Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần BIBICA



***






BÁO CÁO 
 BIBICA






NGI HNG DN KHOA HC




- 

TRANG BÌA PH
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC S 
 1


 và vai trò c  4
1.1.1 nh ngha 4
1.1.3 Vai trò ca k toán qun tr 5
1.2 Khái nim và vai trò ca k toán trách nhim 5
1.2.1 Khái nim v k toán trách nhim 7
1.3 Tvai trò báo  8
1.3.1 Các loi trung tâm trách nhim 8
1.3.2 Vai t rò ca báo cáo k toán trách nhim 11
Kt lun chng 1
             

 19
2.1.1 Lch s hình thành và phát trin ca công ty Bibica 19
2.1.2 Tng quan v c cu t chc hot đng 20
 25
2.3 tình hình  28
2.3.1 C cu t chc qun lý ca đn v 28
2.3.2 Nhn thc ca nhà qun lý v công tác t chc KTTC và KTQT 30
2.3.3 Nhn thc và xây dng k toán trách nhim ti Công ty Bibica 30
2.3.4 C ch đánh giá trách nhim 32
2.4  33
2.4.1 Báo cáo trách nhim ti trung tâm chi phí 33
2.4.2 Báo cáo trách nhim ti trung tâm doanh thu 36
2.4.3 Báo cáo trách nhim ti trung tâm li nhun 37
2.4.4 Báo cáo trách nhim ti trung tâm đu t 38
Kt lun chng 2
ÁN TRÁCH

 Bibica

40
3.1.1 Xây dng mt h thng k toán trách nhim phù hp vi b máy t chc hin ti ca
công ty 40
3.1.2 Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ca công ty và đc đim kinh doanh ca
doanh nghip 41
3.1.3 Hoàn thin k toán trách nhim cn phi cân đi hài hòa gia li ích và chi phí 42
3.1.4 m bo phù hp vi c ch qun lý ca nhà nc 42
 43
3.3.1 Mô hình t chc công tác báo cáo 43
3.3  47
3.2.1 Trung tâm chi phí 48
3.2.2 Trung tâm doanh thu 54
3.2.3 Trung tâm li nhun 58
3.2.4 Trung tâm đu t 61
Kt lun chng 3
KT LUN
TÀI LIU THAM KHO
PH LC






Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Nhng s liu, d liu và kt
qu đa ra trong lun án là trung thc và ni dung lun án cha tng đc ai công b trong
bt k công trình nghiên cu nào.








BP : B phn
CP : C Phn
DN : Doanh nghip
NV : Nguyên vt liu
KTQT : K toán qun tr
KTTC : K toán tài chính
KTTN : K toán trách nhim
TSC : Tài sn c đnh
TTB : Tiêu th đc bit
XK : Xut khu


Bng 1.1: Ch tiêu đánh giá trách nhim ca trung tâm chi phí
Bng 1.2: Ch tiêu đánh giá trách nhim ca trung tâm li nhun
Bng 1.3: Ch tiêu đánh giá v trung tâm li nhun
Bng 1.4: Ch tiêu đánh giá v trung tâm đu t
Bng 2.1: Báo cáo tình hình tài chính ca công ty Bibica
Bng 2.2: Báo cáo v tình hình vn ch s hu ca công ty Bibica
Bng 2.3: D toán v k hoch sn xut nm 2012 (Ph lc s 2)
Bng 2.4: Báo cáo đnh mc v k thut nguyên vt liu (Ph lc s 2)
Bng 2.5: Th giá thành ca sn phm (Ph lc s 2)
Bng 2.6: Bng chi phí sn xut nm 2012 (Ph lc s 2)
Bng 2.7: Báo cáo chi phí bán hàng và chi phí qun lý doanh nghip (Ph lc s 2)
Bng 2.8: Báo cáo doanh thu ca các nhà máy nm 2012 (Ph lc s 2)

Bng 2.9: Báo cáo kt qu kinh doanh ca công ty (Ph lc s 2)
Bng 2.10: Báo cáo đánh giá các ch tiêu tài chính (Ph lc s 2)
Bng 3.1: D toán sn xut (Ph lc s 3)
Bng 3.2: D toán chi phí nguyên vt liu (Ph lc s 3)
Bng 3.3: D toán v chi phí bán hàng (Ph lc s 3)
Bng 3.4: D toán v chi phí qun lý doanh nghip (Ph lc s 3)
Bng 3.5: Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí
Bng 3.6: Báo cáo bin đng chi phí sn xut (Ph lc s 3)
Bng 3.7: Báo cáo bin đng chi phí nguyên vt liu trc tip (Ph lc s 3)
Bng 3.8: Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí d toán
Bng 3.9: D toán tiêu th (Ph lc s 3)
Bng 3.10: Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu
Bng 3.11: Báo cáo chi tit doanh thu
Bng 3.12: D toán giá vn (Ph lc s 3)
Bng 3.13: D toán v kt qu kinh doanh (Ph lc s 3)
Bng 3.14: Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun
Bng 3.15: Báo cáo li nhun
Bng 3.16: D toán v hiu qu s dng vn đu t (Ph lc s 3)
Bng 3.17: Bng báo cáo tình hình đu t ca trung tâm đu t
Bng 3.18: Bng đo lng kt qu hot đng ca các trung tâm trách nhim

S đ 2.1: Mô hình t chc ca công ty Bibica 21
S đ 2.2: S đ t chc b máy k toán 27
S đ 3.1: C cu t chc ca b máy k toán 44
S đ 3.2: Mô hình t chc k toán trách nhim 46


1



1. 

ng trc nhng thách thc ca vic cnh tranh trong nc và quc t ngày càng
gay gt.  mt doanh nghip ngày càng phát trin thì ngoài vic đu t v công
ngh, ngun lc thì bên cnh đó các thông tin phc v cho công tác qun tr cn
đc cung cp mt cách nhanh chóng và kp thi. Vì vy công ty cn phi xây dng
mt h thng báo cáo xuyên sut và hiu qu phc v cho công tác qun tr, phc
v cho vic ra quyt đnh nhanh chóng và đt kt qu cao.
Công ty C phn Bibica là công ty chim mt th phn ln ca th trng bánh ko
 Vit Nam. Công ty có mt h thng vi nhiu nhà máy nên vic t chc công tác
k toán đ phc v cho vic ra quyt đnh ca các nhà qun lý đã đc trin khai
nhm giúp các nhà qun lý nm bt và x lý thông tin mt cách nhp nhàng và hiêu
qu. Tuy nhiên qua quá trình kho sát b máy k toán và công tác báo cáo k toán
trách nhim vn còn mt s hn ch.
Vì vy tác gi mun s dng h thng lý lun v k toán trách nhim b phn đ áp
dng vào thc tin nhm hoàn thin h thng báo cáo k toán trách nhim b phn
ti Công ty C Phn Bibica.
ó chính là lý do tác gi chn đ tài “Hoàn thin h thng báo cáo k toán trách
nhim b phn ti Công ty C Phn Bibica.

2. Mc tiêu nghiên cu:

K toán trách nhim có vai trò giúp nhà qun tr đánh giá kim soát các hot đng
ca các b phn trong doanh ngip nhng thc t hin nay các doanh nghip sn
xut nói chung va Bibica nói riêng vic áp dng k toán trách nhim cha thc s
quan tâm. Trc thc trng đó đ tài tin hành nghiên cu và kho sát nhm xây
dng mô hình k toán trách nhim cho doanh nghip Bibica giúp các nhà quàn tr
đánh giá hiu qu kinh doanh và trách nhim qun lý ca tng b phn.

- H thng c s lý lun v k toán trách nhim b phn.
- H thng mt s quan đim đ đánh giá k toán trách nhim b phn.
- Kho sát thc tin đ áp dng k toán trách nhim  tng trung tâm trách nhim
2


ti công ty C Phn Bibica
-  ra gii pháp đ hoàn thin h thng báo cáo k toán trách nhim b phn ti
Công ty C Phn Bibica.
3. 

Da vào các lun vn thc s ca tác gi Võ Th Thc báo cáo v đ tài “Hoàn thin
h thng k toán trách nhim ti công ty c phn chng khoán Sài Gòn –Hà Ni”.
 tài có trình bày v c s lý lun v k toán trách nhim trong doanh nghip, thc
trng và gii pháp hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty CP chng
khoán Sài Gòn Hà Ni, báo cáo có nêu rõ nhng chc nng, nhim v các ch tiêu
đ đánh giá thành qu ca các nhà qun lý. Tuy nhiên khi xây dng h thng báo
cáo trách nhim tác gi không trình bày cách lp cho tng báo cáo trách nhim cng
nh nhng thông tin trên báo cáo trách nhim mang ý ngha gì trong vic ra quyt
đnh ca nhà qun tr.
Cng nh báo cáo “Các gii pháp hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Tng
công ty đu t phát trin đô th và khu công nghip Vit Nam” ( Khánh Linh,
2010) – thi gian nghiên cu t 2005-2005 tác gi trình bày nhng yu t đ đánh
giá k toán trách nhim, phân tích các vic phân cp qun lý. Khi nghiên cu v
phn thc trng ca công ty vn cha thy đc vic t chc công tác k toán trách
nhim ca công ty đã thc s hình thành vì vy tác gi cn phi xây dng h thng
k toán trách nhim  đây, xây dng mt s ch tiêu cng nh báo cáo trách nhim
ca tng b phn.
Còn trong Báo cáo “Hoàn thin h thng báo cáo trách nhim ti Công ty CP

Sa Vinamilk”( Th Xuân Thu, 2011) – thi gian nghiên cu da vào báo cáo
ca Công ty Sa Vinamilk t nm 2005-2010 tác gi trình bày các ch tiêu đ
đánh giá trách nhim ca b phn mt cách chi tit và đy đ tuy nhiên khi đi
vào phn gii pháp tác gi không nêu ra nhng gii pháp đ nâng cao trình đ
qun lý ca con ngi. Bi vì bt c mt báo cáo nào dù thc s thông tin hu
ích bao nhiêu nhng nhn thc và nng lc ca nhà qun lý cng nh nhng
ngi thc hin không đc quan tâm và đào to thì báo cáo đó tr nên vô
ngha, thông tin s không còn hu ích na nu ngi lp báo cáo đa thông tin
3


sai lch so vi thc t thì quyt đnh ca nhà qun tr không chính xác.
4.  




- Nghiên cu v lý lun k toán qun tr và t đó nghiên cu v k toán trách nhim
b phn.
- Kho sát h thng k toán trách nhim b phn ti Công ty C Phn Bibica.
 
- H thng báo cáo k toán tài chính và k toán qun tr ca Công ty c phn
Bibica.
- Thi gian nghiên cu: Toàn b quá trình phát trin ca k toán tài chính và k
toán qu tr, tp trung vào nhng báo cáo t nm 2007-2012
5. 
:
Dùng Phng pháp quan sát mô t , thu thp thông tin phân tích s liu , phng
pháp so sánh, phng pháp kho sát đ h thng hóa lý lun, tìm hiu thc tin và
đ ra các gii pháp hoàn thin.

6.


Cung cp nhng thông tin v KTTN vi đy đ tt c các chi tiêu và phng
pháp lp các bng biu nhm cung cp cho ngi đc có cái nhìn tng quan v
k toán qun tr và k toán trách nhim. Vì vy chuyên đ “Hoàn thin h thng
báo cáo k toán trách nhim ti công ty CP Bibica”vi đy đ c s lý thuyt,
báo cáo cng nh gii pháp liên quan đn con ngi nhm giúp cho Công ty
Bibica nhn thc đc tm quan trng ca báo cáo KTQT nói chung và KTTN
nói riêng và t đó công ty áp dng thc hin.

7.

Ngoài ph lc và các Bng b iu kt cu ca chuyên đ bao gm 3 chng:

-
Chng 1: C s lý lun v báo cáo trách nhim b phn.
-
Chng 2: ánh giá thc trng v lp báo cáo trách nhim b phn ti Công
ty C phn Bibica.

-
Chng 3: Gii pháp hoàn thin h thng báo cáo trách nhim ti Công ty C
phn Bibica.
4






1.1 
1.1.1 
Có nhiu đnh ngha khác nhau v k toán qun tr, theo đnh ngha ca Vin k toán
viên qun tr Hoa K ghi rng “K toán qun tr là quá trình nhn din, đo lng,
tng hp, phân tích, son tho, din gii và truyn đt thông tin đc nhà qun tr s
dng đ lp k hoch, đánh giá và kim tra trong ni b t chc và đ đm bo vic
s dng hp lý và có trách nhim vi các ngun lc ca t chc” (K toán qun tr,
2006, p.3). Còn Robert S. Kaplan (1998, p.1) cho rng “KTQT là vic cung cp
thông tin cho nhà qun tr đ lp k hoch và kim soát hot đng. Hot đng ca
KTQT bao gm vic thu thp, phân loi, x lý, phân tích và ra báo cáo k toán qun
tr”, theo Lut k toán Vit Nam “KTQT là vic thu thp, x lý, phân tích và cung
cp thông tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun tr và quyt đnh kinh t, tài chính
trong ni b đn v k toán”
Thông tin ni b mà KTQT cung cp có th là chi phí ca tng b phn, tng công
vic, tng sn phm, phân tích đánh giá tình hình thc hin vi k hoch v doanh
thu, chi phí, li nhun; phân tích mi quan h gia chi phí vi khi lng và li
nhun, la chn thông tin thích hp cho vic ra quyt đnh đu t ngn hn, dài hn,
lp d toán ngân sách nhm phc v vic điu hành, kim tra và ra quyt đnh kinh
t( Thông t 153-2006/TT-BTC nm 2006).
Nh vy KTQT cng chính là mt phn ca k toán phc v cho quá trình qun lý
ni b trong doanh nghip. Nó tng hp, x lý các thông tin ghi chép ban đu thành
nhng thông tin cn thit phc v cho vic ra quyt đnh ca các cp qun lý. KTQT
s giúp cho nhà qun lý s dng các ngun lc doanh nghip trong vic thc hin
các mc tiêu ca t chc mt cách hiu qu.
1.1.2 Vai trò 
Vai trò ca KTQT truyn thng đang đc m rng bao hàm c nhu cu đi vi quá
5

trình ra quyt đnh. Nhân viên KTQT không còn đn thun làm công vic đo, đm
mà ngi làm k toán qun tr cn hiu thêm nhiu chc nng khác nh qun tr, tài
chính, marketing. Vì vy nhân viên k toán qun tr cn bit đc các vai trò sau
đây ca công vic mình đang thc hin bao gm:
 Cung cp thông tin cho quá trình ra quyt đnh và lp k hoch trong hot đng
sn xut kinh doanh. Nhà qun tr cn các thông tin do k toán cung cp đ xác
đnh các mc tiêu c th và lp các chin lc thích hp.
 H tr các nhà qun tr trong vic đnh hng và kim soát các mt hot đng
ca doanh nghip bao gm ngun lc tài chính, con ngi và các hot đng sn
xut kinh doanh ca doanh nghip. Các ngun lc cn thit phi đc s dng
ti u hóa đ đt các mc tiêu chung mt cách hiu qu.
 Thúc đy các nhà qun tr và nhân viên nhm vào các mc tiêu chung ca t
chc
 o lng kt qu ca các mt hot đng, các đn v, các nhà qun tr và nhân
viên trong t chc.
 Cui cùng vai trò quan trng nht ca KTQT là công c cho ban qun tr ra
quyt đnh. Vic ra quyt đnh xuyên sut quá trình qun lý t khâu lp k
hoch, t chc hot đng và phân tích đánh giá. Các thông tin k toán cung cp
phi chính xác, đy đ và kp thi tránh vic ra quyt đnh sai. Vic ra quyt đnh
bao gm ba cp đ: cp c s là cp ra quyt đnh tác nghip; cp trung gian ra
quyt đnh chin thut; cp cao ra quyt đnh chin lc.
1.2 
1.2.1 
Theo thông t 53/2006/TT-BTC ngày 12 tháng 6 nm 2006 hng dn vic áp dng
KTQT trong doanh nghip có đ cp đn KTQT là vic cung cp thông tin v hot
đng ni b trong doanh nghip nh: chi phí ca tng b phn (trung tâm chi phí)
tng công vic, sn phm, phân tích, đánh giá tình hình thc hin các k hoch v
doanh thu, chi phí, li nhun, qun lý tài sn, vt t phân tích mi quan h gia chi
phí vi khi lng sn phm và li nhun đt đc. La chn thông tin thích hp
6

cho các quyt đnh đu t ngn hn và dài hn; lp d toán ngân sách sn xut, kinh
doanh nhm phc v vic điu hành, kim tra và ra quyt đnh kinh t.
Nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, D. Banker, Robert Kaplan and Smart Young
(Management Accouting, 2000, p.5) khng đnh KTTN là h thng k toán có chc
nng thu thp tng hp và báo cáo các d liu k toán có liên quan đn trách nhim
ca tng nhà qun lý riêng bit trong mt t chc. Cung cp thông tin nhm đánh
giá trách nhim và thành qu mi nhà qun lý to ra các báo cáo cha c nhng đi
tng kim soát và không kim soát  b phn mà nhà qun lý đó qun lý.
Tuy nhiên trong khái nim ca James R. Martin li đ cp đn tính có th kim soát.
Theo đó nhà qun lý nên chu trách nhim cho nhng lnh vc mà h có th kim
soát. Nhng theo tác gi khái nim này khó có th đc áp dng mt cách thành
công trong thc tin đc, bi vì tt c mi h thng đu luôn thay đi. Nhng n
lc đ ng dng khái nim có th kim soát đ to ra nhng báo cáo trách nhim ni
mà mi cp qun lý đc giao quyn chu trách nhim v nhng cp qun lý thp
hn.
Còn theo nhóm tác gi Weygandt, Kieso and Kimmel (Business Decision Making,
2008) thì nói rng K toán trách nhim là mt b phn ca k toán qun tr mà liên
quan đn vic tích ly, báo cáo v thu nhp và chi phí trên c s nhà qun lý có
quyn đa ra nhng quyt đnh trong hot đng hàng ngày v các vn đ liên quan.
Theo nhóm tác gi Clive Emmanul, David Otley and Kenneth Marchant
(Accounting for management, 1990) li xác đnh KTTN là s thu thp tng hp và
báo cáo nhng thông tin tài chính v nhng trung tâm khác nhau trong mt t chc.
Nhng trung tâm trách nhim cng còn đc gi là k toán hot đng hay k toán
kh nng sinh li.
Cng có quan đim cho rng KTTN là mt h thng to ra thông tin tài chính và phi
tài chính có liên quan đn nhng hot đng tài chính và hot đng phi tài chính có
liên quan đn nhng hot đng thc t và đc lp k hoch ca trung tâm trách
nhim trong mt công ty. Nhng đn v trong t chc đc đng đu bi nhng nhà

qun lý có trách nhim cho kt qu hot đng ca đn v h qun lý.
Theo Agrawal NK (2010) nói rng KTTN đc xây dng h thng kim soát. Nó là
7


mt h thng kim soát ca k toán và báo cáo qun tr. Trong h thng này có mt
s trung tâm gi là trung tâm trách nhim đc to ra di s kim soát ca mt
ngi qun lý. H thng này làm cho vic phân tích theo phân đon đ đánh giá
hiu qu ca h do đó s nâng cao hiu qu ca mt t chc. y thác và chu trách
nhim v doanh thu, chi phí, li nhun, đu t. Các nhà qun lý cá nhân chu trách
nhim cho vic ra quyt đnh v các yu t trên. Hiu sut ca các nhà qun lý khác
nhau đc xác đnh bng cách đánh giá mc tiêu đt đc so vi mc tiêu đc xác
đnh trc. Mc tiêu đc xác đnh cho các phòng ban vi nhng báo cáo thc hin
theo thi gian. Vi mt h thng KTTN hiu qu các yu t gia mc tiêu và s
thc t ca các yu t; đó là s kim soát ca chính nhà qun lý. Vì vy KTTN đc
da trên nguyên tc là ngi điu hành s chu trách nhim duy nht đi vi hành vi
ca b phn mình di s kim soát ca chính mình. H thng KTTN có th đc
thit k theo yêu cu ca t chc.
Qua các quan đim khác nhau v k toán trách nhim chúng ta có th thy rng s
khác nhau này là do cách nhìn nhn ca mi nhà nghiên cu v đc đim, ý ngha và
c ch t chc qun lý KTTN  mi doanh nghip. Tuy nhiên dù cách nhìn nhn
khác nhau nhng cui cùng cng cho chúng ta thy đc bn cht ca KTTN là mt
ni dung c bn ca KTQT, là quá trình tp hp và báo cáo nhng thông tin đc
dùng đ kim tra quá trình hot đng và đánh giá vic thc hin nhim v  tng b
phn. KTTN tp trung nghiên cu v trách nhim qun tr ca các b phn. Vì vy
đòi hi các doanh nghip khi xây dng h thng KTTN cn xây dng c cu t chc
qun lý vi s phân quyn rõ ràng, trách nhim không chng chéo lên nhau điu đó
to điu kin cho KTTN phát huy ht vai trò mà nó có đc.
1.2.2 Vai trò ca k toán trách nhim b phn
KTTN là mt b phn ca k toán qun tr, cung cp thông tin liên quan đn chc

nng qun lý. KTTN th hin các vai trò sau đây:
 KTTN cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng t chc và điu hành ca
doanh nghip. KTTN xác đnh các trung tâm trách nhim qua đó nhà qun lý s
h thng các công vic ca tng trung tâm mà thit lp các ch tiêu đánh giá. K
8


toán trách nhim giúp nhà qun tr đánh giá và điu chnh các b phn thích hp.
 KTTN cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng kim soát tài chính và
kim soát qun lý. Thông qua KTTN, nhà qun lý có th đánh giá chi phí đã chi,
doanh thu và li nhun thc hin ca b phn đó. Báo cáo trách nhim s giúp
nhà qun lý bit vic thc hin k hoch ra sao, nhn din các vn đ hn ch đ
điu chnh k hoch mc tiêu nhm đt đc kt qu là tt nht.
 KTTN khuyn khích các nhà qun lý hng đn mc tiêu chung ca t chc.
Mc tiêu chin lc ca doanh nghip là gn lin vi các trung tâm trách nhim.
KTQT có th kim soát v tài chính và qun lý thì nhà qun tr s điu chnh
hot đng hng đn mc tiêu chung. ng thi, bn thân nhà qun lý ca các
trung tâm trách nhim đc khích l hot đng sao cho phù hp vi các mc tiêu
c bn ca toàn doanh nghip ( Tác gi Trn Vn Tùng, 17)
Nh vy có th thy KTTN là mt b phn c bn ca KTQT tuy nhiên KTTN
tp trung nghiên cu v trách nhim qun lý ca các b phn.
1.3 
1.3.1 
C s ca vic phân quyn trách nhim thuc v quan đim ca nhà qun tr cp cao
nht. Vic phân quyn hay không phân quyn, mc đ phân quyn và s lng b
phn đc thit k tùy thuc vào quan đim ca nhà qun tr. Có nhiu cách phân
quyn qun lý mà ch yu là phân chia theo chc nng kinh doanh, theo sn phm
sn xut kinh doanh. Nhà qun tr có th phân thành ba hoc bn trung tâm trách
nhim
1.3.1.1 Trung tâm chi phí

Trung tâm chi phí là trung tâm mà ngi qun lý ch chu trách nhim v chi phí
hoc ch có quyn kim soát chi phí phát sinh ti trung tâm, không có quyn kim
soát đi vi vic tiêu th hoc đu t vn. Tùy theo tính cht ca chi phí và kt qu
làm ra mà ngi qun lý có th chia thành trung tâm chi phí đnh mc và trung tâm
chi phí d toán.
 Trung tâm chi phí đnh mc: là trung tâm chi phí đu vào và đc xác đnh
9


tng ng vi đu ra là các sn phm, dch v. Thông thng chi phí đnh mc
đc xác đnh đ tính hiu qu ca công vic, tc bng cách xác đnh t l gia
đu vào và đu ra.
 Trung tâm chi phí d toán: là trung tâm chi phí không xác đnh đc mi
quan h gia đu vào và đu ra, hay không th tính đc đu ra rõ ràng, Ví d
trung tâm chi phí là khi vn phòng, b phn nghiên cu và phát trin, hot
đng tip th khuyn mãi… công ty thng kim soát các b phn này bng
cách giám sát ngun lc cung cp nh con ngi, máy móc, thit b, chi phí
vt dng…
Ti trung tâm chi phí, nhà qun tr xây dng các chi phí đnh mc cng nh d toán,
da vào đó giúp nhà qun tr kim soát chi phí trong khu vc mà mình qun lý. Hiu
sut ca các nhà qun lý ca trung tâm chi phí khác nhau đc đánh giá khác nhau.
Cách đánh giá nh th nào thì h có th theo dõi chi phí di s kim soát ca
mình. Nay đc thc hin bng cách so sánh chi phí thc t vi chi phí tiêu chun
hoc chi phí k hoch. Báo cáo phn hi đc cung cp cho các trung tâm qun lý
chi phí s loi tr tt c chi phí phân b và chi phí không kim soát đc. Trong khi
đánh giá thành qu ca các nhà qun tr  các trung tâm chi phí chúng ta cn phân
bit đc chi phí kim soát và chi phí không kim soát. Mt trung tâm chi phí có th
đc thc hin theo đa đim hoc dch v hay loi sn phm. Các nhà qun lý ca
các trung tâm trách nhim đc y quyn phi chu trách nhim v các chi phí liên
quan đn trung tâm mà h qun lý và đc thc hin quyn kim soát ca mình.

Các nhà qun lý trong các trung tâm chi phí ca t chc có th chu trách nhim cho
nhng chi phí trong s kim soát ca h. Vì vy, các nhà giám sát ca mt đn v
sn xut không th đc đánh giá trên c s chi phí nguyên vt liu cao đã mua bi
các b phn mua hàng. Nhng chc chn có th đánh giá trên c s các khon hao
ht nguyên vt liu trong quá trình sn xut. Trong thc t, không d dàng phân bit
chi phí kim soát và chi phí không kim soát, him có mt cá nhân nào hoàn toàn
kim soát tt c các yu t nh hng đn mt yu t chi phí nht đnh. Theo các
tiêu chí này, không có chi phí v mt lý thuyt có th phân loi là chi phí kim soát
đc. Tuy nhiên, trong thc t chi phí có th đc coi là kim soát đc bi ngi
10


có nh hng đáng k trên s tin chi tiêu đi vi các hng mc chi phí.
1.3.1.2 Trung tâm doanh thu
Trung tâm doanh thu là trung tâm trách nhim mà ngi qun lý ch chu trách
nhim vi doanh thu cn to ra, không chu trách nhim vi li nhun và vn đu t.
Trung tâm doanh thu có quyn quyt đnh công vic bán hàng trong khung giá c
cho phép đ to ra doanh thu cho doanh nghip. Trung tâm thng đc gn vi bc
qun lý cp trung hoc cp c s, đó là các b phn kinh doanh trong đn v nh các
chi nhánh, khu vc tiêu th, ca hàng tiêu th…. Trung tâm này phi có chính sách
bán hàng, không ch da vào tình hình th trng mà còn da trên giá thành, chi phí
và các mc tiêu lâu dài ca công ty.
Trong trng hp này ngi qun lý ch chu trách nhim v doanh thu. Các trung
tâm doanh thu là đa đim mà doanh thu đc to ra, ví d b phn bán hàng ca
mt t chc là trung tâm doanh thu vì qun lý ch chu trách nhim đi vi ngun
thu, ngân sách b phn này đt nng v doanh thu.
1.3.1.3 
Trung tâm li nhun đc hình thành bng cách chia toàn b t chc vào mt s b
phn nh thm quyn chu chi phí và tìm kim doanh thu.
Nhà qun tr ca trung tâm này chu trách nhim v kt qu sn xut và tiêu th.

Theo đó mt nhà máy là trung tâm ca li nhun riêng bit có th cung cp sn
phm ca nhà máy mình cho b phn bán hàng ca công ty. Ngay c trong các nhà
máy các b phn dch v nh b phn bo trì cung cp dch v ca mình cho các b
phn sn xut. ây là h thng rt ph bin đ kim soát trong các doanh nghip
ln. Ni mi ngi qun lý phòng ban đc đa ra mt s mc tiêu li nhun đt
đc phù hp. Trên thc t, mt trung tâm thun túy v doanh thu không tn ti.
Các cp qun lý thng vn phi làm k hoch và kim soát mt s chi phí thc t
phát sinh trong trung tâm doanh thu.
Trung tâm li nhun là loi trung tâm mà nhà qun tr chu trách nhim vi kt qu
sn xut và tiêu th ca trung tâm. Trong trng hp này nhà qun lý s ra quyt
11


đnh sn xut loi sn phm nào, sn xut nh th nào, mc đ cht lng, giá c, h
thng phân phi và bán hàng. Nhà qun lý phi quyt đnh các ngun lc sn xut
đc phân b nh th nào gia các loi sn phm, điu đó cng có ngha là h phi
đt đc s cân bng trong vic phân phi kt hp gia các yu t giá c, sn lng,
cht lng và chi phí.
Loi trung tâm này thng gn vi cp qun lý cp trung đó là giám đc điu hành
trong công ty, các đn v kinh doanh trong tng công ty nh các chi nhánh, công ty
con… nu nhà qun lý không có quyn quyt đnh mc đ đu t ti trung tâm ca
h thì tiêu chí li nhun đc xem là tiêu chí thích hp nht đ đánh giá kt qu
thc hin ca trung tâm này.
1.3.1.4 
Khái nim cui cùng ca trung tâm trách nhim là trung tâm đu t. ây là trung
tâm gn lin vi cp bc qun lý cp cao nh Hi đng qun tr công ty, các công ty
con đc lp… đó là s gn lin vi các tài sn đc s dng đ to ra li nhun đó.
 trung tâm này ngi qun lý không ch chu trách nhim v chi phí, doanh thu, li
nhun mà còn phi chu trách nhim v tài sn mà mình s dng. Bng cách to ra
mi liên h gia li nhun và tài sn s dng đ to li nhun đó, chúng ta có th

đánh giá li nhun to ra có tng xng vi đng vn b ra hay không. u t đc
thc hin trong mi b phn đc xác đnh mt cách riêng bit và li nhun thu
đc trên các khon đu t này (ROI) đc s dng làm c s đ đánh giá s kim
soát ca các khon đu t. Các nhà qun lý ca các phòng ban khác nhau đc đa
ra mc tiêu ROI và t quyt đnh qun lý liên quan đn chi phí, doanh thu và các
khon đu t. Tuy nhiên, trong thc t các khon đu t dài hn không phi đc s
dng nhiu. Thay vào đó trung tâm li nhun đc s dng cho trung tâm đu t
cng có trách nhim đu t.
1.3.2   
Báo cáo k toán trách nhim có vai trò nh báo cáo K TQT nhm đáp ng nhu cu
s dng thông tin ca các cp đ qun tr trong doanh nghip . Báo cáo k toán trách
nhim tp trung đi sâu nghiên cu các thông tin hu ích . Báo cáo cho các b phn
12


chu trách nhim đc phân quyn theo các góc đ b phn khác nhau.
Cn c vào các trung tâm trách nhim báo cáo k toán trách nhim đc chia thành
bn trung tâm :Trung tâm chi phí , Trung tâm doanh thu , Trung tâm li nhun và
Trung tâm đu t.
Cn c vào cp đ trách nhim báo cáo k toán trách nhim phân thành ba cp đ :
cp cao (Tng công ty ), Báo cáo k toán trách nhim cp trung (Công ty con ), Báo
cáo k toán trách nhim cp thp (Phòng ban, phân xng, nhà máy)
1.3.3 o cáo 
Báo cáo k toán trách nhim là sn phm cao nht ca KTTN, qua các báo cáo trách
nhim k toán cung cp nhng thông tin hu ích đ nhà qun tr b phn đánh giá và
ra các quyt đnh kinh doanh thích hp và hiu qu.
1.3.3.1 
Nhà qun tr cn xây dng trung tâm chi phí tiêu chun có trách nhim điu hành
hot đng sn xut  trung tâm sao cho đt đc k hoch sn xut đc giao, chi
phí thc t phát sinh không vt quá chi phí tiêu chun. Nu nhà qun tr hoàn thành

k hoch sn xut kinh doanh nhng chi phí thc t phát sinh vt quá chi phí tiêu
chun thì Nhà qun tr cn bit các chênh lch có th đc phân tích chi tit tùy theo
yêu cu qun lý, chia thành các bin đng theo nhân t cu thành chi phí đó.
Báo cáo k toán trách nhim ca trung tâm chi phí là bng so sánh chi phí thc t và
d toán, xác đnh mc chênh lch gia chi phí thc hin và chi phí k hoch. Ngoài
ra, các chênh lch còn có th đc phân tích chi tit thành các yu t cu thành chi
phí đó tùy theo yêu cu qun lý.
Các báo cáo ca trung tâm chi phí đc trình bày theo các cp qun lý tng ng
vi các b phn thuc trung tâm. Báo cáo s đc thc hin theo lung thông tin t
di lên trên và trách nhim chi tit đn tng b phn tùy thuc vào c cu t chc
qun lý ca tng công ty. Báo cáo ca cp càng thp s càng chi tit và khi báo cáo
lên trên cng mang ni dung ch tiêu đó tuy nhiên s mang tính tng hp hn.
Chng hn, báo cáo ca Nhà máy sn xut s tng hp theo tng phân xng thuc
13


nhà máy, đn lt báo cáo ca phân xng s đc tng hp t các t sn xut, dây
chuyn sn xut thuc phân xng đó.
• Tiêu chun và ch tiêu đánh giá
Khi so sánh gia chi phí thc t vi chi phí k hoch có s chênh lch, đ thy rõ
các nguyên nhân gây ra chênh lch, sau đó s phân tích các chênh lch này theo các
bin đng nh hng đn s lng s dng, đn giá nguyên vt liu là nhng yu t
cu thành nên chi phí nguyên vt liu nh s lng s dng, đn giá nguyên vt
liu.




Bin đng xy ra do nhiu yu t tác đng, va ch quan va khách quan. Bin
đng có th do chính quá trình sn xut ca doanh nghip hay do tác đng ca môi

trng bên ngoài gây ra. Tuy nhiên nu nhà qun tr xác đnh đúng nguyên nhân và
yu t gây ra tác đng thì s có bin pháp đúng đn và kp thi đ khc phc, hoc
phát huy các bin đng đó theo chiu hng có li cho doanh nghip.
1.1 

Các ch tiêu
Chênh lch chi phí = Chi phí thc hin – chi phí d toán
ánh giá
trách nhim
Mc đ hoàn thành đnh mc chi phí và d toán chi phí
Kh nng kim soát chi phí trong mi quan h vi doanh thu c
tính
Kh nng kim soát các yu t làm gia tng chi phí
S lng và cht lng ca dch v to ra so vi mc tiêu hao chi
phí b ra…
Bin đng v giá = Lng thc t x (Giá thc t - Giá đnh mc)
Bin đng v lng = Giá đnh mc x (Lng thc t - Lng đnh mc)
14


1.3.3.2  thu
Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu là báo cáo nhm đánh giá trách nhim
và thành qu hot đng, da trên báo cáo doanh thu thc t vi doanh thu d toán
ban đu, đng thi kèm theo phân tích nh hng ca các nhân t nh giá bán, sn
lng tiêu th, c cu sn phm tiêu th đn s bin đng ca trung tâm doanh thu.
Báo cáo kt qu hot đng ca trung tâm doanh thu có th phân thành nhng b
phn khác nhau nh theo chi nhánh, khu vc đa lý, theo ca hàng, theo nhóm sn
phm tiêu th,…phù hp vi yêu cu qun lý doanh thu ca nhà qun tr. Tùy theo
c cu t chc qun lý trong mi doanh nghip mà ngi chu trách nhim cao nht
ca trung tâm doanh thu có th là Trng phòng kinh doanh hoc Phó tng giám

đc kinh doanh ca công ty. Và cng tng t nh trung tâm chi phí, mc đ chi tit
theo các cp đ qun lý s tùy thuc vào c cu t chc ca công ty.
 Tiêu chun đánh giá trách nhim ca trung tâm doanh thu
V mt hiu qu: đi chiu gia doanh thu thc t đt đc vi doanh thu d toán
ca b phn. Xem xét tình hình thc hin d toán tiêu th, qua đó phân tích sai bit
doanh thu do nh hng ca các nhân t có liên quan nh đn giá bán, khi lng
sn phm tiêu th và c cu sn phm tiêu th.
V mt hiu nng: cn so sánh gia tc đ tng ca doanh thu vi tc đ tng ca
chi phí phát sinh ti trung tâm khi đo lng hiu nng ca trung tâm doanh thu.
 1.2 
Các ch tiêu
Chênh lch doanh thu = Doanh thu thc t – Doanh thu d toán
Các ch tiêu v giá c, s lng tiêu th, c cu sn phm tiêu th,…
nh hng đn bin đng ca doanh thu.
ánh giá
trách nhim
Mc đ hoàn thành d toán v doanh thu
Mc đ đm bo gia tng doanh thu hàng nm
Mc đ đm bo t l chi phí trên doanh thu hp lý ….
1.3.3.3 
Nguyên tc có th kim soát đc áp dng cho quá trình báo cáo k toán trách
15


nhim ca trung tâm li nhun. Báo cáo k toán trách nhim ca trung tâm li
nhun là báo cáo nhm đánh giá trách nhim ca trung tâm này da trên báo cáo kt
qu kinh doanh và thng đc trình bày theo dng s d đm phí nhm xác đnh s
d ca tng b phn trong phm vi đc phân cp và kim soát chi phí, doanh thu
ca h, đng thi qua đó cng đánh giá đc phn đóng góp ca tng b phn vào
li nhun chung ca công ty.

 đánh giá trách nhim ca tng trung tâm li nhun, ngi ta có th hoc so sánh
kt qu thc hin vi d toán hoc so sánh t l li nhun trên doanh thu vi t l
chung ca toàn đn v hoc ca ngành.
 Tiêu chun đánh giá trách nhim ti trung tâm li nhun
 V mt hiu qu: So sánh gia li nhun đt đc thc t vi li nhun c
tính theo d toán. Phân tích khon sai bit li nhun do nh hng ca các
nhân t có liên quan nh doanh thu, giá vn, chi phí bán hàng, chi phí qun
lí. Qua đó xác đnh các nguyên nhân ch quan, khách quan làm bin đng li
nhun so vi d toán.
 V mt hiu nng: đc đo lng bng các ch tiêu nh: s d b phn kim
soát đc, s d đm phí b phn, s d b phn, li nhun trc thu.
Ngoài ra, còn có th s dng các s tng đi nh t l li nhun trên doanh
thu, t sut doanh thu trên chi phí…đ đánh giá hiu nng hot đng ca các
trung tâm li nhun
 

Các ch tiêu
Chênh lch li nhun = Li nhun thc hin – Li nhun
d toán
ánh giá trách nhim
Hoàn thành d toán v li nhun
Mc đ đm bo gia tng hàng nm v li nhun
Mc đ đm bo t l li nhun trên doanh thu là hp lý
….
16


1.3.3.4 
Trung tâm đu t là mt đn v ca mt t chc mà ngi qun lý chu trách nhim
v c li nhun, vn đu t ca đn v. Các nhân viên k toán qun tr đánh giá hiu

qu hot đng ca các trung tâm đu t và s thc hin công vic ca nhà qun lý.
Mc tiêu quan trng ca bt k doanh nghip nào cng là kinh doanh đt mc tiêu
ti đa hóa li nhun và s dng vn hiu qu.
K toán qun tr s s dng hai phng pháp khác nhau đ đánh giá hiu qu ca
trung tâm đu t: T sut li nhun trên vn đu t (ROI) và thu nhp thng d (RI)
  là t s gia li nhun trên vn đu t đã
b ra hay theo Du Pont thì ROI đc phân tích thành t l li nhun trên
doanh thu nhân vi vòng quay ca vn đu t
Li nhun Li nhun Doanh thu
ROI = = x
Vn đu t Doanh thu Vn đu t

T sut hoàn vn đu t (ROI) dùng đ mô t t s ca mt mc đo lng nào đó v
thu nhp so vi mt mc đ đo lng nào đó v vn đu t. i vi vic đánh giá
thc hin ni b các nhà qun lý thng s dng ch tiêu đánh giá ROI theo dng
nh sau:
ROI theo cách này s làm rõ các nhân t nh hng đn mc sinh li ca vn đu t
ca mt trung tâm đu t. T sut li nhun và doanh thu đc gi là lãi trên doanh
thu, ch tiêu này cho bit khi to mt đng doanh thu thì doanh nghip đt mc li
nhun bng bao nhiêu phn trm ca mt đng doanh thu.
 
Lãi thng d RI là li tc mà mt b phn to ra trên mc yêu cu ti thiu. Ban
qun lý cp cao xây dng t sut hoàn vn ti thiu, trên mc này thì công ty có li
và d nhiên mi khon thu nhp đu có li cho công ty. Nu doanh nghip kim ít
hn nhu cu ca các nhà đu t, h s đu t vn vào ni khác và doanh nghip s
phi ngng kinh doanh. Có ý kin cho rng s dng RI đánh giá li nhun mà b
phn đó cung cp cho doanh nghip trên nhu cu li nhun ti thiu đi vi s tin
17

đu t s chính xác hn so vi ch tiêu ROI.
Thu nhp thng d là chênh lch gia li nhun ca mt trung tâm đu t và mc
li nhuân đ đt đc t l sinh li ti thiu ca vn đu t (giá s dng vn ca
trung tâm đu t). Ch tiêu RI là mt ch tiêu tuyt đi không ging nh ROI là mt
ch tiêu tng đi. RI thc cht là li nhun còn li ca mt trung tâm đu t sau khi
loi tr chi phí s dng v đu t.
 Tiêu chun và ch tiêu đánh giá
 V mt hiu qu: Có th đc đo lng nh trung tâm li nhun
 V mt hiu nng: Trách nhim ca trung tâm đu t đc đánh giá da trên
hai ch tiêu c bn là t l hoàn vn đu t (ROI) hoc lãi thng d (RI).
Trong mi trng hp đu bao gm c v tài sn, vn di quyn qun lý ca
trung tâm đó. Mt điu rõ ràng là tài sn phi đc đánh giá da trên mt c
s nht quán đ có th xác lp đc mt s so sánh tng đi gia các trung
tâm đu t khác nhau.

Các ch tiêu

Lãi thng d (RI)= Li tc ca trung tâm đu t – Chi phí s
dng vn.
(Chi phí s dng vn = Vn đu t * T sut chi phí vn)
ánh giá trách nhim

T l hoàn vn đu t phi luôn đc ci thin
Xem xét cân đi m rng vn đu t
Phân cp qun lý vn hiu qu