
- Giá tr! hp lý (Fair value): Giá có th# nhn c khi bán mt tài sn, ho∋c có th#
c thanh toán # chuy#n giao mt khon n phi tr trong mt giao d!ch bình
thng gia các bên tham gia th! trng ti ngày o lng.
1.1.4 Các gi thi∀t và nguyên t2c k∀ toán tác ∃=ng ∃∀n vi/c ∃o l%ng trong k∀ toán
Thông tin k toán có ý ngha rt quan trng trong vic phc v lp báo cáo tài
chính. # tránh s tùy tin c)ng nh s ch quan vic o lng trong k toán nh hng
n thông tin trên báo cáo tài chính. Vì vy, các gi thit và nguyên tc k toán c 
cp trong khuôn mu lý thuyt ca U ban chu∃n mc k toán quc t (IAS Framework)
c xem là c s pháp lý trong vic t% chc và và thc hin k toán, chi phi vic o
lng:

10

 Gi thit v tính hot ng liên tc (Going concern)
Nguyên tc này ∋t ra gi thit là doanh nghip ang hot ng và trong thi gian
ti c)ng không có ý !nh ngng hot ng ít nht là mt nm. Vi gi thit này là c s
lp báo cáo tài chính. Tr khi gi thit này b! vi phm thì giá tr! thun có th# thc hin
c s/ c s∀ dng lp báo cáo tài chính.
 C s dn tích (Accruals basis)
Nguyên tc này bt buc vic ghi nhn tài sn, ngun vn, doanh thu và chi phí
da trên c s nghip v kinh t phát sinh, ch không phi da trên c s thc thu, thc

chi b(ng tin ho∋c tng ng tin.
 Phù hp (Matching)
Nguyên tc này yêu cu vic ghi nhn doanh thu và chi phí phi phù hp vi nhau.
 Khách quan (Neutrality)
Nguyên tc này chi phi rt ln n vic o lng. Nó òi h,i các loi giá c s∀
dng có th# ki#m chng c. Thông tin trình bày trên báo cáo tài chính phi khách
quan. Trc òi h,i khc khe ó, h thng k toán da trên giá gc là ng c∀ viên sáng
giá áp ng c yêu cu này. ó c)ng là lý do mà hu nh các quc gia trên th gii
u chp nhn giá gc.
 Thn trng (Prudence)
Vi mc tiêu chính tránh th%i phòng giá tr! tài sn hay giu bt ngha v, chi phí.
Nguyên tc này yêu cu không c ánh giá cao hn giá tr! ca các loi tài sn và các
khon doanh thu c)ng nh không c ánh giá thp hn giá tr! ca các khon n phi
tr và chi phí.
 Có th so sánh (Comparability)
# phc v cho yêu cu so sánh ít nht là trong k k toán nm. Nguyên tc này
bt buc vic s∀ dng chính sách và phng pháp hch toán nht quán liên tc trong
11

nhiu k. Nu doanh nghip mun thay %i chính sách và phng pháp hch toán thì phi
gii trình nguyên nhân và phi thuyt minh nh hng ca s thay %i này.
1.1.5 Các mô hình ∃o l%ng trong k∀ toán
Do xut phát t nhiu cách tip cn khác nhau, chính vì vy mà trong k toán có
nhiu mô hình o lng khác nhau. Sau ây là các mô hình o lng giá tr! tài sn trong
k toán:
1.1.5.1 K∀ toán theo giá g6c (Historical cost Accounting)
T khi h thng k toán kép ca Pacioli ra i nm 1494. Tính n nay, ây là h
thng !nh giá truyn thng lâu i nht và cho n nay h thng này vn còn gi vng
vai trò ch cht trong thc ti+n k toán.
Giá gc còn c gi là giá l!ch s∀, giá phí hay giá thc t. K toán theo giá gc là

k toán theo tin ho∋c tng ng tin ã tr hay giá tr! hp lý ti thi i#m có tài sn
(IASB Framework). Mt s gi !nh c bn c a ra nh nhng tiên  làm c s cho
k toán theo giá gc, bao gm: hot ng liên tc, k k toán, n v! tin t, nguyên tc
ghi nhn doanh thu và nguyên tc phù hp.
Mt trong nhng c s cho nhà qun lý ánh giá kt qu hot ng trong quá kh
và a ra k hoch trong tng lai ó là s liu k toán. Theo nghiên cu ca Ijiri (1975)
a ra ba lý do khin giá gc phù hp cho vic ra quyt !nh ca nhà qun lý: giá gc nh
hng n vic ánh giá và ra quyt !nh, giá gc là u vào # xác !nh “s th,a mãn”
và giá gc c s∀ dng tng thích vi môi trng chung quanh ngi ra quyt !nh. Ví
d, giá gc là c s cho vic tính thu. Bên cnh ó, giá gc có tính khách quan vì có
b(ng chng chng minh. S thay %i giá gc có th# c thuyt minh. n nay, cha có
b(ng chng cho thy phi thay th giá gc.
Tuy nhiên, trong giai on nn kinh t th gii ch!u nh hng nghiêm trng ca
lm phát thì h thng k toán da trên giá gc ã bc l nhiu hn ch. Giá gc không
phn ánh c giá tr! các khon u t vào thi i#m hin ti, không cung cp thông tin
hu ích, không phn ánh úng li nhun di góc  kinh t. Trong thi k lm phát giá
c tng thì li nhun tính theo giá gc cao hn li nhun tính theo giá hin hành dn n
12

chia c% tc vt “li nhun thc”. Các tiên  nguyên tc hot ng liên tc và nguyên
tc phù hp làm c s cho k toán theo giá gc là không hin thc bi vì không có doanh
nghip nào là tn ti mãi mãi trong tng lai hay không phi lúc nào c)ng xác !nh c
s phù hp gia doanh thu và chi phí vì tiêu thc phân b% doanh thu và chi phí là tùy
chn (tùy hng) cho thy không có c s cho vic la chn tiêu thc phân b% doanh thu
và chi phí. Mô hình giá gc phi dùng gii pháp iu ch∗nh (lp d phòng), ví d nh lp
d phòng gim giá u t tài chính ngn hn và dài hn. Giá gc là th phái sinh ca
nguyên tc thn trng.
Tóm li, k toán theo giá gc cho dù còn nhiu tn ti nhng ây vn là mô hình
quan trng nht: m bo tính khách quan do có b(ng chng, thuyt minh rõ ràng khi có
s thay %i. Vì vy, không cn thit thay th.

1.1.5.2 K∀ toán theo m∋c giá chung (General price-level accounting)
K toán theo mc giá chung là phn ánh giá tr! tài sn thun theo giá gc ã c
iu ch∗nh theo mc giá chung.
1.1.5.3 K∀ toán theo giá hi/n hành (Current cost accounting)
Giá hin hành (current cost) còn c gi là giá thay th (replacement cost) là s
tin ho∋c tng ng tin s/ phi tr # có c tài sn tng t vào thi i#m hin ti.
1.1.5.4 K∀ toán giá ∃&u ra (Exit-price accounting)
Nm 1936, Mac Neal cho r(ng k toán theo giá gc không thích hp trong vai trò
cung cp thông tin hu ích cho quyt !nh ca nhà u t vì không bit c giá tr! hin
ti ca tài sn công ty mà nhà u t nm gi c% phn, không so sánh gia các báo cáo tài
chính ca các công ty khác nhau vì tài sn c ghi nhn da trên giá mua vào trong quá
kh  nhng thi k khác nhau. Vì vy, giá u ra là mt trong nhng gii pháp khc
phc nhng hn ch ó. K toán giá u ra da trên c s tip cn th! trng - cung cp
thông tin cho nhà u t.
óng góp ca Sterling (1970 và 1979) cho thy, u i#m nht ca giá u ra là
phù hp cho tt c các i tng, có kh nng cng hp vì nó cho phép xác !nh tài sn